Μύρινα

Τ' όνομά της το οφείλει στην Μύρινα κόρη του βασιλιά της Ιωλκού Κρηθέα, η οποία ήταν σύζυγος του Θόαντα, πρώτου βασιλιά της Λήμνου. Ο Θόας, γιος του θεού Διονύσου και της Αριάδνης, ήταν στρατηγός των κρητικών που κατέλαβαν την Λήμνο και ορίστηκε από τον βασιλιά της Κρήτης Ραδάμανθυ να βασιλεύσει στο νησί. Αυτός δίδαξε στους Λημνιούς την καλλιέργεια του αμπελιού. Φαίνεται πως ο Κρηθέας επιδιώκοντας να συμμαχήσει με τους Κρήτες θαλασσοκράτορες έδωσε για σύζυγο στον Θόαντα την κόρη του Μύρινα. Αυτά συνέβησαν δύο περίπου γενιές πριν τον τρωικό πόλεμο, αφού ο εγγονός του θόαντα Εύνηος, γιος της κόρης του Υψιπύλης, βασίλευε στη Λήμνο, όταν οι Αχαιοί επιτέθηκαν στην Τροία.

Επομένως η ίδρυση και η ονομασία της Μύρινας ανάγεται στον 12ο ή 13ο αιώνα π.Χ., εποχή που στο νησί κυριαρχούσαν οι Μίνυες. Πιθανότατα αυτοί έκτισαν το πρώτο κάστρο. Πάντως ο οχυρός βράχος, που δεσπόζει του ασφαλούς όρμου της, κατοικείτο και παλιότερα, από την νεολιθική εποχή, όπως προκύπτει από τα λαξεύματα που υπάρχουν. Όμως δεν πρέπει να υπήρχε μεγάλος οικισμός.
Παρενθετικά να σημειώσουμε ότι με το όνομα Μύρινα υπήρχε πόλη και στη Μυσία στην Β.Δ. Μ. Ασία (η βυζαντινή Σεβαστούπολις).
Η Μύρινα οχυρώθηκε επανειλημμένα από τους λαούς που την κατοίκησαν κατά καιρούς (Μίνυες, Πελασγοί, Αθηναίοι, Βυζαντινοί, Φράγκοι, Τούρκοι). Το σημερινό της κάστρο κτίστηκε το 1186 από τον Ανδρόνικο Α' Κομνηνό πάνω σε παλιότερα ερείπια. Επισκευάστηκε τα έτη 1207-1214 από τον Φιλόκαλο Navigajoso, το 1361 από τον Ιωάννη Ε' Παλαιολόγο, το 1477 από τους Ενετούς και στα τέλη του ΙΣΤ' αιώνα από τους Τούρκους.
Μέχρι τον ΙΒ' αιώνα διατηρούσε το αρχαίο της όνομα, αλλά αναφέρεται και σαν Μυρινούπολις από τον Κριτόβουλο τον Ίμβριο τον ΙΕ' αιώνα. Πάντως από το 1276 επικράτησε η ονομασία Παλιόκαστρο, σε αντιδιαστολή με το νεόκτιστο κάστρο του Κότσινου. Με τ' όνομα αυτό αναφέρεται μέχρι τον ΙΖ' αιώνα, για να μετατραπεί σταδιακά στο απλούστερο Κάστρον.
Κατά τους βυζαντινούς χρόνους και τον μεσαίωνα η πόλη είχε δεύτερη θέση στο νησί μετά την Ηφαιστεία και αργότερα τον Κότσινο. Πρωτεύουσα θέση πήρε πάλι επί Τουρκοκρατίας και μάλιστα μετά τον ενετοτουρκικό πόλεμο (1645-1662). Ήδη από το 1586 μέσα και κοντά στο Κάστρο έμενε η Τουρκική φρουρά και οι τουρκικές οικογένειες.. Απ' αυτούς προήλθε και το τοπωνύμιο Τούρκικος Γιαλός. Αντίθετα οι Έλληνες ήταν συγκεντρωμένοι γύρω από την Μητρόπολη, προς τον Ρωμέικο Γιαλό και η συνοικία τους ονομαζόταν Μποριό ή Βαρόνοι. Το Μποριό προήλθε από το Εμπορείον και σήμερα επιβιώνει μόνο στην έκφραση "οι Μποριανοί". Το Βαρούσι ή Βαρόσι ήταν συχνό τοπωνύμιο στις τουρκοκρατούμενες περιοχές, όπου υπήρχε κάστρο. Προέρχεται από την τουρκική λέξη varosh = προάστειο. Είναι χαρακτηριστική η έκφραση "καστρινοί και βαρουσιώτες". Πολλές φορές, επειδή γύρω από τα κάστρα ζούσαν έμποροι ή ναυτικοί με μεγάλες περιουσίες και πλούσια σπίτια, Βαρούσι κατέληξε να σημαίνει την αρχοντική συνοικία.
Το Βαρούσι σαν συνοικία της Μύρινας αναφέρεται μέχρι τις αρχές του αιώνα μας.
Η ονομασία Κάστρο διατηρήθηκε μέχρι το 1955, όταν η πόλη με-τονομάστηκε σε Μύρινα. Η σημερινή πόλη (δήμος από το 1947) περιλαμβάνει και τις συνοικίες Ανδρώνι και Τσας, που παλιότερα αποτελούσαν ξεχωριστά προάστεια-ενορίες.
Το Ανδρώνι οφείλει την ονομασία του στο ναό ή μοναστήρι του Αγίου Ανδρόνικου, που μνημονεύεται στην περιοχή σαν πατριαρχική εξαρχία από το 1320. Μια άλλη εκδοχή, λέει ότι τ' όνομα προήλθε πολύ παλιότερα από παραφθορά της λέξης ανδροφόνιον, και προσπαθεί να συνδέσει την ονομασία με τα "λήμνια κακά".
Το Τσας ή Τζάση, όπως ονομαζόταν επί τουρκοκρατίας, οφείλει τ' όνομα του στην ομόηχη ρωσική λέξη που σημαίνει σταθμός ή παρατηρητήριο. Το 1770 ο Ορλώφ είχε στήσει εκεί κάποιο παρατηρητήριο, όταν πολιορκούσε τους κλεισμένους στο Κάστρο Τούρκους.