Τόσο σε ανθρώπους όσο και σε τρωκτικά, το απορροφούμενο Cr(VI) κατανέμεται σε όλους τους ιστούς με τα υψηλότερα επίπεδα του Cr(VI) να εντοπίζονται στο συκώτι, στα νεφρά και στα οστά...

Στις 2.12.2011, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.), και πιο συγκεκριμένα ο International Agency for Research on Cancer (IARC) και στη σειρά των δημοσιεύσεων «I A R C Monographs on the Evaluation of Carcinogenic Risks to Humans» δημοσίευσε άρθρο με τίτλο «A Review of Human Carcinogens: Arsenic, Metals, Fibres, and Dusts».

Το κεφάλαιο που αφορά τις ενώσεις του εξασθενούς χρωμίου [Cr(VI)] είναι διαθέσιμο στο http://monographs.iarc.fr/ENG/Monographs/vol100C/mono100C-9.pdf .

Το «φυσικό» υπόβαθρο Cr(VI) στο νερό (δηλ. τα επίπεδα του Cr(VI) γεωγενούς προέλευσης στο νερό) μπορεί να είναι μόνο μέχρι 1 μg/L (1 μικρογραμμάριο ανά λίτρο!). Ανθρωπογενείς δραστηριότητες (επιμεταλλώσεις, επεξεργασία δέρματος κ.λπ.) μπορούν να προκαλέσουν ρύπανση του νερού.

Γίνεται πλήρης περιγραφή του Εθνικού Τοξικολογικού Προγράμματος των ΗΠΑ στην διετή μελέτη που έγινε σε B6C3F1 ποντίκια (mice) και F344 αρουραίους (rats), στα οποία χορηγήθηκε διένυδρο διχρωμικό νάτριο μέσω του πόσιμου νερού για 2 χρόνια. Στους αρουραίους βρέθηκαν καρκίνοι στη στοματική κοιλότητα και έχει γίνει συσχέτιση δόσης-απόκρισης και για τα δύο φύλα. Στα ποντίκια, παρατηρήθηκαν καρκίνοι στο λεπτό έντερο και έχει γίνει συσχέτιση δόσης-απόκρισης και στα 2 φύλα.

Αναλύονται εκτενώς οι τρόποι απορρόφησης και μεταβολισμού των ενώσεων του χρωμίου από τον ανθρώπινο οργανισμό. Η ταχύτητα απορρόφησης εξαρτάται από τη διαλυτότητα των ενώσεων, καθώς και από το μέγεθος των σωματιδίων. Το εισπνεόμενο Cr(VI) απορροφάται άμεσα και τάχιστα από την αναπνευστική οδό ενώ το Cr(III) απορροφάται σε πολύ μικρότερο βαθμό. Οι ίδιοι παράγοντες ισχύουν και για την ταχύτητα απορρόφησης του Cr(VI) από τη γαστεντερική οδό. Σε ανθρώπους, έχει υπολογισθεί, από αυτή την οδό, η απορροφητικότητα του Cr(VI) να είναι 6,9% σε αντιδιαστολή με 0,13% για το Cr(III).

Τόσο σε ανθρώπους όσο και σε τρωκτικά, το απορροφούμενο Cr(VI) κατανέμεται σε όλους τους ιστούς με τα υψηλότερα επίπεδα του Cr(VI) να εντοπίζονται στο συκώτι, στο νεφρό και στα οστά. Επίσης, στην μελέτη του Εθνικού Τοξικολογικού Προγράμματος των ΗΠΑ έχει γίνει συσχέτιση της έκθεσης σε Cr(VI) (τόσο ως συνάρτηση της δόσης όσο και ως συνάρτηση του χρόνου έκθεσης) με τα επίπεδα του ολικού χρωμίου που έχουν αναλυθεί σε ερυθρά αιμοσφαίρια (red cells), στον ορό του αίματος (plasma) και σε συγκεκριμένα όργανα. Τα επίπεδα του ολικού χρωμίου ήταν υψηλότερα στα ερυθρά αιμοσφαίρια από ό,τι στον ορό.

Μέσα στον ανθρώπινο οργανισμό, το Cr(VI) μετατρέπεται με σειρά αναγωγικών βημάτων στο πιο θερμοδυναμικά σταθερό Cr(III). Όταν αυτή η αναγωγή γίνεται εξωκυτταρικά, τότε θεωρείται ως μηχανισμός αποτοξίνωσης μιας και το Cr(III) δεν μπορεί να απορροφηθεί από το κύτταρο. Αλλά το εναπομείναν Cr(VI) υφίσταται ως μείγμα χρωμικών και υδροχρωμικών ιόντων. Αυτά τα ιόντα έχουν την ίδια χωροδιάταξη (είναι iso-structural) με θειϊκά και φωσφορικά ιόντα και έτσι εισχωρούν στο κύτταρο μέσω των καναλιών για τα θειϊκά ιόντα (sulfate channels). Ενδοκυτταρικά πλέον το Cr(VI) ανάγεται σε Cr(III) με τον παράλληλο σχηματισμό πολύ ενεργών ενδιάμεσων ενώσεων και ενώσεων προσθήκης (adducts) με το DNA και τις πρωτεΐνες. Στο αίμα, το Cr(VI) απορροφάται από τα ερυθρά αιμοσφαίρια, ανάγεται και κατόπιν προσδένεται σε πρωτεΐνες.

Ανασκοπούνται οι μηχανισμοί με τους οποίους το Cr(VI) προκαλεί καρκινογένεση, όπως βλάβες στο DNA, οξειδωτικό stress και φαινόμενα ανευπλοϊδισμού («ανευπλοϊδισμός» ονομάζεται η εκτροπή των χρωματοσωμάτων των σωματικών κυττάρων από το φυσιολογικό αριθμό), που οδηγούν σε κυτταρικές μεταβολές. Υπό φυσιολογικές συνθήκες, όπου τα ασκορβικά ιόντα (βιταμίνη C) εμπλέκονται στην αναγωγή του Cr(VI) σε Cr(III), σχηματίζονται ενώσεις προσθήκης τριαδικού (ternary) χρωμίου ? ασκορβικών ιόντων - DNA. Αυτές οι ενώσεις έχουν μεταλλαξιογόνο δράση και ιδιαίτερο ρόλο στο σχηματισμό καρκίνου του πνεύμονα.

Υπάρχουν επαρκείς ενδείξεις (sufficient evidence) σε ανθρώπους ότι οι ενώσεις του Cr(VI) προκαλούν καρκινογένεση. Οι ενώσεις του Cr(VI) προκαλούν καρκίνο του πνεύμονα. Επίσης, υπάρχουν επαρκείς ενδείξεις σε πειραματόζωα ότι οι ενώσεις του Cr(VI) προκαλούν καρκινογένεση. Οι ενώσεις του Cr(VI) είναι καρκινογενετικές για τους ανθρώπους και κατατάσσονται στην κατηγορία Ι (group I).

Eν κατακλείδι, ο Π.Ο.Υ. εξέδωσε μια σαφέσταστη έκθεση, μια έκθεση που σε συνδυασμό με την έκθεση για το εξασθενές χρώμιο του Συνηγόρου του Πολίτη («ΗτΣ» 17.12.2011) αφήνουν έκθετα τα υπουργεία Περιβάλλοντος και Υγείας. Κάθε κρατική ολιγωρία είναι πλέον τουλάχιστον επικίνδυνα απαράδεκτη...

Tου Γιάννη Zαμπετάκη Eπίκουρου καθηγητή Xημείας Tροφίμων και Lead Auditor, EKΠA