Έχοντας διδάξει πολλά χρόνια στην Α΄ δημοτικού, βρήκα κατά καιρούς διάφορους οικονομικούς και παιγνιώδεις τρόπους, για να μάθω στα παιδιά την σύνθεση και τον κατακερματισμό των φωνημάτων και των λέξεων. Ένας απ' αυτούς είναι τα χαρτάκια σημειώσεων και όχι οι ειδικές καρτέλες που κυκλοφορούν στο εμπόριο. Τα χαρτάκια σημειώσεων έχουν πολλά προτερήματα. Είναι εύχρηστα, πολύχρωμα και διασκεδαστικά, είναι φθηνά, ευπροσάρμοστα, δεν πειράζει αν τα χάσεις και μπορείς να γράψεις επάνω οοοότι θέλεις.

Με την έναρξη της σχολικής χρονιάς στην Α΄ μαζί με τα υπόλοιπα υλικά ζητώ από τους μαθητές να φέρουν ένα πακετάκι σημειώσεων της αρεσκείας τους και ένα κουτί παιδικών παπουτσιών ή ότι άλλο αυτά διαθέτουν.

Ξεκινώντας τα μαθήματα και κάθε φορά που διδάσκω ένα γράμμα κατά τη διάρκεια της ημέρας ζητώ από τα παιδιά να γράψουν ένα «α», ένα «ο», ένα «ι» κλπ. ανάλογα τι έχω διδάξει. Κάθε χαρτάκι που γράφουν το ρίχνουν στο κουτί τους. Όταν μαζευτούν 5-6 τους ζητώ να ανοίξουν το κουτί, να βρουν ένα «α» και να μου το δείξουν σηκώνοντάς το ψηλά. Άλλες φορές τους ζητώ να πάρουν εκείνα από το κουτί ένα χαρτάκι τυχαία και να φωνάξουν πιο γράμμα έχουν. Και άλλες να πάρουν ένα χαρτάκι τυχαία και να το δείξουν στους συμμαθητές τους ζητώντας από αυτούς το όνομα του γράμματος. Έτσι γίνεται η αναγνώριση των γραμμάτων και των ήχων τους.

Σε επόμενο στάδιο τους ζητώ να αραδιάσουν τα χαρτάκια τους μπροστά να ανακατέψουν και να φτιάξουν ένα «άο» ή ένα «έι» κλπ. Κάθε φορά που το παράξενο φώνημα δημιουργείται δίνω την εντολή «Σπάστε», για να δουν πάλι ποια γράμματα είχαν χρησιμοποιήσει. Έχω παρατηρήσει ότι η δημιουργία συλλαβών μόνο με φωνήεντα βοηθά πολύ τα παιδιά να καταλάβουν τον τρόπο που γίνεται η σύνθεση, γιατί έχουν και τα δύο γράμματα μεγάλο ήχο. Μετά δίνω την εντολή «Ανακατέψτε και φτιάξτε ένα …». Παίζουμε αυτό το παιχνίδι αρκετές φορές, για να κατανοήσουν όλα και να προετοιμαστούν για τη σύνθεση των συλλαβών που πρόκειται να ακολουθήσει. Τη δραστηριότητα τη βρίσκουν εύκολη και διασκεδαστική τα μικρούλια, κυρίως σαν παιχνίδι. Τους αρέσει να ακολουθούν τις εντολές, να χρησιμοποιούν τα χαρτάκια τους και να επιβραβεύονται για τις γνώσεις τους.

Όταν μπαίνουμε στο πρώτο σύμφωνο, τους ζητώ αρχικά να γράψουν ένα «τ» και να το βάλουν στο κουτί. Ακολουθεί η οπτική και ηχητική αναγνώριση των γραμμάτων ως επανάληψη. Ύστερα τους ζητώ να αραδιάσουν τα χαρτάκια τους μπροστά τους και να συνθέσουν ένα «τα». Περνώ από μπροστά τους, ελέγχω και συχνά ρωτώ τους μαθητές τι έχουν φτιάξει. Όταν όλα είναι εντάξει δίνω την εντολή «Σπάστε». Τα παιδιά χαλούν τη συλλαβή τους και σηκώνουν ψηλά τα γράμματα από τα οποία αποτελείται η συλλαβή τους. Για περαιτέρω εξάσκηση τους ζητώ να ανασυνθέσουν την συλλαβή ή να αντιστρέψουν τα χαρτάκια και να προσπαθήσουν να βρουν τι έχουν δημιουργήσει. Το παιχνίδι συνεχίζεται με όλες τις συλλαβές που μπορούν να δημιουργηθούν.

Όταν όλα τα μικρούλια φτάσουν στο ζητούμενο επίπεδο τους ζητώ να γράψουν στο χαρτάκι ένα «τα» και να το δείξουν, ένα «το», ένα «τι» κλπ. Ανακατεύουν και, ανάλογα με την εντολή μου, δείχνουν το «το» ή δείχνουν το «τα» κλπ. Τέλος τους ζητώ να "κολλήσουν" δίπλα δίπλα τα χαρτάκια τους και να βρουν τι έχει σχηματιστεί (τατα, τοτα, τιτα κλπ). Όλα τα χαρτάκια μπαίνουν στο κουτί.

Κάθε Παρασκευή παίρνουν το κουτί στο σπίτι. Εκεί πρέπει να το ανοίξουν και να διαβάσουν στη μαμά τους όλα τα χαρτάκια που υπάρχουν μέσα, γράμματα και συλλαβές. Είναι μια δραστηριότητα που αρέσει και στις μαμάδες και στα παιδιά. Είναι σαν να δημιουργούν μαζί ένα παζλ. Οι μαμάδες είναι πάντα συνεργάσιμες σε αυτό και ευχαριστούνται γιατί εξασκούν τα παιδιά τους με ένα διασκεδαστικό τρόπο.

Το κουτί επανέρχεται στην τάξη τη Δευτέρα. Εάν δω ότι τα χαρτάκια έχουν γίνει πολλά ή περιττά (γιατί το υλικό έχει γίνει κτήμα τους) βάζω τα μικρούλια να τα πετούν στην ανακύκλωση και γεμίζουμε το κουτί με καινούριο υλικό κατά τη διάρκεια των ημερών.

Ακολουθώ την ίδια τακτική με τη σύνθεση και τον κατακερματισμό λέξεων και αργότερα κάνω το ίδιο και με τις προτάσεις.

Το παιχνίδι είναι το ίδιο ευχάριστο στο επίπεδο προτάσεων και το κάνω σε δύο στάδια. Πρώτα ανακοινώνω στα παιδιά την πρόταση που θα φτιάξουμε και τους ζητώ να πουν τις λέξεις που χρειάζονται. Μία μία λέξη γράφεται στα χαρτάκια. Όταν το γράψιμο τελειώσει τους ζητώ να ανακατέψουν τα χαρτάκια και να συνθέσουν την αρχική πρόταση. Μετά τους ζητώ να ανακατέψουν και να προσπαθήσουν να δημιουργήσουν με τα ίδια χαρτάκια μια άλλη πρόταση. Π.χ. Ο ήλιος λάμπει, λάμπει Ο ήλιος. Τι είναι λάθος στη δεύτερη περίπτωση;

Σε δεύτερο επίπεδο ζητώ από τα παιδιά να γράψουν «τυχαίες» λέξεις στα χαρτάκια και μετά τα αφήνω να συνθέσουν όποια πρόταση μπορούν. Πολλές φορές φυσικά το κάθε παιδί φτιάχνει μια λίγο διαφορετική πρόταση από το διπλανό του. Αν δεν έχει συμβεί αυτό ζητώ εγώ να ανακατέψουν τις λέξεις και να φτιάξουν την πρόταση κάπως διαφορετικά. Όταν καταλήξουν στην πρόταση που θέλουν, διορθώνουν το κεφαλαίο και βάζουν τελεία στην τελευταία.

Οι δραστηριότητες αυτές κρατούν μέχρι τα παιδιά να κατακτήσουν τη γραφή και ανάγνωση σε επίπεδο μικρών προτάσεων. Μετά είναι περιττό και δεν προσφέρει τίποτα καινούριο.