ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Σύνδεση προτάσεων


 

Στην ενότητα αυτή θα ασχοληθούμε με τη σύνδεση των προτάσεων στα αρχαία ελληνικά. Παράλληλα θα δίνονται παραδείγματα και στα Νέα Ελληνικά (ΝΕ)

Μπορείς να δεις και το βίντεο που ετοίμασε η Γεωργία Μουντράκη: εδώ

ή το διαδραστικό βίντεο της Κωνσταντίνας Σάιτ: εδώ

 

Με πόσους τρόπους συνδέονται οι προτάσεις;

 

Οι προτάσεις στα αρχαία ελληνικά, όπως και στα νέα ελληνικά, συνδέονται με τρεις τρόπους μεταξύ τους:

1. με ασύνδετο σχήμα

2. με παρατακτική σύνδεση

3. με υποτακτική σύνδεση

 

Τι είναι το ασύνδετο σχήμα

 

 

 

Στα νέα ελληνικά

 

 

Πολλές φορές, όταν μιλάμε και θέλουμε να μεταδώσουμε μια πληροφορία γρήγορα, λέμε τις προτάσεις τη μια αμέσως μετά την άλλη, π.χ.

 

[Ο Γιώργος πλύθηκε], [ντύθηκε].

 

Στο παράδειγμα υπάρχουν δύο προτάσεις, αφού υπάρχουν δύο ρήματα. Η κάθε πρόταση μπαίνει δίπλα στην άλλη. Δεν υπάρχει κάποια λέξη που να τις ενώνει. Χωρίζονται μεταξύ τους με κόμμα.

 

Αυτός ο τρόπος σύνδεσης λέγεται ασύνδετο σχήμα.

 

 

 

Στα αρχαία ελληνικά

 

 

Το ίδιο συνέβαινε και στα αρχαία ελληνικά, π.χ.

[Καὶ συμβαλόντες τὰς ἀσπίδας ἐωθοῦντο], [ἐμάχοντο], [ἀπέκτεινον], [ἀπέθνησκον].

Όπως παρατηρείς στο παράδειγμα υπάρχουν τέσσερις προτάσεις, αφού έχουμε και τέσσερα ρήματα. Η κάθε πρόταση μπαίνει δίπλα στην άλλη. Δεν υπάρχει κάποια λέξη που να τις ενώνει. Χωρίζονται μεταξύ τους με κόμμα.

 

Συμπέρασμα: Στο ασύνδετο σχήμα οι προτάσεις δε συνδέονται μεταξύ τους· απλώς μπαίνει η μία δίπλα στην άλλη και χωρίζονται με κόμμα.

 

Έχουμε συνεπώς το σχήμα:  πρόταση , πρόταση , πρόταση , πρόταση

 

 



Τι είναι η παρατακτική σύνδεση;

 

 

Στα νέα ελληνικά

 

Το προηγούμενο παράδειγμα [Ο Γιώργος πλύθηκε], [ντύθηκε] μπορούμε να το πούμε και με άλλο τρόπο, π.χ.

[Ο Γιώργος πλύθηκε] και [ντύθηκε].

Στο παράδειγμα υπάρχουν πάλι δύο προτάσεις. Η πρώτη όμως και η δεύτερη τώρα ενώνονται με το και. Συνδέονται δηλαδή με μια λέξη που λέγεται σύνδεσμος.

 

 

 

Στα αρχαία ελληνικά

 

 

Το ίδιο συνέβαινε και στα αρχαία ελληνικά, π.χ.

1. [Ἐν Ἀθήναις διδάσκουσι] καὶ [νουθετοῦσι τοὺς παῖδας]

(= Στην Αθήνα διδάσκουν και νουθετούν τα παιδιά)

2. [Ἐπισκοπῶμεν τοῦτο] [ἐῶμεν;].

(= Θα μελετήσουμε κι αυτό ή θα το αφήσουμε;)

3.[ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με], ἀλλὰ [μάτην πονήσετε]

(= κι εσείς να πιαστείτε απ’ αυτό και να επιχειρήσετε με τη βία να με τραβήξετε με δύναμη προς τα κάτω, αλλά μάταια θα κοπιάσετε)

Στα παραδείγματα υπάρχουν από δύο προτάσεις. Στο πρώτο ενώνονται μεταξύ τους με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καὶ, στο δεύτερο με τον διαχωριστικό και στο τρίτο με τον αντιθετικό ἀλλά.

 

Συμπέρασμα: Στην παρατακτική σύνδεση οι προτάσεις παρατάσσονται, δηλ. μπαίνουν η μία δίπλα στην άλλη, και συνδέονται μεταξύ τους με συνδέσμους, τους παρατακτικούςσυνδέσμους.

 

Έχουμε συνεπώς το σχήμα:

 

πρόταση παρατακτικός σύνδ. πρόταση παρατακτικός σύνδ. πρόταση

 

Παρατακτικοί σύνδεσμοι είναι οι: α) συμπλεκτικοί, β) διαζευκτικοί ή διαχωριστικοί, γ) αντιθετικοί ή εναντιωματικοί, δ) αιτιολογικοί, ε) συμπερασματικοί. (Για τους συνδέσμους δες εδώ)

 

Περισσότερα:

Στην παρατακτική σύνδεση ενώνονται ισοδύναμες προτάσεις, δηλαδή:

 

κύριες + κύριες ή δευτερεύουσες + δευτερεύουσες

 

• κύρια + κύρια, π.χ.

Ἐν Ἀθήναις διδάσκουσι καὶ νουθετοῦσι τοὺς παῖδας

(= Στην Αθήνα διδάσκουν και νουθετούν τα παιδιά)

• δευτερεύουσα + δευτερεύουσα, π.χ.

Καθαρεύοι δ’ ἄν τις ἐθίζων αὑτὸν αἱρεῖσθαι σῖτον [οὐχ ἵνα ἥδηται] ἀλλ’ [ἵνα τρέφηται,] οὐδ’ [ἵνα λεαίνηται τὴν κατάποσιν] ἀλλ’ [ἵνα ῥωννύηται τὸ σῶμα.]

(= Και θα μπορούσε κάποιος να τα αποφύγει, αν συνήθιζε τον εαυτό του να επιλέγει τροφή ούτε [για να ευχαριστιέται] αλλά [για να τρέφεται,] ούτε [για να ευχαριστεί τον οισοφάγο του] αλλά [για να δυναμώνει το σώμα του.])

 

 



Τι είναι η υποτακτική σύνδεση;

 

 

Στα νέα ελληνικά

 

Τα προηγούμενα παραδείγματα:

[Ο Γιώργος πλύθηκε], [ντύθηκε] ασύνδετο

[Ο Γιώργος πλύθηκε] και [ντύθηκε] παρατακτική σύνδεση

μπορούμε να τα πούμε και με τρίτο τρόπο, πιο σύνθετο, πιο ποικίλο, π.χ.

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

[Ο Γιώργος ντύθηκε], [αφού είχε πλυθεί.]
1η πρόταση 2η πρόταση

 

Στο παράδειγμα υπάρχουν πάλι οι δύο προτάσεις. Τώρα όμως τα πράγματα αλλάζουν. Οι δύο προτάσεις δεν είναι ισοδύναμες. Η πρόταση που «κουβαλάει» το κυρίως νόημα είναι η πρώτη, η κύρια.

 

Ας δούμε άλλο ένα παράδειγμα:

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

Θέλω να φάω, γιατί πεινάω
1η πρ. 2η πρ. 3η πρ.

 

Στο παράδειγμα υπάρχουν τρεις προτάσεις. Η πρώτη Θέλω είναι η κύρια, η πρόταση που «κουβαλάει» το κυρίως νόημα. Η δεύτερη πρόταση να φάω υποτάσσεται στην πρώτη και είναι δευτερεύουσα. Η τρίτη πρόταση γιατί πεινάω είναι κι αυτή δευτερεύουσα, υποτάσσεται όμως στην προηγούμενη δευτερεύουσα (να φάω).

 

 

Στα αρχαία ελληνικά

 

Το ίδιο συνέβαινε και στα αρχαία ελληνικά, π.χ.

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

[πολλὰ ἐπιτηδεύουσιν ἐν τῷ βίῳ], [ἵνα πορίζωνται τὰ ἀναγκαῖα]
κύρια πρ. δευτερεύουσα πρ.
(=ασκούν πολλά επαγγέλματα
στη ζωή τους,
για να εξασφαλίζουν τα
αναγκαία)

 

Συμπέρασμα: Στην υποτακτική σύνδεση μια δευτερεύουσα πρόταση (δπ) υποτάσσεται σε μια κύρια πρόταση (κπ) ή σε μια άλλη δευτερεύουσα πρόταση (δπ)· οι προτάσεις συνδέονται με τους υποτακτικούς συνδέσμους.

 

Έχουμε συνεπώς το σχήμα: 

 

κπ, υποτακτικός σύνδεσμος δπ, υποτακτικός σύνδεσμος δπ.

 

ή

 

υποτακτικός σύνδεσμος δπ, κπ, υποτακτικός σύνδεσμος δπ.

 

Υποτακτικοί σύνδεσμοι είναι οι: α) παραχωρητικοί ή ενδοτικοί, β) χρονικοί, γ) τελικοί, δ) ειδικοί, ε) υποθετικοί, στ) ενδοιαστικοί ή διστακτικοί. (Για τους συνδέσμους δες εδώ)

 

ΠΡΟΣΟΧΗ Για να μάθουμε να διακρίνουμε εύκολα αν η σύνδεση των προτάσεων είναι παρατακτική ή υποτακτική, θα πρέπει να ξέρουμε καλά τους συνδέσμους.

 

 



Ανακεφαλαίωση

 

Ασύνδετο σχήμα: πρόταση , πρόταση , πρόταση , πρόταση

Παρατακτική σύνδεση: πρόταση παρατακτικός σύνδεσμος πρόταση παρατακτικός σύνδεσμος πρόταση

Υποτακτική σύνδεση: κπ υποτακτικός σύνδεσμος δπ υποτακτικός σύνδεσμος δπ

 

Για τους συνδέσμους δες εδώ

 

 




Βιβλιογραφία

 

Συντακτικό Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας Α', Β', Γ' Γυμνασίου, Πολυξένη Μπίλλα, ΟΕΔΒ, Αθήνα, Έκδοση Α 2007

Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής, Α. Β. Μουμτζάκης, ΟΕΔΒ, Αθήνα, Έκδοση 2006

Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (σε 66 ενότητες), Ν.Σπ. Ασωνίτη, Β.Δ. Αναγνωστόπουλου, Αθήνα χ.χ.

Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας, Λιναρδής Ιωάννης, εκδ. Χατζηθωμά, Θεσσαλονίκη, 2009

Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας, Καραδήμος Ιωάννης, εκδ. Φίλιππος, Θεσσαλονίκη, 1992

Συντακτικόν της Ελληνικής Γλώσσης, Κωνσταντίνος Σ. Κατεβαίνης, εκδ. Παπαδήμα, Αθήνα, 1978

Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα