Θεότητες της μινωικής εποχής
|
Εποχή του Χαλκού |
||
|
|
||
|
Πρέπει αρχικά να τονιστεί ότι η
μινωική θρησκεία είναι ολιγοπρόσωπη και βασίζεται στον κύκλο της βλάστησης. Η
“Μεγάλη Μητέρα Θεά”, η θεά της γονιμότητας, προσωποποιεί την αρχέγονη λατρεία
της φύσης, ενώ ο “Νεαρός Θεός” προσωποποιεί τον κύκλο της βλάστησης και
γεννιέται, πεθαίνει και ανασταίνεται κάθε χρόνο. Η σχέση μεταξύ των δύο αυτών
προσώπων δεν είναι πάντα η ίδια : άλλοτε η μεγάλη θεά παντρεύεται το νεαρό
θεό, και αυτός ο “ιερός γάμος” αποτελεί μία από τις κορυφαίες στιγμές του
τελετουργικού δράματος της μινωικής θρησκείας, καθώς ο νεαρός θεός πεθαίνει
λίγο μετά το γάμο. Άλλοτε πάλι η μεγάλη θεά έχει τη μορφή της “κουροτρόφου”,
δηλαδή της μητέρας που κρατά στα χέρια της το βρέφος της, οπότε και ο νεαρός
θεός έχει τη μορφή του θείου αυτού βρέφους. Άλλοτε πάλι η σχέση τους είναι
αδελφική ή παρουσιάζονται ως μία ακαθόριστη συντροφιά και συνοδεία. Το
γεγονός αυτό των ποικίλων σχέσεων μεταξύ των δύο θεοτήτων δεν πρέπει να μας
ξενίζει, καθώς το θείο ζευγάρι που κυριαρχεί στους θρησκευτικούς μύθους των
ανατολικών και αιγυπτιακών λαών παρουσιάζει επίσης τις ίδιες ποικίλες
σχέσεις. Τα ονόματα που είχαν οι δύο
αυτές θεότητες μας είναι γνωστά από τη μεταγενέστερη γραπτή παράδοση και
σχετίζονται με τις ποικίλες, πολλαπλές φύσεις που συγκεντρώνουν τα δύο αυτά
πρόσωπα. Η μινωική γυναικεία θεότητα ονομάζεται λοιπόν Δικτύννα (από το ιερό
όρος Δίκτυ, όπου αυτή λατρευόταν και όπου γεννήθηκε ο νεαρός θεός) ή
Βριτόμαρτυς, που σημαίνει “γλυκειά παρθένος”, ενώ η ανδρική θεότητα λεγόταν
Βελχανός και Υάκινθος, δηλώνοντας πάλι τη διπλή της υπόσταση: πότε ο θεός
αυτός είναι ισχυρός και δαμαστής των θηρίων και πότε αδύνατος, σα βρέφος και
σα λουλούδι. Οι υποστάσεις της γυναικείας θεότητας μάς είναι γνωστές από
παραστάσεις της σε σφραγίδες, ειδώλια, δακτυλίδια και
αλλού. Η θεά λοιπόν παρουσιάζεται στην κορυφή ενός βουνού ανάμεσα σε
λιοντάρια, ως “Ορεία Μήτηρ” (“ουράνια μητέρα”, ονομασία που μας είναι γνωστή
από μεταγενέστερες γραπτές πηγές) ή ως κυρία των θηρίων, δηλαδή ως “Πότνια
Θηρών”. Άλλοτε πάλι κρατά στα χέρια της φίδια που δηλώνουν τη χθόνια ιδιότητά
της. Ορισμένες φορές παρουσιάζεται καθισμένη κάτω από το ιερό δέντρο της ή
συνοδεύεται από ιερά περιστέρια που κάθονται πάνω στο κεφάλι της ή
φτεροκοπούν γύρω από τους ώμους της. Άλλοτε κρατά στα χέρια της ή έχει στα
μαλλιά της το γονιμοποιημένο λουλούδι της “μήκωνος της υπνοφόρου” που ηρεμεί
τα βρέφη, ή παρουσιάζεται ως “κουροτρόφος”, δηλαδή ως μητέρα που κρατά στην
αγκαλιά της το θείο βρέφος. Ορισμένες φορές παριστάνεται ως “πρόμαχος”,
πολεμική δηλαδή θεότητα που κρατά το σπαθί της, και άλλοτε, εικονίζεται στην
πρύμνη πλοίου να ταξιδεύει. Πολλές από τις ιδιότητες και τα
σύμβολα των μινωικών θεοτήτων κληροδοτήθηκαν σε θεούς του ελληνικού πανθέου:
για παράδειγμα η “Πότνια Θηρών” είναι η Άρτεμις των ελληνικών χρόνων, η
“πρόμαχος” θεά είναι η Αθηνά, ο νεαρός θεός που πεθαίνει και γεννιέται κάθε
χρόνο είναι ο Κρηταγενής Δίας, και το ιερό ζεύγος που παντρεύεται μας θυμίζει
το γάμο της Αφροδίτης και του Άδωνη, που σύμφωνα με την παράδοση πεθαίνει
λίγο μετά την ένωσή τους. Παρόμοια ιερά ζεύγη υπάρχουν και σε άλλους λαούς,
όπως ο Όσιρις και η Ίσις στην Αίγυπτο, ή η Ιστάρ και ο Ταμούζ στην Ανατολή. Χρονολογική
τοποθέτηση: 28ος αιώνας
π.Χ. - 1125 π.Χ. Χαρακτηριστικές
λέξεις: ειδώλιο, θεοί,
θρησκεία |
|
|
|
|
