ΤΙΤΛΟΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ

Οι τέσσερις εποχές

 

ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ: Κατερίνα Βορεοπούλου

 

ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΕΣ ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ:

Ευέλικτη Ζώνη, Μελέτη Περιβάλλοντος, Γλώσσα, Εικαστικά, ΤΠΕ

 

ΤΑΞΕΙΣ ΣΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΑΠΕΥΘΥΝΕΤΑΙ: Το σενάριο απευθύνεται σε μαθητές  Β΄και  Γ΄τάξης.

 

ΣΥΜΒΑΤΟΤΗΤΑ ΜΕ ΤΟ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ:

Το σενάριο αυτό είναι συμβατό με το αναλυτικό πρόγραμμα όπως προβλέπει το ΔΕΠΠΣ, για τη Μελέτη Περιβάλλοντος και τη Γλώσσα (ακόμη και τα Μαθηματικά- μέτρηση του χρόνου Β΄τεύχος) της Β΄τάξης. Μπορεί επίσης να εφαρμοστεί στα πλαίσια της Ευέλικτης Ζώνης, καθώς και στην Γ΄τάξη.

Είναι συμβατό με τις πτυχές που αναφέρονται στην απόκτηση και εμπέδωση νέων εννοιών της διδασκόμενης ύλης και όσον αφορά την πρόσκτηση γνώσεων σχετικών με τις τέσσερις εποχές του χρόνου. Επιπλέον τα λογισμικά που χρησιμοποιούνται (Internet, παρουσίασης, HotPotatoes,Inspiration, επεξεργαστής κειμένου, TuxPaint) παρέχουν κατάλληλες ευκαιρίες στα παιδιά να διαχειριστούν πληροφορίες , να γνωρίσουν απλές βασικές λειτουργίες του υπολογιστή και να έρθουν σε επαφή με διάφορες χρήσεις του ως εργαλείο ανακάλυψης , δημιουργίας και έκφρασης.

Επιπροσθέτως όλες οι δραστηριότητες του σεναρίου προάγουν την προφορικότητα, τις διαλογικές μορφές επικοινωνίας, τη συνεργατικότητα, τη δημιουργική έκφραση και την αισθητική καλλιέργεια.

 

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ-ΥΛΙΚΟΤΕΧΝΙΚΗ ΥΠΟΔΟΜΗ

Οι (20) μαθητές εργάζονται σε ομάδες 2 ατόμων μπροστά από έναν υπολογιστή εφοδιασμένο με τα λογισμικά: παρουσίασης PowerPoint, HotPotatoes, επεξεργαστή κειμένου, TuxPaint, Ιnspiration, στο εργαστήρι  των υπολογιστών του σχολείου. Καλό θα είναι να υπάρχει και βιντεοπροβολέας.

 

ΠΡΟΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ

Οι μαθητές είναι εξοικειωμένοι με τη χρήση του πληκτρολογίου και του ποντικιού. Γράφουν λέξεις, προτάσεις και χειρίζονται το πληκτρολόγιο ανάλογα. Βοηθός των μαθητών είναι η εκπαιδευτικός της τάξης τους, η οποία συνεργάζεται με την εκπαιδευτικό των ΤΠΕ του σχολείου για την καλύτερη προετοιμασία των παιδιών.

 

ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ

Οι μαθητές πρέπει:

• Να διαχειριστούν πληροφορίες σχετικά με τις εποχές.
• Να  ασκηθούν στην ομαδική εργασία, να αναπτύξουν σχέσεις συνεργασίας και να σέβονται τις διαφορετικές απόψεις, να καλλιεργήσουν την ικανότητα λήψης αποφάσεων.
• Να δημιουργήσουν στενή σχέση με τη φύση μέσα από μια πολύ-αισθητική προσέγγιση της γνώσης(αισθητικοί στόχοι).
• Να καλλιεργήσουν τη δημιουργική έκφραση ,τον οπτικό αλφαβητισμό.
• Να αναπτύξουν την αισθητική τους ικανότητα ερχόμενοι σε επαφή με έργα μεγάλων ζωγράφων.
• Να παράγουν προφορικό και γραπτό λόγο σχετικό  με τις εποχές ,εμπλουτίζοντας το λεξιλόγιό τους.
• Να αναγνωρίσουν τα χαρακτηριστικά κάθε εποχής.
• Να διαπιστώσουν τις αλλαγές στη φύση που συμβαίνουν σε κάθε εποχή( καιρός, χρώματα κ.λ.π), και την επίδρασή τους στη ζωή των ανθρώπων, φυτών και ζώων.
• Να γνωρίσουν τις γιορτές, τα ήθη, τα έθιμα , τους μύθους σχετικά με τις εποχές.
• Να γνωρίσουν τη μεσογειακή διατροφή, που βασίζεται στα φρούτα και λαχανικά
• Να αντιληφθούν τη μέτρηση του χρόνου μέσα από τις εποχές και τους μήνες τους καθώς και την σειρά εναλλαγής των εποχών.

 

ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ

Η εκτιμώμενη διάρκεια είναι δεκάξι ώρες, τέσσερις για κάθε εποχή. Δύο διδακτικές ώρες για την συμπλήρωση τίτλων από τους μαθητές σε κάθε παρουσίαση (μία για κάθε εποχή) και την παρουσίαση στην ολομέλεια της εργασίας όλων των ομάδων (με τη βοήθεια του βιντεοπροβολέα), μία διδακτική ώρα για επίλυση σταυρόλεξου, συμπλήρωσης εννοιολογικού χάρτη, αντιστοίχισης, αντίστοιχα για το φθινόπωρο, το χειμώνα την άνοιξη και μία διδακτική ώρα ελεύθερης έκφρασης και δημιουργίας με το λογισμικό TuxPaint για κάθε εποχή. Μετά την εργασία στην παρουσίαση του καλοκαιριού (τελευταία εποχή για επεξεργασία),οι μαθητές θα παρατηρήσουν την εικόνα  «Οι τέσσερις Εποχές» στο έγγραφο που ακολουθεί, έργο του ζωγράφου Γιάννη Τσαρούχη, και θα απαντήσουν στις ερωτήσεις. Στη συνέχεια θα δημιουργήσουν ελεύθερα τη δική τους ζωγραφιά (συνολικά τέσσερις ώρες για την εποχή αυτή).

 

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Η διδακτική προσέγγιση στηρίζεται στις θεωρίες εποικοδομισμού (constructivism) και στις κοινωνικοπολιτιστικές θεωρήσεις του Vygotsky, όπου δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στη μαθησιακή διαδικασία, στα γνωστικά εργαλεία που διαμεσολαβούν (Jonnasen 2000), στην αλληλεπίδραση μεταξύ των εμπλεκόμενων μερών, καθώς και στο κοινωνικοπολιτισμικό περιβάλλον που λαμβάνει χώρα (Vygotsky, 1978).   

 Μαθητές, εκπαιδευτικός, διδακτικά εργαλεία, περιβάλλον της τάξης, αποτελούν παράγοντες της εκπαιδευτικής διαδικασίας μάθησης και βρίσκονται σε μια σχέση αμφίδρομης αλληλεπίδρασης. Η κάθε δραστηριότητα αποτελεί το διαμεσολαβητικό εργαλείο της μαθησιακής διαδικασίας.

Με αυτό το σενάριο μάθησης επιδιώκεται να γίνει η διδασκαλία ενδιαφέρουσα με την ενεργητική συμμετοχή των μαθητών, με την άμεση πρόκληση του ενδιαφέροντος τους για το τι συμβαίνει στη φύση με την εναλλαγή των εποχών. Κατά  την διάρκεια της ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας και μάθησης, τα παιδιά συζητούν, αναλύουν, διατυπώνουν απόψεις και απορίες, επιλύουν προβλήματα. «Η προσοχή και η επίλυση ενός προβλήματος από κοινού, είναι απαραίτητη για τη δημιουργία γνωστικής, κοινωνικής και συναισθηματικής αλληλεπίδρασης» (Hausfather, 1996).

Ο ρόλος της εκπαιδευτικού είναι συμβουλευτικός και βοηθά όποτε της ζητηθεί.

Η εκπαιδευτικός ετοιμάζει τις δραστηριότητες (σε μεγαλύτερες ηλικίες τα παιδιά μπορούν να δημιουργήσουν παρόμοιες δραστηριότητες) και οι μαθητές ανακαλύπτουν, εξερευνούν, εντυπωσιάζονται, χαίρονται μέσα από την συνεργασία τους να  παρατηρούν, να επεμβαίνουν, να επεξεργάζονται και να επιλύουν.

 

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΜΕ ΤΠΕ

Οι ΤΠΕ δίνουν τη δυνατότητα στους μαθητές να διευρύνουν τις γνώσεις τους για το θέμα που εξετάζεται και να διερευνήσουν διαφορετικές προσεγγίσεις.

Ειδικότερα για το σκοπό αυτό χρησιμοποιήθηκαν τα λογισμικά:

 

PowerPoint: Η εκπαιδευτικός δημιούργησε τέσσερις παρουσιάσεις με εικόνες (από το διαδίκτυο), μία για κάθε εποχή. Σε αυτές περιλαμβάνονται πανέμορφες εικόνες της φύσης, των φυτών, των ζώων, των φρούτων και λαχανικών, των γεωργικών εργασιών, των γιορτών, των εθίμων, των καιρικών συνθηκών και φαινομένων.

Οι μαθητές (ομάδες των 2 παιδιών) χειρίζονται το ποντίκι ώστε να βλέπουν κάθε εικόνα, συζητούν, αποφασίζουν τον τίτλο που θα την περιγράφει και τον γράφουν εναλλάξ. Η δραστηριότητα αυτή εντυπωσιάζει τα παιδιά, καθώς έχουν την δυνατότητα να θαυμάσουν και να «ταξιδέψουν στη φύση και το χρόνο». Ανάμεσα στις εικόνες της παρουσίασης, παρεμβάλλονται ζωγραφικοί πίνακες σπουδαίων Ελλήνων και ξένων ζωγράφων. Έτσι καλλιεργείται το αισθητικό κριτήριο των μαθητών και αναπτύσσεται η φαντασία τους.

 

HotPotatoes: Δημιουργήθηκαν από την εκπαιδευτικό ένα σταυρόλεξο και μια αντιστοίχιση (για το φθινόπωρο και την άνοιξη αντίστοιχα-μεγαλύτερα παιδιά θα μπορούσαν να τα δημιουργήσουν μόνα τους). Με τον τρόπο αυτό ήρθαν σε επαφή με διασκεδαστικές δραστηριότητες ανακάλυψης, επίλυσης, πάντα με συνεργασία, σε νέα περιβάλλοντα και με νέα ψηφιακά εργαλεία (τεχνολογικός  εγγραμματισμός).

 

Word: Με το συγκεκριμένο λογισμικό εισάγουμε τους μαθητές σε έναν άλλον τρόπο αναδυόμενου γραμματισμού (τεχνολογικός εγγραμματισμός) αντικαθιστώντας το μολύβι και το χαρτί με το πληκτρολόγιο και την οθόνη, προσφέροντας ποικιλία προσέγγισης στην εκπαιδευτική διαδικασία. Με το λογισμικό αυτό οι μαθητές γράφουν τίτλους, λέξεις και ολοκληρωμένες προτάσεις στις περιγραφές τους.

 

TuxPaint: Αυτό το λογισμικό δίνει την δυνατότητα στους μαθητές να δημιουργήσουν και να συνθέσουν εικόνες να τις τροποποιήσουν, να τις δώσουν φως, ή χρώμα, να τις αλλάξουν διαστάσεις, να τις σβήσουν, να τις εμπλουτίσουν. Με αυτό τα παιδιά χωρισμένα σε ομάδες των δύο ατόμων συνεργάζονται για να δημιουργήσουν τις ομαδικές τους εικόνες για τις εποχές.

 

Inspiration: Με το πρόγραμμα αυτό οι μαθητές σε συνεργασία με την εκπαιδευτικό μπορούν να οργανώσουν ιστογράμματα αντικαθιστώντας τον πίνακα ή το χαρτί με την οθόνη του Η/Υ. Εδώ δεν είναι στατική η απεικόνιση, αλλά υπάρχει ευελιξία με προσθαφαίρεση αντικειμένων, εικόνων, χρωμάτων και δυνατότητα εκτύπωσης. Στο σενάριο οι μαθητές συμπληρώνουν ένα εννοιολογικό χάρτη με λέξεις που αφορούν το χειμώνα (παραγωγή γραπτού λόγου, εμπλουτισμός λεξιλογίου).

 

Internet: Η αναζήτηση εικόνων και πληροφοριών από το διαδίκτυο σχετικά με τις εποχές παρουσιάζει πλεονεκτήματα ως προς τον τρόπο αναζήτησης, ως προς το πλήθος, και το είδος τους. Υπάρχει επίσης η δυνατότητα προβολής, σμίκρυνσης,   μεγέθυνσης, αποθήκευσης και εκτύπωσης. Στο σενάριο η εκπαιδευτικός επέλεξε τις κατάλληλες εικόνες για τις εποχές (σε μεγαλύτερες τάξεις τη διαδικασία αυτή πραγματοποιούν οι μαθητές απευθείας).

 

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ  ΤΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ

 

1^η δραστηριότητα (συνολικός χρόνος δύο διδακτικές ώρες):

Η εκπαιδευτικός, στο εργαστήρι υπολογιστών, έχει ανοίξει την παρουσίαση του φθινόπωρου και οι μαθητές κάθονται σε δυάδες μπροστά σε κάθε υπολογιστή. Από την πρώτη εικόνα αναγνωρίζουν την εποχή του φθινόπωρου και συνεργάζονται για τον τίτλο που θα γράψουν. (Επιλέχτηκε ως αφετηρία το φθινόπωρο γιατί συνδέεται με το άνοιγμα του σχολείου και το μήνα Σεπτέμβριο- βιωματική προσέγγιση). Εδώ παρεμβαίνει η δασκάλα και παροτρύνει τα παιδιά να θυμηθούν τους μήνες του φθινόπωρου. Στη συνέχεια συνεργάζονται στις υπόλοιπες διαφάνειες. Όπου χρειάζονται διευκρινίσεις όλες οι ομάδες εκφράζουν την άποψή τους και η εκπαιδευτικός βοηθά να φτάσουν στην σωστή περιγραφή. Στο τέλος η κάθε ομάδα παρουσιάζει την εργασία της στην ολομέλεια με τη βοήθεια της εκπαιδευτικού και ενός βιντεοπροβολέα..

Η δραστηριότητα αυτή επαναλαμβάνεται και για τις επόμενες εποχές. Έτσι με αφόρμηση τις όμορφες εικόνες τα παιδιά μαθαίνουν τα χαρακτηριστικά κάθε εποχής (μήνες, γιορτές, φύση-χρώματα, καιρικά φαινόμενα, ντύσιμο, εργασίες, φρούτα και λαχανικά, ζώα, ήθη και έθιμα, παροιμίες,). Ακόμη έρχονται σε επαφή με έργα σπουδαίων Ελλήνων και ξένων ζωγράφων καλλιεργώντας το αισθητικό τους κριτήριο και αναπτύσσουν τη φαντασία τους.

 

2^η δραστηριότητα (δύο διδακτικές ώρες):

Την επόμενη μέρα οι μαθητές λύνουν ένα σταυρόλεξο για το φθινόπωρο (λογισμικό HotPotatoes), συνεργάζονται και εμπεδώνουν τις γνώσεις που απέκτησαν  για το φθινόπωρο. Μία ομάδα επιλέγεται με κλήρωση να παρουσιάσει με το βιντεοπροβολέα τις λύσεις του σταυρόλεξου. Στη συνέχεια συνεργάζονται για να δημιουργήσουν την ομαδική τους ζωγραφιά σχετική με την εποχή που επεξεργάστηκαν (λογισμικό ΤuxPaint).

 

3^η δραστηριότητα (δύο ώρες):

Οι μαθητές επεξεργάζονται τις διαφάνειες της παρουσίασης για το χειμώνα όπως περιγράφεται παραπάνω.

 

4^η δραστηριότητα (δύο ώρες):

Οι μαθητές συμπληρώνουν με λέξεις σχετικές με το χειμώνα  έναν εννοιολογικό χάρτη (λογισμικό Inspiration) που ετοίμασε η εκπαιδευτικός γνωρίζοντας ένα διαφορετικό τρόπο προσέγγισης της γνώσης και εμπλουτίζουν το λεξιλόγιό τους. Κατόπιν δημιουργούν την ομαδική τους ζωγραφιά (TuxPaint).

 

5^η δραστηριότητα (δύο ώρες):

Οι μαθητές παρατηρούν και επεξεργάζονται τις διαφάνειες για την άνοιξη όπως περιγράφεται παραπάνω.

 

6^η δραστηριότητα:

Την επόμενη μέρα οι μαθητές οι μαθητές λύνουν μία αντιστοίχιση (HotPotatoes) για την άνοιξη που ετοίμασε η δασκάλα. Μία ομάδα δείχνει τις λύσεις με τον βιντεοπροβολέα. Στη συνέχεια ζωγραφίζουν την ομαδική τους ζωγραφιά για την εποχή αυτή (TuxPaint).

 

7^η δραστηριότητα (δύο ώρες):

Oι μαθητές επεξεργάζονται τις διαφάνειες για το καλοκαίρι όπως περιγράφεται παραπάνω.

 

8^η δραστηριότητα (δύο ώρες):

Η εκπαιδευτικός έχει ανοίξει ένα έγγραφο του Word σε κάθε υπολογιστή. Σε αυτό υπάρχει ο ζωγραφικός πίνακας: «Οι τέσσερις εποχές» του Γιάννη Τσαρούχη και ερωτήσεις σχετικές με αυτή. Οι μαθητές θα πρέπει να αναγνωρίσουν το συμβολισμό των προσώπων του έργου, τα χαρακτηριστικά τους και να αιτιολογήσουν προφορικά και γραπτά την άποψή τους (κριτική σκέψη, συνεργασία, τεχνολογικός εγγραματισμός).

ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ-ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Οι επιπλέον δημιουργικές ιδέες που μπορεί να προκύψουν είναι: Η εκπαιδευτικός αποθηκεύει τις ομαδικές εργασίες των παιδιών και στη γιορτή λήξης για το καλοκαίρι τα παιδιά τις παρουσιάζουν στους γονείς τους και στα υπόλοιπα τμήματα του σχολείου. Επίσης οι μαθητές δημιουργούν έναν εννοιολογικό χάρτη μέσα στην τάξη για κάθε εποχή, με τις δικές τους ζωγραφιές και λέξεις που να  περιγράφουν τα χαρακτηριστικά της.

Μέσα από όλη την διαδικασία συμπεραίνουμε ότι τα παιδιά διασκέδασαν και συμμετείχαν σε ένα διαφορετικό τρόπο προσέγγισης της γνώσης με τη βοήθεια των ΤΠΕ, κρατώντας αμείωτο το ενδιαφέρον τους για όλες τις δραστηριότητες που πραγματοποίησαν. Ένιωσαν επιπλέον μεγάλη ικανοποίηση για το ομαδικό αποτέλεσμα που επιτεύχθηκε μέσα από την συνεργασία τους και την υπευθυνότητα που επέδειξαν.

 

 ΦΥΛΛΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ

Τα φύλλα δραστηριοτήτων που συνοδεύουν το σενάριο είναι τέσσερις παρουσιάσεις (PowerPoint), ένα σταυρόλεξο ( για το φθινόπωρο)  ,ένας εννοιολογικός χάρτης ( με λέξεις για το χειμώνα-Inpiration), μια αντιστοίχιση  (με εικόνες και λέξεις για την άνοιξη-HotPotatoes), ένα κείμενο (Word) με ερωτήσεις σχετικές με τον ζωγραφικό πίνακα «Οι τέσσερις εποχές» του Γιάννη Τσαρούχη

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Επιμορφωτικό υλικό για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στα Κέντρα Στήριξης Επιμόρφωσης Τεύχος 2^α: Κλάδος ΠΕ70

Internet: Google- εικόνες για όλες τις εποχές,

 www.artcyclopedia.com (ζωγραφικοί πίνακες).