Στόχοι:Να αναφέρουν οι μαθητές ότι όλοι οι ζωντανοί
οργανισμοί αποτελούνται από ένα ή περισσότερα κύτταρα, ότι οι
οργανισμοί διακρίνονται σε μονοκύτταρους και πολυκύτταρους, ανάλογα
με το πλήθος των κυττάρων από τα οποία αποτελούνται, να διακρίνουν
τα βασικά μέρη του κυττάρου και να αναφέρουν συγκεκριμένα
παραδείγματα για τη χρησιμότητα των μικροοργανισμών.
Πριν την εφεύρεση του
μικροσκοπίου πιστεύαμε ότι οι μικρότεροι ζωντανοί οργανισμοί
είναι ίσως κάποια έντομα. Σήμερα ξέρουμε ότι υπάρχουν στον κόσμο και
μικροσκοπικοί ζωντανοί οργανισμοί που δεν είναι ορατοί με γυμνό
μάτι.
Σήμερα επίσης
γνωρίζουμε ότι το κύτταρο είναι η μικρότερη μονάδα που μπορεί
να τρέφεται, να αναπνέει, να αναπαράγεται κτλ., δηλαδή να εμφανίζει
τα χαρακτηριστικά της ζωής. Γι’ αυτό τον λόγο το κύτταρο
χαρακτηρίζεται ως η βασική μονάδα της ζωής.
Όπως ένα
κτίριο αποτελείται από πολλά τούβλα, έτσι και ένα φυτό ή ζώο
αποτελείται από πολλά μικροσκοπικά κύτταρα. Όταν ο οργανισμός
αποτελείται από πληθώρα κυττάρων ονομάζεται πολυκύτταρος ενώ
όταν αποτελείται από ένα μόνο κύτταρο, ονομάζεται μονοκύτταρος.
Οι
άνθρωποι, τα ζώα, τα ψάρια ,τα δέντρα κ.ά. είναι πολυκύτταροι
οργανισμοί. Στους πολυκύτταρους οργανισμούς τα κύτταρα δεν είναι
όλα ίδια και δεν κάνουν όλα τις ίδιες εργασίες. Δημιουργούν ομάδες,
που εξειδικεύονται σε διάφορες λειτουργίες και μάλιστα αυτές οι
ομάδες συνεργάζονται μεταξύ τους.
Yπάρχουν όμως
και μονοκύτταροι οργανισμοί, όπως οι αμοιβάδες, που
αποτελούνται από ένα μόνο κύτταρο. Οι οργανισμοί αυτοί είναι ορατοί
μόνο με τη βοήθεια του μικροσκοπίου. Στους μονοκύτταρους οργανισμούς
το ένα μοναδικό κύτταρο πρέπει να εκτελεί όλες τις λειτουργίες του
οργανισμού. Η αμοιβάδα αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα. Κάποιοι
μονοκύτταροι μικροοργανισμοί είναι επιβλαβείς για τον άνθρωπο,
πολλοί άλλοι όμως είναι ιδιαίτερα χρήσιμοι για την παρασκευή
εμβολίων αλλά και τροφίμων. Χωρίς αυτούς δε θα μπορούσαμε, για
παράδειγμα, να απολαμβάνουμε το γιαούρτι και το κρασί.
Η ζωή στον
πλανήτη μας ξεκίνησε από ένα πρωτόγονο μικροσκοπικό κύτταρο που
δημιουργήθηκε κάτω από αδιερεύνητες ακόμη συνθήκες, μια φορά κι έναν
καιρό, πριν από δισεκατομμύρια χρόνια!
Τα κύτταρα
είναι μικροσκοπικά «εργοστάσια» που λειτουργούν με απίστευτη
ακρίβεια. Ανεξάρτητα από το σχήμα και τη μορφή τους, που ποικίλλουν
πολύ, σε κάθε ζωικό κύτταρο μπορούμε να διακρίνουμε τρία
κύρια μέρη: την κυτταρική μεμβράνη (διαχωρίζει το κύτταρο
από το περιβάλλον του), το κυτταρόπλασμα (εδώ τα μιτοχόνδρια
παράγουν την ενέργεια που χρειάζεται το κύτταρο) και τον πυρήνα
(εδώ αποθηκεύονται οι γενετικές πληροφορίες του κυττάρου).
Στα φυτικά
κύτταρα διακρίνουμε επίσης αυτά τα τρία κύρια μέρη, τον
πυρήνα (εδώ αποθηκεύονται οι γενετικές πληροφορίες του
κυττάρου), την κυτταρική μεμβράνη (διαχωρίζει το κύτταρο από
το περιβάλλον του) και το κυτταρόπλασμα (εδώ τα μιτοχόνδρια
παράγουν την ενέργεια που χρειάζεται το κύτταρο), καθώς επίσης το
κυτταρικό τοίχωμα (κάνει το φυτικό κύτταρο άκαμπτο), τα
χυμοτόπια (εδώ αποθηκεύονται οι ουσίες που χρειάζεται το
κύτταρο) και τους χλωροπλάστες (είναι γεμάτοι με χλωροφύλλη
και γι αυτό είναι πράσινοι και εδώ γίνεται η φωτοσύνθεση, που χωρίς
αυτήν δε θα υπήρχε ζωή στη Γη).
Μέσα στον
πυρήνα καθενός από τα κύτταρά μας υπάρχει μία χημική ένωση που είναι
καθοριστικής σημασίας για τη ζωή. Πρόκειται για το DNA, που
μπορούμε να το φανταστούμε σαν μια σπειροειδή ανεμόσκαλα. Στο DNA,
«φυλάσσονται» όλες οι γενετικές πληροφορίες που καθορίζουν τα
χαρακτηριστικά κάθε ζωντανού οργανισμού. Το DNA είναι ίδιο σε όλα τα
κύτταρα ενός ζωντανού οργανισμού.
