Ψηλά στοβορειοανατολικό Αιγαίο, εκεί όπου οι άνεμοι δεν σταματούν ποτέ, βρίσκεται το νησί της Λήμνου, μια τεράστια πεταλούδα, με τα φτερά της να τα χωρίζει ο κόλπος του Μούδρου στο Νότο και ο κόλπος του Πουρνιά στο Βορρά. Εκτός από τη Μύρινα με το θρυλικό κάστρο, το νησί έχει 31 χωριά, όλα πολύ διαφορετικά μεταξύ τους. Εντυπωσιακό είναι και το φυσικό τοπίο, σε κάθε γωνιά του τόπου εντελώς ξεχωριστό.
Σαν σύγχρονος Γιάννης Ρίτσος βρέθηκα μια μέρα στο νησί της Λήμνου για να υπηρετήσω τη θητεία μου.«Καλώς ήρθες στη Σιβηρία του Αιγαίου», ήταν η πρώτη κουβέντα που άκουσα όταν πάτησα το πόδι μου στο νησί. Εγώ όμως γύρω μου δεν έβλεπα παγωμένες πεδιάδες,, αλλά πανέμορφους κόλπους, κοιλάδες κατάφυτες με ροζ πικροδάφνες γραφικά χωριά και κάστρα με ελάφια.
Ψηλά στο βορειοανατολικό Αιγαίο, εκεί όπου οι άνεμοι δεν σταματούν να φυσούν ποτέ, βρίσκεται το νησί της Λήμνου, μια τεράστια πεταλούδα με τα φτερά της να τα χωρίζει ο κόλπος του Μούδρου στο Νότο και ο κόλπος του Πουρνιά στο Βορρά Πλησιέστερο σημείο της ηπειρωτικής Ελλάδας είναι η χερσόνησος του Άθω, με την οποία οι Λημνιοί είχαν πάντα μια ιδιαίτερη σχέση μέχρι πρόσφατα όταν οι έμποροι πούλαγαν το σιτάρι τους στα 20 μοναστήρια του Αγίου Όρους και επέστρεφαν με ξυλεία στο νησί.
Η ονομασία του νησιού είναι μάλλον φοινικικής προέλευσης και σημαίνει λευκή, που είναι και η πρώτη εικόνα του επισκέπτη που έρχεται στο νησί από τη θάλασσα, μια και ο Αίολος δεν τσιγκουνεύεται σε αυτή τη μεριά του Αιγαίου. Μια άλλη θεωρία υποστηρίζει ότι το όνομα προέρχεται από την ομηρική λέξη «λήιον» που προσδιορίζει τον αγρό, θεωρία η οποία βασίζεται στα ότι η Λήμνος υπήρξε σιτοβολώνας της Αθήνας στους κλασικούς χρόνους αλλά και επίσημος προμηθευτής της αυτοκρατορικής αυλής του Βυζαντίου.
'Όπως όλα τα νησιά του Αιγαίου έτσι και η Λήμνος κατοικήθηκε από τα προϊστορικά χρόνια Οι αρχικοί κάτοικοι, οι δημοκρατικοί Σίντιες, έχτισαν το πρώτο βουλευτήριο του κόσμου. Μετά ήρθε ο Ιάσονας με τους Αργοναύτες, που έμειναν στο νησί για δύο χρόνια πριν συνεχίσουν το δρόμο τους για την Κολχίδα ενώ κατά τον Τρωικό πόλεμο η Λήμνος γίνεται η βάση ανεφοδιασμού των Αχαιών αλλά και καταφύγιο του Φιλοκτήτη, που προσπαθούσε να γιατρέψει την πληγή του από δάγκωμα φιδιού με τη Λημνία γη, το φάρμακό της εποχής για τις δηλητηριάσεις. Η επιτυχημένη ανάρρωση του Φιλοκτήτη έκανε τη Λημνία γη γνωστή στα πέρατα του κόσμου ως φάρμακο για μια σειρά ασθενειών.
Το χώμα το εξόρυσσαν μία φορά το χρόνο, έπειτα από μεγάλη τελετή σε μια ιερή περιοχή στο κέντρο του νησιού, μεταξύ του χωριού Ρεπανίδι και της σημερινής θέσης του οικισμού Κότσινας. Στη συνέχεια το σφράγιζαν για να κατοχυρώσουν το γνήσιο του προϊόντος καθ' ότι κυκλοφορούσαν και απομιμήσεις. Η σφραγισμένη γη από τους Ελληνες η Terra lemniaκαι Τerra sigillata από τους Λατίνους, η οποία χρησιμοποιούνταν ευρέως κατά το Μεσαίωνα για την καταπολέμηση της πανώλης, έμεινε στο προσκήνιο μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα, ώσπου αντικαταστάθηκε από βιομηχανικά φάρμακα, που πάνω κάτω είχαν τα ίδια συστατικά
Όμως η Λήμνος ήταν και είναι ακόμη γνωστή και για ένα άλλο «φάρμακό» της, το υπέροχο κρασί της, το μελίχλωρο και το Καλαμπάκι, που οφείλουν τη γεύση τους, πού αλλού, στο ηφαιστειογενές υπέδαφός της, το καταφύγιο του θεού Ηφαίστου μετά την απέλασή του από τον Όλυμπο. Ο δύσμορφος θεός, που είχε την «έδρα του» στη Λήμνο, προστάτευε τους μεταλλουργούς του νησιού και αυτοί με τη σειρά τους ίδρυσαν μια πόλη προς τιμήν του και την ονόμασαν Ηφαιστία, η οποία μαζί με τη Μύρινα έδωσαν στο νησί την προσωνυμία «Δίπολις». Από την Ηφαιστία έχουν μείνει μόνο τα ερείπια, ενώ η Μύρινα από την άλλη μεριά είναι μια ακμάζουσα πόλη και πρωτεύουσα του νησιού.
Η Μύρινα πήρε το όνομά της από τη γυναίκα του πρώτου βασιλιά του νησιού, του Θόαντα, και απλώνεται πάνω σε δύο παραλίες το Ρωμαίικο και τον Τούρκικο γιαλό, και σαν βασίλισσα που είναι έχει για κορόνα της το κάστρο να τη στολίζει.
Το θρυλικό κάστρο της Μύρινας, ένα από τα πιο εντυπωσιακά της Ελλάδας χτίστηκε πάνω στην παλιά ακρόπολη, το 1186, από τον Ανδρόνικο Κομνηνό και την τελική του μορφή την πήρε από τους Οθωμανούς κατά το 16ο αιώνα Η καλύτερη ώρα να επισκεφθεί κάποιος το κάστρο της Μύρινας είναι λίγο πριν από τη δύση του Ήλιου. Τα ελάφια εκείνη την ώρα τριγυρνάνε στο κάστρο και το απαλό φως δίνει στα βράχια ανθρώπινη μορφή και κάνει τα γκρεμισμένα κτήρια να σκύψουν και να σου πουν παραμύθια για Βυζαντινούς πρίγκιπες Λατίνους δούκες και Οθωμανούς ναυάρχους. Φτάνοντας από το λιθόστρωτο δρόμο στην κορυφή μπορείς να αγναντέψεις το Αιγαίο που γίνεται μοβ για λίγα λεπτά, καθώς ο Ήλιος δύει πίσω από τον Άθω. Εκείνη τη στιγμή χα πάντα ησυχάζουν, μέχρι να εξαφανιστούν και οι τελευταίες ακτίνες του Ήλιου. Πίσω σου ξυπνάει η Μύρινα, Τα φώτα στα λιμάνια ανάβουν, οι Λημνιοί βγαίνουν από τα σπίτια τους, άλλοι για μια βόλτα στο Ρωμαίικο γιαλό και άλλοι στα στενά σοκάκια της πόλης.
Εκτός από τη Μύρινα το νησί έχει 31 χωριά, κάποια που σφύζουν από ζωή και κάποια σχεδόν έρημα Τα χωριά διαφέρουν πολύ μεταξύ τους λόγω του τοπίου αλλά και της καταγωγής των κατοίκων τους. Υπάρχουν παλιά χωριά και χωριά που χτίστηκαν μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Χωριά παραθαλάσσια και χωριά ηπειρωτικά, χωριά με κατοίκους έμπορους και χωριά με γεωργούς και κτηνοτρόφους. Όλοι αυτοί οι διαφορετικοί παράγοντες κάνουν κάθε χωριό της Λήμνου ξεχωριστό και άξιο να το επισκεφθεί κάποιος. Η Λήμνος είναι μεγάλο νησί, το 8ο μεγαλύτερο στην Ελλάδα
Την πρώτη μέρα την αφιέρωσα στα χωριά κοντά στη Μύρινα. Ο παραθαλάσσιος δρόμος που εκτείνεται στα βόρεια της Μύρινας οδηγεί μέσα από εντυπωσιακές παραλίες, ήρεμους κόλπους και γραφικά εκκλησάκια στον Κάσπακα, ένα πετρόχτιστο χωριό σκαρφαλωμένο στις πλαγιές του βουνού Άγιος Αθανάσιος. Το χωριό πήρε το όνομά του από το ναύαρχο του Αλεξίου Κομνηνού, τον Κάσπακα, που είχε κτήματα στην περιοχή. Εκεί τελειώνει και ο δρόμος και ξεκινάει το ορεινό και άγριο μέρος της βορειοδυτικής Λήμνου, το βουνό Σκοπιά με τις βαθιές χαράδρες του και τις απόκρημνες παραλίες, που καταλήγει στη χερσόνησο του Μούρτζουφλου, ένα κομμάτι βράχου που συνδέεται με το νησί με μια στενή λωρίδα άμμου.
Γυρνώντας προς τη Μύρινα και συνεχίζοντας νότια συναντάμε το Πλατύ, ένα πανέμορφο ζωντανό χωριό χτισμένο και αυτό πάνω στο βουνό μετά την καταστροφή του πρώτου οικισμού από τους πειρατές. Στην πλατεία του χωριού τα παιδιά παίζουν μπάλα, ενώ κάτω από τη σκιά της κληματαριάς αδειούχοι αξιωματικοί πίνουν τη λεμονάδα τους, περιμένοντας να έρθει το βράδυ για να πάνε στη δεύτερη καλύτερη ταβέρνα του νησιού, το θρυλικό Σώζο. Ο δρόμος συνεχίζει για το ακρωτήρι Τηγάνι, με τις μικρές προστατευμένες παραλίες του και τα αμπέλια που φτάνουν μέχρι τη θάλασσα, και καταλήγει στην παραλία του χωριού Θάνος, γεμάτη βάρκες με ψαράδες να μπαλώνουν τα δίχτυα τους. Το ψάρεμα και η κτηνοτροφία είναι οι κύριες ασχολίες των κατοίκων του Θάνους, που φημίζονται για τη φιλοξενία τους.
Μετά το Θάνος απλώνεται η παραλία του Ζεματά και πριν ο δρόμος περάσει τους ανεμόμυλους και μπει στον Κοντιά, το τοπίο είναι χαρακτηριστικό αιγαιοπελαγίτικο. Ο αρχοντικός Κοντιάς είναι ίσως το πιο όμορφο χωριό της Λήμνου, χτισμένος από έμπορους σιταριού του παλιού καιρού και ανακαινισμένος από Κοντιατινούς της Αυστραλίας. Τα σπίτια όλα είναι αρχοντικά και δείχνουν καθαρά την ευμάρεια που γνώρισε ο τόπος στο παρελθόν. Όπως και τα περισσότερα τοπωνύμια της Λήμνου, έτσι και ο Κοντιάς οφείλει το όνομά του σε ένα Βυζαντινό γαιοκτήμονα τον Πελοποννήσιο Κοντέα
Αφού ήπια τον καφέ μου στον καφενέ του χωριού, ξεκίνησα για το Διαπόρι, την παραλία του Κοντιά, όπου σκάφη και κολυμβητές προστατεύονται από τους ανέμους μέσα στον κλειστό κόλπο που μοιάζει με λίμνη. Το Διαπόρι συνορεύει με τη χερσόνησο του Φακού, μια ακατοίκητη έκταση με λόφους και απέραντα λιβάδια, όπου μόνο μερικά αγροτόσπιτα προδίδουν την ανθρώπινη παρουσία Η απόλυτη ηρεμία και η γαλήνη του τοπίου πραγματικά ξεκουράζουν, ενώ οι παραλίες είναι αμέτρητες και πραγματικά παρθένες. Από τα πιο όμορφα μέρη της χώρας μας...
Από τη χερσόνησο του Φακού θα πάω στα Τσιμάνδρια, το χωριό των Κεχαγιάδων, με τις χαρακτηριστικές στολές τους και τις λύρες τους, και από εκεί στο Πορτιανό, όπου κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου είχε την έδρα του ο Ουίνστον Τσόρτσιλ, λόρδος του αγγλικού ναυαρχείου, και διηύθυνε τις επιχειρήσεις των συμμάχων για την κατάληψη της Καλλίπολης.. Στο χωριό υπάρχει και το δεύτερο συμμαχικό νεκροταφείο, μικρότερο από αυτό του Μούδρου. Αυτό το σημείο της Λήμνου είναι ιδιαίτερα γόνιμο, με νερά και χωράφια, και φυσικά γεμάτο χωριά, τους Αγκαρυώνες, το Πεδινό, την προσφυγική Νέα Κούταλη, το Παλιό Πεδινό, την Καλλιθέα και το Λιβαδοχώρι, σε τέτοια συχνότητα, που τα σπίτια του ενός σχεδόν αγγίζουν αυτά του γειτονικού χωριού.
Έπειτα από μια γερή δόση θάλασσας, αποφάσισα να στρέψω το βλέμμα μου στα εσωτερικά, βουνίσια χωριά της Λήμνου. Ξεκινώντας πρωί πρωί από τη Μύρινα για τον Κορνό και με τα σύννεφα να μαζεύονται απειλητικά, σταμάτησα στη μέση της διαδρομής για να πάω στα θερμά, τις ιαματικές πηγές του νησιού, την αξία των οποίων αναγνώρισε ο Χασάν πασάς που έχτισε χαμάμ και πανδοχείο, τα οποία λειτουργούν μέχρι σήμερα χωρίς να έχουν χάσει τον παραδοσιακό χαρακτήρα τους. Αφού ήπια νερό, ακολουθώντας πιστά τις οδηγίες των ντόπιων, στην κρήνη που έφτιαξε το 1908 ο Δημήτριος Χαμός, συνέχισα την πορεία μου για τον Κορνό, το πετρόχτιστο βουνίσιο χωριό. Ο Κορνός, παρ' όλο που βρίσκεται πολύ κοντά στον κεντρικό δρόμο του νησιού, έχει διατηρήσει το χαρακτήρα του και δίνει αυτήν την αίσθηση του χωριού που έχουμε από παλιές ελληνικές ταινίες, με μικρά σοκάκια, σπίτια ασπρισμένα, αρκετά αρχοντικά των αρχών του αιώνα και μια πολύ όμορφη πλατεία με τρία καφενεία
Από τον Κορνό ο δρόμος ανεβαίνει προς το βουνό για τις Σαρδές, που μοιάζουν έρημες αλλά κρύβουν δύο μεγάλα μυστικά: οι παππούδες που γυρίζουν από τα χωράφια τους μου λένε «Καλημέρα» και μου συνιστούν να επισκεφθώ την πανέμορφη εκκλησία που βρίσκεται στις άκρες του οικισμού, χτισμένη από πλούσιους Σαρδείς στις αρχές του αιώνα Το άλλο μυστικό θα το ανακαλύψω μόνος μου το βράδυ και είναι η περίφημη ταβέρνα του Μαν Τέλλα, με ντόπιες εποχικές συνταγές από προϊόντα της Λήμνου. Όπως και το μυστικοπαθές χωριό του, έτσι και ο ιδιοκτήτης του Μαν Τέλλα δεν θέλει να αποκαλύψει την προέλευση του ονόματος της ταβέρνας.. Κόλπα του μάρκετινγκ ή νησιώτικη παραξενιά, δεν έχει σημασία αυτό που μετράει είναι το πάθος του για το σωστό φαγητό και η θεωρία του για το πώς πρέπει να είναι το καλό πιάτο.
Σε αυτή την περιοχή της Λήμνου το τοπίο είναι πολύ άγριο. Από το δρόμο το μόνο που βλέπεις είναι πετρώδεις λόφοι γεμάτοι αγκάθια, όλα φαίνονται ξερά και χωρίς ζωή. Φταίει ο αέρας που φυσάει σε αυτά τα μέρη ασταμάτητα και δεν αφήνει τίποτα να μεγαλώσει. Αν όμως κατηφορίσουμε σε ένα από τα αμέτρητα φαράγγια της περιοχής, το τοπίο αλλάζει τελείως. Κρυμμένος εκεί βρίσκεται ένας μικρός παράδεισος με ρυάκια, λιμνούλες με πάπιες, λεύκες και ολόκληρα ροζ δάση από πικροδάφνες. Ίσως από εκεί να πήρε το όνομά του το ομώνυμο χωριό μέσα στα βουνά που παλιά ονομαζόταν Σβέρδια. Τα φαράγγια αυτά είναι πολύ καλά κρυμμένα, χωρίς βατούς δρόμους και μόνο με τα πόδια μπορεί να τα ανακαλύψει κάποιος.
Έτσι κρυμμένο είναι και το χωριό Κατάλακκο, που είναι χτισμένο μέσα σε μία ρεματιά που δεν φαίνεται από το δρόμο. Από το χωριό φεύγει ένας αγροτικός κακοσυντηρημένος δρόμος για τις βόρειες παραλίες του νησιού, το Γομάτι, τον Βαθρακά και τον Παπιά Αυτές τις παραλίες πρέπει να τις επισκεφθούν οι λάτρεις της γεωλογίας και όχι μόνο, μια και εκεί υπάρχουν πανέμορφοι γεωλογικοί σχηματισμοί, όμως η επίσκεψη πρέπει να γίνει όταν φυσάνε νότιοι άνεμοι, γιατί αλλιώς τα πελώρια κύματα κάνουν τις παραλίες άβατες.
Δίπλα στο Γομάτι, περίπου μισή ώρα πεζοπορία, βρίσκονται οι Παχιές Αμ'δες, το πιο παράξενο τοπίο της Ελλάδας, ένα κομμάτι Αφρικής που παρασύρθηκε βόρεια Μέσα στους λόφους και μακριά από τη θάλασσα κρύβεται μια μεγάλη έκταση με άμμο, μια μικρογραφία βορειοαφρικανικής ερήμου, η οποία τελειώνει απότομα μέσα σε ένα φαράγγι .Το τοπίο είναι πραγματικά μοναδικό, ο αέρας σχηματίζει κύματα άμμου και τα ίχνη σου σβήνονται αμέσως· αν μείνεις αρκετή ώρα κάτω από τον Ήλιο, μπορεί να δεις και τα καραβάνια με τους Άραβες έμπορους που τραβάνε για το Τιμπουκτού.
Απ' τα ψηλά στα χαμηλά και από τα άγρια βουνά στα ήρεμα μέρη του κόλπου του Μούδρου, που μοιάζει με μια λίμνη προστατευμένος από όλους τους ανέμους. Ξεκινώ από τον Μούδρο, το δεύτερο μεγαλύτερο λιμάνι της Λήμνου μετά τη Μύρινα, γνωστό σε όλους μας από τη συμφωνία που υπογράφτηκε εκεί τον Οκτώβριο του 1918 μεταξύ των δυνάμεων της Αντάντ και της ηττημένης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας πάνω στο βρετανικό πολεμικό πλοίο «Αγαμέμνων». Στην είσοδο της πόλης βρίσκεται το συμμαχικό νεκροταφείο, όπου αναπαύονται κοντά χίλιοι Βρετανοί στρατιώτες της εκστρατείας της Καλλίπολης .
Το νεκροταφείο το φροντίζει το υπουργείο Άμυνας της Βρετανίας και αξίζει η επίσκεψη για να καταλάβουμε καλύτερα την ιστορία του τόπου. Συνεχίζοντας στην οδό Ανζάκ, που έχει ονομαστεί προς τιμήν των Αυστραλών και Νεοζηλανδών στρατιωτών του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, φτάνω στο κέντρο του Μούδρου με τα κτήρια στολίδια μιας άλλης εποχής και συνεχίζω για το λιμάνι για χταποδάκι και ούζο. Φεύγοντας θα περάσω από την εκκλησία του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, που χτίστηκε το 1904 για να στεγάσει όπως φαίνεται από το μέγεθος της- ένα μεγάλο πληθυσμό. Ύστερα από ένα τέταρτο οδήγησης μέσα από χωράφια σπαρμένα με δημητριακά, θα φτάσω στο Ρουσσοπούλι, παλιό τσιφλίκι του Βυζαντινού γαιοκτήμονα Ρωσσόπουλου που, αφού εκμεταλλεύτηκε τη γη και τους κατοίκους της περιοχής για χρόνια, αποφάσισε λίγο πριν πεθάνει να τα δωρίσει όλα στο Οικουμενικό Πατριαρχείο για άφεση αμαρτιών.
Τρία χιλιόμετρα από το Ρουσσοπούλι, προς τα νότια της χερσονήσου, βρίσκονται τα Καμίνια, από τα παλιότερα χωριά του νησιού, χτισμένα δίπλα στην αρχαία Πολιόχνη, τον αρχαιότερο νεολιθικό οικισμό στην Ευρώπη, που ήρθε στο φως τη δεκαετία του 1930 από την Ιταλική Αρχαιολογική Εταιρεία
Από τα Καμίνια και μέχρι το τέλος της χερσονήσου το ακρωτήριο της Αγίας Ειρήνης το τοπίο είναι μαγευτικό. Η θαυμάσια διαδρομή περνάει ανάμεσα από τα γραφικότατα μικρά χωριά, την Αγία Σοφία, τη Φισίνη και τη Σκανδάλη Το τοπίο είναι πολύ μαλακό, με μικρούς λόφους σπαρμένους με δημητριακά που κυματίζουν με το αεράκι Έξω από την Αγία Σοφία, στην κορυφή του λόφου, βρίσκεται το κάστρο της Σκάλας, που δεσπόζει στην περιοχή και ελέγχει όλο το νοτιοανατολικό μέρος της Λήμνου. Και τα τρία χωριά έχουν πολύ λίγους κατοίκους, αυτό ίσως και να τους κάνει πολύ φιλόξενους στους επισκέπτες Από τη Φισίνη ένας δρόμος συνεχίζει προς τα νότια και φτάνει μέχρι το ναό του Αγίου Σώζου, του προστάτη και πολιούχου της Λήμνου, με το εκκλησάκι του να είναι κυριολεκτικά στο τέλο5 του νησιού. Εκεί το μάτι γεμίζει με το μπλε του Αιγαίου και αξίζει η επίσκεψη στις 7 Σεπτεμβρίου, όταν γίνεται το μεγάλο πανηγύρι Στην επιστροφή για τον Μούδρο θα πάρω το δυτικό δρόμο, που περνάει μέσα από τις ακατοίκητες περιοχές της χερσονήσου με τις υπέροχες και έρημες παραλίες Χαβουλή, Σκίδι και Μαλαθριά.
Από τον Κότσινα ξεκινάω για το κεντρικό σημείο του νησιού, εκεί όπου μια στενή λωρίδα γης χωρίζει τον κόλπο του Μούδρου από τον κόλπο του Πουρνιά. Το μικρό ψαροχώρι δύσκολα υποδηλώνει ότι το Μεσαίωνα εδώ ήταν το δεύτερο πιο σημαντικό λιμάνι του νησιού, που το ΄21 προστάτευε ένα κάστρο, από το οποίο σώζεται σήμερα μόνο η πηγή που βρίσκεται μέσα σε μια κατακόμβη 65 σκαλιά κάτω από την επιφάνεια της γης. Ακριβώς πάνω από την κρύπτη βρίσκεται η εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής και το άγαλμα της Μαρούλας, που μας ταξιδεύει στα μέσα του 15ου αιώνα, τότε που ο στόλος του Σουλεϊμάν πασά αιματοκυλούσε το Αιγαίο. Το 1473, λοιπόν, ο Ισίδωρος Κομνηνός που ήταν ο άρχοντας του κάστρου του Κότσινα, σκοτώνεται στη μάχη με τους Τούρκους. Βλέποντας η κόρη του, η Μαρούλα Κομνηνή ότι το ηθικό των υπερασπιστών πάει να σπάσει, αρπάζει το αιματοβαμμένο ξίφος του πατέρα της και ρίχνεται στη μάχη Η εικόνα της δεκαεπτάχρονης κοπέλας, που μάχεται με μανία, εμψυχώνει τους αμυνόμενους και η μάχη κερδίζεται, με αποτέλεσμα η Λήμνος να μείνει για άλλα έξι χρόνια κάτω από την προστασία της Γαληνότατης.
Από τη μία μεσαιωνική ιστορία πηγαίνω στην άλλη και στο χωριό Ρεπανίδι, όπου παλιά εξόρυσσαν την περίφημη Λημνία γη. Δυστυχώς σήμερα δεν γνωρίζουμε την ακριβή τοποθεσία, αλλά χαζεύοντας τους λόφους γύρω από το Ρεπανίδι, μπορώ να φανταστώ πως κάποτε αυτά τα χώματα γέμιζαν με χιλιάδες σκλάβους που έσκαβαν το χώμα για το πολύτιμο φάρμακο.
Ο δρόμος συνεχίζει για το πολύ όμορφο Ρωμανό με τα πέτρινα κτίσματα χωρίς σοβά, και την εκπληκτική εκκλησία του Χριστού του 1830, χτισμένη στο τοπικό αρχιτεκτονικό ύφος. Στην πλατεία του χωριού, κάτω από τον ίσκιο μιας πελώριας κληματαριάς στο καφενείο, οι γέροι παίζουν τάβλι χτυπώντας δυνατά τα χέρια τους πάνω στα τραπέζια Από τους λόφους του Ρωμανού κατηφορίζω προς τη θάλασσα και φτάνω στα Λύχνα, το μικρό χωριό που σύμφωνα με την παράδοση ονομάστηκε έτσι γιατί τα φώτα από τα λυχνάρια των κατοίκων φαίνονταν σε όλο τον κόλπο του Μούδρου
Πολύ κοντά στα Λύχνα βρίσκεται και το Βάρος, ένα χαρακτηριστικό προσφυγικό χωριό, που όλα του τα σπίτια έχουν διατηρηθεί ακριβώς όπως τα έχτισε η Εταιρεία Αποκατάστασης Προσφύγων. Το Βάρος έχει κάτι στον αέρα που σπάνια το βλέπεις αλλού, κάτι δύσκολο να περιγραφεί Ίσως είναι ο τρόπος που σε κοιτάνε οι ντόπιοι, η ζεστασιά που νιώθεις όταν σε καλησπερίζουν οι γιαγιάδες που κάθονται σε μικρά σκαμνιά έξω από τις πόρτες των σπιτιών τους. Τελείως διαφορετική είναι η ατμόσφαιρα στην Ατσική, το μεγάλο χωριό χτισμένο στον κάμπο και πρωτεύουσα του ομώνυμου δήμου, που περιβάλλεται από μια θάλασσα από στάχυα, τα οποία φτάνουν μέχρι την παραλία του Αγίου Ερμόλαου και κυματίζουν αέναα όπως και η θάλασσα. Η Ατσική είναι ένα πολύ ζωντανό χωριό, με μερικές βιοτεχνίες και γεμάτο νέους ανθρώπους, που όμως δεν έχει αλλοιωθεί Ένα ζωντανό παράδειγμα της ακμάζουσας ελληνικής υπαίθρου.
Τα καλύτερα τα έχω αφήσει για το τέλος· το βορειοανατολικό κομμάτι της Λήμνου, με τους υγρότοπους της Αλυκής και της Χορταρολίμνης, όπου όταν δεν κάνει ο στρατός ασκήσεις, βρίσκουν καταφύγιο χιλιάδες φλαμίγκο, κύκνοι, χήνες και αγριόπαπιες, και με σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους και εξαιρετικές παραλίες. Το μεγαλύτερο χωριό της περιοχής είναι το υπέροχο παραδοσιακό Κοντοπούλι, όπου ήταν εξόριστος ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος. Οι Κοντοπουλιανοί πρέπει να ήταν πλούσιοι άνθρωποι, όπως δηλώνουν τα σπίτια του χωριού. Φαντάζομαι πως η γεωργία στους γύρω κάμπους αλλά και το εμπόριο πρέπει να ήταν οι βασικές ασχολίες τους. Πέντε χιλιόμετρα βόρεια του χωριού βρίσκεται η αρχαία Ηφαιστία. Οι ανασκαφές, οι οποίες ξεκίνησαν το 1937, έφεραν στο φως κατοικίες, ιερά και ένα θέατρο που δείχνουν ότι εδώ υπήρξε μια μεγάλη πόλη η οποία κατοικήθηκε για δύο χιλιάδες χρόνια από το 1.000 π.Χ. Το μεγαλύτερο αξιοθέατο της περιοχής βρίσκεται στην άλλη άκρη του όρμου Τηγάνι και είναι το ιερό των Καβείρων, με θέα προς τη Σαμοθράκη, όπου ήταν και το κέντρο λατρείας τους.
Οι Κάβειροι ήταν τα παιδιά του Ηφαίστου με την κόρη του Πρωτέα την Κάβειρα. Στο ιερό τους, που θεωρούνταν τρομερός χώρος, γίνονταν μυστικές τελετές προς τιμήν τους, οι οποίες είχαν σχέση με τη γέννηση του ανθρώπου και τη γονιμοποίηση της γης. Η είσοδος απαγορευόταν με θάνατο σε μη μυημένους. Λίγο πιο κάτω από το ιερό βρίσκεται και η περίφημη σπηλιά του Φιλοκτήτη, του καλύτερου τοξότη των Αχαιών, που έπειτα από δάγκωμα φιδιού αφέθηκε από τους συντρόφους του στη Λήμνο, όπου έμεινε για δέκα χρόνια για να θεραπεύσει την πληγή του με τη Λημνία γη .Τις πεδιάδες γύρω από το Κοντοπούλι τις διασχίζει ένας δρόμος που φτάνει μέχρι το βορειότερο σημείο του νησιού. Ο δρόμος περνάει δίπλα από την Αλυκή, τη μεγαλύτερη λίμνη του νησιού, και κάποιους πολύ μικρούς οικισμούς Λίγο πριν φτάσει στο χωριό Παναγία στον Κορτισώνα ένας δρόμος στρίβει με κατεύθυνση τη θάλασσα, που σε αυτό το σημείο είναι αβαθής για πολλά μέτρα. Εκεί απλώνεται η τεράστια παραλία Πεταλίδι, που ονομάζεται έτσι γιατί δεν είναι καλυμμένη από άμμο ή βότσαλα αλλά εκατομμύρια κοχύλια Φαινόμενο μοναδικό, που κανείς από τους ντόπιους δεν μπορούσε να μου εξηγήσει. Το χωριό Παναγία βρίσκεται στις απότομες πλαγιές του λόφου με το παράξενο όνομα «Αλεπότρυπες» και φέρνει στο μυαλό τα χωριά της Άγριας Δύσης, γιατί είναι χτισμένο πάνω στο δρόμο, με μόνο μία σειρά σπίτια από την κάθε μεριά.
Τα τελευταία τέσσερα χιλιόμετρα του δρόμου είναι μαγευτικά και προετοιμάζουν τον ταξιδιώτη για το χωριό της Πλάκας. Η Πλάκα είναι χτισμένη ακριβώς απέναντι από την Ίμβρο και είναι ένα ολοζώντανο χωριό, παρ' όλο που βρίσκεται στην άλλη άκρη από το οικονομικό κέντρο της Λήμνου, τη Μύρινα .
Στην παραλία του χωριού υπάρχει μια λωρίδα γης που μοιάζει με καράβι και οι ντόπιοι την ονομάζουν Εβραιόκαστρα. Αυτή η μικρή χερσόνησος είναι κατάσπαρτη από σπασμένα αγγεία και πέτρινους τοίχους. Δυστυχώς, δεν έχουν γίνει ανασκαφές για να αποκαλυφθεί το περίεργο όνομα του μέρους. Λίγο πιο έξω από την Πλάκα από τη δυτική μεριά που κοιτάζει στον κόλπο του Πουρνιά, βρίσκεται το εκκλησάκι του Αγίου Χαράλαμπου και δίπλα στη θάλασσα το Αγίασμα η πηγή με το ιαματικό νερό, όπου πηγαίνουν οι Λημνιοί για να θεραπευτούν.
Εδώ, στα βορειοανατολικά του νησιού, τελειώνει η περιήγησή μου στο νησί της Λήμνου, αφού έχω γυρίσει από το βορειοδυτικό Μούρτζουφλο στο νοτιοδυτικό Τηγάνι και από τον Άγιο Σώζο στον άγιο Χαράλαμπο.
Η Λήμνος θα μείνει για πάντα στο μυαλό μου, για τις εκατοντάδες μαγευτικές παραλίες, για τα γραφικά χωριά, για τις αμμοθίνες της, για τους χρυσούς κάμπους, τις χαράδρες με τις δάφνες, αλλά πάνω από όλα για τους ανθρώπους της. Τους ζεστούς Λημνιούς που ξέρουν τι θα πει ανθρωπιά, που θα καλοδεχτούν τον ξένο αγνά, χωρίς υστεροβουλίες, φιλόξενοι και ευγενείς αποκομμένοι στη μέση του Αιγαίου, κρατάνε αιώνιες αξίες πολύ ψηλά. ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΗ ΣΕΛΙΔΑ |
