Πάμπλο Πικάσο - Άλμπερτ Αϊνστάιν
Συναντήθηκαν... χωρίς να γνωριστούν!
Ξένοι μεταξύ τους, αλλά και τόσο όμοιοι. Πολλοί το διαισθάνονταν ότι ανάμεσα στον Πικάσο και τον Αϊνστάϊν υπήρχε «χημεία». Μια συγκριτική μελέτη στις ζωές τους το αποδεικνύει.
 |
Το εγχείρημά του, μία παράλληλη βιογραφία του Αλβέρτου Αϊνστάιν και του Πάμπλο Πικάσο σε νεαρή ηλικία, με επίκεντρο τις συνθήκες και τις διαδικασίες που τους οδήγησαν στα μεγάλα επιτεύγματά τους, έγινε ένα συναρπαστικό βιβλίο. Μέσα από το οποίο ο ωραίος λούστρος της Μονμάρτρης και ο επιστήμονας με την μποέμικη εμφάνιση και το φευγάτο ύφος γεύονται με όλη την ένταση του πνεύματός τους ό,τι καινούργιο έχει να τους προσφέρει η εποχή τους, προκαλώντας τους να απαρνηθούν την πραγματικότητα για να δημιουργήσουν τη δική τους.
Πράγμα που έκαναν. Ο ένας με τη ζωγραφική και ο άλλος με τη φυσική. Ο μεν Πικάσο φτάνοντας στον κυβισμό μέσα από τις «Δεσποινίδες τής Αβινιόν» το 1906, ο δε Αϊνστάιν διατυπώνοντας τη θεωρία της σχετικότητας με τα νοητικά του πειράματα, το διάστημα 1905-1907. Ούτε καν τριαντάχρονοι, ερωτευμένοι με πάθος με τις λάθος γυναίκες - οι οποίες δεν κατάλαβαν τη μοναδικότητα της διάνοιάς τους - φτωχοί, προκλητικοί απέναντι στους καταξιωμένους ανωτέρους τους, έγιναν σημείο αναφοράς για τις ομάδες αφοσιωμένων και άξιων φίλων που σχηματίστηκαν γύρω τους και τους συντρόφευαν στις εκρήξεις των μυαλών τους.
Ό,τι δεν διαισθάνθηκε η Φερνάντ Ολιβιέ τού Πάμπλο και η Μίλεβα Μάριτς τού Αλβέρτου, οι οποίες προέταξαν τις γυναικείες ανησυχίες τους παραβλέποντας τη μοναδικότητα της διάνοιας εκείνων των ανδρών, το συμπλήρωσαν οι λευκές νύχτες με συζητήσεις των ξαναμμένων μελών τής «Βande a Ρicasso» γύρω από την αβανγκάρντ και τα πικ νικ της «Ακαδημίας της Ολυμπίας» στις εξοχές της Βέρνης με μπίρα, φθηνά πούρα, φιλοσοφία και φυσική.
Ο Πικάσο και οι φίλοι του - ανάμεσα στους οποίους ο Γκιγιόμ Απολινέρ και ο Μαξ Ζακόμπ - γράφει ο Μίλερ στο βιβλίο του, «έζησαν σε μια περίοδο ριζικών αλλαγών, από εκείνες που εμφανίζονται σπάνια στην ιστορία του δυτικού κόσμου. Ήταν τεράστιες οι μεταβολές στις καλές τέχνες, τη λογοτεχνία και την επιστήμη και αναμένονταν ακόμη μεγαλύτερες. Αυτοί οι νέοι άντρες πίστευαν ότι ζούσαν σε μια ηρωική εποχή, όπου όλα ήταν δυνατά. Δεν χρειάζονταν κανέναν έπαινο από την κοινωνία. Ήταν φτωχοί και δεν είχαν τίποτα να χάσουν. Μοιράζονταν τα πάντα, μαζί και τη γνώση και προσπαθούσαν με πάθος να παράγουν ζωγραφική και λογοτεχνία εφάμιλλη των εκπληκτικών επιτευγμάτων στην επιστήμη, τα μαθηματικά και την τεχνολογία».
Ο Πικάσο και η «Βande» του απολαμβάνουν τις νέες εμπειρίες του βωβού κινηματογράφου και της φωτογραφίας, εντυπωσιάζονται από τα μονόπτερα που διέσχιζαν τον Ατλαντικό, από τη διείσδυση των ακτίνων Χ, από το πολυδιαβασμένο έργο του μαθηματικού Ανρί Πουανκαρέ «La Science et l' Ηypothese» και τις οδηγίες του για το πώς πρέπει να βλέπουμε την τέταρτη διάσταση. Είναι η στιγμή που ο Πικάσο έχει ξεκινήσει τις «Δεσποινίδες», έχει ήδη νιώσει ένα πολιτισμικό σοκ από μια έκθεση αφρικανικής τέχνης στο μουσείο του Τροκαντερό. Και η γεωμετρία του Πουανκαρέ τού ανοίγει τον δρόμο για να απορρίψει τον ιμπρεσιονισμό που κυριαρχούσε γύρω του και να δημιουργήσει τη δική του ζωγραφική γλώσσα, αντιλαμβανόμενος το χωρικό ταυτόχρονο.
Το ίδιο έργο του Πουανκαρέ πέφτει στην αντίληψη της Ακαδημίας της Ολυμπίας. Η ομάδα σκέψης του Αϊνστάιν αρχίζει τις αναλύσεις γύρω από την έννοια του συγχρονισμού στην οποία αναφέρεται ο μαθηματικός. Εκείνο το διάστημα ο Αϊνστάιν δουλεύει στο ελβετικό Ομοσπονδιακό Γραφείο Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας. Εκεί εντρύφησε σε διάφορα ζητήματα τεχνολογίας. Δύο από αυτά, που αφορούσαν στον σχεδιασμό ηλεκτρικών δυναμό και στον χρονικό συντονισμό των δρομολογίων των τρένων, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο για τη θεωρία της σχετικότητας. Οι μέθοδοι της γεωμετρίας για την οποία μιλούσε ο Πουανκαρέ συμπληρώνουν τους συλλογισμούς του. Ο Αϊνστάιν είναι πολύ κοντά στη θεωρία του, στη γεωμετρικοποίηση του χώρου και του χρόνου. Σύμφωνα με την οποία «ο χωροχρόνος είναι ένα τετραδιάστατο οικοδόμημα με σχήμα που αλλοιώνεται από τα τεράστια αντικείμενα που βρίσκονται μέσα του, ενώ πάνω στις καμπύλες του γλιστρούν ακτίνες φωτός».
Ο Πικάσο και ο Αϊνστάιν ένιωσαν τη στοχαστική μοναξιά στην οποία τους έσπρωχνε το ενδιαφέρον τους να αντιληφθούν διαφορετικά την ομορφιά της φύσης. Η δημιουργία είναι το παν, θα πει ο Πικάσο, και θα κλειστεί στο ατελιέ του μέχρι να βγάλει στον μουσαμά το σύνολο των στοιχείων που είχε αφομοιώσει. Ο Αϊνστάιν απολάμβανε τη μουσική του Μπαχ και του Μότσαρτ και «αυτό το ευχάριστο πράγμα που λέγεται σκέψη».
Άντρες με τεράστιο εγωισμό,
ισχυρότατη προσωπικότητα, ακαταμάχητη
γοητεία, αλλά και συναισθηματικά
αδιάφοροι. Οι σύζυγοι και οι ερωμένες
τού Πικάσο, αναφέρει ο Μίλερ, συνήθως
κατέληγαν να είναι γυναίκες με
τσακισμένο ηθικό. Ο Αϊνστάιν ήταν κακός
πατέρας. Παρά την τεράστια
αυτοπεποίθησή τους, σε κρίσιμες
δημιουργικές καμπές υπέφεραν και οι
δύο από έντονο άγχος.
ΔΟΥΛΕΥΑΝ ΠΑΝΩ ΣΤΟ ΙΔΙΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ
«Τελικά», συμπεραίνει ο κοινός βιογράφος των νεαρών Πικάσο και Αϊνστάιν, «δούλευαν πάνω στο ίδιο πρόβλημα: πώς να αναπαραστήσουν τον χώρο και τον χρόνο σε εκείνη ακριβώς τη στιγμή της ιστορίας κατά την οποία έγινε φανερό ότι οι διαισθητικές αντιλήψεις μας για τις οντότητες αυτές δεν ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα. Τέτοια σύγκλιση ευφυϊών είχε να παρατηρηθεί από τον 16ο και τις αρχές του 17ου αιώνα, τον καιρό του Άλμπρεχτ Ντίρερ, του Λεονάρντο ντα Βίντσι και του Γαλιλαίου».