Learning from different perspective.

Constructivism to Situated Learning

Η ομιλία της Joan Bliss στο Συνέδριο του ΚΕΕ,

τον Δεκέμβριο του 2007 στη Θεσσαλονίκη

Απόδοση στα Ελληνικά

και επιμέλεια παρουσίασης :

Ανδρέας Ιωάννου Κασσέτας

Η μάθηση από διαφορετικές «οπτικές»

Από τον Κονστρουκτιβισμό

στην Πλαισιοθετημένη Μάθηση

Joan Bliss,

Πανεπιστήμιο του Sussex

Ο Steve Garber, υπεύθυνος για την Ιστορία της NASA, σχετικά πρόσφατα ( 2007 ) έκανε το σχόλιο:

" η Ιστορία άλλαξε στις 4 Οκτωβρίου 1957, όταν η Σοβιετική Ένωση εκτόξευσε με επιτυχία τον Σπούτνικ 1.

Ο παγκόσμιος πρώτος τεχνητός δορυφόρος είχε το μέγεθος μιας μπάλας της παραλίας. Η εκτόξευσή του υπήρξε προάγγελος νέων πολιτικών στρατιωτικών τεχνολογικών και επιστημονικών εξελίξεων.”

Οι δύο τελευταίοι τομείς ήταν ιδιαίτερα σημαντικοί για την εκπαίδευση. Σε άρθρο μου το 1995 έλεγα ότι

«οι Αμερικανοί αναρωτήθηκαν γιατί οι δικοί τους επιστήμονές τους δεν κατάφεραν πρώτοι να πάνε στο διάστημα. Τεράστιες επενδύσεις στις ΗΠΑ έγιναν για την ανάπτυξη Προγραμμάτων Σπουδών μεγάλης κλίμακας στις επιστήμες, με Προγράμματα όπως το PSSC, η μελέτη προσέγγισης χημικών δεσμών (CBA), και το BSCS στη βιολογία».

Η Αγγλία ακολούθησε στις αρχές της δεκαετίας του '60 με περισσότερα από δώδεκα Προγράμματα Σπουδών τα οποία υποστηρίχτηκαν από το ίδρυμα Nuffield για τη φυσική, τη χημεία και τη βιολογία για μαθητές μεταξύ 11 και 16 ετών και μέχρι το 1967, για μαθητές από 16 έως 18 ετών .

Πολλές άλλες χώρες όπως η Γαλλία, η Γερμανία, η Σουηδία. άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ο Καναδάς και η Αυστραλία, ακολούθησαν, ορισμένες προσαρμόζοντας τις νέες ιδέες και άλλες αναπτύσσοντας δικές τους .

Η πρωτοβάθμια εκπαίδευση γνώρισε παράλληλες εξελίξεις σε πολλές χώρες, με μεταρρυθμίσεις επηρεασμένες ιδιαίτερα από το έργο του Piaget. Μεταξύ αυτών των εξελίξεων ήταν :

Το βελτιωμένο πρόγραμμα σπουδών για την επιστήμη (SCIS) από το Laurence Hall of Science, του Berkeley , στη Βρετανία το Schools Council Science για μαθητές 5 έως 13 ετών και τα μαθηματικά για μαθητές 5 έως 13 ετών του Ιδρύματος Nuffield, στην Αυστραλία το αυστραλιανό πρόγραμμα εκπαίδευσης επιστήμης (ASEP)."

Εντούτοις παρά τις καινοτομίες αυτές στη διδασκαλία, οι σπουδαστές συνέχισαν να κρατούν τις ιδέες που ήταν πολύ διαφορετικές από εκείνες που διδάχθηκαν στο σχολείο. Πολλές από αυτές ήταν πολύ ισχυρές και παρουσίαζαν ιδιαίτερη «αντίσταση» στη διδασκαλία (Viennot, 1979).

Ως εκ τούτου από τη δεκαετία του '70 αναπτύχθηκε μια παγκόσμια τάση στη Διδακτική των Επιστημών σύμφωνα με την οποία οι ερευνητές και οι διδάσκοντες επιχειρούν να περιγράψουν τις ιδέες των μαθητών για τις διάφορες επιστημονικές περιοχές όπως η δυναμική, το φως, η θερμότητα, η ενέργεια και ο ηλεκτρισμός.

Η τάση αυτή εκδηλώθηκε και στα Μαθηματικά και αλλά και σε άλλες περιοχές . Μέσα από αυτές τις διαφορετικές περιοχές δημιουργήθηκε το πεδίο έρευνας για τις αντιλήψεις των παιδιών με μία ποικιλία όρων όπως Alternative, ideas, Conceptions, Misconceptions, Informal ideas, Intuitive ideas.

Είναι σημαντικό το να συνειδητοποιήσουμε ότι ο Jean Piaget, με την έρευνα του να ξεκινά πριν από πολλά χρόνια, τη δεκαετία του 1920, του, ήταν ένας από τους πρώτους που υποστήριξε σθεναρά, με τα υπάρχοντα αποδεικτικά στοιχεία, την ιδέα ότι τα παιδιά ΟΙΚΟΔΟΜΟΥΝ μία δική τους γνώση και ότι η γνώση αυτή, διαφορετικής φύσης από εκείνη των ενηλίκων, εξελίσσεται και αλλάζει στο πέρασμα των ετών. Έτσι θα αρχίσω την ομιλία μου αναφερόμενη πρώτα στον Piaget.

Στη συνεχεία θα περάσω στον Vygotsky η εργασία του οποίου , με μεγαλύτερη εστίαση στον διδάσκοντα, έχει σχετικά πρόσφατα τραβήξει την προσοχή των εκπαιδευτικών. Μια κοινή άποψη, αλλά κατά τη γνώμη μου, σθεναρά αντιστεκόμενη είναι το να θεωρείται ο Vygotsky ως κάποιος που παίρνει τη θέση του Piaget ως ο θεωρητικός στον οποίο θα στηριχτούμε. Έχω σκοπό να υποστηρίξω ότι ΚΑΙ ΟΙ ΔΥΟ είναι ουσιαστικοί για την κατανόηση της διδασκαλίας και της μάθησης και ότι οι ιδέες τους δεν είναι συγκρουόμενες αλλά συμπληρωματικές .

Στη συνέχεια θα μνημονεύσω τον Jerome Bruner. Είναι ο γνωστός ψυχολόγος και εκπαιδευτικός, το έργο του οποίου είναι παράλληλο με εκείνο του Piaget, στο οποίο αναφέρθηκα. Και τελικά θα μιλήσω για τη Σχολή της πλαισιοθετημένης - Situated - μάθησης η οποία πρόσφατα έχει γίνει ιδιαίτερα δημοφιλής στον χώρο της Διδακτικής δεδομένου ότι τονίζει τη σημασία του context – πλαισίου – στο οποίο λειτουργεί η μάθηση των παιδιών και των σπουδαστών .

Είναι σαφές ότι θα το μόνο που μπορώ να κάνω είναι το να αναφερθώ με μεγάλη συντομία σε αυτά τα θέματα.

Η παραπέρα μελέτη μπορεί να γίνει μέσα από τα συνημμένες βιβλιογραφία. Μερικές από τις ιδέες που περιγράφονται σε αυτήν την ολομέλεια παρουσιάστηκαν επίσης σε μια βασική διάλεξη στη διάσκεψη ESERA στο Μάλμοε, τον Αύγουστο του 2007.

Τόσο ο Piaget όσο και ο ι Vygotsky γεννήθηκαν το 1896, ενώ ο Bruner γεννήθηκε δεκαεννέα έτη αργότερα, το 1915. Εντούτοις ενώ ο Vygotsky πέθανε νέος το 1934, ο Piaget έζησε πολλά χρόνια, ο θάνατος τον βρήκε το 1980. Ο Jerome Bruner βρίσκεται ακόμα στη ζωή .

Η τέταρτη προσέγγιση, της λεγόμενης πλαισιοθετημένης - Situated - μάθησης σχετίζεται με μια σειρά από ερευνητές που την στήριξαν . Ένας από τον πρώτους ήταν ο Michael Cole. Συνεργάστηκε με τον Luria στη Ρωσία για ένα χρόνο, το 1963, οπότε και γνώρισε το έργο του Vygotsky. Εντούτοις το ενδιαφέρον του σχετικά με το πολιτισμικό πλαίσιο των καταστάσεων γεννήθηκε κατά τη διάρκεια της έρευνας στη Λιβερία με τον John Gay δεδομένου ότι, όπως το έθεσε ο ίδιος (γράφοντας στα τέλη του 1984), "η εργασία μου ήταν να βοηθήσω τον Gay να βρει τους τρόπους να περιγράψει το πώς ο λαός των Kpelle αντιλαμβανόταν τα μαθηματικά." Άλλοι που αποτελούν μέρος αυτής της Σχολής Σκέψης ήταν: ο James Greeno, η Barbara Rogoff, η Jean Lave και ο Etienne Wegner.

Πριν από την κύρια παρουσίαση, λίγη ιστορία θα μπορούσε να είναι χρήσιμη. Η εργασία του Vygotsky λογοκρίθηκε τη χρονιά του θανάτου του (1934) από το ρωσικό καθεστώς. Κατά συνέπεια οι ιδέες του δεν ήταν γνωστές στη Δύση έως το 1962 όταν το βιβλίο του "Σκέψη και Γλώσσα " μεταφράστηκε και εκδόθηκε στις ΗΠΑ. Μία από τις σημαντικές καινοτομίες αυτής της εργασίας αφορά τη φύση της «εγωκεντρικής ομιλίας». Ο Piaget ήταν ο πρώτος που περιγράφει αυτόν τον τύπο ομιλίας στο έργο του « Η Γλώσσα και η Σκέψη του παιδιού ", το 1923.

Έδειξε ότι στα μικρά παιδιά ηλικίας περίπου τριών τεσσάρων ετών υφίσταται ένας τύπος ομιλίας, συνοδευτικής των δραστηριοτήτων τους, η οποία δεν απευθύνεται σε κάποιον και ως εκ τούτου τη χαρακτήρισε «εγωκεντρική»

Για τον Vygotsky που είχε διαβάσει την πρόωρη έρευνα Piaget, η γλώσσα ήταν πάντα κοινωνική στην προέλευση και έτσι επιδίωξε να δοκιμάσει και να κατανοήσει βαθύτερα τον ρόλο και τη λειτουργία της εγωκεντρικής ομιλίας.

Για να ερευνήσει το ζήτημα ο Vygotsky χρησιμοποίησε τις δραστηριότητες που είχε προτείνει ο Piaget προσθέτοντας όμως μία σειρά δυσκολιών και τις συνεπαγόμενες ματαιώσεις των προσπαθειών. Σε τέτοιες καταστάσεις η χρήση της εγωκεντρικής ομιλίας σχεδόν διπλασιάστηκε.

Η ερμηνεία του Vygotsky για το φαινόμενο ήταν ότι τα παιδιά σκέφτονταν μεγαλοφώνως και μπροστά σε καταστάσεις δυσνόητες προσπαθούσαν να ενισχύσουν τον εαυτό τους με την ομιλία τους αλλά μεγαλοφώνως.

Στη συνέχεια προχώρησε στην υπόθεση, ότι καθώς ένα παιδί μεγαλώνει η εγωκεντρική ομιλία βαθμιαία εσωτερικεύεται και μετατρέπεται σε ενδοομιλία σε εκείνη τη χωρίς ήχο ΕΣΩΤΕΡΙΚΉ ΦΩΝΗ, η οποία μας βοηθά να σκεφτόμαστε μέσα από τις προσωπικές μας ιδέες . Η παρουσίαση της καινούριας ιδέας έγινε το 1934 με την έκδοση του βιβλίου του Vygotsky «Σκέψη και Γλώσσα».

Δυστυχώς ο Jean Piaget δεν άκουσε για την εργασία του Vygotsky και για το ενδιαφέρον του για την εγωκεντρική ομιλία μέχρι το 1962, όταν το βιβλίο «Σκέψη και Γλώσσα» κυκλοφόρησε σε μετάφραση.

Συνεχίζεται με Jean Piaget