ΓΡΑΦΕΙ Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΑΜΟΥΡΗ. ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ - ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΣ

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΕΓΑΡΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

ΘΕΑΓΕΝΗΣ : ένας επαναστάτης τύραννος

Τα αρχαϊκά χρόνια (80ς - 60ς Π.Χ. αιώνας) υπήρξαν για τις περισσότερες πόλεις - κράτη του Ελλαδικού χώρου, περίοδος που διακρινόταν από κοινωνική ρευστότητα, αστάθεια και ανατροπές στο πολιτικό πεδίο. Οι Μ. Austin και Ρ. Vidal-Νaquet (1998) αναφέρουν ότι κατά την αρχαϊκή εποχή αναπτύσσεται η "πόλις", ορίζονται οι κανόνες που ρυθμίζουν την κοινωνία και απαλλάσσονται από την αυθαιρεσία των ισχυρών ανδρών, ενώ η δικαιοσύνη καθίσταται πια δημόσιο μέλημα. Συγχρόνως, σημειώνεται και μια οικονομική επανάσταση καθώς το εμπόριο και η βιοτεχνία γνωρίζουν πρωτοφανή άνθηση. Τότε ακριβώς ορίζεται η έννοια του "πολίτη" κι αναγνωρίζονται η θέση και ο ρόλος του στα πλαίσια της πόλεώς του. Ωστόσο, αυτές οι σημαντικές μεταβολές" δεν πραγματοποιήθηκαν χωρίς μεγάλες αναστατώσεις. Είναι γεγονός ότι η αρχαϊκή εποχή είναι γεμάτη κρίσεις.

Ο V. Ehrenberg (1973) υποστήριξε ότι η κοινωνική συνέπεια της οικονομικής επανάστασης ήταν η δημιουργία μιας νέας δυναμικής τάξης πλουσίων βιοτεχνών κι εμπόρων, η οποία απαίτησε ισότητα πολιτικών δικαιωμάτων με την παλαιά αριστοκρατία των γαιοκτημόνων. Στα αρχαϊκά Μέγαρα εκφραστής και υπερασπιστής της νέας αυτής "αστικής" τάξης και της ιδεολογίας της ήταν ο Θεαγένης.

Φώτο : Η ΚΡΗΝΗ ΤΟΥ ΘΕΑΓΕΝΟΥΣ

Η μορφή του Θεαγένη εμφανίζεται και κυριαρχεί στην πολιτική σκηνή των Μεγάρων τη στιγμή που εκδηλωνόταν μία διπλή κρίση. Από τη μια πλευρά, ο συνεχώς. αναπτυσσόμενος αστικός κύκλος των εμπόρων εκδήλωνε τη δυσαρέσκειά του απέναντι στο μονοπώλιο της πολιτικής εξουσίας που κατείχαν οι ευγενείς. Από την άλλη ήταν σαφή τα σημάδια μιας σημαντικής αγροτικής κρίσης, που έπληττε κυρίως τους μικροκαλλιεργητές. Ειδικότερα, η άνιση κατανομή της γης και η ανεπαρκής αξιοποίηση του εδάφους σε συνδυασμό με την αύξηση του πληθυσμού ,προκάλεσαν την εξαθλίωση και την αγανάκτηση των οικονομικά ασθενέστερων πολιτών. Έτσι, οι ευγενείς των Μεγάρων ήρθαν αντιμέτωποι με δύο ισχυρά και συνεργαζόμενα μέτωπα. Τη δυναμική λύση στο σκηνικό των κοινωνικών συγκρούσεων έδωσε ο Θεαγένης πραγματοποιώντας ανατροπή του καθεστώτος των ευγενών.

Ο Θεαγένης καταγόταν από τη Νίσαια κι ανέπτυξε δράση την εποχή μεταξύ Δράκοντος και Σόλωνος (640 - 580 π.Χ.). Διακρίθηκε ως υποστηρικτής των λαϊκών τάξεων και ως πολέμιος των ευγενών. Ο S. Dost ("Megara of Theagenes and Theognis", 1973) αναφέρει ότι ο Θεαγένης με τον επίμονο κι οργανωμένο αγώνα του κατά της μεγάλης γαιοκτησίας κέρδισε την εμπιστοσύνη και την υποστήριξη του Μεγαρικού λαού σε τέτοιο βαθμό ώστε έφτασε έως την τυραννίδα.

Ο Θεαγένης κατέλαβε την εξουσία με ένα έξυπνο τέχνασμα. Κατά τη διάρκεια Συνέλευσης του δήμου υποστήριξε ότι η ζωή του διέτρεχε μεγάλο κίνδυνο από τους ευγενείς. Με αυτό το επιχείρημα απέσπασε από την Εκκλησία του Δήμου την άδεια να συγκροτήσει την προσωπική του σωματοφυλακή, η οποία αποτελείτο από αρκετούς ελαφρά οπλισμένους άνδρες. Με αυτή ακριβώς τη δύναμη, που του παραχωρήθηκε, ο Θεαγένης κατόρθωσε το 635 π.Χ. με πραξικόπημα να γίνει κύριος της πόλης. Όπως μας πληροφορεί ο Αριστοτέλης, η φιλία προς το δήμο (το "Φιλόδημον") είναι μάλλον αυτονόητη, αλλά η απέχθεια προς τους ευγενείς πρέπει να αποδεικνύεται με πράξεις. Γι' αυτό και ο Θεαγένης "των ευπόρων τα κτήνη αποσφάξας, λαβών παρά τον ποταμόν επινέμοντας". Δηλαδή έσφαξε τα κοπάδια των πλουσίων επειδή έβοσκαν σε χωράφια του λαού. Έτσι, κέρδισε την εύνοια του λαού, ενώ ίσως να προχώρησε και σε μερικό αναδασμό της γης.

Παράλληλα, ο Θεαγένης διακρίθηκε και ως προστάτης των τεχνών. Σε δική του πρωτοβουλία αποδίδεται το αρχαίο υδραγωγείο της πόλης μας, ένα σπάνιο μνημείο μηχανικής . Ωστόσο, η ανατροπή του Θεαγένη υπήρξε το ίδιο ξαφνική όσο και η άνοδός του.

Οι αριστοκρατικοί κύκλοι των Μεγάρων σταδιακά επανέκτησαν την ισχύ τους και υπέσκαψαν την εξουσία του Θεαγένη. Το 580 π.Χ. μετά από ισχυρή σύγκρουση, η παράταξη του Θεαγένη ηττήθηκε και ο ίδιος σκοτώθηκε. Η εξέλιξη αυτή δεν πρέπει να μας εκπλήσσει ιδιαίτερα, καθώς οι ανατροπές και οι μεταβολές της λαϊκής βούλησης ήταν ανέκαθεν βασικό χαρακτηριστικό της πολιτικής. Ωστόσο, σε κάθε εποχή είναι απαραίτητος από την πολιτεία ο σεβασμός στον πολίτη και η αντιμετώπιση των λαϊκών αιτημάτων με σύνεση κι ενδελέχεια.