Αρχείο ημέρας 19 Ιουλίου 2014

Ο νόμος του D. T. Campbell στα ελληνικά συμφραζόμενα της αξιολόγησης εκπαιδευτικών και δημοσίων υπαλλήλων

Donald T. Campbell (1916-1996)

Το τελευταίο διάστημα έχουν δει το φως της δημοσιότητας ένα πλήθος από δημοσιεύματα που στέκονται τουλάχιστον επικριτικά απέναντι στην επίσημη πια αξιολόγηση των εκπαιδευτικών και των δημοσίων υπαλλήλων τόσο από μεμονωμένα άτομα όσο και από συνδικαλιστικές και επιστημονικές ενώσεις. Πιο συγκεκριμένα, το Προεδρικό Διάταγμα 152/2013 (ΦΕΚ 240 τ.Β΄/5-11-2013) (βλ. http://bit.ly/1u1P7z9) για την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης έχει δεχτεί πλήθος επικριτών σχολίων από τα οποία σταχυολογώ ενδεικτικά τα άρθρα και τις εισηγήσεις των καθηγητών Χ. Κωνσταντίνου (βλ. http://bit.ly/1rp5aFa & http://bit.ly/Wk6egJ) και Γ. Γρόλλιου (βλ. http://bit.ly/TxrXQE & http://bit.ly/1mZFVXj). Αντίστοιχα, για τον Ν. 4250/2014 (ΦΕΚ 74 τ.Α΄/26-3-2014) (βλ. http://bit.ly/1nHwG9y) για την αξιολόγηση του προσωπικού των δημοσιών υπηρεσιών (Κεφ. Γ΄), το Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης (ΕΚΔΔΑ) επισημαίνει ότι η εφαρμογή του μπορεί «αντί να συντελέσει στην εξάλειψη παθογενειών, να οδηγήσει ακόμη και στην απορρύθμιση της λειτουργίας της Δημόσιας Διοίκησης» (βλ. http://bit.ly/1qfK5xy). Για τον ίδιο νόμο, το Διοικητικό Επιμελητήριο Ελλάδος (ΔΕΕ) προειδοποιεί σε μελέτη του ότι το προωθούμενο σύστημα «υπερβαίνει τις αρχές της χρηστής διοίκησης και της αξιοκρατίας παρέχοντας τη δυνατότητα στις ανώτερες βαθμίδες της διοικητικής ιεραρχίας (οι οποίες θα αποτελέσουν τους αξιολογητές) να λειτουργήσουν αυθαίρετα, προάγοντας στοιχεία ευνοιοκρατίας, κακοδιοίκησης, αναξιοκρατίας ακόμα και διαφθοράς» (βλ. http://bit.ly/1rndpBV).

Η ανωτέρω διαλεκτική αποτέλεσε την αφορμή για να παρουσιάσω ή να θυμίσω έναν νόμο των κοινωνικών επιστημών που άπτεται του φλέγοντος ζητήματος της αξιολόγησης του προσωπικού του δημοσίου και είχε αφετηρία του παρατηρήσεις σχετικές με την εκπαιδευτική αξιολόγηση.

Ο νόμος του Campbell (Campbell’s law, βλ. http://bit.ly/1oF2X2g & http://bit.ly/W7IcFC) ορίζει ότι όσο περισσότερο χρησιμοποιούμε έναν ποσοτικό (ή κάποτε και ποιοτικό) κοινωνικό δείκτη για τη λήψη κρίσιμων αποφάσεων ευρύτερου συμφέροντος ή ενδιαφέροντος (π.χ. εξετάσεις μαθητών για εισαγωγή στο πανεπιστήμιο) τόσο περισσότερο ο δείκτης αυτός κινδυνεύει να παραποιηθεί (διαπλακεί) και έτσι να διαστρεβλώσει περαιτέρω το κοινωνικό φαινόμενο που κλήθηκε να αποτυπώσει.

Παρατήρηση πρώτη. Το παράδειγμα των εισαγωγικών εξετάσεων για τα πανεπιστήμια που ανέφερα προηγουμένως δεν ήταν τυχαίο. Η καθιέρωση αυτών των εξετάσεων απέβλεπε στην βελτίωση της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, του Λυκείου ειδικότερα, και της διασφάλισης ίσων ευκαιριών και ενός ελάχιστου μορφωτικού επιπέδου όλων των επίδοξων φοιτητών ανεξαρτήτως κοινωνικής προέλευσης και οικονομικού επιπέδου με την ταυτόχρονη κατάργηση της ανάγκης για φροντιστήρια. Το αποτέλεσμα το γνωρίζουμε καλά. Το Λύκειο απεκδύθηκε του παιδαγωγικού και αντισταθμιστικού του ρόλου και μεταβλήθηκε σε προπαρασκευαστικό εξεταστικό κέντρο οδηγώντας τον παροξυσμό του μαθητικού ανταγωνισμού που με τη σειρά του γιγάντωσε την πάσης φύσεως φροντιστηριακή εκπαίδευση νόμιμη και παράνομη. Το αποκορύφωμα είναι η πρόωρη λήξη του σχολικού έτους στην τρίτη του τάξη αφού μετά το Πάσχα οι μαθητές δεν προσέρχονται καν στο σχολείο τους. Φυσικά, η κατάσταση αυτή δεν είναι ταξικά ουδέτερη καθώς ευνοεί τα μέσα και ανώτερα κοινωνικοοικονομικά στρώματα που μπορούν να πληρώσουν για την εκπαίδευση των παιδιών τους. Ο Campbell, στο παράδειγμα αυτό, μάλλον δικαιώνεται.

Παρατήρηση δεύτερη. Η αξιολόγηση των δημοσίων υπαλλήλων και των εκπαιδευτικών θα γίνεται με αυστηρά ποσοτικά δεδομένα. Μια κοινωνική διαδικασία, δηλαδή, η οποία έχει ένα ιδιαίτερα υψηλό διακύβευμα που φτάνει από την οικονομική επιβράβευση έως την απόλυση του υπαλλήλου, θα αποτιμηθεί με ποιοτική κατάταξη και αριθμητική βαθμολόγηση, με προκαθορισμένες ποσοστώσεις και σε εκατοντάβαθμη κλίμακα. Ο νόμος του Campbell μπαίνει ξανά σε πλήρη εφαρμογή. Το πεδίο του ανθρώπινου δυναμικού του ελληνικού δημοσίου και ιδιαίτερα των εκπαιδευτικών του δημόσιου σχολείου που μας ενδιαφέρει θα βελτιωθεί ή θα δούμε τα φαινόμενα διαπλοκής, παραποίησης και διαφθοράς για τα οποία μας έχει προειδοποιήσει ο Campbell να αναφύονται μεταξύ αξιολογητών και αξιολογούμενων και όχι μόνο; Οι πιθανότητες δεν είναι να επαληθευτεί ο νόμος ξανά;

Κλείνοντας, να τονίσω ότι το άρθρο αυτό πρέπει να θεωρηθεί μια μικρή συμβολή στην αναζήτηση ενός επιστημονικότερου, αντικειμενικότερου, παραγωγικότερου και λιγότερου γραφειοκρατικού τρόπου αξιολόγησης και να μην στοιχιστεί με τις φωνές όσων συλλήβδην απορρίπτουν κάθε προσπάθεια αλλαγής στα εκπαιδευτικά μας πράγματα. Ίδωμεν…