Η πόλη της Άμφισσας
Η πόλη της Άμφισσας, πρωτεύουσα του Νομού Φωκίδας, βρίσκεται στο κέντρο περίπου του νομού, στο βάθος του Κρισσαίου πεδίου. Χτισμένη αμφιθεατρικά στους πρόποδες του όρου Έλατος, μέρους της οροσειράς της Γκιώνας σε υψόμετρο 180μ., κάτω από τον όγκο του επιβλητικού Κάστρου της Ωριάς των Σαλώνων. Το κάστρο θεμελιώνουν ογκόλιθοι της προελληνικής και μυκηναϊκής εποχής(1600-1100πχ) ενώ πάνω σε αυτά τα θεμέλια χτίσανε, αργότερα Έλληνες, Βυζαντινοί, Φράγκοι, Καταλανοί και Τούρκοι καθένας με τη δική του τεχνοτροπία και πάντα για οχυρωματικούς λόγους.
Η εκπληκτική αντίθεση μεταξύ των οροσειρών της Γκιώνας και του Παρνασσού με τις απότομες κλίσεις που περιβάλουν την Άμφισσα και την κοιλάδα του Κρισσαίου πεδίου που απλώνεται γεμάτη ελαιόδεντρα στο νότο συνθέτουν ένα τοπίο τραχύ και επιβλητικό το οποίο είναι χαρακτηρι
σμένο από την Unesco σαν μνημείο παγκόσμιας φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς μαζί με τον αρχαιολογικό χώρο των Δελφών.
Η Άμφισσα, στην ίδια ακριβώς θέση κατοικείται από τους πανάρχαιους χρόνους όπως μαρτυρούν τα "Κυκλώπεια Τείχη" της Ακρόπολης και η αναφορά του Παυσανία σε δύο αξιομνημόνευτους μυκηναϊκούς τάφους που υπήρχαν στην πόλη. Της Άμφισσας, κόρης του Μάκαρα γιου του Αιόλου, και του Ανδραίμονα, γιου του βασιλέα των Αιτωλών και ήρωα του Τρωικού πολέμου, Θόαντα.
Είναι φανερό ότι μια εκδοχή για το όνομα της πόλης μόλις αναφέρθηκε, η δεύτερη είναι από το ρήμα αμφιέννυμι, που σημαίνει περιβάλλω, επειδή η πόλη περιβάλλεται από βουνά (Γκιώνα και Παρνασσός).
Το δεύτερο όνομα της πόλης είναι Σάλωνα και πιθανόν να προήλθε από τους Δαλματούς του Σάλωνα (Salona) που την κατοίκησαν όταν τη βρήκαν ερειπωμένη περίπου τον 12μΧ.αι. Μία άλλη εκδοχή είναι παραφθορά της λέξης Σαλονίκη (από το Θεσσαλονίκη) και δόθηκε στην Άμφισσα από τον Φράγκο βασιλιά της Θεσσαλονίκης, Βονιφάτιο Μομφερρατικό, ο οποίος την κατέλαβε το 13μ.Χ. αι.
Η πόλη της Άμφισσας είχε εμπορική παρουσία από τον 8ο αι π.Χ. Τον 7ο αι π.Χ. οργανώνεται σε μεγάλη πόλη-κράτος, (αναφέρεται από τον Παυσανία ως μέγιστη και ονομαστότατη πόλη των Εσπερίων Λοκρών). Στην Ακρόπολή της υπήρχε ναός της Αθηνάς με ορειχάλκινο άγαλμα το οποίο θεωρούσαν σαν λάφυρο της Τροίας (άποψη με την οποία διαφωνεί ο Παυσανίας) Το 653 π.Χ. μάλιστα ίδρυσε την αποικία των Επιζεφύριων Λοκρών στη Κάτω Ιταλία μια πόλη που υπάρχει και σήμερα με το όνομα Locri.
Στις αρχές του 5ου π.Χ. κατά τη διάρκεια της επιδρομής των Περσών Φωκείς μαζί με μεγάλο μέρος του άμαχου πληθυσμού κατέφυγαν στο φρούριο της Άμφισσας όπου ήταν ασφαλείς. Αυτό δείχνει ότι η Άμφισσα την εποχή εκείνη ήταν μια πολύ καλά οχυρωμένη πόλη.