"Λήμνος γαιάων πολύ φιλτάτη απασέων..."  
  ΑΡΧΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ ::
   
 
Άγιος Δημήτριος

Ιστορικά στοιχεία:Το χωριό δημιουργήθηκε μετά το 1922 από μικρασιάτες πρόσφυγες, που ήρθαν από το Ρεϊς-Δερέ της Ερυθραίας. Παλιότερα σ' αυτή τη θέση υπήρχε ένα μικρό τουρκοχώρι, τα Λέρα. Το 1947 οι πρόσφυγες το μετονόμασαν σε Αγ. Δημήτριο προς τιμή της πολιούχου εκκλησίας της χαμένης τους πατρίδας. Από παλιές εκδόσεις, αλλά και από τις αναμνήσεις Ρεϊσδεριανών προσφύγων πληροφορηθήκαμε ότι το Ρεϊς-Δερέ βρισκόταν κοντά στον Τσεσμέ, απέναντι από τη Χίο.' Ηταν κωμόπολη με 4.000 κατοίκους, όλους ' Ελληνες. Το όνομά του, που σημαίνει "ορμητικό ποτάμι", το πήρε από ένα χείμαρρο, ο οποίος διέσχιζε την κωμόπολη. Στο Ρεϊς-Δερέ λειτουργούσαν πολύ καλά σχολεία, δημοτικά και γυμνάσια, αρρεναγωγείο και παρθεναγωγείο. Υπήρχε βιβλιοθήκη και πολιτιστικός σύλλογος. Ο κεντρικός ναός του, ο Αγ. Δημήτριος, ήταν μεγαλοπρεπής, διαστάσεων 24x13,5 μ., χτισμένος στα μέσα του Ιθ' αιώνα. Το τέμπλο του ήταν μαρμάρινο, σκαλισμένο από τον Τήνιο γλύπτη Ιωάννη Χαλεπά, πατέρα του φημισμένου Γιαννούλη Χαλεπά, κι έφερε την επιγραφή, "ΧΑΛΕΠΑΣ ΔΕ ΕΠΟΙΗ". Οι εικόνες του τέμπλου ήταν μαρμάρινες, έργα του καλλιτέχνη μαρμαρογλύπτη Σακελλάριου Μαγκλή. Στην πρόσοψη είχε τρεις εισόδους. Οι κάτοικοι του Ρείς-Δερέ ήταν κυρίως αγρότες και καλλιεργούσαν ελιές, αμπέλια, μαύρη σταφίδα και καπνά. Στο επίνειο της κωμόπολης, το Κερμεάλεσι, πολλοί διατηρούσαν τράτες, ψαροκάικα, αλλά και εμπορικά καϊκια, που έκαναν μεταφορές από την Χίο. Οι Ρεϊσδεριανοί ήταν σπουδαίοι εκτροφείς αλόγων και ιππείς, καθώς και φημισμένοι ψάλτες, που έψελναν σε πολλές εκκλησίες της Μ. Ασίας. Κοντά στην κωμόπολη, στην περιοχή Λίτζια, υπήρχαν ιαματικές πηγές και λειτουργούσαν υδροθεραπευτήρια. Επίσης κοντά βρισκόταν και το μοναστήρι του Αγίου Νικολάου, με την θαυματουργή εικόνα της "Παναγίας Ελεούσας", η οποία μετά το 1922 μεταφέρθηκε στην Ιεράπετρα της Κρήτης. Στον πρώτο διωγμό, το 1914, οι κάτοικοι κατέφυγαν στη Χίο, στη Μυτιλήνη και στη Λήμνο. Ορκίστηκαν, σύμφωνα με τη παράδοση, να μην πιουν κρασί από ξένα αμπέλια μέχρι να επιστρέψουν στον τόπο τους. Το 1919 που ξαναγύρισαν το βρήκαν ρημαγμένο, αλλά δεν το έβαλαν κάτω. Δούλεψαν σκληρά και το ξανάφτιαξαν. Το 1922 πολλοί εσφάγησαν, όταν σκέφτηκαν να μείνουν στο χωριό και να δηλώσουν υποταγή στους Τούρκους, οι οποίοι όμως δεν τους λυπή-θηκαν. Απ' όσους γλύτωσαν, περίπου 600 άτομα ήρθαν στη Λήμνο το 1923 κι εγκαταστάθηκαν στα Λέρα. Τα Λέρα ήταν το μοναδικό τουρκοχώρι του νησιού και οι κάτοικοι του μιλούσαν παρεφθαρμένα ελληνικά. Εδώ συνάντησαν και τη μοναδική υποτυπώδη αντίσταση, οι Έλληνες στρατιώτες το 1912, κατά την πορεία τους από το Διαπόρι προς το Κάστρο. Τ' όνομα πάντως είναι βυζαντινό και πρωτοαναφέρεται το 1355 σε μοναστηριακά έγγραφα.

Η παράδοση αναφέρει ότι η περιοχή ονομάστηκε Λέρα, όταν δύο αδέλφια που είχαν κληρονομήσει τη Λήμνο, από τον άρχοντα πατέρα τους, αποφάσισαν να την μοιράσουν στα δύο, με σύνορο το σημείο που θα συναντιόντουσαν ξεκινώντας ο ένας από την Πλάκα και ο άλλος από το Κάστρο. ' Ομως αυτός που ξεκίνησε από την Πλάκα ήταν πιο πονηρός κι έφυγε πριν ξημερώσει. ' Ετσι διάνυσε μεγαλύτερη διαδρομή. Συναντήθηκαν με τον αδελφό του στα Λέ-ρα, κι εκείνος, που αντιλήφθηκε την κατεργαριά, τον αποκάλεσε "λέρα". Έτσι έμεινε το τοπωνύμιο. Τα Λέρα ήταν μικρός οικισμός με 10-15 οικογένειες.
Όμως στην γύρω εύφορη αγροτική περιοχή αναφέρονται από το Μεσαίωνα αρκετά μικρά, έρημα σήμερα, χωριά.
Αυτά είναι, α) το Κουρούνι, που αναφέρεται το 1284 σε έγγραφα της Μ. Λαύρας, με την ονομασία το κτήμα του Κορώνη, β) το Κοντοβράκι, μεγάλο τσιφλίκι που απ' το 1456 ανήκε στα Λέρα, αλλά αναφέρεται κι αυτό απ' το 1284 σαν μετόχι της Μ. Λαύρας με τ' όνομα "Αγία Ειρήνη του Κοντοβράκη", γ) το Κωβιού ή του Κουμπιού, τσιφλίκι που τ' αναφέρει κι ο Conze το 1858, δ) το Λαγοπάτι, τσιφλίκι που πρωτοαναφέρεται σε έγγραφα της Μ. Παντοκράτορος το 1323, με την ονομασία Λαγόπατον ή Λαγωπάτι, ε) το Λακταβόιδι, τσιφλίκι που αναφέρεται το 1355 σε έγγραφο της Μ. Φιλόθεου με τ' όνομα Λακτοβόιδι, και στ) το Ψίλι ή Ιφίλ', που αναφέρεται το 1355 επίσης σε έγγραφα της Μ. Φιλόθεου, με την ονο-μασία "του Ψιλού", προφανώς από τον αρχικό ιδιοκτήτη του.

Οι κάτοικοι σήμερα ασχολούνται με τη γεωργία -κυρίως καλλιέργειες που έφεραν από τις χαμένες πατρίδες,όπως αμπέλια- και την κτηνοτροφία.Είναι άνθρωποι εργατικοί και φιλόξενοι.Γρήγορα ο Άγιος Δημήτριος χάρη στην εργατικότητα των κατοίκων έγινε ένα από τα πλουσιότερα χωριά της Λήμνου.