Γ' τάξη, 10η ενότητα, Μια τιμητική εξορία

Διδακτικές ώρες: 3

5. Να συστηματοποιήσουν βασικά στοιχεία των αιτιολογικών, τελικών, συμπερασματικών και εναντιωματικών - παραχωρητικών προτάσεων σε σχέση και με τη ν.ε.

Διδακτικοί στόχοι

1. Να επισημάνουν οι μαθητές/τριες το επιχείρημα του κειμένου και να αξιολογήσουν την πειστικότητά του.

2. Να μελετήσουν την α.ε. συγκριτικά με τη ν.ε. και να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους.

3. Να προσδιορίσουν τον ρόλο της υποτακτικής σύνδεσης στο κείμενο.

4. Να γνωρίσουν τα είδη των επιρρηματικών δευτερευουσών προτάσεων στην α.ε.

Το κείμενο της ενότητας (σελ. 80 σχ. βιβλίου)

- Το κείμενο δίνεται στους/τις μαθητές/τριες από τον/την εκπαιδευτικό σε μετάφραση όσο γίνεται πιο πιστή.

- Οι μαθητές/τριες συγκρίνουν τη μετάφραση με το πρωτότυπο και επισημαίνουν κυρίως λέξεις που έχουν παρόμοια ή εντελώς διαφορετική σημασία στην α.ε. και στη ν.ε. - Προσδιορίζουν και αξιολογούν το επιχείρημα του ρήτορα ως προς την πειστικότητά του.

- Σχολιάζουν την πυκνότητα και τον ρυθμό που προσδίδει στο κείμενο η υποτακτική σύνδεση.

Το αρχαίο κείμενο θα αξιοποιηθεί για τη διδασκαλία των επιρρηματικών δευτερευουσών προτάσεων.

1. Λεξιλογικά - Ετυμολογικά.

Με αφετηρία τη σύγκριση μεταφρασμένου και πρωτότυπου κειμένου και την επιλεκτική χρήση των γλωσσικών σχολίων, οι μαθητές/τριες ασκούνται στον εμπλουτισμό του λεξιλογίου τους, σύμφωνα και με τα προτεινόμενα στις προηγούμενες ενότητες.

Δεν θα διδαχθεί το Β΄ μέρος (σελ. 82 του σχ. βιβλίου) ως έχει.

2. Γραμματική.

Δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις (α΄ μέρος).

- Εκκινώντας από παραδείγματα της ν.ε., προσδιορίζονται τα είδη των δευτερευουσών επιρρηματικών προτάσεων.

- Οι μαθητές/τριες προσδιορίζουν κυρίως την εισαγωγή και τη συντακτική θέση των αιτιολογικών, τελικών, συμπερασματικών και εναντιωματικώνπαραχωρητικών προτάσεων της α.ε., με βάση την αντιπαράθεσή τους με τις αντίστοιχες δευτερεύουσες προτάσεις της ν.ε.

- Αξιοποιείται το κείμενο αναφοράς για τον εντοπισμό όσων προτάσεων εμπίπτουν στα είδη αυτά.

Η εκφορά των προτάσεων δεν θα διδαχθεί.

Ασκήσεις

Ενδεικτικά:

Σελ. 85: 1, 2, 3, 4, 5, 6

Εισαγωγικό σημείωμα

Ο ρήτορας Αισχίνης (περ. 389-314 π.Χ.), πολιτικός αντίπαλος του Δημοσθένη, εναντιώθηκε με τον λόγο του Κατὰ Κτησιφῶντος στην πρόταση του Κτησιφώντα να τιμηθεί με χρυσό στεφάνι ο Δημοσθένης για τις υπηρεσίες του προς την πατρίδα. Ύστερα από την ήττα του στη σχετική δίκη και την αποτυχία της φιλομακεδονικής πολιτικής του αναγκάστηκε να εκπατριστεί στη Μικρά Ασία και στη Ρόδο. Στις επιστολές που σώθηκαν με το όνομά του, οι οποίες όμως δεν προέρχονται από αυτόν, παρουσιάζεται ως εξόριστος. Στο απόσπασμα που ακολουθεί γίνεται λόγος για το πώς αντιμετωπίζει ο συγγραφέας την εξορία του.

Το κείμενο

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως, ἢ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν, ἢ διαμαρτόντες τούτου λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας, ὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομένας· ἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην ἠτύχησα, καὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων, ἄχθομαι μέν, ὥσπερ εἰκός ἐστιν, ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν. Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε, ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη, καὶ ὅπου Μιλτιάδης, ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ, γέρων ὢν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε, ταύτῃ τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου φεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν, εἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν. Ἀλλ’ ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι νομίσαιμ’ ἂν αὐτὸ γενέσθαι, τὸ μετ’ ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι.

[Αἰσχίνης], Ἐπιστολαί 3.1-3

Αισχίνης [πηγή: Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού]
O θεσμός του οστρακισμού [Πηγή: ΙΜΕ]

Ερμηνευτικά σχόλια

λαμπρὸν εἰκότως μοι νομίσαιμ’ ἂν αὐτὸ γενέσθαι: Ο συντάκτης της επιστολής δηλώνει πως η απόφαση της πόλης του να τον εξορίσει όχι μόνο δεν τον εκπλήσσει, αλλά αντίθετα αποτελεί επιβεβαίωση της αξίας του ως πολιτικού. Στο σημείο αυτό έχουμε να κάνουμε με έναν εκ πρώτης όψεως παράδοξο, από ρητορική άποψη όμως επιδέξιο συλλογισμό.

Ερωτήσεις

1. Πώς παρουσιάζει την εξορία του ο συγγραφέας της επιστολής;

2. Γιατί επικαλείται τις περιπτώσεις του Θεμιστοκλή και του Μιλτιάδη; Πώς αξιολογείτε την πειστικότητα του επιχειρήματος που χρησιμοποιείται στο κείμενο;

Αξιολόγηση και διατύπωση επιχειρημάτων [Νεοελληνική Γλώσσα Β Γυμνασίου]

3. Σε ποια σημεία του κειμένου διακρίνετε διάθεση πικρής ειρωνείας για τη στάση των Αθηναίων προς τον συντάκτη της επιστολής;

4. Γνωρίζετε από την περίοδο της Επανάστασης του 1821 και τις πρώτες μετεπαναστατικές δεκαετίες περιπτώσεις επώνυμων αγωνιστών προς τους οποίους το ελληνικό κράτος επέδειξε αγνωμοσύνη;

• Για τον Αισχίνη Κατέβασε σύντομο βιογραφικό για μαθητική χρήση:

• Λεξικά νέας ελληνικής: για απλή αναζήτηση// για σύνθετη αναζήτηση

• Bασικό λεξικό της αρχαίας

• Λεξικό της αρχαίας Liddell & Scott

• Λεξικό αρχαίας, σχολικό εγχειρίδιο

• Κατάλογος ανωμάλων ρημάτων

Συμπληρωματικό υλικό για τον συγγραφέα και το έργο του

Ο Αισχίνης ήταν Αθηναίος ρήτορας. Οι φιλόλογοι δεν συμφωνούν σχετικά με τη χρονολογία της γέννησής του· κάποιοι την τοποθετούν γύρω στο 389 π.Χ. και κάποιοι άλλοι στο 397 π.Χ. Καταγόταν από φτωχή οικογένεια και πιθανότατα δεν έλαβε ειδική εκπαίδευση στη ρητορική τέχνη. Εργάστηκε ως ηθοποιός, αλλά και ως μισθοφόρος. Πολέμησε ως οπλίτης στη Μαντίνεια το 362 π.Χ. Όταν επισκέφθηκε ως απεσταλμένος των Αθηναίων μαζί με τον Εύβουλο την Πελοπόννησο, προσχώρησε στο φιλομακεδονικό μέτωπο και στο συνέδριο των Αμφικτυόνων στους Δελφούς τάχθηκε υπέρ της στάσης του Φιλίππου στον Ιερό Πόλεμο.

Η φιλομακεδονική του στάση τον έφερε σε ρήξη με τον Δημοσθένη. Το 347/346 π.Χ. ήταν και οι δύο μέλη της Βουλής και ήρθαν πολλές φορές σε αντιπαράθεση. Η αρχή έγινε με την κατηγορία που διατυπώθηκε εκ μέρους του Δημοσθένη και του Τιμάρχου το 346/345 π.Χ. κατά του Αισχίνη για πλημμελή εκτέλεση καθηκόντων με αφορμή την αποστολή μιας πρεσβείας στον Φίλιππο. Ο Δημοσθένης ισχυρίστηκε ότι ο Αισχίνης δεν εκπροσώπησε επάξια τα συμφέροντα της πόλης του και ότι δωροδοκήθηκε. Ο Αισχίνης απάντησε στις κατηγορίες με τον λόγο Κατά Τιμάρχου υπερασπίζοντας τον εαυτό του και κατηγορώντας τον Τίμαρχο για τον έκλυτο βίο του. Ο Δημοσθένης επανήλθε στην κατηγορία και ακολούθησε ο λόγος του Αισχίνη Περί παραπρεσβείας. Η αντιπαράθεση με τον Δημοσθένη συνεχίστηκε με τον λόγο του Αισχίνη Κατά Κτησιφώντος, με τον οποίο κατηγόρησε τον Κτησιφώντα για το χρυσό στεφάνι που είχε προτείνει ο τελευταίος να απονεμηθεί τιμητικά στον Δημοσθένη. Ο Δημοσθένης απάντησε με τον λόγο Περί του στεφάνου και το θέμα δεν είχε ευχάριστη κατάληξη για τον Αισχίνη, ο οποίος αναγκάστηκε να φύγει στη Ρόδο, όπου και πέθανε γύρω στο 322 π.Χ. (κατ’ άλλους γύρω στο 316/314 π.Χ.).

Σώζονται τρεις λόγοι του και δώδεκα επιστολές, οι οποίες δεν θεωρούνται γνήσιες.

Το αρχαίο κείμενο, λεξιλογικές επισημάνσεις και απόδοση νοήματος (Μετάφραση)

Απαντώ σε ερωτήσεις κατανόησης τύπου: σύρε κι άσε
Απαντώ σε ερωτήσεις κατανόησης τύπου: επιλογής από κατάλογο,
Απαντώ σε ερωτήσεις κατανόησης τύπου: σωστού λάθους
Κατέβασε το αρχείο, για να γράψεις τη μετάφρασή σου
Κατέβασε τη μετάφραση
Άσκηση για τη μετάφραση τύπου: σύρε κι άσε
Άσκηση για τη μετάφραση τύπου: επιλογής από κατάλογο

Δες τη μετάφραση κάθε σειράς πατώντας στο μ ή
εμφάνισε - απόκρυψε όλη τη μετάφραση πατώντας εδώ

μ Οἱ μέν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως,

μ ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν

μ ἤ διαμαρτόντες τούτου

μ λοιδοροῦσι τάς ἑαυτῶν πατρίδας,

μ ὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομένας·

μ ἐγώ δέ ἐπείπερ ἅπαξ ἠτύχησα

μ ἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην,

μ καί κατηγορῶν ἄλλων αὐτός ἑάλων,

μ ἄχθομαι μέν, ὥσπερ εἰκός ἐστιν,

μ ἀγανακτῶ δέ οὐδέν.

μ Οὐ γάρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε,

μ ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ἐξηλάθη

μ ὁ τήν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας,

μ καί ὅπου Μιλτιάδης, γέρων ὤν

μ ἐν τῷ δεσμωτηρίω ἀπέθανε,

μ ὅτι μικρόν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ

μ ταύτη τῇ πόλει Αἰσχίνην τόν Ἀτρομήτου

μ φεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν, 1

μ εἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν.

μ Ἀλλ’ ἔγωγε καί λαμπρόν εἰκότως μοι νομίσαιμ’ ἄν αὐτό γενέσθαι,

μ τό μετ’ ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρά τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καί ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι. 1

Κατέβασε το αρχείο, για να γράψεις τη μετάφρασή σου

O πίνακας που ακολουθεί είναι . Μπορείτε να γράψετε τις απαντήσεις σας και να τις εκτυπώσετε ή να τις σώσετε σε αρχείο pdf.

Σύρε τον πίνακα, για να δεις και τις υπόλοιπες στήλες.

1 Οἱ μέν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως
2 ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν
3 ἤ διαμαρτόντες τούτου
4 λοιδοροῦσι τάς ἑαυτῶν πατρίδας,
5 ὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομένας·
6 ἐγώ δέ ἐπείπερ ἅπαξ ἠτύχησα
7 ἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην,
8 καί κατηγορῶν ἄλλων αὐτός ἑάλων,
9 ἄχθομαι μέν, ὥσπερ εἰκός ἐστιν,
10 ἀγανακτῶ δέ οὐδέν.
11 Οὐ γάρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε,
12 ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ἐξηλάθη
13 ὁ τήν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας,
14 καί ὅπου Μιλτιάδης, γέρων ὤν
15 ἐν τῷ δεσμωτηρίω ἀπέθανε,
16 ὅτι μικρόν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ
17 ταύτη τῇ πόλει Αἰσχίνην τόν Ἀτρομήτου
18 οἴεσθαι δεῖν ἀγανακτεῖν φεύγοντα,
19 εἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν.
20 Ἀλλ’ ἔγωγε καί λαμπρόν εἰκότως μοι νομίσαιμ’ ἄν αὐτό γενέσθαι,	Αλλά εγώ τουλάχιστον θα μπορούσα να θεωρήσω ακόμα και λαμπρό αυτό που μου συνέβη
21 τό μετ’ ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρά τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καί ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι.	δηλαδή το ότι έχω πέσει στην αφάνεια για τις μελλοντικές γενιές μαζί με εκείνους και έχω αξιωθεί να πάθω τα ίδια με εκείνους

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως , ἢ δέονται τῶν πολιτῶν
ὅπως ἐπανέλθωσιν,
ἢ διαμαρτόντες τούτου λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας, ὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομένας·
ἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην ἠτύχησα , καὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων , ἄχθομαι μέν , ὥσπερ εἰκός ἐστιν , ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν .
Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι
ὥστε, ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη , καὶ ὅπου Μιλτιάδης, ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ , γέρων ὢν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε , ταύτῃ τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου φεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν ,
εἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν.
Ἀλλ’ ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι νομίσαιμ’ ἂν αὐτὸ γενέσθαι, τὸ μετ’ ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι .

Απαντώ σε ερωτήσεις κατανόησης τύπου σύρε κι άσε (κατάλληλη για κινητό ή τάμπλετ), επιλογής από κατάλογο,
Κατέβασε το αρχείο, για να γράψεις τη μετάφρασή σου: με λεξιλόγιο , χωρίς λεξιλόγιο
Κατέβασε τη μετάφραση σε αρχείο
Άσκηση για τη μετάφραση τύπου σύρε κι άσε (κατάλληλη για κινητό ή τάμπλετ) ή επιλογής από κατάλογο

01 Οἱ μέν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως

φεύγω = εξορίζομαι (πβ. ν.ε.: φυγή, φυγάς, φυγαδεύω)

02 ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν

δέομαι + γεν. = ζητώ από κάποιον, παρακαλώ, εκλιπαρώ (πβ. ν.ε.: δέηση)

03 ἤ διαμαρτόντες τούτου

διαμαρτάνω + γεν. = αποτυγχάνω

04 λοιδοροῦσι τάς ἑαυτῶν πατρίδας,

λοιδορέω, λοιδορῶ = κακολογώ

05 ὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομένας·

ὡς φαύλως προσφερομένας = επειδή κατά τη γνώμη τους συμπεριφέρθηκαν άσχημα

06 ἐγώ δέ ἐπείπερ ἅπαξ ἠτύχησα

ἐπείπερ = επειδή ακριβώς / βέβαια, ἅπαξ = μία φορά, ἀτυχέω, ἀτυχῶ = αποτυγχάνω, ατυχώ

07 ἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην,

ἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην = κατά τρόπο ανάξιο προς όσα έκανα ως πολίτης

08 καί κατηγορῶν ἄλλων αὐτός ἑάλων,

ἑάλων (οριστ. αορ. β΄ ρ. ἁλίσκομαι) = καταδικάστηκα (πβ. ν.ε.: άλωση, ευάλωτος, αιχμάλωτος)

09 ἄχθομαι μέν, ὥσπερ εἰκός ἐστιν,

ἄχθομαι = δυσανασχετώ, στενοχωριέμαι, εἰκός ἐστιν (απρόσ. έκφραση) = είναι φυσικό

10 ἀγανακτῶ δέ οὐδέν.

11 Οὐ γάρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε,

οὕτως = έτσι, τόσο, ἔγωγε = εγώ βέβαια / τουλάχιστον

12 ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ἐξηλάθη

ἐξηλάθη (ορ. παθ. αορ. α΄ρ. ἐξελαύνομαι) = εξορίστηκε

13 ὁ τήν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας,

14 καί ὅπου Μιλτιάδης, γέρων ὤν

15 ἐν τῷ δεσμωτηρίω ἀπέθανε,

τὸ δεσμωτήριον = η φυλακή

16 ὅτι μικρόν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ

17 ταύτη τῇ πόλει Αἰσχίνην τόν Ἀτρομήτου

18 φεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν,

ὥστε... ταύτῃ τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου φεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν = ώστε... ο Αισχίνης, ο γιος του Ατρομήτου, να θεωρεί ότι πρέπει να = ώστε... ο Αισχίνης, ο γιος του Ατρομήτου, να θεωρεί ότι πρέπει να αγανακτεί με αυτή την πόλη, επειδή είναι εξόριστος

19 εἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν.

εἴ τι ἔπαθεν = επειδή έπαθε κάτι, τὸ εἰωθός (μτχ. ρ. εἴωθα) = το συνηθισμένο, Ἀθήνησι = στην Αθήνα

20 Ἀλλ’ ἔγωγε καί λαμπρόν εἰκότως μοι νομίσαιμ’ ἄν αὐτό γενέσθαι,

εἰκότως = εύλογα

21 τό μετ’ ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρά τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καί ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι.

ἡ ἀδοξία = η ασημότητα, η αφάνεια (εδώ ειρωνική η χρήση)

22 Ἀλλ’ ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι νομίσαιμ’ ἂν αὐτὸ γενέσθαι, τὸ μετ’ ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Αλλά εγώ τουλάχιστον θα μπορούσα να θεωρήσω ακόμα και λαμπρό αυτό που μου συνέβη, δηλαδή το ότι έχω πέσει στην αφάνεια για τις μελλοντικές γενιές μαζί με εκείνους και έχω αξιωθεί να πάθω τα ίδια με εκείνους

Θεωρία Δεν θα διδαχθεί το Β΄ μέρος (σελ. 82 του σχ. βιβλίου) ως έχει.

θεωρία Το συντακτικό της ενότητας:

θεωρία σχολικού βιβλίου

Επιρρηματικές δευτερεύουσες προτάσεις
(Η εκφορά δεν θα διδαχθεί)

Μπορείς να διαβάσεις για τις επιρρηματικές προτάσεις από τον ελληνικό πολιτισμό ή από το βιβλίο του συντακτικού

δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις

Οι επιρρηματικές δευτερεύουσες προτάσεις λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί (δηλαδή, δηλώνουν αιτία, χρόνο, σκοπό κ.ά.) της εξάρτησής τους.

1. Αιτιολογικές

Εξαρτώνται κυρίως από ρήματα ψυχικού πάθους (δηλαδή, ρήματα που δηλώνουν χαρά, λύπη, έκπληξη, θυμό κ.ά.), αλλά και από κάθε άλλο ρήμα που χρειάζεται αιτιολόγηση.
Εισάγονται κυρίως με τους αιτιολογικούς συνδέσμους ὅτι (αντικειμενική αιτιολογία), ὡς (υποκειμενική αιτιολογία), ἐπεί, ἐπειδή, διότι και εἰ (υποθετική αιτιολογία).
π.χ. Ἀθηναῖοι ἐνόμιζον ἡττᾶσθαι, ὅτι (= επειδή πράγματι) οὐ πολὺ ἐνίκων.
Θαυμάζω σε ἐν ταῖς συμφοραῖς, ὡς (= επειδή κατά τη γνώμη μου) ῥᾳδίως αὐτὰς καὶ πρᾴως φέρεις.
Ὦ Κῦρε, μὴ θαύμαζε εἴ (= στην περίπτωση που) τινες ἐσκυθρώπασαν (= κατσούφιασαν) ἀκούσαντες τῶν ἀγγελλομένων.

Λειτουργούν συντακτικά ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί της αιτίας στην πρόταση εξάρτησής τους.

2. Τελικές

Εξαρτώνται κυρίως από ρήματα κίνησης (π.χ. ἔρχομαι, φεύγω, πορεύομαι) ή σκόπιμης ενέργειας (π.χ. πράττω).
Εισάγονται με τους τελικούς συνδέσμους ἵνα, ὅπως, ὡς.

Λειτουργούν συντακτικά ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί του σκοπού στην πρόταση εξάρτησής τους.

3. Συμπερασματικές

Δεν εξαρτώνται από συγκεκριμένα ρήματα· συνήθως προηγείται στην εξάρτηση δεικτική αντωνυμία ή δεικτικό επίρρημα (τοιοῦτος, τοσοῦτος, οὕτως κ.ά.).
Εισάγονται με τους συμπερασματικούς συνδέσμους ὥστε και ὡς.

Λειτουργούν συντακτικά ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί του αποτελέσματος στην πρόταση εξάρτησής τους.

4. Εναντιωματικές-παραχωρητικές

Εκφράζουν εναντίωση προς το περιεχόμενο της πρότασης που προσδιορίζουν (συχνά προηγούνται στην εξάρτηση οι αντιθετικοί σύνδεσμοι ἀλλά, ἀλλ’ οὖν, ὅμως). Οι εναντιωματικές προτάσεις δηλώνουν αντίθεση προς κατάσταση πραγματική (που όντως ισχύει), ενώ οι παραχωρητικές προς κατάσταση που κάνουμε την παραχώρηση να δεχθούμε ότι ισχύει.
Εισάγονται με τους εναντιωματικούς συνδέσμους εἰ καί, ἂν καί (= αν και, εναντιωματικές), καὶ εἰ, καὶ ἄν (ἤν, ἐάν), οὐδ’ εἰ, οὐδ’ ἐάν (ἄν ), μηδ’ εἰ, μηδ’ ἐάν (= και αν ακόμη, παραχωρητικές).

Λειτουργούν συντακτικά ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί της εναντίωσης στην πρόταση εξάρτησής τους.

Ασκήσεις

Σχολικού βιβλίου

Πρόσθετες ασκήσεις

Δες το βίντεο για τις επιρρηματικές προτάσεις

Ο Πλούταρχος στο έργο του Βίοι Παράλληλοι αναφερόμενος στον Θεμιστοκλή τονίζει ότι η εξορία του γνωστού στρατηγού της Αθήνας οφειλόταν στον φόβο που προκάλεσε το κύρος που αυτός είχε αποκτήσει και αναφέρει έναν μηχανισμό κατανόησης του φαινομένου του εξοστρακισμού.

Τὸν μὲν οὖν ἐξοστρακισμὸν (ενν. Θεμιστοκλέους) ἐποιήσαντο κατ’ αὐτοῦ, κολούοντες τὸ ἀξίωμα καὶ τὴν ὑπεροχήν, ὥσπερ εἰώθεσαν ἐπὶ πάντων οὓς ᾤοντο τῇ δυνάμει βαρεῖς καὶ πρὸς ἰσότητα δημοκρατικὴν ἀσυμμέτρους εἶναι. Κόλασις γὰρ οὐκ ἦν ὁ ἐξοστρακισμός, ἀλλὰ παραμυθία φθόνου καὶ κουφισμός, ἡδομένου τῷ ταπεινοῦν τοὺς ὑπερέχοντας καὶ τὴν δυσμένειαν εἰς ταύτην τὴν ἀτιμίαν ἀποπνέοντος.

Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι, Θεμιστοκλῆς 22.4-5

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

Γλωσσικά σχόλια
κολούω	αποκόβω, μειώνω, ταπεινώνω
τὸ ἀξίωμα	η υπόληψη
εἰώθεσαν (οριστ. υπερσ. ρ. εἴωθα)	συνήθιζαν, ήταν συνηθισμένοι (να κάνουν)
τῇ δυνάμει βαρεῖς	υπερβολικά δυνατούς
πρὸς ἰσότητα δημοκρατικὴν ἀσυμμέτρους	ότι υπερέβαιναν το μέτρο της δημοκρατικής ισότητας, ήταν αταίριαστοι με την ισότητα που απαιτεί η δημοκρατία
ἡ κόλασις	η ποινή, η τιμωρία
ἡ παραμυθία	η παρηγοριά, η ανακούφιση
ὁ κουφισμός	η ανακούφιση, η εκτόνωση
τὴν δυσμένειαν εἰς ταύτην τὴν ἀτιμίαν ἀποπνέοντος	που εκτόνωνε την εχθρότητά του σε αυτό το είδος της ατίμωσης

Μετάφραση

Την εξορία με εξοστρακισμό την πραγματοποίησαν εναντίον του, μειώνοντας την υπόληψη και την ανωτερότητά του, όπως συνήθιζαν (να κάνουν) για όλους για τους οποίους νόμιζαν ότι είναι υπερβολικά δυνατοί και ότι υπερέβαιναν το μέτρο της δημοκρατικής ισότητας. Γιατί ο εξοστρακισμός δεν ήταν τιμωρία, αλλά ανακούφιση από τον φθόνο και εκτόνωση, που προκαλούσε ευχαρίστηση με το να κάνει ταπεινούς όσους ήταν ανώτεροι και που εκτόνωνε την εχθρότητα σε αυτό το είδος ατίμωσης.

Ερωτήσεις

1. Ποια είναι η ερμηνεία του Πλουτάρχου για τον εξοστρακισμό; Τι δείχνουν τα αίτια που οδηγούν σε αυτόν για τις σχέσεις μεταξύ των Αθηναίων πολιτών;

2. Ποιος φαίνεται να είναι ο λόγος για τον οποίο εξορίστηκε ο Θεμιστοκλής σύμφωνα με το απόσπασμα από τον Πλούταρχο; Θεωρείτε δίκαιη αυτή την απόφαση των Αθηναίων;

γνωμικό

Μπορείτε να επεξεργαστείτε μια λέξη ή μεγαλύτερο μέρος του κειμένου.

1. Για έντονα γράμματα, επιλέξτε τη λέξη ή το κείμενο και πατήστε Ctrl+B ή Ctrl+Shif+B, για πλάγια γράμματα πατήστε Ctrl+Ι ή Ctrl+Shif+I και για υπογραμμισμένα γράμματα πατήστε Ctrl+U ή Ctrl+Shif+U.

2. Για τη μετακίνηση μια λέξης ή ενός τμήματος, επιλέξτε τη λέξη ή το τμήμα και σύρτε στη νέα θέση.

2α. Αλλιώς, για αποκοπή, επιλέξτε τη λέξη ή το τμήμα του κειμένου πατώντας Ctrl+X και για επικόλληση Ctrl+V. Για αντιγραφή πατήστε Ctrl+C

3. Για επαναφορά, πατήστε Ctrl+R.

4. Μπορείτε επίσης να διαγράψετε μια λέξη ή να προσθέσετε δικό σας κείμενο.

Σημ. Στο κινητό ή στο τάμπλετ δεν ισχύει το 1.