ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΙ ΣΥΛΛΟΓΟΙ ΣΤΗΝ ΘΡΑΚΗ

ΣΤΟ Β'  ΜΙΣΟ ΤΟΥ 19ου ΑΙΩΝΑ

 

Η  παιδεία στη Θράκη κατά τους πρώτους αιώνες της Τουρκοκρατίας είναι πανομοιότυπη με αυτήν της υπολοίπου Ελλάδος. Χαρακτηρίζεται από την ανυπαρξία της εκπαίδευσης, την έλλειψη σχολείων, και οι εκπαιδευτικές ανάγκες καλύπτονται από δασκάλους ημιμαθείς και από ιερείς που δίδασκαν κρυφά στον νάρθηκα και στα κελιά ( κρυφό σχολιό)  και στα μοναστήρια. Η πνευματική ανέλιξη στην Θράκη όπως και το σύνολο του Ελληνισμού οφείλει πολλά στον Θρακιώτη Πατριάρχη Ιερεμία Β! τον Τρανό από την Αγχίαλο, που το 1593 φρόντισε για την ίδρυση Ελληνικών σχολείων  με την αποκλειστική ευθύνη των κατά τόπους μητροπολιτών. Η Μεγάλη του Γένους Σχολή παραμένει ο ζωοδότης πνευματικός φάρος  και είναι το στήριγμα της πανελλαδικής εκπαίδευσης. Με την πάροδο του χρόνου οι σχολικές κοινότητες διευρύνονται και ανθούν. Μεγάλα ονόματα διδάσκουν σε διάφορα σχολεία που λειτουργούν στην Θράκη. Στην Ανατολική Θράκη, η Αδριανούπολη, οι Σαράντα Εκκλησίες, η Ραιδεστός  και άλλες πόλεις παραμένουν κέντρα της εκπαιδευτικής κίνησης, ενώ στην Βόρεια Θράκη η Φιλιππούπολη,  και η Στενήμαχος.

Με την εμφάνιση του Πανσλαβισμού τόσο στην Μακεδονία όσο και στην Θράκη, η παιδεία αναδιοργανώνεται με συμπαραστάτη την Ελληνική εξωτερική πολιτική, τον Ελληνικό φιλολογικό σύλλογο Κωνσταντινουπόλεως, την εκπαιδευτική  και φιλανθρωπική αδελφότητα Κωνσταντινουπόλεως « Αγαπάτε Αλλήλους»

Διαπιστώνεται, όπως θα δούμε και πιο κάτω, ότι η παρουσία των συλλόγων και των συντεχνιών θα παίξουν σημαντικό ρόλο στο χρονικό διάστημα 1870 – 1885 διαδραματίζοντας ένα σημαντικό ρόλο στην Εθνική ζωή ( ανάπτυξη παιδείας, αγαθοεργίας και πολιτισμού) Στην Θράκη η εμφάνιση και λειτουργία των συντεχνιών δημιούργησαν πνευματική και κοινωνική δραστηριότητα και επειδή διέθεταν έσοδα ενίσχυαν οικονομικά τα σχολεία και την εκκλησία. Η οργάνωσή τους και ο τρόπος λειτουργίας τους είναι αντίγραφο θα μπορούσε να  ισχυριστεί, κάποιος του τρόπου λειτουργίας του Ελληνικού Φιλολογικού Συλλόγου Κωνσταντινουπόλεως.

Την περίοδο 1878 – 1885 στον νομό Αδριανουπόλεως και στο σαντζάκι Μετρών λειτουργούσαν 27 σύλλογοι με μοναδικό σκοπό την ενίσχυση της παιδείας, την συγκέντρωση λαογραφικού υλικού την συλλογή αρχαιοτήτων, την διατήρηση ηθών και εθίμων. Από τους συλλόγους αυτούς ξεχώρισε  και διακρίθηκε ιδιαίτερα « ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Αδριανουπόλεως» που ιδρύθηκε το 1872. Συντηρούσε σχολεία, ορφανοτροφείο κ.λ.π. Παρεμφερείς αλλά με περιορισμένες θα έλεγε κάποιος δραστηριότητες είναι σύλλογοι και σωματεία που λειτούργησαν στο Διδυμότειχο, στο Ορτακιόι. Στις Σαράντα Εκκλησιές λειτουργούσε ο παλαιότερος Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος ο « Μουσοφιλής Σύλλογος», στο Λουλέ Μπουργκάζ από το 1872 η « Φιλόμουσος Αδελφότης Ηβη» ενώ στη Βιζύη η « Φιλεκπαιδευτική Αδελφότης Φως», Στην Μήδεια από το 1880  ο « Θρακικός Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος», στην Ραιδεστό  από το 1875 ο « Φιλολογικός Σύλλογος ο Ελλήσποντος»

Στην Βόρεια Θράκη και ιδιαίτερα στην Φιλιππούπολη υπήρχαν σύλλογοι με αξιόλογη δράση και πορεία, όπως « Τα Καλά Εργα» 1866/67, ο « Σύλλογος των Φιλομουσών» 1869-1874, η «Αδελφότης των Φίλων του Λαού» 1876, η « Γενική Φιλεκπαιδευτική Αδελφότης» η « Αδελφότης Κυριών η Ευριδίκη» το 1875. Οι Σύλλογοι αυτοί αναγκάσθηκαν να διακόψουν τις δραστηριότητες τους όταν άρχισαν να εμφανίζονται σύλλογοι σκοπευτικοί, γυμναστικοί που είχαν την άμεση υποστήριξη, οικονομική και ηθική, από τα Βουλγαρικά κομιτάτα, που προωθούσαν μέσα από την τρομοκρατία  τα δικά τους σχέδια για την εδραίωση του Πανσλαβισμού και την προσάρτηση της Ανατολικής Ρωμυλίας στην Βουλγαρία.

Άλλοι γνωστοί σύλλογοι στην Φιλιππούπολη ήταν  η « Ισχύς» που ιδρύθηκε το 1879 και απευθυνότανε στις λαϊκές τάξεις, η « Εστία» ιδρύθηκε το 1882 και εκπροσωπούσε την άρχουσα τάξη, και η «Αδελφότητα των Κυριών ο Ευαγγελισμός» που ιδρύθηκε το 1888. Συλλόγους συναντάμε στην Αγχίαλο, την Μεσήμβρια, το Χασκιόι, την Στενήμαχο.

Όλοι οι πολιτιστικοί αυτοί σύλλογοι φρόντιζαν για την ενίσχυση του εθνικού και θρησκευτικού φρονήματος των Ελλήνων, για την ενίσχυση των σχολείων και την συμπαράσταση των αναξιοπαθούντων ομογενών και Ελλήνων υπηκόων. Πραγματοποιούσαν διαλέξεις, οργάνωναν και παρουσίαζαν θεατρικές παραστάσεις, εκδρομές, μουσικές βραδιές, συναυλίες, συσσίτια και φιλανθρωπικούς εράνους.

 

 

ΣΥΛΛΟΓΟΙ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΘΡΑΚΗΣ

 

ΑΔΡΙΑΝΟΥΠΟΛΗ

01)   Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος

02)   Σύλλογος των Κυριών η Ομόνοια

03)   Φιλόπτωχος Αδελφότης

04)   Ταμείον Ελέους

05)   Αδελφότης Κυριών

06)   Αδελφότης Ορθοδοξία

07)   Ομόνοια  Γιλδιριμίου

08)   Αγάπη Κιγικίου

09)   Πρόοδος  Κιρισχανέ

10)   Ειρήνη  Κούμ-μαχαλέ

ΑΙΝΟΣ

11)   Αναγνωστήριον Αίνου ο Ευαγγελισμός

ΑΡΚΑΔΙΟΥΠΟΛΗ ( Λουλέ-Μπουργκάζ)

12)   Μουσοφιλής Σύλλογος

13)   Αγαθοεργός Αδελφότης Ομόνοια

ΑΥΔΗΜΙΟ

14)    Πρόοδος

ΒΑΣΙΛΙΚΟΣ

15)   Πρόοδος

ΒΙΖΥΗ

16)   Φιλοπρόοδος Αδελφότης

17)    Κοινόν Ταμείον

18)   Φιλόμουσος Αδελφότης Ηβη

ΒΡΥΣΗ ( Μπουνάρ – Χισάρ)

19)   Φιλεκπαιδευτική Αδελφότης η Ομόνοια

20)   Φιλεκπαιδευτική  Εφορεία

21)   Ευτέρπη

ΕΞΑΣΤΕΡΟ

22)   Αγιος Τρύφων

ΗΡΑΚΛΕΙΑ

23)   Πέρινθος

ΜΑΔΥΤΟΣ

24)   Τρωική Αδελφότης

25)   Φιλολογικός Σύλλογος ο Ελλήσποντος

26)   Αδελφότης Μαδυτίων Παντοπωλών

ΜΑΚΡΟΧΩΡΙ

27)   Φιλεκπαιδευτική  Αδελφότης Κοραής

28)   Ηθικοθρησκευτικός Σύλλογος Αγιος Παύλος

ΜΗΔΕΙΑ

29)   Φιλεκπαιδευτική Αδελφότης Φως

ΜΠΑΜΠΑ ΕΣΚΗ

30)    Φιλεκπαιδευτική Εφορία

ΜΠΟΥΓΙΟΥΚ ΝΤΕΡΕ

31)     Φιλεκπαιδευτική Αδελφότης Μπουγιούκ-Ντερέ

ΜΥΡΙΟΦΥΤΟ

32)   Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος των Δεσποινίδων

ΟΡΤΑΚΙΟΙ

33)   Φιλόμουσος Αδελφότης Αγάπη

34)   Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Ορτακίου

ΠΕΡΙΣΤΑΣΗ ( Γανοχώρων )

35)   Αναγνωστήριον Πρόοδος

ΠΥΡΓΟΣ ( Αν. Θράκης)

36)    Φιλόμουσος Αδελφότης 

ΡΑΙΔΕΣΤΟΣ

37)   Θρακικός Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Ραιδεστού

38)   Αναγνωστήριο η Βισάνθη

39)   Φιλαρμονική ο Ορφέας

ΣΑΡΑΝΤΑ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ

40)   Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος

41)   Ειρήνη

42)   Ελπίς

43)  Δραματικός Σύλλογος η Ελπίς

44)   Αγάπη

45)   Φιλόπτωχος Αδελφότης η  Ομόνοια

46)   Μουσικός Όμιλος ο Αρίων

47)   Μαντολινάτα Κυριών και Δεσποινίδων Ηβη

ΣΗΛΥΒΡΙΑ

48)   Άγιος Αγαθόνικος

49)   Άγιος Σπυρίδων

ΣΚΟΠΟΣ

50)    Ορφεύς

51)    Σύλλογος Κυριών και Δεσποινίδων η Ελπίς

ΤΣΑΝΤΩ

52)   Άγιος Αθανάσιος 

ΤΥΡΟΛΟΗ

53)   Φιλόπτωχος Αδελφότης Άγιος Χαράλαμπος

 

ΣΥΛΛΟΓΟΙ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΡΩΜΥΛΙΑΣ

Β! ΜΙΣΟ 19 ου ΑΙΩΝΑ

 

ΑΓΧΙΑΛΟΣ

01)   Φιλεκπαιδευτική Αδελφότητα 

02)   Δημοσθένης

03)   Αγαθοεργός Αδελφότης ο Άγιος Παντελεήμων

04)   Ελληνικός Φιλοπρόοδος Σύλλογος

05)   Σύλλογος Ελληνίδων Κυριών η Ένωσης

ΚΑΒΑΚΛΗ

06)   Αναγνωστήριον η Πρόοδος

07)   Ελπίς

ΚΑΡΥΕΣ

08)   Ελληνικόν Φιλανθρωπικόν Αδελφάτο η Καρυάτις

09)   Άρτεμις

ΜΕΣΗΜΒΡΙΑ

10)   Φιλελεημονευτική Αδελφότης

11)   Ορφεύς 

ΠΕΡΙΣΤΕΡΑ

12)   Αδελφότης η Σύμπνοια

ΠΥΡΓΟΣ

13)   Εύξεινος Πόντος

14)   Άγιος Νικόλαος

15)   Σωματείο Κυριών η Ομόνοια

16)   Πρόοδος

17)    Φιλικός Δεσμός

18)   Ελληνικόν Αδελφάτο Φιλαδέλφεια

ΣΤΕΝΗΜΑΧΟΣ

19)   Ελληνική Λέσχη ο Φοίνιξ

20)   Πρόοδος

21)   Αδελφότης των Ελληνοπαίδων Ομόνοια

22)   Αγία Ειρήνη

23)   Ευαγγελισμός

24)   Σωματείον του Λαού η Ένωσης

25)   Ελληνικός Διδασκαλικός Σύλλογος

26)   Ελληνικός Φιλαρμονικός Σύλλογος

ΣΩΖΟΠΟΛΗ

27)   Γεωπονικό Αδελφάτο η Δήμητρα

ΤΑΤΑΡ-ΠΑΖΑΡΤΖΙΚ

28)   Φιλόμουσος Σύλλογος Βησσαπάρας

29)   Φιλόπτωχος Αδελφότης Ελληνίδων  Κυριών

ΦΙΛΙΠΠΟΥΠΟΛΗ

30)   Σωματείον των Καλών Έργων

31)   Σύλλογος των Φιλομούσων 

32)   Αδελφότης Κυριών Ευρυδίκη 

33)   Ισχύς

34)   Εμπορικός Σύλλογος Κυψέλη

35)   Η Εργατική Αδελφότης

36)   Εστία

37)   Ο Άγιος Παντελεήμων

38)   Έλεος

39)   Αδελφότης των Ξένων

40)   Αγαθοεργός Αδελφότης ο Μύρμηξ

41)   Πρόοδος

42)   Αδελφότης Κυριών  ο Ευαγγελισμός 

43)   Ελληνική Φιλανθρωπική Αδελφότης η Θρησκευτική

44)   Ελληνικός Φιλολογικός Ορφεύς 

45)    Σύλλογος Ελλήνων Υπηκόων Ομόνοια

46)   Αλληλοβοήθεια

47)   Ηρακλής

48)   Σοφοκλής 

49)   Λαϊκός Σύνδεσμος Αναγέννησις

ΧΑΣΚΙΟΙ

50)   Αδελφότης η Σύμπνοια

 

 

 

Πηγές

«Περί την Θράκην» του Αθανασίου Ε.Καραθανάση

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΘΡΑΚΙΚΩΝ ΣΩΜΑΤΕΙΩΝ

 

Σέρρες  2004-03-17

Ελευθέριος Θ.Χατζόπουλος

Πρόεδρος

ΘΡΑΚΙΚΗΣ ΕΣΤΙΑΣ Ν.ΣΕΡΡΩΝ