Ο αρχικός τίτλος του κειμένου είναι “Οδηγίες για την αντι?ετώπιση ανεπιθύ?ητων συ?περιφορών στη σχολική τάξη”. Το άρθρο είναι της Βασιλικής Τσιτούρα η οποία είνα καθηγήτρια Αγγλικής Φιλολογίας και Σχολική Σύμβουλος
Στο σύγχρονο σχολείο η επιθυ?ητή συ?περιφορά δεν είναι αυτονόητη και ανα?ενό?ενη. ?εν είναι πάντοτε κάτι που ο ?αθητής το κατέχει και το εκφράζει, αλλά είναι ένα είδος κοινωνικής ?άθησης, το οποίο αποκτά σταδιακά. Σύ?φωνα ?ε ταπορίσ?ατα των ερευνών, παρά?ετροι που συ?βάλλουν στην εγκαθίδρυση των επιθυ?ητών συ?περιφορών είναι:
– η προσωπικότητα του εκπαιδευτικού, -ο δάσκαλος ηγέτης δεν είναι ούτε ανεκτικός ούτε αυταρχικός, είναι στοργικός και φιλικός, αλλά και αυστηρός ?αζί, αποφεύγει τις υπερβολές (φιλικότητα, οικειότητα, αυστηρότητα), δεν εξουσιάζει αλλά καθοδηγεί, δεν κατακρίνει αλλά ενθαρρύνει, δεν επιβάλλει ιδέες αλλά προτείνει ιδέες,
– οι διαπροσωπικές σχέσεις ?εταξύ εκπαιδευτικού-?αθητών και ?αθητών ?εταξύ τους,
– ο τρόπος οργάνωσης της σχολικής τάξης ? αλληλοσεβασ?ός, συλλογικότητα και συ??ετοχή όλων στο ?άθη?α και στη λήψη
αποφάσεων,
– τα πρώτα ?ηνύ?ατα στο ξεκίνη?α της σχολικής χρονιάς- συναποφασίζονται οι γενικοί κανόνες συ?περιφοράς, συζητούνται οι διαδικασίες της καθη?ερινής ρουτίνας, δια?ορφώνεται το συ?βόλαιο ?άθησης,
– η ποιότητα του ?αθή?ατος ?σχεδιασ?ός και προετοι?ασία του ?αθή?ατος, διατήρηση της ?αθητικής προσοχής κατά τη διεξαγωγή της διδασκαλίας ?ε τη δη?ιουργία κινήτρων, ανάθεση εργασιών ανάλογα ?ε τις δυνατότητες κάθε ?αθητή, διαφοροποιη?ένη διδασκαλία,
– τα ?έσα στήριξης της επιθυ?ητής συ?περιφοράς, – το θετικό πρότυπο, ο αιτιολογη?ένος έπαινος.
Ως ανεπιθύ?ητες θεωρού?ε τις συ?περιφορές που παρε?ποδίζουν τις διαδικασίες της διδασκαλίας και της ?άθησης, διότι αποκλίνουν από τις κανονιστικές αρχές και αναιρούν τις συνθήκες της εκπαιδευτικής λειτουργίας. Απροσεξία στο ?άθη?α,
αντίδραση προς τα διδασκό?ενα και τους διδάσκοντες, υπερκινητικότητα κατά την ώρα του ?αθή?ατος, επιθετικότητα, εριστικότητα και βιαιοπραγία, βανδαλισ?οί και κλοπές στο σχολικό χώρο, περιφρόνηση προς τις ?ορφές εξουσίας και εναντίωση σε
κάθε σχέδιο οργανω?ένης ζωής αποτελούν ?ορφές ανεπιθύ?ητης συ?περιφοράς που προοιωνίζουν παραβατική συ?περιφορά.
Τι δεν πρέπει να ξεχνά?ε ως εκπαιδευτικοί
-Η σχολική πειθαρχία είναι το κλειδί για τη σχολική ασφάλεια. Η επιβολή κανόνων πρέπει να αντιμετωπισθεί πολύ σοβαρά από όλο το ανθρώπινο δυναμικό του σχολείου. Η μη τήρησή τους οδηγεί σε λογικές ή φυσικές συνέπειες.
– Οι δυνατότητες και το δυναμικό του ανθρώπου μπορούν να φθάσουν σε υψηλές βαθμίδες δημιουργικότητας μόνο αν το κάθε ανθρώπινο πλάσμα νιώθει σιγουριά για την αξία του μέσα στην κοινωνία που ζει. Οι περισσότερες ανεπιθύμητες συμπεριφορές έχουν τις ρίζες του στην ανασφάλεια του μαθητή και τη χαμηλή αυτό-εκτίμησή του.
-Πολλές φορές οι μαθητές δείχνουν ότι απαξιώνουν το μάθημά μας. Είναι λάθος να εκλαμβάνουμε ότι απαξιώνουν εμάς, τους εκπαιδευτικούς. Μπορούμε και πρέπει να βρούμε δημιουργικούς τρόπους για να δείξουμε στα παιδιά τη χρησιμότητα του μαθήματος που διδάσκουμε. Ο εκπαιδευτικός που δεν πιστεύει στην αξία του μαθήματος που διδάσκει δεν μπορεί να πείσει ένα μαθητή να προσέχει το μάθημα.
-Ο εκπαιδευτικός που υποφέρει στη σκέψη ότι πρέπει να πάει στο σχολείο, δημιουργεί τις συνθήκες για να αντιμετωπίσει εκτός από προβλήματα υγείας και προβλήματα πειθαρχίας.Είναι ανάγκη να βρει τρόπο να κάνει την επαγγελματική του ζωή ενδιαφέρουσα
-Ο εκπαιδευτικός που προσέρχεται στο μάθημα με ενθουσιασμό, αυτοπεποίθηση, καλά οργανωμένος, χρησιμοποιεί ποικίλες τεχνικές διδασκαλίας για όλα τα μαθησιακά στυλ των μαθητών του , τρόπους εναλλακτικής αξιολόγησης, χαίρει της εκτίμησης και του σεβασμού των μαθητών, ακόμη και των πλέον αδιάφορων.
-Τις περισσότερες φορές η γκρίνια, οι επαναλαμβανόμενες συμβουλές κι επικρίσεις , είναι χάσιμο χρόνου. Η αθόρυβη δράση είναι πιο αποτελεσματική από τα λόγια. Εμπλέκοντας τους μαθητές σε μια συντονισμένη συζήτηση με σκοπό να αναπτύξουν γλωσσικές δεξιότητες, να ανταλλάξουν ιδέες, να δημιουργήσουν, να καταστρώσουν σχέδια για την τάξη, αποτρέπουμε ανεπιθύμητες συμπεριφορές και δεν κουράζουμε με την πολυλογία ή την ηθικολογία.
-Ο τόνος της φωνή του εκπαιδευτικού μπορεί να έχει μεγάλη σημασία στην αποφυγή της ανεπιθύμητης συμπεριφοράς. Αν αποδώσει μια πρόταση με ενθαρρυντικό τρόπο, θα φέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Αν προτιμήσει τον αποθαρρυντικό τρόπο θα έχει αρνητικά αποτελέσματα.
-Όταν ο εκπαιδευτικός βρεθεί αντιμέτωπος με μια θορυβώδη τάξη, αν προσθέσει και το δικό του θόρυβο στο θόρυβο των παιδιών, δείχνοντας τον εκνευρισμό του, εμπλέκεται προσωπικά ο ίδιος, μεταστρέφοντας το καλύτερο αποτέλεσμα σε μια ανώφελη σωφρονιστική πράξη, να καταλήξει σε τιμωρία κάποιων μαθητών. Θα ήταν προτιμότερο να μαλακώσει τη φωνή του, να κοιτάξει με νόημα τα παιδιά, να σκεφθεί κάτι θετικό που θα αποσπούσε την προσοχή τους κι έτσι σιγά- σιγά η τάξη θα σιωπούσε και θα παρακολουθούσε με προσοχή. Αν διαθέτει καλή αίσθηση του χιούμορ, να μη διστάσει να το χρησιμοποιήσει.
– Η τιμωρία προκαλεί αντεκδίκηση και αυτό δε λύνει το πρόβλημα, αλλά το επιτείνει. Είναι προτιμότερο να γνωρίζει και να υφίσταται κάθε μαθητής τις φυσικές και λογικές συνέπειες της πράξης του. Οι λογικές συνέπειες δείχνουν σεβασμό στο παιδί και του δίνουν το περιθώριο να επιλέξει τη συμπεριφορά του.
-Αν καθιερωθεί σε τακτά χρονικά διαστήματα κάποια ώρα συζήτησης, μέσα στην τάξη των προβλημάτων που εμφανίζονται, ο εκπαιδευτικός πετυχαίνει να μην εμπλακεί ο ίδιος σε ανώφελη διαμάχη με το μαθητή και οι μαθητές της τάξης μαθαίνουν να σκέφτονται εποικοδομητικά και να διαμεσολαβούν στην επίλυση προβλημάτων με αντικειμενικό τρόπο.
-Οι ερευνητές αποδίδουν την προβληματική συμπεριφορά σε τέσσερις σκοπούς: στην επιδίωξη της προσοχής, στην επίδειξη δύναμης, στην εκδίκηση και στην επίδειξη ανεπάρκειας. Οφείλονται σε εσφαλμένη λογική του μαθητή, σε παρερμηνείες της πραγματικότητας. Το πρόβλημα αντιμετωπίζεται μόνο αν καταλάβουμε τα αίτια που το προκαλούν και εφαρμόσουμε διορθωτικές παρεμβάσεις. π.χ αν προσπαθεί με προκλητική συμπεριφορά να δείξει ότι έχει μεγαλύτερη δύναμη, δε χρειάζεται αγωνιστούμε για να του αλλάξουμε γνώμη, αλλά να τον επιστρατεύσουμε να βοηθήσει κάποιο συμμαθητή του διοχετεύοντας τη δύναμή του σε δημιουργικές πράξεις. Επιπλέον, η ανάληψη κάποιου καθήκοντος, κάποιας υπευθυνότητας θα του προσθέσει γόητρο και θα τον ηρεμήσει.
-Ό, τι συμβαίνει μέσα στην τάξη μπορεί να ελεγχθεί και να αλλάξει. Αυτό που δεν αλλάζει είναι το παρελθόν. Να μη δημιουργήσουμε καταστάσεις που ενθαρρύνουν το πρόβλημα του παιδιού. Προσπαθούμε να οικοδομήσουμε πάνω στα θετικά στοιχεία του παιδιού.
– Να μην ξεχνάμε ότι εμείς οι εκπαιδευτικοί είμαστε ενήλικες που έχουμε φθάσει στην πλήρη ωρίμανσή μας και μπορούμε να ελέγξουμε τα συναισθήματά μας και να σκεφθούμε ήρεμα και λογικά. Επίσης να μην ξεχνούμε ότι ο εκπαιδευτικός είναι και σημαντική προσωπικότητα στη ζωή του παιδιού. Η γνώμη του εκπαιδευτικού για το μαθητή μετράει πολύ παρά το γεγονός ότι κάποιοι μαθητές προσπαθούν να μας δείξουν το αντίθετο.
Αντιδράσεις σε προβλη?ατικές καταστάσεις
??ε δρα?ατοποιώ α?έσως το πρόβλη?α. Σκέπτο?αι τρόπους να ξεπεράσω τις δυσκολίες. ?εν πανικοβάλλο?αι. ?εν αντιδρώ απλά τι?ωρώντας το παιδί, αποβάλλοντάς το από το ?άθη?α. Ενεργώ σαν ντετέκτιβ, ?αζεύω πληροφορίες που ?πορεί να βοηθήσουν Το καλώ να ?ιλήσου?ε και ακούω προσεκτικά τι έχει να πει.Εντοπίζω τις δυνατότητες και τις αδυνα?ίες του.
?Βελτιώνω τη συναισθη?ατική επαφή ?ας. ?εν ξεχνώ τη ση?ασία που έχει το χιού?ορ στην εξο?άλυνση των δυσκολιών.
4
?Ενθαρρύνω την παρέα του ?ε άλλα παιδιά. Οι σχέσεις κάνουν τη διαφορά, η ?οναξιά είναι το χειρότερο πρόβλη?α, τα περισσότερα παιδιά που παρουσιάζουν δυσκολίες ?άθησης ή προσαρ?ογής στην τάξη συχνά δεν έχουν φίλους. Προσπαθώ να το πείσω να συ??ετέχει σε εκδηλώσεις ή να το εντάξω στην ο?άδα της τάξης.
?Μιλώ ?ε τους φίλους του και ?ε συναδέλφους ?ου. Επιδιώκω το καλύτερο.
?Καλώ για συζήτηση τους γονείς. Μιλώ ?ε αγάπη κι ενδιαφέρον για το παιδί τους. Τους συ?βουλεύω να αλλάξουν αν ?πορούν επιζή?ιες συνήθειες που ?πορεί να υπάρχουν (αργοπορία ύπνου-φαγητού-προσέλευσης στο σχολείο). Ζητώ να
προσθέσουν ποιοτικές δραστηριότητες στις ώρες που περνούν ?αζί του. Τους συ?βουλεύω να ζητήσουν τη βοήθεια ειδικών αν το παιδί φαίνεται να έχει προβλή?ατα υπερκινητικότητας ή ?αθησιακές δυσκολίες που το οδηγούν σε
ανεπιθύ?ητη συ?περιφορά.
?Στις περιπτώσεις, στις οποίες δεν ?πορού?ε να αλλάξου?ε το πρόβλη?α, αλλάζου?ετον εαυτό ?ας (λεξιλόγιο, ύφος, κίνηση, κ.λ.π.). Σκεφτό?αστε το πρόβλη?α ?ε πολλούς και διαφορετικούς τρόπους. Χρησι?οποιού?ε την τεχνική της αναπλαισίωσης του προβλή?ατος. Τι κάνει ο ?αθητής; Πότε το κάνει; Ποιος άλλος ανα?ιγνύεται; Ποια ερ?ηνεία έδωσα στο πρόβλη?α ?έχρι τώρα; Ποια θετική εναλλακτική ερ?ηνεία ?πορεί να δοθεί στη συ?περιφορά του; Αναγνωρίζω τα θετικά κίνητρα. Πώς πρέπει να ενεργήσω σύ?φωνα ?ε αυτήν την ερ?ηνεία; Π.χ. Όταν ένας ?αθητής πετάγεται διαρκώς στο ?άθη?α, το ερ?ηνεύου?ε ως άτο?ο ?ε ιδιαίτερο
ενδιαφέρον κι όχι ως άτο?ο που προσπαθεί να τραβήξει την προσοχή, Μπορού?ε νατου πού?ε: «Πιστεύω ότι ο ενθουσιασ?ός σου θα εκδηλώνεται πότε – πότε ?ε τρόπους απροσδόκητους. Αυτό θα περί?ενε κανείς από ένα δραστήριο άτο?ο σαν και σένα». Ή ακό?η «Εί?αι πραγ?ατικά ευχαριστη?ένος/η που έχω ένα ?αθητή σαν εσένα, ?ε τόσο ενδιαφέρον για το ?άθη?α. ?ε θα ?ε ξάφνιαζε, αν ?ερικές φορές απαντούσες χωρίς να ερωτηθείς». Με τον τρόπο αυτόν υπάρχει περίπτωση να
βελτιώσει τη συ?περιφορά του την επό?ενη φορά.
?Αν η κατάσταση δε βελτιωθεί, απευθύνο?αι σε ειδικούς για συ?βουλές και υποστήριξη, ίσως προτείνουν τρόπους αντι?ετώπισης και προσέγγισης των ?αθητών ή των γονιών. Κάνοντας όλες αυτές τις προσπάθειες που βασίζονται στις αρχές της Παιδαγωγικής
για την ο?αλή ένταξη του ?αθητή στη σχολική ζωή, είναι βέβαιο ότι σε πολλές περιπτώσεις δε θα χρειασθεί να χρησι?οποιήσου?ε την επιβολή της τι?ωρίας, ?ε σκοπό να συνετισθεί ο ?αθητής ?ε τον τρόπο αυτό. Το σπουδαιότερο, θα αποφύγου?ε
τις συγκρούσεις που καταστρέφουν την ψυχική ?ας υγεία. Οι περιπτώσεις, στις οποίες όλοι οι εκπαιδευτικοί ?ιας τάξης παρά τις προσπάθειές τους συναντούν τις ίδιες ανεπιθύ?ητες συ?περιφορές από συγκεκρι?ένους ?αθητές, αντι?ετωπίζονται από το σύλλογο των εκπαιδευτικών εφαρ?όζοντας την εκπαιδευτική νο?οθεσία.
ΕΝ?ΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Αρχοντάκη, Ζ. & Φιλίππου ?., (2003), 205 Βιω?ατικές Ασκήσεις για Ε?ψύχωση των Ο?άδων, τρίτη έκδοση, Αθήνα: Καστανιώτη.
Καψάλης, Α. (1983). Παιδαγωγική Ψυχολογία. Θεσσαλονίκη: Αφοί Κυριακίδη.
Μαλικιώση-Λοϊζου, Μ., (1999), Συ?βουλευτική Ψυχολογία, Αθήνα: Ελληνικά
Γρά??ατα.
Ματσαγγούρας, Η. (2001). Η Σχολική Τάξη, τό?ος Α΄. Αθήνα: Γρηγόρης.
Μαυροσκούφης, ?., (2007), Στρατηγικές για τη διαχείριση συγκρουσιακών καταστάσεων και προβλη?ατικών συ?περιφορών στη σχολική τάξη, Issue 18 (Φεβρουάριος 2008), καθώς και σε ηλεκτρονική ?ορφή στην ιστοσελίδα της Ένωσης Καθηγητών Αγγλικής ?ευτεροβάθ?ιας Εκπαίδευσης Βόρειας Ελλάδας (ΕΚΑ?ΕΒΕ), στο http://www.ekadeve.gr/gr/arthra_gr.html.
Ντράικωρς, Ρ. & Κάσσελ, Περλ., (2003), Πέτα ?ακριά το Ραβδί σου, ?ετάφραση Μυττά Χαρίκλεια, δέκατη έκδοση, Αθήνα: Θυ?άρι.
Ντράικωρς, Ρ., (1979). Ενθαρρύνοντας το παιδί στη ?άθηση, Αθήνα: Θυ?άρι.
Παπαστα?άτης, Α., Πέ?πτη, 14 ?εκε?βρίου (2006). ?ιαχείριση προβλη?άτων συ?περιφοράς σχολικής τάξης, Ελληνική Πύλη Παιδείας, στο http://www.eduportal.gr/index.php/articles/paidagogika/53-diaxeirish-sx-…Παρασκευά, Φ. & Παπαγιάννη Α., (2008). Επιστη?ονικές και Παιδαγωγικές ?εξιότητες για τα Στελέχη της Εκπαίδευσης, Αθήνα: Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, ΥΠ.Ε.Π.Θ.
https://www.alfavita.gr/arthron/ekpaideysi/atheates-praktikes-gia-peitharhia-sti-sholiki-taxi
