Μυκηναϊκά ανάκτορα

Αρχιτεκτονική κοσμική
Ύστερη Χαλκοκρατία (1580-1125 π.Χ.)
Ελλάδα

Τα περισσότερα μυκηναϊκά κέντρα εγκαθίστανται σε ακροπόλεις, δηλαδή, πάνω σε χαμηλούς λόφους που περικλείονται από απότομους βράχους και διαθέτουν φυσική οχύρωση. Παράλληλα τείχη με κυκλώπεια τεχνική, προμαχώνες και πύλες έχουν σκοπό να αποτρέψουν την επίθεση εντυπωσιάζοντας τους εχθρούς, αλλά και να προστατέψουν τα ανάκτορα και τους κατοίκους της πόλης σε περίπτωση κινδύνου. Κύριος προορισμός των ακροπόλεων αυτών ήταν η προστασία του άνακτα και του ανακτόρου. Το μυκηναϊκό ανάκτορο ήταν το διοικητικό, πολιτικό, στρατιωτικό και οικονομικό κέντρο του κράτους. Προϊόντα και εμπορεύματα φυλάσσονταν στο ανάκτορο και ο άνακτας φρόντιζε για τη διακίνησή τους. Τεχνίτες και καλλιτέχνες επεξεργάζονταν στα βασιλικά εργαστήρια τις πρώτες ύλες, όπως το ελεφαντόδοντο, το χρυσό ή τον κύανo. Το ανάκτορο ήταν το θησαυροφυλάκιο του κράτους.

Τα κύρια αρχιτεκτονικά στοιχεία των μυκηναϊκών ανακτόρων είναι το πρόπυλο εισόδου, η αυλή και το μέγαρο, ένας ορθογώνιος επίσημος χώρος που περιλαμβάνει την αίθουσα του θρόνου. Γύρω από το μέγαρο, επικοινωνούσαν με τη βοήθεια διαδρόμων, αίθουσες υποδοχής, αλλά και απλούστερα διαρρυθμισμένοι χώροι, αποθήκες και εργαστήρια, πτέρυγες για την παραγωγή, χώροι παροχής υπηρεσιών, κεντρικό αρχείο και οικοδομήματα για κατοίκηση, αποτελώντας όλα μαζί μία πραγματική πολιτεία. Οι τοίχοι των ανακτόρων διακοσμούνταν με τοιχογραφίες. Έτσι, τον επισκέπτη συνόδευαν παραστάσεις που αποκάλυπταν τον πλούτο, αλλά και τη θρησκευτική και πολιτική δύναμη του άνακτα, που είχε το θρόνο του στην κεντρική αίθουσα.

Τα δάπεδα ήταν όλα στρωμένα με πλάκες, πολλές φορές διακοσμημένες. Σε μερικά σημεία του μεγάρου των Μυκηνών, την επίστρωση αποτελούσαν λεπτές πλάκες γυψολίθου. Τα περισσότερα ήταν σκεπασμένα με ασβεστοκονίαμα, ζωγραφισμένο με διάφορα διακοσμητικά θέματα. Τα κατώφλια ήταν λίθινα ή ξύλινα και οι κίονες των δωματίων και των υπαίθριων χώρων ήταν κατασκευασμένοι από κορμούς δέντρων.

Τα πρωιμότερα ανακτορικά κτίρια στην Ελλάδα φαίνεται ότι ήταν τα κτίρια στο Μενελάιο της Λακωνίας και στον Κακόβατο της Ηλείας (τέλη 15ου-αρχές 14ου αιώνα π.Χ.). Τα πραγματικά μεγάλα ανάκτορα, πάντως, συγκροτούνται κατά το 14ο αιώνα π.Χ., όταν κτίζονται και οι πρώτες ισχυρές κυκλώπειες οχυρώσεις στις ακροπόλεις των Μυκηνών, της Τίρυνθας και του Γλα. Αναμφίβολα, όμως, το μεγαλύτερο από τα ανακτορικά κέντρα υπήρξε η ακρόπολη των Μυκηνών και ακολουθούν η Τίρυνθα, η Πύλος και η Θήβα. Ο Ορχομενός, η Ιωλκός και η Αθήνα ήταν, επίσης, σημαντικά μυκηναϊκά κέντρα.

Χρονολογική τοποθέτηση: 1580 π.Χ. - 1125 π.Χ.

Χαρακτηριστικές λέξεις: ακρόπολη, ανάκτορο, άναξ, αποθήκευση, εργαστήριο, θρόνος, οχύρωση, τοιχογραφία

Ευρετήριο όρων: γυψόλιθος, κίονας, μέγαρο, πρόπυλο


Κάτοψη της ακρόπολης των Μυκηνών


Σχεδιαστική αναπαράσταση της αίθουσας του θρόνου του ανακτόρου της Πύλου


Παράσταση με μορφές πάνω σε άρμα από τοιχογραφία στο ανάκτορο της Τίρυνθας


Χρυσά κοσμήματα από το Νέο Καδμείο της Θήβας. Αρχαιολογικό Μουσείο Θηβών.


Πινακίδα Γραμμικής Β΄ γραφής από το αρχείο του ανακτόρου του Νέστορα στη Μεσσηνία


Θησαυρός από 42 σφραγιδοκύλινδρους με γλυπτές παραστάσεις που προέρχονται από τη Μεσοποταμία. Βρέθηκαν στις ανασκαφές του Νέου Καδμείου στη Θήβα