Θεματική ενότητα: «Θάλασσα» (Αφόρμηση το ποίημα του Ο. Ελύτη) Το τρελοβάπορο

Οδυσσέας Ελύτης

 

Βαπόρι στολισμένο βγαίνει στα βουνά   κι αρχίζει τις μανούβρες «βίρα-μάινα»   Την άγκυρα φουντάρει στις κουκουναριές   φορτώνει φρέσκο αέρα κι απ? τις δυο μεριές   Είναι από μαύρη πέτρα κι είναι απ? όνειρο   κι έχει λοστρόμο αθώο ναύτη πονηρό   Από τα βάθη φτάνει τους παλιούς καιρούς   βάσανα ξεφορτώνει κι αναστεναγμούς   Έλα Χριστέ και Κύριε λέω κι απορώ   τέτοιο τρελό βαπόρι τρελοβάπορο   Χρόνους μας ταξιδεύει δε βουλιάξαμε   χίλιους καπεταναίους τούς αλλάξαμε   Κατακλυσμούς ποτέ δε λογαριάσαμε   μπήκαμε μέσ? στα όλα και περάσαμε   Κι έχουμε στο κατάρτι μας βιγλάτορα   παντοτινό  τον Ήλιο τον Ηλιάτορα!

(από το βιβλίο: Oδυσσέας Eλύτης, Ο ήλιος ο ηλιάτορας, Ίκαρος, 1971)

Α. ΑΝΑΛΥΣΗ – ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το τρελοβάπορο είναι ένα ποίημα από την ποιητική συλλογή του Οδυσσέα Ελύτη ?Ηλιος ο πρώτος? που δημοσιεύθηκε το 1943. Γράφτηκε την περίοδο της Γερμανικής κατοχής. Εντούτοις είναι ένα ποίημα αισιόδοξο.

2. ΝΟΗΜΑ

 Το ποίημα ?Το τρελοβάπορο? είναι αλληγορικό. Τρελοβάπορο είναι η Ελλάδα, η οποία ταξιδεύει μέσα στο χρόνο και την ιστορία. Το ταξίδι αυτό του βαποριού αρχίζει παράδοξα. Στην πρώτη στροφή παρουσιάζεται να βγαίνει πάνω στα βουνά και όχι στη θάλασσα. Στη δεύτερη στροφή το τρελοβάπορο ρίχνει άγκυρα στα δέντρα (στις κουκουναριές). Εκεί φορτώνει το εμπόρευμα του, που είναι το οξυγόνο και ο καθαρός αέρας που μας προσφέρει η ελληνική φύση. Το παράδοξο αυτό συνεχίζει και στην τρίτη στροφή. Το βαπόρι είναι φτιαγμένο από μαύρη πέτρα και όνειρο. Ο ναύτης, που στο ποίημα αυτό αντιπροσωπεύει τον Ελληνικό λαό, είναι ?πονηρός?, δηλ. έξυπνος, ενώ ο λοστρόμος που αντιπροσωπεύει την ηγεσία (ντόπια και ξένη) είναι αθώος. Η ηγεσία αντίθετα με το λαό είναι ανίκανη. Στην τέταρτη στροφή ο ποιητής δηλώνει ότι η πορεία του βαποριού (της Ελλάδας) από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα δεν ήταν καθόλου εύκολη. Αντίθετα η πορεία αυτή ήταν γεμάτη κινδύνους και βάσανα. O ποιητής στις επόμενες τέσσερις στροφές εκφράζει το θαυμασμό του για το καράβι – Ελλάδα, που αν και τράβηξε τόσες πολλές φουρτούνες, δε βούλιαξε. Το καράβι αυτό πέρασε ?κατακλυσμούς?, ?άλλαξε καπετάνιους? – ηγεσίες – και όμως επιβίωσε – ?μπήκαμε μες στα όλα και περάσαμε?. Στην τελευταία στροφή ο ποιητής εξηγεί που οφείλεται η επιτυχημένη πορεία της Ελλάδας. Το καράβι έχει παρατηρητή τον ?`Ηλιο?. Ο ήλιος συμβολίζει την πνευματική ικανότητα των Ελλήνων, καθώς και τη Θεϊκή βοήθεια.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

• βίρα: ναυτικό πρόσταγμα για τράβηγμα της άγκυρας και αναχώρηση του πλοίου
• μάινα: ναυτικό πρόσταγμα για μάζεμα των πανιών, για να σταματήσει το πλοίο
• φουντάρω: ρίχνω μέσα στη θάλασσα
• λοστρόμος: ο πρώτος του πληρώματος
• βιγλάτορας: παρατηρητής

 

Β. Ακουστικό Ερέθισμα