ΓΡΑΦΕΙ Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΑΜΟΥΡΗ. ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ - ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΣ

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΕΓΑΡΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

ΤΑ ΜΕΓΑΡΑ ΩΣ ΑΣΤΥ

ΜΕΓΑΡΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ

Από τα πλέον σημαντικά συστατικά της πόλης - κράτους θεωρείται και το πολίτευμα, το σύστημα εκείνο που περιλαμβάνει πολιτικούς , κοινωνικούς, ακόμα και ηθικούς κανόνες και εξασφαλίζει την οργάνωση και λειτουργία της πολιτείας . Στα Μέγαρα ο διοικητικός μηχανισμός λειτουργούσε με τη συμβολή δύο σωμάτων : της Βουλής και του Δήμου , που οι Μεγαρείς, επηρεασμένοι από το δωρικό τους ιδίωμα, συνήθιζαν να αποκαλούν Δάμο . Το ανώτερο πολιτικό αξίωμα κατείχε ο βασιλιάς ή άρχων ή στρατηγός [όπως μετονομάστηκε στα χρόνια της ρωμαϊκής κυριαρχίας ] . Σε συνάρτηση προς τις εξουσίες του βασιλιά υπήρχε ένα συμβουλευτικό σώμα , ένα είδος Γερουσίας , αποτελούμενη από την συναρχία των 5 δημιουργών, οι οποίοι αργότερα μετονομάστηκαν σε στρατηγούς . Κάθε πόλη - κράτος , οποιοδήποτε κι αν ήταν το πολίτευμα της είχε το Πρυτανείο, το Βουλευτήριο και την Αγορά της . Στο Πρυτανείο και στο Βουλευτήριο πραγματοποιούνταν συνελεύσεις και εκλαμβάνονταν σημαντικές πολιτικές αποφάσεις.

Τοπογραφικό σχέδιο των αρχαίων Μεγάρων : 1. Κρήνη 2. Αρχαικός ναός Αθηνάς 3. Αρχαικός ναός 4. Θέση του Ολυμπίειου 5. Κρήνη του Θεαγένη 6. Στοά πρωτοβυζαντινών χρόνων 7. Στοά του 4ου π.Χ αιώνα 8. Ιερό του Προστατήριου Απόλλωνος 9. Θέση του Γυμνασίου

Από την άλλη πλευρά η Αγορά αποτελούσε το επίκεντρο της ζωής της πόλης . Εκεί οι πολίτες συγκεντρώνονταν καθημερινά , εμπορεύονταν , συνομιλούσαν, ενημερώνονταν και σχολίαζαν όλες τις εξελίξεις της πόλης τους . Η Αγορά των αρχαίων Μεγάρων βρισκόταν σχεδόν στην ίδια περιοχή, που βρίσκεται το εμπορικό κέντρο της σύγχρονης πόλης . Επιπλέον όπως όλες οι πόλεις , έτσι και τα Μέγαρα διέθεταν συν τοις άλλοις ιερά , δημόσια κτήρια και γυμνάσια .

Τα Μέγαρα κατά την αρχαιότητα παρουσίασαν έντονη ρευστότητα ως προς της πολιτικές τους κατευθύνσεις και επιλογές . Συγχρόνως , πολιτειακά προβλήματα απασχολούσαν συχνά τους Μεγαρείς . Στην ιστορική μας συνείδηση οι πολιτική ταυτότητα της Αθήνας ταυτίζεται με την δημοκρατία, της Σπάρτης με την ολιγαρχία, όσον αφορά όμως τα Μέγαρα δεν είναι εύκολο να καταλήξουμε σε σαφή και ασφαλή συμπεράσματα. Οι αλλαγές στο πολίτευμα ήταν συχνές και οι συνωμοσίες και οι ανατροπές υπαρκτές . Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του Θεαγένη . Ανέτρεψε το αριστοκρατικό πολίτευμα για να επιβάλλει τυραννίδα και στη συνέχεια , όταν άρχισε να χάνει τον συγκεντρωτικό έλεγχο της εξουσίας , ανετράπη και ο ίδιος μετά από συνωμοσία.

Με άλλα λόγια , η πολιτειακή ταυτότητα των Μεγάρων παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον καθώς με πραξικοπήματα, συνωμοσίες και ανατροπές περνάμε από την αριστοκρατία στην ολιγαρχία , στην τυραννία , στην δημοκρατία. Αν επιχειρούσαμε να αποδώσουμε σε μορφή συνάρτησης αυτές τις πολιτειακές εναλλαγές , σίγουρα το αποτέλεσμα θα ήταν εντυπωσιακό. Το γεγονός ότι οι Μεγαρείς εναλλάσσουν πολιτειακά μορφώματα στην εξουσία δεν αποτελεί δείγμα πολιτικής ανωριμότητας ή απουσίας πολιτικής παιδείας. Αντίθετα, είναι πιθανό να είχαν αντιληφθεί ότι σκοπός του πολιτεύματος είναι η επιβίωση και η ευημερία της πόλης και ότι, όταν ένα πολίτευμα δεν συμβάλλει δραστικά προς αυτό τον σκοπό, πρέπει να αντικαθίσταται.

Κατά τη διάρκεια του 7ου αιώνα π.Χ πραγματοποιούνται σημαντικές αλλαγές. Τα Μέγαρα συμμετέχουν στον αποικιστικό πυρετό και ιδρύουν μια σειρά από αποικίες όπως τα Μέγαρα Υβλαία στη Σικελία το 728 π.Χ , την Προποντίδα το 680 π.Χ , το Βυζάντιο το 660 π.Χ. Αυτή η κίνηση καθιστά τα Μέγαρα ναυτική δύναμη και ανταγωνίστρια των ισχυρών ναυτικών πόλεων. Την ίδια εποχή στην εξουσία της πόλης ανέρχεται ο Θεαγένης και ακολουθεί το πραξικόπημα του γαμπρού του Κύλωνα , που είναι γνωστό ως Κυλώνειο άγος . Ο 6ος αιώνας χαρακτηρίζεται από συχνές και έντονες αντιπαραθέσεις στο πολιτικό σκηνικό μεταξύ ολιγαρχικών και δημοκρατικών. Ταυτόχρονα, ο ανταγωνισμός με την Αθήνα και την Κόρινθο προκαλεί περαιτέρω προβλήματα, που απολήγουν σε μια σειρά συρράξεων με αποκορύφωμα την προσάρτηση της Σαλαμίνας στην Αθήνα .

Ωστόσο ο 6ος αιώνας π.Χ , όπως αργότερα και ο 4ος π.Χ , υπήρξε για τα Μέγαρα περίοδος ακμής για τις τέχνες και τα γράμματα. Οι Μεγαρείς θα δηλώσουν την παρουσία τους και στα Μηδικά, δηλαδή τους Περσικούς πολέμους . Ειδικότερα , έδωσαν δυναμικά το παρόν στη ναυμαχία της Σαλαμίνας με 20 πλοία και διέθεσαν 3000 οπλίτες στο πεδίο της μάχης στις Πλαταιές . Μετά τα Μηδικά , ακολουθεί η άνοδος της Αθηναϊκής ηγεμονίας , που προκάλεσε τη δημιουργία δύο αντίπαλων συνασπισμών με επίκεντρο την Σπάρτη και την Αθήνα. Τα Μέγαρα παίζουν σημαντικό ρόλο σε αυτή τη αναμέτρηση κυρίως λόγω της καίριας γεωγραφικής τους θέσης. Τόσο η Αθήνα όσο και η Σπάρτη επιθυμούν να περιλάβουν την πόλη αυτή στη σφαίρα επιρροής τους και έτσι τα Μέγαρα αναγκάζονται να προσχωρούν πότε στο ένα στρατόπεδο και πότε στο άλλο. Όταν όμως το 446 π.Χ αποστάτησαν από την αθηναϊκή συμμαχία και προσεταιρίστηκαν την άλλοτε αντίπαλη τους Κόρινθο, προκάλεσαν την εφαρμογή του Μεγαρικού ψηφίσματος , ένα είδος ''εμπάργκο'' των προϊόντων και των υπηρεσιών των Μεγαρέων στα λιμάνια και τα εμπορικά κέντρα, που είχε υπό τον έλεγχο της η Αθήνα. Τα γεγονότα αυτά οδήγησαν στο ξέσπασμα του Πελοποννησιακού πολέμου , ο οποίος επηρέασε αρνητικά την ζωή και την εξέλιξη της μεγαρικής κοινωνίας . Τα σημαντικά για την οικονομία της πόλης λιμάνια Νίσαια και Μινώα καταλήφθηκαν .

Η κατάσταση άλλαξε ριζικά τον 4ο αιώνα π.Χ οπότε παρατηρείται ακμή σε όλους τους τομείς και κυρίως στα γράμματα, στις τέχνες , αλλά και στην οικονομία. Κατά τα ελληνιστικά χρόνια τα Μέγαρα περνούν υπό την δικαιοδοσία του Κάσσανδρου και το 307 π.Χ καταλαμβάνονται από τον Δημήτριο τον Πολιορκητή. Οι συνέπειες αυτής της κατάκτησης ήταν καταστροφικές για την τοπική οικονομία , καθώς ο Δημήτριος φεύγοντας πήρε ως λάφυρο τους δούλους της πόλης, οι οποίοι αποτελούσαν το εργατικό της δυναμικό. Τέλος , το 146 π.Χ τα Μέγαρα υποπίπτουν στην ρωμαϊκή κατάκτηση και προσαρτώνται στην αυτοκρατορία της Ρώμης . Αυτή είναι και η απαρχή μιας ραγδαίας παρακμής , που καλύπτει όλους τους τομείς και βυθίζει την πόλη στο σκοτάδι της λήθης .