Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης

Δημήτρης Τσιαντής on 14 Ιανουαρίου 2019

Ο βίος

Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (Σκιάθος, 4 Μαρτίου 1851 – Σκιάθος, 3 Ιανουαρίου 1911) είναι ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες λογοτέχνες, γνωστός και ως «ο άγιος των ελληνικών γραμμάτων», «η κορυφή των κορυφών» κατά τον Κ. Π. Καβάφη. Έγραψε κυρίως διηγήματα, τα οποία κατέχουν περίοπτη θέση στη νεοελληνική λογοτεχνία.

Ο ίδιος σε ένα σύντομο αυτοβιογραφικό σημείωμα ιστορεί τη ζωή του:

Ἐγεννήθην ἐν Σκιάθῳ, τῇ 4 Μαρτίου 1851. Ἐβγήκα ἀπὸ τὸ Ἑλληνικὸν Σχολεῖον εἰς τὰ 1863, ἀλλὰ μόνον τῷ 1867 ἐστάλην εἰς τὸ Γυμνάσιον Χαλκίδος, ὅπου ἤκουσα τὴν Α΄ καὶ Β΄ τάξιν. Τὴν Γ΄ ἐμαθήτευσα εἰς Πειραιᾶ, εἴτα διέκοψα τὰς σπουδάς μου καὶ ἔμεινα εἰς τὴν πατρίδα. Κατὰ Ἰούλιον τοῦ 1872 ὑπῆγα εἰς τὸ Ἅγιον Ὄρος χάριν προσκυνήσεως, ὅπου ἔμεινα ὀλίγους μῆνας. Τῷ 1873 ἦλθα εἰς Ἀθήνας καὶ ἐφοίτησα εἰς τὴν Δ΄ τοῦ Βαρβακείου. Τῷ 1874 ἐνεγράφην εἰς τὴν Φιλοσοφικὴν Σχολήν, ὅπου ἤκουα κατ’ ἐκλογὴν ὀλίγα μαθήματα φιλολογικά, κατ’ ἰδίαν δὲ ἠσχολούμην εἰς τὰ ξένας γλώσσας. Μικρὸς ἐζωγράφιζα Ἁγίους, εἶτα ἔγραφα στίχους, καὶ ἐδοκίμαζα νὰ συντάξω κωμῳδίας. Τῷ 1868 ἐπεχείρησα νὰ γράψω μυθιστόρημα. Τῷ 1879 ἐδημοσιεύθη Ἡ Μετανάστις ἔργον μου εἰς τὸ περιοδικὸν Σωτῆρα. Τῷ 1882 ἐδημοσιεύθη Οἱ ἔμποροι τῶν Ἐθνῶν εἰς τὸ Μὴ χάνεσαι. Ἀργότερα ἔγραψα περὶ τὰ ἑκατὸν διηγήματα, δημοσιευθέντα εἰς διάφορα περιοδικὰ καὶ ἐφημερίδας.

Πρώιμη περίοδος

Ο Παπαδιαμάντης γεννήθηκε στη Σκιάθο το 1851 και γονείς του ήταν ο ιερέας Αδαμάντιος Εμμανουήλ και η Γκουλιώ (Αγγελική) Εμμανουήλ, το γένος Μωραΐτη. Είχε τέσσερις αδελφές και δύο αδερφούς. Εξοικειώθηκε νωρίς με τα εκκλησιαστικά πράγματα, τη θρησκευτικότητα, τα εξωκλήσια και την ήσυχη ζωή του νησιώτικου περίγυρου. Όλα αυτά διαμόρφωσαν μια χριστιανική ιδιοσυγκρασία, που διατήρησε έως το τέλος της ζωής του.[

Τα πρώτα γράμματα τα έμαθε στο νησί του. Γράφτηκε στο Σχολαρχείο (1860), την τρίτη τάξη του οποίου όμως αναγκάστηκε να παρακολουθήσει στη Σκόπελο (1865), καθώς στη Σκιάθο είχε καταργηθεί. Η πορεία των γυμνασιακών του σπουδών πραγματοποιήθηκε επίσης μετ’ εμποδίων, συνοδευόμενη από διαρκείς διακοπές εξαιτίας κυρίως της οικονομικής ανέχειας της οικογένειάς του. Αποφοίτησε από το Βαρβάκειο Γυμνάσιο της Αθήνας το 1874, ενώ είχε προηγηθεί περιπλάνησή του στα γυμνάσια της Χαλκίδας και του Πειραιά. Άρχισε από μαθητής να κερδίζει το ψωμί του με παραδόσεις και προγυμνάσεις μαθητών. Το 1872 επισκέφτηκε το Άγιο Όρος μαζί με τον φίλο του Νικόλαο Διανέλο, όπου παρέμεινε οκτώ μήνες ως δόκιμος μοναχός. Μη θεωρώντας τον εαυτό του άξιο να φέρει το «αγγελικό σχήμα», επέστρεψε στην Αθήνα και γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, όμως δεν ολοκλήρωσε τις σπουδές του. Το ότι δεν πήρε το δίπλωμά του στοίχισε στον πατέρα του, ο οποίος τον περίμενε να γυρίσει καθηγητής στο νησί και να βοηθήσει τις τέσσερις αδελφές του. Οι τρεις από αυτές παρέμειναν ανύπαντρες και του παραστάθηκαν με αφοσίωση σε όλες τις δύσκολες στιγμές του – όπως όταν, επί παραδείγματι, απογοητευμένος από τη ζωή της Αθήνας, αναζητούσε καταφύγιο στη Σκιάθο. Ωστόσο, επειδή οι οικονομικές του ανάγκες ήταν πολλές, σύντομα αναγκαζόταν να επιστρέψει στην Αθήνα.

Η συγγραφική του πορεία

Από τη στιγμή που γράφτηκε στο Πανεπιστήμιο άρχισε να δημοσιογραφεί και να κάνει μεταφράσεις από τα Γαλλικάκαι Αγγλικά, γλώσσες που είχε μάθει σε βάθος και που λίγοι τις γνώριζαν τόσο καλά στην εποχή του. Οι απολαβές του όμως ήταν πενιχρές και αναγκαζόταν να ζει σε φτωχικά δωμάτια, όντας πάντα ολιγαρκής και λιτοδίαιτος.

Η θέση του βελτιώθηκε κάπως, όταν γνωρίστηκε με τον προοδευτικό δημοσιογράφο και εκδότη Βλάση Γαβριηλίδη, που ίδρυσε την περίφημη για την εποχή της εφημερίδα Ακρόπολη. Η ζωή του όμως δεν άλλαξε. Αν και η αμοιβή του από την εργασία του στην «Ακρόπολη» ήταν υπέρογκη (έπαιρνε 200 και 250 δραχμές το μήνα), ενώ κέρδιζε αρκετά και από τις -περιζήτητες- συνεργασίες του με άλλες εφημερίδες και περιοδικά, η οικονομική του κατάσταση στάθηκε για πάντα η αδύνατη πλευρά του. Ήταν σπάταλος και ανοργάνωτος όσον αφορά τη διαχείριση των χρημάτων του.[ε Όταν έπαιρνε το μισθό του, πλήρωνε τα χρέη του στην ταβέρνα του Κεχριμάνη, (όπου έτρωγε είκοσι εφτά ολόκληρα χρόνια), έδινε το νοίκι, έστελνε στη Σκιάθο, μοίραζε στους φτωχούς, σπαταλούσε χωρίς σκέψη για την αυριανή μέρα. Κι έτσι έμενε πάντα φτωχός και στενοχωρημένος, χωρίς να μπορεί να αγοράσει ακόμη και τα στοιχειώδη, ακόμα και ρούχα. Δεν μπορούσε να περιποιηθεί τον εαυτό του και η μεγάλη ανεμελιά του, συνοδευμένη από κάποια φυσική ραθυμία και νωθρότητα, με μια πλήρη αδιαφορία για τα βιοτικά, τον κρατούσε σε κατάσταση αθλιότητας. Άπλυτος, απεριποίητος, σχεδόν κουρελής, ενώ μπορούσε να ζει με αξιοπρέπεια, γιατί ήταν λιτότατος και ασκητικός, σκορπούσε τα λεφτά του και μόνο κάθε πρωτομηνιά είχε χρήματα στην τσέπη του. «Κατ’ έκείνην την ήμέραν συνέβη να είμαι πλούσιος..» έχει γράψει κάπου. Ενδεικτικό της σχέσης του με τα χρήματα είναι το περιστατικό που αναφέρει ο Παύλος Νιρβάνας: όταν ο Παπαδιαμάντης ξεκίνησε τη συνεργασία του με την εφημερίδα «Το Άστυ», ο διευθυντής του προσέφερε για μισθό 150 δραχμές. Η απάντηση του Παπαδιαμάντη ήταν: «Πολλές είναι εκατόν πενήντα. Με φτάνουνε εκατό». Η βασανισμένη αυτή ζωή, η εντατική εργασία, το ξενύχτι και προπάντων το ποτό, που σιγά-σιγά του έγινε πάθος, καθώς και το τσιγάρο και η καθημερινή υπερβολική κούραση, κατέστρεψαν την υγεία του και τον έφεραν πρόωρα στο θάνατο.

Παρόλο που γενικά στη ζωή του φαινόταν απλησίαστος, παρόλο που του άρεσε η μοναξιά και η απομόνωση και δεν έπιανε εύκολα φιλίες, στο Περιοδικό «Νέα Εστία» (Χριστούγεννα 1940) διαβάζουμε για εκείνους που πλησίαζε και φανέρωνε τον πλούσιο εσωτερικό του κόσμο. Ελάχιστοι ήταν οι φίλοι του, όπως ο συγγραφέας και ερευνητής Γιάννης Βλαχογιάννης, ο ποιητής Μιλτιάδης Μαλακάσης και ένας δυο άλλοι. Ακόμα και προς το Βλάση Γαβριηλίδη, που του στάθηκε ως πατέρας και τον ενθάρρυνε και τον βοηθούσε πάντα σε κάθε δύσκολη στιγμή, δεν έδειξε την αγάπη, που ίσως, θα έπρεπε να δείξει. Του άρεσε να ζει στον κλειστό εσωτερικό του κόσμο και να ζητά την πνευματική ανακούφιση ζωγραφίζοντας τις αναμνήσεις του στα ποιήματά του και στον ποιητικότατο πεζό του λόγο, στα διάφορα διηγήματά του, που τα περισσότερα ξαναζωντανεύουν τους παλιούς θρύλους του νησιού του.

Αυτός ο περίεργος και απόκοσμος τρόπος ζωής, με την παράλληλη προσήλωσή του στην Ορθόδοξη Εκκλησία και τη λειτουργική της παράδοση, τον έκανε να μοιάζει με κοσμοκαλόγερο. Συνήθιζε να ψάλλει στον Ι. Ναό του Αγίου Ελισσαίου ως δεξιός ψάλτης, ενώ στον ίδιο ναό, έψαλλε ως αριστερός ψάλτης ο εξάδελφός του και συγγραφέας Αλέξανδρος Μωραϊτίδης και εφημέριος ήταν ο (στις μέρες μας ανακηρυγμένος Άγιος) παπα Νικόλας Πλανάς.

Τα τελευταία χρόνια

Η ζωή του Παπαδιαμάντη μέρα με τη μέρα γινόταν δυσκολότερη. Η φτώχεια, το ποτό και η ασυλλόγιστη απλοχεριά του έγιναν αιτία να φτάσει σε απελπιστική κατάσταση, ενώ παράλληλα χειροτέρευε και η υγεία του. Κάποιοι φίλοι του (μεταξύ των οποίων οι Μιλτιάδης Μαλακάσης, Επαμεινώνδας Δεληγιώργης, Παύλος Νιρβάνας, Δημήτριος Κακλαμάνος, Αριστομένης Προβελέγγιος) διοργάνωσαν μια γιορτή στο Φιλολογικό Σύλλογο «Παρνασσός» το 1908 για τα λογοτεχνικά εικοσιπεντάχρονά του και κατάφεραν να συγκεντρώσουν ένα χρηματικό ποσό, με σκοπό να τον βοηθήσουν να βγει από το οικονομικό αδιέξοδο. Πράγματι, ο Παπαδιαμάντης κατόρθωσε να πληρώσει τα χρέη του και να αγοράσει για πρώτη φορά καινούρια ρούχα κι ετοιμάστηκε να επιστρέψει στη Σκιάθο. Μάταια ο Νιρβάνας (γιατρός ο ίδιος) προσπάθησε να τον πείσει να εισαχθεί στο νοσοκομείο. Στα τέλη του Μαρτίου του 1908 έφυγε για το νησί του, με σκοπό να μην ξαναγυρίσει στην πόλη «της δουλοπαροικίας και των πλουτοκρατών», όπως ο ίδιος έγραψε.

Στο νησί του εξακολούθησε να κάνει τις μεταφράσεις που του έστελνε ο Γιάννης Βλαχογιάννης, για να έχει κάποιον πόρο ζωής, μα ύστερα από λίγο τα χέρια του πρήστηκαν και του ήταν δύσκολο να γράφει. Το ημερήσιο πρόγραμμά του περιλάμβανε πολύ πρωινό ξύπνημα, μια βόλτα στην ακρογιαλιά κι ύστερα εκκλησία. Μαζεύοντας τα ιστορικά του νησιού και τα παλιά χρονικά συνέθεσε τα τελευταία του διηγήματα πιο ώριμα και πιο ολοκληρωμένα.

Ο Παπαδιαμάντης απεβίωσε τον Ιανουάριο του 1911, ύστερα από επιδείνωση της υγείας του. Η κηδεία του τελέστηκε μέσα στο πένθος όλων των απλών ανθρώπων του νησιού. Με την είδηση του θανάτου του, το πένθος έγινε πανελλήνιο. Έγιναν επίσημα μνημόσυνα στην Αθήνα, στην Πόλη, στην Αλεξάνδρεια και αλλού. Ορισμένοι ποιητές συνέθεσαν εγκωμιαστικά έργα (Μαλακάσης, Πορφύρας κ.ά.) και τα φιλολογικά περιοδικά της εποχής εξέδωσαν τιμητικά τεύχη, αφιερωμένα στη μνήμη του. Ο εκδοτικός οίκος Φέξη, λίγο αργότερα, άρχισε την έκδοση των έργων του, που έφτασαν τους έντεκα τόμους. Στα 1924, ο Ελευθερουδάκης εξέδωσε τα Άπαντά του με αρκετά ανέκδοτα διηγήματα. Το 1925 πραγματοποιήθηκαν τα αποκαλυπτήρια της προτομής του στη Σκιάθο, ενώ στις εφημερίδες Ελεύθερον Βήμα και Πολιτεία δημοσιεύτηκαν τα τελευταία άγνωστα διηγήματά του. Το 1933 έγιναν ομιλίες μπροστά στην προτομή του για το έργο του, με την παρουσία και συμμετοχή τετρακοσίων Γάλλων διανοούμενων που επισκέφθηκαν τη Σκιάθο, καθώς και εκατόν πενήντα Ελλήνων λογοτεχνών και άλλων θαυμαστών του. Διηγήματα του Παπαδιαμάντη άρχισαν να εκδίδονται στα γαλλικά και πολλοί Γάλλοι ελληνιστές ασχολήθηκαν πλατύτερα με το έργο του. Το 1936 ο Γιώργος Κατσίμπαλης ετοίμασε την πρώτη βιβλιογραφία του, ενώ ξεκίνησε από τους Έλληνες λογοτέχνες η συστηματική κριτική του έργου του, άλλοτε θετική και άλλοτε αρνητική. Αν και η βιβλιογραφία γύρω από τη ζωή του είναι τεράστια, τόσο σε έκταση όσο και σε ποικιλία, σοβαρά κριτικά άρθρα, τα οποία να απορρέουν από μια αντικειμενική μελέτη του έργου του, δεν υπάρχουν ως το 1935.

«Την χείρα σου την αψαμένην την κορυφήν του Δεσπότου…». Ήταν το αγαπημένο εκκλησιαστικό τροπάριο του Παπαδιαμάντη και αυτό επέλεξε να εκτελέσει η βυζαντινή χορωδία στο φιλολογικό μνημόσυνο που έγινε στην Αθήνα τον Ιανουάριο του 1961 για τη συμπλήρωση 50 χρόνων από το θάνατό του. Εκείνη τη βραδιά, στην αίθουσα του «Παρνασσού» μίλησαν ο λογοτέχνης Γεώργιος Βαλέτας και ο Φώτης Κόντογλου για τη θρησκευτικότητα του «Αγίου» των ελληνικών γραμμάτων. Στη γενέτειρά του, τη Σκιάθο, οι εκδηλώσεις κράτησαν όλο το χρόνο, που είχε ονομαστεί «Έτος Παπαδιαμάντη»[. Σήμερα, η κάρα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη φυλάσσεται στον Ναό Γεννήσεως της Θεοτόκου Σκιάθου, ενώ ο τάφος του διατηρείται στο Κοιμητήριο του νησιού.[

Το έργο του

Μυθιστορήματα

  • Η Γυφτοπούλα (1884)
  • Η Μετανάστις (1880)
  • Οι Έμποροι των Εθνών (1883)

Νουβέλες

  • Βαρδιάνος στα σπόρκα (1893)
  • Η Φόνισσα (1903)
  • Τα ρόδινα ακρογιάλια (1908)
  • Χρήστος Μηλιόνης (1885)

Διηγήματα

  • Αγάπη στον κρεμνό
  • Άγια και πεθαμένα (1896)
  • Άλλος τύπος (1903)
  • Αμαρτίας φάντασμα (1900)
  • Άνθος του γιαλού (1906)
  • Αποκριάτικη νυχτιά (1892)
  • Απόλαυσις στη γειτονιά (1900)
  • Άσπρη σαν το χιόνι (1907)
  • Άψαλτος (1906)
  • Για τα ονόματα (1902)
  • Για την περηφάνια (1899)
  • Γουτού γουπατού (1899)
  • Γυνή πλέουσα (1905)
  • Εξοχική Λαμπρή (1890)
  • Εξοχικόν κρούσμα (1906)
  • Έρημο μνήμα (1910)
  • Έρμη στα ξένα (1906)
  • Έρως – Ήρως (1897)
  • Η Άκληρη (1905)
  • Η Αποσώστρα (1905)
  • Η Βλαχοπούλα (1892)
  • Η Γλυκοφιλούσα (1894)
  • Η Γραία κ’ η θύελλα (1906)
  • Η Δασκαλομάννα (1894)
  • Η Επίσκεψις του αγίου Δεσπότη (1906)
  • Η Θητεία της πενθεράς (1902)
  • Η Θεοδικία της δασκάλας (1906)
  • Η Ξομπλιαστήρα (1906)
  • Η Κάλτσα της Νώενας (1907)
  • Η Μακρακιστίνα (1906)
  • Η Μαούτα (1905)
  • Η Μαυρομαντηλού (1891)
  • Η Νοσταλγός (1894)
  • Η Ντελησυφέρω (1904)
  • Η Πεποικιλμένη (1909)
  • Η Πιτρόπισσα (1909)
  • Η Σταχομαζώχτρα (1889)
  • Η Στοιχειωμένη καμάρα (1904)
  • Η Συντέκνισσα (1903)
  • Η Τελευταία βαπτιστική (1888)
  • Η Τύχη απ’ την Αμέρικα (1901)
  • Η Φαρμακολύτρια (1900)
  • Η Φωνή του Δράκου (1904)
  • Η Χήρα παπαδιά (1888)
  • Η Χήρα του Νεομάρτυρος (1905)
  • Η Χολεριασμένη (1901)
  • Η Χτυπημένη (1890)
  • Θάνατος κόρης (1907)
  • Θέρος – Έρος (1891)
  • Κοινωνική αρμονία (1906)
  • Κοκκώνα θάλασσα (1900)
  • Λαμπριάτικος ψάλτης (1893)
  • Με τον πεζόβολο (1907)
  • Μια ψυχή (1891)
  • Μικρά ψυχολογία (1903)
  • Ναυαγίων ναυάγια (1893)
  • Νεκρός ταξιδιώτης (1910)
  • Ο Αβασκαμός του Αγά (1896)
  • Ο Αειπλάνητος (1903)
  • Ο Αλιβάνιστος (1903)
  • Ο Αμερικάνος (1891)
  • Ο Ανάκατος (1910)
  • Ο Γαγάτος καί τ’ άλογο (1900)
  • Ο Γείτονας με το λαγούτο (1900)
  • Ο Διδάχος (1906)
  • Ο Έρωτας στα χιόνια (1896)
  • Ο Κακόμης (1903)
  • Ο Καλόγερος (1892)
  • Ο Κοσμολαΐτης (1903)
  • Ο Ξεπεσμένος δερβίσης (1896)
  • Ο Πανδρολόγος (1902)
  • Ο Πανταρώτας (1891)
  • Ο Πεντάρφανος (1905)
  • Ο Πολιτισμός εις το χωρίον (1891)
  • Ο Σημαδιακός (1889)
  • Ο Τυφλοσύρτης (1892)
  • Ο Χαραμάδος (1904)
  • Ο Χορός εις του κ. Περιάνδρου (1905)
  • Οι Δύο δράκοι (1906)
  • Οι Ελαφροΐσκιωτοι (1892)
  • Οι Κουκλοπαντρειές (1903)
  • Οι Λίρες του Ζάχου (1908)
  • Οι Μάγισσες (1900)
  • Οι Ναυαγοσώσται (1901)
  • Οι Παραπονεμένες (1899)
  • Οι Χαλασοχώρηδες (1892)
  • Ολόγυρα στη λίμνη (1892)
  • Όνειρο στο κύμα (1900)
  • Παιδική Πασχαλιά (1891)
  • Πάσχα ρωμέικο (1891)
  • Πατέρα στο σπίτι (1895)
  • Ποία εκ των δύο (1906)
  • Ρεμβασμός του Δεκαπενταυγούστου (1906)
  • Σταγόνα νερού (1906)
  • Στην Αγ. Αναστασά (1892)
  • Στο Χριστό, στο Κάστρο (1892)
  • Στρίγγλα μάννα (1902)
  • Τ’ Αγνάντεμα (1899)
  • Τ’ Αερικό στο δέντρο (1907)
  • Τ’ Αστεράκι (1909)
  • Τ’ Μπούφ’ του π’λί (1904)
  • Τα Δαιμόνια στο ρέμα (1900)
  • Τα Δυό κούτσουρα (1904)
  • Τα Δυό τέρατα (1909)
  • Τα Καλαμπούρια ενός δασκάλου (1908)
  • Τα Κρούσματα (1903)
  • Τα Λιμανάκια (1907)
  • Τα Πτερόεντα δώρα (1907)
  • Τα Συχαρίκια (1894)
  • Τα Χριστούγεννα του τεμπέλη (1896)
  • Της Δασκάλας τα μάγια (1909)
  • Της Κοκκώνας το σπίτι (1893)
  • Το Γιαλόξυλο (1905)
  • Το Γράμμα στην Αμερική (1910)
  • Το Ενιαύσιον θύμα (1899)
  • Το Θαλάσσωμα (1906)
  • Το Θαύμα της Καισαριανής (1901)
  • Το Καμίνι (1907)
  • Το Κρυφό Μανδράκι (1906)
  • Το Μυρολόγι της φώκιας (1908)
  • Το «Νάμι» της (1906)
  • Το Νησί της Ουρανίτσας (1902)
  • Το Πνίξιμο του παιδιού (1900)
  • Το Σπιτάκι στο λιβάδι (1896)
  • Το Τυφλό σοκκάκι (1906)
  • Το Χριστός Ανέστη του Γιάννη
  • Το Χριστόψωμο (1887)
  • Το Ψοφίμι (1906)
  • Τρελλή βραδυά (1901)
  • Υπηρέτρα (1888)
  • Υπό την βασιλικήν δρύν (1901)
  • Φιλόστοργοι (1895)
  • Φορτωμένα κόκκαλα (1907)
  • Φτωχός άγιος (1891)
  • Φώτα – Ολόφωτα (1894)
  • Χωρίς στεφάνι (1896)
  • Ωχ! Βασανάκια (1896)

Ποιήματα

  • Στην Παναγίτσα στο Πυργί
  • Προς την μητέρα μου (1880)
  • Δέησις (1881)
  • Εκπτωτος ψυχή (1881)
  • Η κοιμισμένη βασιλοπούλα (1891)
  • Το ωραίον φάσμα (1895)
  • Εις τους αδελφούς Γιαννάκην και Κώστα Γ. Ραφτάκη (1902)
  • Νύχτα βασάνου (1903)
  • Επωδή παπά στη χολέρα (1879)
  • Επωδή γιατρού στη χολέρα (1879)
  • Το τραγούδι της Κατίνας (1892)
  • Εις ιππεύουσαν Παναγυριώτισσαν (1907)
  • Ερωτες στα κοπριά (1907)
  • Στην Παναγία τη Σαλονικιά (1908)
Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης

Τάσος Λειβαδίτης

Δημήτρης Τσιαντής on 14 Ιανουαρίου 2019

Ο βίος

Ο Αναστάσιος-Παντελεήμων Λειβαδίτης (20 Απριλίου 1922 – 30 Οκτωβρίου 1988) ήταν σημαντικός Έλληνας ποιητής. Γεννήθηκε και πέθανε στην Αθήνα, έχοντας καταγωγή από την Κοντοβάζαινα.

Γιος του Λύσανδρου και της Βασιλικής, γεννήθηκε στην Αθήνα το βράδυ της Αναστάσεως του 1922 είχε τέσσερα μεγαλύτερα αδέρφια, μια αδερφή και τρεις αδερφούς. Αδερφός του ήταν ο ηθοποιός Αλέκος Λειβαδίτης.

Σπούδασε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, όμως τον κέρδισε η λογοτεχνία και συγκεκριμένα η ποίηση. Ανέπτυξε έντονη πολιτική δραστηριότητα στο χώρο της αριστεράς. Κατά τη διάρκεια των Δεκεμβριανών ανήκε σε ομάδα της ΕΠΟΝ που διοργάνωνε εράνους και διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις, χωρίς να πάρει μέρος ως μάχιμος. Η δράση του αυτή είχε ως συνέπεια να συλληφθεί και να εξοριστεί. Αφέθηκε ελεύθερος μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας.[

Το 1948 συλλαμβάνεται και εξορίζεται στο Μούδρο. Μεταφέρθηκε μετά από ένα χρόνο στη Μακρόνησο όπου ξεκίνησε τη συγγραφή του «Φυσάει στα σταυροδρόμια του κόσμου». Μεταφέρθηκε στον Αϊ Στράτη κι από κει στις φυλακές Χατζηκώστα στην Αθήνα, απ’ όπου αφέθηκε ελεύθερος το 1951. Τελικά το δικαστήριο (Πενταμελές Εφετείο Αθηνών, 10 Φεβρουαρίου 1955) τον απάλλαξε λόγω αμφιβολιών.

Στο ελληνικό κοινό ο Τάσος Λειβαδίτης εμφανίστηκε το 1946, μέσα από τις στήλες του περιοδικού Ελεύθερα Γράμματα (τεύχ. 55,15-11-46) με το ποίημα «Το τραγούδι του Χατζηδημήτρη». Το 1947 συνεργάστηκε στην έκδοση του περιοδικού «Θεμέλιο». Το 1952 εξέδωσε την πρώτη του ποιητική σύνθεση με τίτλο «Μάχη στην άκρη της νύχτας» και εργάστηκε επίσης σαν κριτικός ποίησης στην εφημερίδα Αυγή, από το 1954 – 1980 (με εξαίρεση τα έτη 1967-74 που η εφημερίδα είχε κλείσει λόγω δικτατορίας) και το περιοδικό «Επιθεώρηση Τέχνης» (1962-1966), όπου δημοσίευσε πολιτικά και κριτικά δοκίμια.

Στο διάστημα της χούντας των συνταγματαρχών ο ποιητής για βιοποριστικούς λόγους μεταφράζει ή διασκευάζει λογοτεχνικά έργα για λαϊκά περιοδικά ποικίλης ύλης με το ψευδώνυμο Pόκκος.

Ο Τάσος Λειβαδίτης πέθανε στην Αθήνα 30 Οκτωβρίου 1988, στο Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο από ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής. Μετά το θάνατό του εκδόθηκαν χειρόγραφα ανέκδοτα ποιήματά του με τον τίτλο «Χειρόγραφα του Φθινοπώρου».

Στίχοι του μελοποιήθηκαν από τον Μίκη Θεοδωράκη, στο δίσκο «Πολιτεία» (1961), «Της εξορίας» (1976), «Πολιτεία Γ’ – Οκτώβρης ’78» (1976), «Τα Λυρικά» (1977), «Λειτουργία Νο2: Για τα παιδιά που σκοτώνονται στον πόλεμο» (1987), τον Μάνο Λοΐζο στο δίσκο «Για μια μέρα ζωής» (1980), τον Γιώργο Τσαγκάρη στο δίσκο «Φυσάει» (1993) με ερμηνευτή το Βασίλη Παπακωνσταντίνου και τη συμμετοχή του ηθοποιού Γιώργου Μιχαλακόπουλου, τον Μιχάλη Γρηγορίου στο δίσκο «Σκοτεινή πράξη, ένα Ορατόριο σε ποίηση Τάσου Λειβαδίτη» (1997) και από το συγκρότημα Όναρ στο δίσκο «Αλαντίν, τελειώσαν οι ευχές σου» (2003).

Συνυπέγραψε ακόμη με τον Κώστα Κοτζιά τα σενάρια των ελληνικών ταινιών «Ο θρίαμβος» και «Συνοικία το όνειρο» σε σκηνοθεσία του Αλέκου Αλεξανδράκη[5].

Τα ποιήματά του μεταφράστηκαν στα Ρωσικά, Σερβικά, Ουγγρικά, Σουηδικά, Ιταλικά, Γαλλικά, Αλβανικά, Βουλγαρικά, Κινεζικά και Αγγλικά.

Τιμήθηκε με το πρώτο βραβείο ποίησης στο Παγκόσμιο Φεστιβάλ Νεολαίας στη Βαρσοβία (1953 για τη συλλογή του «Φυσάει στα σταυροδρόμια του κόσμου»), το πρώτο βραβείο ποίησης του Δήμου Αθηναίων (1957 για τη συλλογή του «Συμφωνία αρ.Ι»), το Β΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης (1976 για τη συλλογή «Βιολί για μονόχειρα»), το Α΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης (1979 για το «Εγχειρίδιο ευθανασίας»). 
Υπήρξε ιδρυτικό μέλος της «Εταιρείας Συγγραφέων».
Έγραψε επίσης κι ένα μικρό τόμο με τίτλο: «Έλληνες ποιητές», ο οποίος αναφέρεται στις συλλογές που εκδόθηκαν την περίοδο 1978-1981, και αποτελεί μια απογραφή 74 ποιητικών συλλογών.

Όπως σημειώνει ο Τίτος Πατρίκιος, φίλος και συνεργάτης του Λειβαδίτη, ήταν τόσο αφοσιωμένος στην ποίηση ώστε όσα ποιήματα του έστελναν «τα διάβαζε όλα ως το κόκαλο και όσο μεγαλύτερη αξία τους έβρισκε, τόσο την αναγνώριζε και τη διακήρυσσε». Και παρακάτω: «άσκησε την κριτική με διεισδυτική ευαισθησία, με στοχασμό που δεν κατέληγε σε κάποια κανονιστικότητα, με άνοιγμα σε όλους τους τρόπους της ποίησης και αγάπη για όλους τους ποιητές, χωρίς εύνοιες και πατερναλισμούς»

Το έργο

Ποίηση:

«Μάχη στην άκρη της νύχτας». Αθήνα, Κέδρος, 1952.

«Αυτό το αστέρι είναι για όλους μας». Αθήνα, Κέδρος, 1952.

«Φυσάει στα σταυροδρόμια του κόσμου». Αθήνα, Κέδρος,1953.

«Ο άνθρωπος με το ταμπούρλο». Αθήνα, Κέδρος, 1956.

«Συμφωνία αρ.Ι». Αθήνα, Κέδρος, 1957.

«Οι γυναίκες με τ’ αλογίσια μάτια». Αθήνα, Κέδρος, 1958.

«Καντάτα». Αθήνα, Κέδρος, 1960.

«25η ραψωδία της Οδύσσειας. Αθήνα, Κέδρος, 1963.

«Ποίηση (1952-1963)». Αθήνα, Κέδρος, 1965.

«Οι τελευταίοι». Αθήνα, Κέδρος, 1966.

«Νυχτερινός επισκέπτης». Αθήνα, Κέδρος, 1972.

«Σκοτεινή πράξη». Αθήνα, Κέδρος, 1974.

«Οι τρεις». Αθήνα, Κέδρος, 1975.

«Ο διάβολος με το κηροπήγιο». Αθήνα, Κέδρος, 1975.

«Βιολί για μονόχειρα». Αθήνα, Κέδρος, 1976.

«Ανακάλυψη». Αθήνα, Κέδρος, 1978.

«Ποιήματα (1958-1963)». Αθήνα, Κέδρος, 1978.

«Εγχειρίδιο ευθανασίας». Αθήνα, Κέδρος, 1979

«Ο Τυφλός με το λύχνο». Αθήνα, Κέδρος, 1983

«Βιολέτες για μια εποχή». Αθήνα, Κέδρος, 1985.

«Μικρό βιβλίο για μεγάλα όνειρα». Αθήνα, Κέδρος, 1987.

«Τα χειρόγραφα του Φθινοπώρου». Αθήνα, Κέδρος, 1990.

«Απάνθισμα». Αθήνα, Κέδρος, 1997.

Συγκεντρωτικές εκδόσεις:

«Ποίηση 1» (1952-1966). Αθήνα, Κέδρος, 1985.

«Ποίηση 2» (1972-1977). Αθήνα, Κέδρος, 1987.

«Ποίηση 3» (1979-1987). Αθήνα, Κέδρος, 1988.

Πεζογραφία:

«Το εκκρεμές». Αθήνα, Κέδρος, 1966

Ασφαλής κατεύθυνση
Φυσάει – Επίλογος

Νίκος Εγγονόπουλος

Δημήτρης Τσιαντής on 14 Ιανουαρίου 2019

Σύντομη Βιογραφία του Ζωγράφου και Ποιητή

1907 
21 Οκτωβρίου 
Γέννηση του Νίκου Εγγονόπουλου στην Αθήνα, δεύτερος γιος του Παναγιώτη και της Ερριέττης.

1914 
Καλοκαίρι 
Ταξίδι στην Κωνσταντινούπολη. Η οικογένεια εγκαθίσταται αναγκαστικά εκεί μετά την κήρυξη του πολέμου.

1923-1927 
Ο Νίκος Εγγονόπουλος γράφεται εσωτερικός σε Λύκειο στο Παρίσι. Τις αργίες μένει στο σπίτι του θείου του ιατρού Λιάμπεη.

1927 (Νοέμβριος) – 1928 (Ιούλιος) 
Υπηρετεί τη θητεία του ως στρατιώτης ακροβολιστής στο 1ο Σύνταγμα Πεζικού.

1928-1930 
Εργάζεται ως μεταφραστής σε Τράπεζα και ως γραφέας στο Πανεπιστήμιο. Παράλληλα πηγαίνει στο νυχτερινό Γυμνάσιο του Ψυρρή για να αποκτήσει και ελληνικό Απολυτήριο.

1930 (Οκτώβριος) – 1933 (Μάρτιος) 
Εργάζεται ως ημερομίσθιος σχεδιαστής στη Διεύθυνση Σχεδίων Πόλεων του Υπουργείου Δημοσίων Έργων.

1932 
Γράφεται στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών και γίνεται μαθητής του Κωνσταντίνου Παρθένη. Παράλληλα φοιτά στο εργαστήριο του Φώτη Κόντογλου όπου ένα χρόνο πριν είχε ξεκινήσει ο Γιάννης Τσαρούχης. Οι δύο μαθητές θα βοηθήσουν τον Κόντογλου στις τοιχογραφίες του σπιτιού του.

1934 
«Εγγονόπουλος Φαναριώτης», πορτρέτο «δια χειρός Φωτίου Κόντογλου». (Αυγό σε ξύλο 25,5 x 20 εκ. Συλλογή Ρ. Κοψίδη).

Μαϊος 
Διορίζεται στην Τοπογραφική Υπηρεσία του Υπουργείου Δημοσίων Έργων ως ημερομίσθιος υπάλληλος. Μετά έξι χρόνια ακριβώς, τον Μαϊο του 1940, μονιμοποιείται (Σχεδιαστής Α΄ Τάξεως).

1937 
Πεθαίνει ο πατέρας του στην Κωνσταντινούπολη.

1938 
Ιανουάριος 
[Οι «ακαδημαϊκοί και η Τέχνη»] απάντηση σε έρευνα του περ. Νεοελληνική Λογοτεχνία (τεύχος 3). Ο Νίκος Εγγονόπουλος παρουσιάζει για πρώτη φορά έργα του, τέμπερες σε χαρτί που εικονίζουν παλιά σπίτια πόλεων της Δ. Μακεδονίας, στην Έκθεση «Τέχνη της Νεοελληνικής Παραδόσεως», οργανωμένη από το σύλλογο «Ελληνική Λαϊκή Τέχνη» στην Αίθουσα Στρατηγοπούλου. Συνεργάζεται ακόμη στις μακέτες των αρχοντικών που κατασκευάζει Δ. Πικιώνης με χορηγία του Υφυπουργού Τουρισμού.

Φεβρουάριος 
Μεταφράζει ποιήματα του Tristan Tzara που δημοσιεύονται στο τεύχος Υπερ(ρ)εαλισμός Α’. 
[Τα ίδια ποιήματα αναδημοσιεύονται στο βιβλίο Tristan Tzara, Υπερρεαλισμός και μεταπόλεμος, «Ύψιλον/βιβλία», 1979]. 
Τελειώνει τις εργαστηριακές σπουδές στη Σχολή του. (Το δίπλωμα θα το πάρει αρκετά χρόνια μετά, τον Ιανουάριο του 1956]. 
Δημοσιεύει τρία ποιήματα – Εκεί, Ο μυστικός ποιητής, Νυκτερινή Μαρία – στο περ. Ο Κύκλος (τεύχος 4) του Απόστολου Μελαχρινού.

Ιούνιος 
Τυπώνεται η πρώτη ποιητική του συλλογή: Μην ομιλείτε εις τον οδηγόν / 1938 / «Κύκλος» / Αθήναι. 8ο, σελ.64. «Τυπώθηκε στας Αθήνας τον Ιούνιο του 1938 στα τυπογραφεία του «Κύκλου». 
Σχεδιάζει τα σκηνικά και τα κουστούμια για το έργο του Πλαύτου Μέναιχμοι (Θέατρο Κοτοπούλη, Σκηνοθεσία Γ. Σαραντίδης).


Δεκέμβριος 
Τυπώνεται το βιβλίο: Απόστολου Μελαχρινού / Απολλώνιος / με εικόνες του ζωγράφου Νίκου Εγγονόπουλου / έκδοση «Κύκλου» / Αθήνα 1938.

1939 
Σεπτέμβριος 
Τυπώνεται η συλλογή ποιημάτων του: Τα Κλειδοκύμβαλα της Σιωπής / Αθήναι / «Ιππαλεκτρυών» / 1939. 8ο, σελ.98.

Νοέμβριος 
Πρώτη έκθεση ζωγραφικής στο σπίτι του Νίκου Καλαμάρη (Κριεζώτου και Ελευθ. Βενιζέλου). 
Κυκλοφορεί το Λεύκωμα Ελληνικής Μόδας με εξώφυλλο και σχέδια του Νίκου Εγγονόπουλου. 
Κατασκευάζει μετάλλιο για λογαριασμό του Υπουργείου Τύπου και Τουρισμού. Σχεδιάζει τα σκηνικά και τα κουστούμια για την Ηλέκτρα του Σοφοκλή (Θέατρο Κοτοπούλη. Σκηνοθεσία Κάρολου Κουν). 
Συμμετέχει σε ομαδική έκθεση Ελλήνων καλλιτεχνών στην Ν.Υόρκη.

1941 
Ιανουάριος 
Επιστρατεύεται για το Αλβανικό μέτωπο.

1942 
Συμμετέχει στην «Επαγγελματική» έκθεση ζωγραφικής του Ζαππείου. Το ίδιο και τον επόμενο χρόνο(1943). 
Ο σύλλογος «Ελληνική Λαϊκή Τέχνη» αναθέτει στους αρχιτέκτονες Ν. Αργυρόπουλο κα Αλ. Παπαγεωργίου καθώς και στον Νίκο Εγγονόπουλο να σχεδιάσουν παλιά σπίτια της Αθήνας. 
Γράφει το Μπολιβάρ, ένα ελληνικό ποίημα.

1944 
Μάρτιος 
Δημοσιεύει «Επτά ποιήματα» στο περ. Τα Νέα Γράμματα (χρ.Ζ’ τεύχος2).

Σεπτέμβριος 
Τυπώνεται σε βιβλίο ο Μπολιβάρ / «Ίκαρος», Αθήνα 1944.

Μάιος 
Αποσπάται από το Υπουργείο Δημοσίων Έργων στο Ε. Μ. Πολυτεχνείο ως βοηθός στην έδρα Διακοσμητικής και Ελευθέρου Σχεδίου του Δ. Πικιώνη. Στη θέση αυτή θα παραμείνει, με συνεχείς ανανεώσεις της απόσπασης, ως το 1956.

1945 
ʼΑνοιξη 
Δημοσιεύει τρία ποιήματα στο περ. Τετράδιο (τεύχος 1ο)

Ιούλιος 
Δημοσιεύει επτά ποιήματα από την «Επιστροφή των πουλιών» στο περ. Τα Νέα Γράμματα (χρ. Ζ’, τεύχος 5-6).

Σεπτέμβριος 
Γράφει το ποίημα Πικασσό ποιητής και το άρθρο Ο Πικασσό ποιητής (όπου και μεταφράσεις ποιημάτων του Πικασσό) για το περ. Τετράδιο (τεύχος 2ο). 
Σχεδιάζει τα σκηνικά και τα κουστούμια για το έργο Καποδίστριας Ν. Καζαντζάκη (Εθνικό Θέατρο. Σκηνοθεσία Σωκράτη Καραντίνου).

Δεκέμβριος 
Κυκλοφορεί το περ. Τετράδιο με εξώφυλλο Νίκου Εγγονόπουλου και το κείμενο του Ανδρέα Εμπειρίκου «Νικόλαος Εγγονόπουλος ή το θαύμα του Ελμπασάν και του Βοσπόρου» (τεύχος 3ο).

1946 
Μάιος 
Τυπώνεται η ποιητική του συλλογή: Η / Επιστροφή των Πουλιών / «Ίκαρος» /1946.

1948 
Ιανουάριος 
Συμμετέχει με κείμενο του στο «Αφιέρωμα των ελλήνων ποιητών στον ποιητή Απόστολο Μελαχρινό για τα 40 χρόνια των Παραλλαγών του» που εκδίδει το περ. Ο κύκλος.

Δεκέμβριος 
Τυπώνεται η συλλογή του: Έλευσις / «Ίκαρος» / 1948. 
Πίνακες του Νίκου Εγγονόπουλου από την Καστοριά («Σπίτι Πηχεών») και την Ζαγορά («Το Σχολείο του Ρήγα») τυπώνονται στα λευκώματα της σειράς «Πινακοθήκη της Τέχνης του Ελληνικού Λαού. Α’ Αρχιτεκτονική των κοσμικών μνημείων», Τεύχος 1. Αρχοντικά της Καστοριάς. Αθήνα 1948 και Τεύχος 2. Σπίτια της Ζαγοράς Πηλίου. Αθήνα 1949, που εκδίδονται απο το σύλλογο «Ελληνική Λαϊκή Τέχνη».

1949 
Συμμετέχει στην Πανελλήνια Έκθεση του Ζαππείου (το ίδιο τις χρονιές 1952, 1957, 1963, 1965, 1967, 1971, 1973 και 1975). 
Συμμετέχει στην Ιδρυση του καλλιτεχνικού ομίλου «Αρμός» που έχει σκοπό την προώθηση μιας σύγχρονης αισθητικής κίνησης στην Ελλάδα (άλλα μέλη είναι ο Ν. Χατζηκυριάκος-Γκίκας, ο Γ. Τσαρούχης, ο Γ. Μόραλης, ο Ν. Νικολάου, η Ναταλία Μελά, ο Π. Τέτσης, ο Γ. Μαυροϊδης). Εκθέτει έργα του με τον «Αρμό» τον ίδιο χρόνο, το 1950 (Αθήνα και Θεσσαλονίκη) και το 1952. Πίνακες του παρουσιάζονται και στο Ελληνικό Περίπτερο της Παγκοσμίου Εκθέσεως της Νέας Υόρκης.

Σεπτέμβριος 
Δουλεύει στο Υπουργείο Οικισμού και Ανοικοδομήσεως με την ομάδα αρχιτεκτόνων του Δ. Πικιώνη για τον σχεδιασμό νέων κτιρίων στις καταστραμμένες περιοχές (Πειραιάς κ.α.). 
Σχεδιάζει τη μακέτα της Πανελληνίου Εκθέσεως Λαϊκής Βιοτεχνίας και Χειροτεχνίας.

1950 
Μάρτιος 
Γάμος με τη Νέλη Ανδρικοπούλου.

1951 
Συμμετέχει σε ομαδική έκθεση σκηνικών Θεάτρου στο Όσλο (και στις παρόμοιες του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου (Ι.Τ.Ι) Αθηνών το 1957 και το 1962, όπως επίσης του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών το Δεκέμβριο του 1959). 
Συμμετέχει στην έκθεση της Διεθνούς Ένωσης Αρχιτεκτόνων (U.I.A.) Αθηνών (το ίδιο και το 1954). 
Γέννηση του γιου του Πάνου.

1952 
Σχεδιάζει τα σκηνικά και τα κουστούμια για το έργο του Γκολντόνι Ο καλόκαρδος γκρινιάρης (Εθνικό Θέατρο. Σκηνοθεσία Σωκρ. Καραντινού). 
Συμμετέχει στην αγιογράφηση της εκκλησίας του Αγ. Σπυρίδωνα στη Νεα Υόρκη (που έχει αναλάβει ο Φ. Κόντογλου). Ο Νίκος Εγγονόπουλος κάνει τις εικόνες του Δωδεκαόρτου και του τέμπλου.

1953 
Συμμετέχει σε ομαδική έκθεση Ελλήνων ζωγράφων στη Ρώμη και στην Οττάβα (η έκθεση συνεχίζεται στο Έντμοντον, το Τορόντο, το Βανκούβερ το 1954 και το Σάο Πάολο το 1955).

1954 
Δημοσιεύει το ποίημα «Ο Ατλαντικός» στο περ. Αγγλοελληνική Επιθεώρηση (τόμος ΣΤ’, τεύχος 3ο, Χειμώνας ’53-’54) μαζί με μία ελαιογραφία [Ιάσων].

Φεβρουάριος 
Ανάτυπο: Ο Ατλαντικός / Αθήνα 1954

Καλοκαίρι 
Εκπροσωπεί την Ελλάδα στην 27η Διεθνή Έκθεση Biennale της Βενετίας με 72 έργα του. [Κατάλογος La Biennale di Venezia (XXVII), Grecia, Nicos Engonopoulos, «Lombroso» Venezia, 1954 με εισαγωγή του R. Paluchini και ένα κείμενο του D.E. Evanghelides]. 
Διαφημιστική μακέτα για το περ. Ο Ταχυδρόμος. 
Βγαίνει το διαζύγιο του με τη Νέλη Ανδρικοπούλου. 1956 (Μαιος) [«Σημεία επαφής της Μοντέρνας Τέχνης με το ιδεώδες της Ελληνικής Τέχνης»] απάντηση σε έρευνα του περ. Ζυγός (τεύχος 7).

Ιούνιος 
Εκλέγεται μόνιμος επιμελητής του Ε. Μ. Πολυτεχνείου (Εισηγητές είναι ο Δ. Πικιώνης και Ν. Χατζηκυριάκος-Γκίκας). Διορίζεται στην έδρα Διακοσμητικής και Ελευθέρου Σχεδίου. Παραιτείται οριστικά από το Υπουργείο Δημοσίων Έργων.

1957 
Απρίλιος 
Τυπώνεται η νέα ποιητική συλλογή: Εν Ανθηρώ Έλληνι Λόγω / «Ίκαρος» / 1957.

Μάιος 
Διορίζεται επιμελητής στην έδρα Γενικής Ιστορίας της Τέχνης (καθηγητής Δημήτρης Ευαγγελίδης). 
Συμμετέχει σε ομαδική έκθεση ζωγραφικής στη Θεσσαλονίκη. Όμοια το 1966 και το 1973 (Αίθουσα «Τέχνη»). 
Σχεδιάζει τα σκηνικά και τα κουστούμια για τις παραστάσεις Κόρη, Μορφές μιας γυναίκας, Μήδεια και Ρίγκ και Τρομπέττα του «Ελληνικού Χοροδράματος», της Ραλλούς Μάνου.

Νοέμβριος 
Μακέτα για το τουριστικό φυλλάδιο του ΕΟΤ: Αίγινα. Το ξενοδοχείο του χωριού.

1958 
Δεκέμβριος 
Παίρνει το Πρώτο Βραβείο Ποιήσεως του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας για την τελευταία του συλλογή.

1959 
Συμμετέχει στην ομαδική έκθεση του «Ζυγού». 
Σχεδιάζει τα σκηνικά και τα κουστούμια για το έργο του Ευριπίδη Ίων και του Αισχύλου Προμηθέας Δεσμώτης («Θυμελικός Θίασος» του Λίνου Καρζή).

1960 
Δεύτερος γάμος του Νίκου Εγγονόπουλου με την Ελένη Τσιόκου.

Μαϊος 
Διορίζεται επιμελητής στο Εργαστήριο Προπλασμάτων (Διευθυντής ο καθηγητής Κ. Μπίρης).

Αύγουστος 
Ταξίδι στην Ελβετία, Γερμανία και Αυστρία.

1961 
Γέννηση της κόρης του Ερριέττης.

Αύγουστος 
Ένα κείμενο για τον Φουτουρισμό στο περ. Ζυγός (τεύχος 68-69). 
«Η αρχιτεκτονική των Αθηνών της σήμερον», στο περ. Τεχνική Επιθεώρησις (τεύχος 5). 
«Το χορόδραμα» και [«Η μεταφορά των ελληνικών φορεμάτων, πάνω στη σκηνή»]. Δύο κείμενα στον τόμο Ελληνικό Χορόδραμα.

1962 
Μάρτιος 
Το ποίημα «Η εικών» στο περ. Πνευματική Κύπρος.

Ιούνιος 
[«Για το ενιαίο Πνευματικό Κέντρο»] απάντηση στο περ. Ζυγός (τεύχος 78-79). 
Σκηνικά και κουστούμια για το έργο του Μπερτολντ Μπρεχτ Το ρομάντζο της πεντάρας (Σκηνοθεσία Ν. Χατζίσκου), του Τζωρτζ Μπέρναρντ Σω Καίσαρ και Κλεοπάτρα (Σκην. Αλέξη Σολομού), και του Μολιέρου Ο αρχοντοχωριάτης (Κρατικό Θέατρο Β. Ελλάδος. Σκην. Σωκράτη Καραντινού).

Δεκέμβριος 
Τυπώνεται σε νέα έκδοση, με σημειώσεις, το ποίημα: Μπολιβάρ / Δευτέρα έκδοσις / Με 8 έγχρωμους πίνακες / εκτός κειμένου / Ίκαρος 1962.

1963 
Φεβρουάριος 
Ατομική έκθεση ζωγραφικής στο Αθηναϊκό Τεχνολογικό Ινστιτούτο. Στα εγκαίνια, ομιλία του με θέμα «Ελάχιστα τινά περί της γενέσεως του έργου μου». 
«Ελάχιστα για το θαύμα του Κρητικού Θεάτρου», ένα κείμενο στο περ. Θέατρο, (τεύχος 7).

Μάρτιος 
Η ομιλία που έκανε στα εγκαίνια της έκθεσής του στο Α.Τ.Ι. δημοσιεύεται με τον τίτλο «Διάλεξη» στο περ. Επιθεώρηση Τέχνης (τομ ΙΖ’, τεύχος 99). Και σε ανάτυπο «με 5 εικόνες εντός του κειμένου και 1 έγχρωμη εκτός κειμένου». 
Πεθαίνει η μητέρα του στην Αθήνα.

1964 
Ιανουάριος 
Συμμετέχει στην Αναμνηστική Έκθεση για τον Γ. Μπουζιάνη και τον Δ. Ευαγγελίδη.

Φεβρουάριος 
Παραιτείται από το Ε. Μ. Πολυτεχνείο. 
«Δύο μορφές ενός πίνακος και τρία ποιήματα για το θάνατο τριών ποιητών» στο περ. Πάλι (τεύχος 2-3). 
Σχεδιάζει τα σκηνικά και τα κουστούμια για το έργο του Ευριπίδη Ιππόλυτος (Κρατικό Θέατρο Β. Ελλάδος. Σκην. Σωκρ. Καραντινού) Συμμετέχει σε ομαδική έκθεση Ελλήνων ζωγράφων στις Βρυξέλλες.

Νοέμβριος 
Κυκλοφορεί ο δίσκος Ο Εγγονόπουλος διαβάζει Εγγονόπουλο από την εταιρεία «Διόνυσος».

1965 
Σχεδιάζει τα σκηνικά και τα κουστούμια για το έργο του Αριστοφάνη Λυσιστράτη (Κρατικό Θέατρο Β. Ελλάδος. Σκην. Σωκρ. Καραντινού).

Ιούλιος 
Δήλωση [«Για τη Δημοκρατία»] στο έκτακτο τεύχος του περ. Επιθεώρηση Τέχνης.

1966 
Τιμάται για το ζωγραφικό του έργο με το παράσημο Χρυσούς Σταυρός του Γεωργίου του Α’.

Ιούνιος 
[«Για τον ʼΑγγελο Σικελιανό»] στην εφημ. Τα Νέα (22/6).

Οκτώβριος 
Δεύτερη έκδοση από τον «Ίκαρο» των συλλογών Μην ομιλείτε εις τον οδηγόν και Τα κλειδοκύμβαλα της σιωπής σε ένα τόμο με σχόλια και σημείωμα αυτοβιογραφίας.

Δεκέμβριος 
Δημοσιεύει στο περ. Πάλι (τεύχος 6) εννέα ποιήματα και δύο πίνακες.

1967 
Οκτώβριος 
Εκλέγεται έκτακτος μόνιμος καθηγητής του Ε. Μ. Πολυτεχνείου στην έδρα του Ελευθέρου Σχεδίου.

1968 
Μαϊος 
Γνώμη περί της «υποθέσεως Παρθένη» δημοσιευμένη στην εφημ. Έθνος (28/5).

Δεκέμβριος 
Δημοσιεύει στο περ. Λωτός (τεύχος 3) τα ποιήματα «Σύντομος βιογραφία του ποιητού Κωνσταντίνου Καβάφη» και «Essai sur l’ inegalite des races humaines». 
Κυκλοφορεί ο δίσκος Μπολιβάρ, ένα ελληνικό ποίημα. Μια σύνθεση του Νίκου Μαμαγκάκη σε φόρμα λαϊκής καντάτας. Τραγούδι Γιώργος Ζωγράφος από την εταιρεία «Λύρα».

1969 
Δημοσιεύεται το ποίημα «Των ιερών Εβραίων» στο περ. Φιλολογική Πρωτοχρονιά.

Απρίλιος 
Εκλέγεται τακτικός καθηγητής στην έδρα του Ελευθέρου Σχεδίου και εντεταλμένος στην έδρα Γενικής Ιστορίας και Τέχνης.

Μαϊος 
Δημοσιεύει στο περ. Λωτός (τεύχος 4-5) το ποίημα «Ου δύναται τις δυσί κυρίοις δουλεύειν».

Δεκέμβριος 
Ένα κείμενο για τον Καραγκιόζη στο περ. Λωτός (τεύχος 6).

1971 
Συμμετέχει στην έκθεση «Η Νεοελληνική Τέχνη διά το ’21. Ζωγραφική – Γλυπτική – Χαρακτική» του Καλλιτεχνικού Επιμελητηρίου της Ελλάδας.

Φθινόπωρο 
Δημοσιεύεται το ποίημα «Η μπαλλάντα του Ισιδώρου – Σιδερή Στέικοβιτς» στο περ. Προσανατολισμοί (τεύχος 7, Λάρισα).

Νοέμβριος 
«Ο γλύπτης Θεόδωρος Βασιλείου», άρθρο στην εφημ. Το Βήμα (28/11).

Δεκέμβριος 
Του απονέμεται το παράσημο Σταυρός του Ταξιάρχη του Φοίνικος.

1972 
Τυπώνεται από τις εκδόσεις του Ε. Μ. Πολυτεχνείου το λεύκωμα Ελληνικά Σπίτια με 18 έγχρωμους πίνακες [«ψυχογραφίες σπιτιών» όπως τους είχε άλλωτε χαρακτηρίσει ο Δ. Πικιώνης]. 
Τα ποιήματα «Η σημαία» και «Ένα όνειρο: η ζωή», στοιχειοθετούνται για το 6ο τεύχος του περ. Τραμ που όμως διακόπτει τον Ιούνιο την έκδοσή του.

1973 
Αύγουστος 
Με την συμπλήρωση του ορίου ηλικίας, αποχωρεί από το Ε. Μ. Πολυτεχνείο. Το 1976 ονομάζεται ομότιμος καθηγητής του. 
«Τα γκωλ-ποστ», «Το κουτί της Πανδώρας», «Η σημαία» τυπώνονται στον τόμο Χρονικό ’73 (έκδοση της γκαλερί «Ώρα»).

1974 
Ιανουάριος 
«Η βυκάνη», ένα ποίημα στο περ. Ευθύνη (τεύχος 25).

1975 
Φεβρουάριος 
Ένα κείμενο για τους Τσαγγάρηδες στο περ. Ζυγός (τεύχος 12).

Ιούλιος 
Απόψεις του [«Για τον Διονύσιο Σολωμό»] περ. Υδρία (τεύχος 16).

Οκτώβριος 
Τρία ποιήματα στο περ. Σπείρα (τεύχος 3): «Ο Ορφεύς» (μαζί με τον ομότιτλο πίνακα), «Ένα όνειρο: η ζωή» και «Αλληλουχίες». Και σε ανάτυπο. 
Ένα κείμενο «Για τον Κόντογλου» στο συλλογικό τόμο Μνήμη Φ. Κόντογλου των εκδόσεων «Αστήρ».

Δεκέμβριος 
«Περί ανέμων, υδάτων και άλλων», «Περί αμαδρυάδων» και «Μπερουτιανό» δημοσιεύονται στην ανθολογία Ποίηση ’75 των Θ. Θ. Νιάρχου και Α. Φωστιέρη.

1976 
Ιανουάριος 
Τα ποιήματα «Περί Κροκοδείλου Κλαδά» και «Βιτσέντζος Κορνάρος» δημοσιεύονται στο περ. Η Νέα Ποίηση (τεύχος 7). 
Τυπώνεται στο Παρίσι και σε μετάφραση Franchita Gonzalez Battle το «Bolivar, un poeme grec». Δίγλωσση έκδοση «Voix Francois Maspero» σε 2.200 αντίτυπα.

Μάρτιος 
«Ο Ανδρέας Εμπειρίκος», ένα κείμενο στο αφιέρωμα του περ. Ηριδανός (τεύχος 4). 
Κείμενο «Για τον Μάρκο Αυγέρη» στο «Αφιέρωμα» των εκδόσεων «Κέδρος».

Νοέμβριος 
Έκθεση έργων ζωγραφικής του στην Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας της Σχολής Μωραϊτη. 
Τα ποιήματα «Αναπροσαρμογή» και «Το ξάφνιασμα», μαζί με ένα πίνακα εκτός κειμένου, δημοσιεύονται στο περ. Τραμ (2η διαδρομή, τεύχος 3).

1977 
Νοέμβριος 
Τυπώνεται από τον «Ίκαρο» ο δεύτερος τόμος των Ποιημάτων του, με τις συλλογές: Μπολιβάρ, Η επιστροφή των πουλιών, Έλευσις, Ο Ατλαντικός, Εν ανθηρώ Έλληνι λόγω.

Δεκέμβριος 
«Διώνη», «Ένας κάπως ηλικιωμένος γενναίος στρατηγός» δημοσιεύονται στην ανθολογία Ποίηση ’77 των Θ. Θ. Νιάρχου και Α. Φωστιέρη.

1978 
Οκτώβριος 
«Για τον Φώτη Κόντογλου». Κείμενο στο περ. Ζυγός (τεύχος 31).

Νοέμβριος 
Τυπώνεται από τον «Ίκαρο» η ποιητική του συλλογή Στην κοιλάδα με τους ροδώνες, με είκοσι έγχρωμους πίνακες και ένα σχέδιο. «Είναι τα ποιήματα μιας εικοσαετίας, μαζί με μερικά άλλα». (Από τις «Σημειώσεις» του ίδιου).

1979 
Του απονέμεται για δεύτερη φορά το Πρώτο Κρατικό Βραβείο Ποιήσεως. 
«Το Ηράκλειο Κρήτης και το Γ’ Χριστιανικόν Παρθεναγωγείον», κείμενο στο βιβλίο Έλλη Αλεξίου. Μικρό αφιέρωμα. Εκδ. «Καστανιώτη».

1980 
Νοέμβριος 
Το κείμενο Ο Καραγκιόζης, ένα ελληνικό θέατρο σκιών, τυπώνεται σε βιβλίο από τις εκδόσεις «Ύψιλον/βιβλία».

1981 
Ιανουάριος 
«Η Γιαβουκλού», ποίημα στο περ. Η λέξη, τεύχος 1(μικρό αφιέρωμα στον Νίκο Εγγονόπουλο με μια συνέντευξή του, σχέδια και ένα κείμενο του Κ. Γεωργουσόπουλου).

1983 
Μάρτιος 
Αναδρομική έκθεση του έργου του με 105 πίνακες στην Εθνική Πινακοθήκη / Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου.

Απρίλιος 
«Καβάφης, ο τέλειος», κείμενο στο Αφιέρωμα στον Καβάφη του περ. Η λέξη (τεύχος 23).

Δεκέμβριος 
«Τα γαρούφαλα», ποίημα στο περ. Η λέξη (τεύχος 29-30). 
Η Juventud Griega de Venezuela και ο Editorial Arcadia εκδίδουν από κοινού στο Καράκας το Bolivar. Un poema Griego σε μετάφραση Miguel Castillo Didier.

1984 
Νοέμβριος 
Ατομική έκθεση με ακουαρέλες, σχέδια και τέμπερες στην γκαλερί «Ζουμπουλάκη».1985
31 Οκτωβρίου
Ο Νίκος Εγγονόπουλος πεθαίνει από ανακοπή της καρδιάς. Κηδεύεται στο Α’ Νεκροταφείο της Αθήνας με δημόσια δαπάνη.

Τα μετά…

Νοέμβριος 
Έκθεση στην «Γκαλερί 3» με τίτλο «Νίκος Εγγονόπουλος ζωγραφική 1975-1985».

1987 
Αύγουστος 
Έκθεση χαρακτικών στην Γκαλερί «Αίγινα» στην Αίγινα.

Νοέμβριος 
Από τις εκδόσεις «Ύψιλον/βιβλία» κυκλοφορεί ο τόμος Νίκου Εγγονόπουλου Πεζά Κείμενα με δύο έγχρωμους πίνακες. Παρουσιάζεται η έκθεση «Νίκου Εγγονόπουλου ζωγράφος και ποιητής. Ελαιογραφίες, τέμπερες και βιβλία από ιδιωτικές συλλογές» στο Γαλλικό Ινστιτούτο της Αθήνας.

1988 
Νοέμβριος 
Αφιέρωμα του φιλολογικού περιοδικού «Χάρτης» στον Νίκο Εγγονόπουλο.

1991 
Ιούνιος – Σεπτέμβριος 
Έκθεση του Centre Georges Pompidou στο Παρίσι με τίτλο «Surrealistes Grecs».

1993 
Νοέμβριος 
Από τις εκδόσεις «Ίκαρος» κυκλοφορεί ο τόμος «..και σ’ αγαπώ παράφορα», «Γράμματα στην Λένα 1959-1967» με δεκαπέντε έγχρωμους πίνακες.

1994 
Δεκέμβριος 
Έκθεση με τίτλο «Οι δάσκαλοι» στην γκαλερί «Σκουφά» στην Αθήνα. Διήμερο αφιέρωμα στον ποιητή.

1995 
Δεκέμβριος 
Έκθεση με τίτλο «Σουρεαλισμός». Η ελληνική διάσταση στην Γκαλερί «Titanium» στην Αθήνα. 
Έκθεση με τίτλο «Δέκα χρόνια από τον Θάνατο του Νίκου Εγγονόπουλου» στην Γκαλερί «Σκουφά» στην Αθήνα.

1996 
Φεβρουάριος 
Έκδοση εννέα μελετών για τον Νίκο Εγγονόπουλο από το Ίδρυμα Γουλανδρή – Χορν με τίτλο «Νίκος Εγγονόπουλος Ωραίος σαν Έλληνας».

Νοέμβριος 
Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Ύψιλον/βιβλία» ο τόμος «Νίκος Εγγονόπουλος Σχέδια και Χρώματα».

Δεκέμβριος 
Έκθεση με την ευκαιρία της παρουσίασης του βιβλίου «Σχέδια και Χρώματα» με τον ίδιο τίτλο στην Γκαλερί Ζουμπουλάκη στην Αθήνα. Επανέκδοση σε μικρότερο σχήμα του βιβλίου «Ελληνικά Σπίτια» από το Ε. Μ. Πολυτεχνείο.

1997 
Φεβρουάριος 
Μεγάλη αναδρομική έκθεση στα πλαίσια της «Θεσσαλονίκη Πολιτιστική Πρωτεύουσα» στην Δημοτική Πινακοθήκη της Θεσσαλονίκης (Μαϊος). Αφιέρωμα στο ένθετο της Κυριακάτικης Καθημερινής «Επτά ημέρες» με τίτλο «Νίκος Εγγονόπουλος Ζωγράφος και ποιητής».

Καλοκαίρι 
Έκθεση με τίτλο «Έλληνες ζωγράφοι και αρχαίο Ελληνικό δράμα: σκηνογραφικές εκδοχές» στο Ευρωπαϊκό κέντρο Δελφών στους Δελφούς.

1998 
Ιανουάριος 
Αφιέρωμα στο φιλολογικό περιοδικό «Διαβάζω»

Μαϊος-Ιούνιος 
Έκθεση με τίτλο «Τα πορτραίτα Φαγιούμ και η γενιά του ’30 στην αναζήτηση της ελληνικότητας» στο Μουσείο Μπενάκη στην Αθήνα.

1999 
Μάρτιος 
Έκθεση με τίτλο «Μεγάλοι ζωγράφοι σε μικρές ζωγραφιές» στην γκαλερί Ζήτα-Μι στη Θεσσαλονίκη. 
Έκθεση με τίτλο «Νίκος Εγγονόπουλος Μυθολογία – Βυζάντιο – Επανάσταση» στην αίθουσα τέχνης «Αστρόλυβος – Δεξαμενή» στην Αθήνα.

Ιούνιος 
Επανέκδοση σε ένα τόμο από τις εκδόσεις «Ίκαρος» οι τόμοι «Ποιήματα Α» και «Ποιήματα Β».

1999 
Κυκλοφορεί το βιβλίο: οι άγγελοι στον παράδεισο μιλούν ελληνικά Συνεντεύξεις, σχόλια και γνώμες, Γιώργος Κεντρωτής (επιμ.), Ύψιλον/βιβλία.

1999 
Αδ. Κουμπής, Πίνακας λέξεων των ποιημάτων του Νίκου Εγγονόπουλου, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης

2001 
Τυπώνεται το λεύκωμα: Νίκος Εγγονόπουλος ο βυζαντινός. Σαράντα μία αυγοτέμπερες / Επτά σχέδια / Είκοσι ποιήματα / και μία σινική μελάνη σε χαρτί.

2003
Νέλλη Ανδρικοπούλου, Επί τα ίχνη του Νίκου Εγγονόπουλου, Εκδόσεις Ποταμός

2004
Αφιέρωμα του περιοδικού η λέξη , τεύχος 179.

2005
«Ο κήπος με τ’ αμέτρητα παράθυρα – Νίκος Εγγονόπουλος» Εκπομπή «Παρασκήνιο», ΕΡΤ

2005
Κυκλοφορεί η έκδοση «Το μέτρον: ο άνθρωπος. Πέντε Ποιήματα και Δέκα Πίνακες» Ύψιλον/βιβλία [περιλαμβάνει τρία άγνωστα ποιήματα και πίνακες από ιδιωτικές συλλογές]. Ελευθεροτυπία / Βιβλιοθήκη, 12 Αυγούστου 2005, «Νίκος Εγγονόπουλος, Ελληνοκεντρικός και οικουμενικός»

2006
Δημ. Βλαχοδήμος, Διαβάζοντας το παρελθόν στον Νίκο Εγγονόπουλο, Εκδοσεις Ίνδικτος

2007
Ανακήρυξη του 2007 ώς «Έτος Εγγονόπουλου» με αφορμή τη συμπλήρωση εκατό χρόνων από τη γέννησή του, από το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου με την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού.

Ιανουάριος
Τυπώνεται το ανθολόγιο ζωγραφικών και ποιητικών έργων του, καθώς και κριτικών, «Ο ποιητής Νίκος Εγγονόπουλος, Ημερολόγιο 2007», και το λεύκωμα «Νίκος Εγγονόπουλος, Μυθολογία» από τις εκδόσεις «Ύψιλον/βιβλία».

Φεβρουάριος 
Έκδοση του λευκώματος «Νίκος Εγγονόπουλος-εκατό χρόνια από τη γέννησή του: η αγάπη είναι ο μόνος τρόπος… » από το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου σε φιλολογική επιμέλεια Φραγκίσκης Αμπατζοπούλου. Φεβρουάριος – Απρίλιος
Έκθεση «Εγγονόπουλος 2007: …ωραίος σαν Έλληνας» στο Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών.

Μάρτιος

Παράσταση-αφιέρωμα στον Εγγονόπουλο στο Μέγαρο Μουσικής, σε σκηνοθεσία του Γιάννη Κακλέα και επιλογή κειμένων από τον Νάσο Βαγενά, σε συμπαραγωγή του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου και του Μέγαρου Μουσικής Αθηνών. 

Μάρτιος – Απρίλιος 
Οι στίχοι του Εγγονόπουλου ταξιδεύουν καθημερινά με τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς. Έκδοση καταλόγου με το σύνολο των έργων από το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου και την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών Αθηνών. 

Μάιος – Ιούνιος 
Θεματική-ερευνητική έκθεση με τίτλο: «Τόπος: Εγγονόπουλος» στη Θεσσαλονίκη, με επιμελητή τον Ντένη Ζαχαρόπουλο σε συνδιοργάνωση Εθνικού Κέντρου Βιβλίου και Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης.

Οκτώβριος
Αφιέρωμα του περιοδικού Νέα Εστία, τεύχος 1804.


Νοέμβριος
Διήμερο επιστημονικό συνέδριο: «Εγγονόπουλος 2007: Ο ζωγράφος και ο ποιητής» με τη συμμετοχή 35 μελετητών του έργου του από την Ελλάδα και το εξωτερικό στο Μουσείο Μπενάκη, σε συνδιοργάνωση Εθνικού Κέντρου Βιβλίου και Μουσείου Μπενάκη.
Κυκλοφορεί η έκδοση «Ωραίος σαν Έλληνας, Ποιήματα/The beauty of a Greek, Poems» από τις εκδόσεις «Ύψιλον/βιβλία» Ανθολόγηση και μετάφραση του Ντέιβιντ Κόνολι. 
Επίσης, κυκλοφορεί η έκδοση «Νίκος Εγγονόπουλος, Το σχέδιον ή το χρώμα: Σκηνικά και κοστούμια για το θέατρο» σε επιμέλεια Μαρίας Γυπαράκη από τις εκδόσεις «Ίκαρος».

Νοέμβριος – Ιανουάριος 
Αναδρομική έκθεση «Νίκος Εγγονόπουλος: Είμαι ζωγράφος και ποιητής» που οργανώνει το Μουσείο Μπενάκη με 250 περίπου αντιπροσωπευτικά έργα απο τις πέντε δεκαετίες της εικαστικής του παραγωγής. Την έκθεση επιμελήθηκαν, ως προς το εικαστικό σκέλος, η Κατερίνα Περπινιώτη-Αγκαζίρ και ως προς το ποιητικό, ο Θανάσης Χατζόπουλος. Το σχεδιασμό της ανέλαβε η Λίλη Πεζανού.

2008
Εισαγωγή στην Ποίηση του Εγγονόπουλου, Επιλογή Κριτικών Κειμένων σε Επιμέλεια Φρ. Αμπατζοπούλου, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης

Αλφαβητάρι για μικρά και μεγάλα παιδιά, ποίηση Χ.Βλαβιανός, Επιμέλεια Ερριέττη Εγγονοπούλου Ελένη Γερουλάνου, Μεταίχμιο

2010
Νίκος Εγγονόπουλος Ο Ζωγράφος και ο Ποιητής, Πρακτικά Συνεδρίου 23 και 24 Νοεμβρίου 2007, Βιβλιοθήκη του Μουσείου Μπενάκη

Η ΥΔΡΑ ΤΩΝ ΠΟΥΛΙΩΝ (CD) Ποίηση: Νίκος Εγγονόπουλος – Μουσική: Socos – Ερμηνεία: Δημήτρης Πουλικάκος

Ολ. Ταχοπούλου , Μοντερνιστικός Πρωτογονισμός, Νεφέλη

2012 – 2014
“The Desire for Freedom. Art in Europe since 1945” Ομαδική Έκθεση οργανωμένη από το Deutsches Historisches Museum στο Βερολίνο, στο πλαίσιο του 30ου Συμβουλίου της Ευρώπης (17 Οκτωβρίου 2012 – 10 Φεβρουαρίου 2013 και μετά: 15.3 -2.6ου. 2013 Palazzo Reale, Μιλάνο, 28.6 – 3.11.2013 Kumu Kunstimuuseum, Ταλίν, 18.11.2013 – 26.1.2014 MOCAK, Κρακοβία, 8.2 – 4.5.2014 ΜΜΣΤ Θεσσαλονίκη)

2014
Έλληνες Ποιητές, Νίκος Εγγονόπουλος, Εργογραφία – Ανθολογία – Απαγγελία, Έκδοση εφημ. Η Καθημερινή

2015
Οκτώβριος, Νίκος Εγγονόπουλος: 30 χρόνια από τον θάνατό του, εκπομπή ΕΡΤ

2016
“Διαιρεμένες μνήμες 1940 – 1950. Η αποσταση ανάμεσα στην ιστορία και το βίωμα” Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Ομαδική έκθεση οργανωμένη από το Goethe Institut Θεσσαλονίκης, το ΜΜΣΤ, το Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης και το Deutsches Historisches Museum Βερολίνου (7 Δεκεμβρίου – 26 Φεβρουαρίου 2017. Εκτίθενται οι πίνακες: “ Εμφύλιος Πόλεμος” και “ Au rendez-vous Allemand ”).

2017
“ Νίκος Εγγονόπουλος: Με τα χρώματα του λόγου και τον λόγο των χρωμάτων” Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Άνδρου. Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή. Αναδρομική έκθεση 25 Ιουνίου – 1 Οκτωβρίου.


Ο Εγγονόπουλος διαβάζει Εγγονόπουλο
  • Παπαδιαμάντης
  • Ποιητής και Ήρωας
  • Ποιητής και Μούσα
  • Αλέξανδρος-Παύλος Μελάς

Ελύτης Οδυσσέας

Δημήτρης Τσιαντής on 9 Ιανουαρίου 2019

Λίγα λόγια για τη ζωή του: 

Ο Οδυσσέας  Ελύτης γεννήθηκε πριν από 100 χρόνια ακριβώς, στις 2 Νοεμβρίου του 1911 στο Ηράκλειο της Κρήτης. Η καταγωγή των γονιών του όμως ήτανε από την Λέσβο. Τέσσερα χρόνια αργότερα η οικογένειά του εγκαταστάθηκε οριστικά στην Αθήνα.

Όταν τελειώνει το σχολείο γράφεται στην Νομική Σχολή της Αθήνας. Η μεγάλη του όμως αγάπη είναι η ποίηση και θα εγκαταλείψει τις σπουδές του για να ασχοληθεί μόνο με αυτήν. Είναι η εποχή που ανακαλύπτει τον υπερρεαλισμό και τους σύγχρονους Γάλλους ποιητές. 
Μια σημαντική ημερομηνία για την εξέλιξη της ποίησης του  Ελύτη είναι το 1935 όταν γνωρίζει έναν άλλο ποιητή τον Αντρέα Εμπειρίκο. 
Ο Εμπειρίκος γράφει υπερρεαλιστικά ποιήματα και έχει μυηθεί στην ψυχανάλυση. Η φιλία του Εμπειρίκου με τον Ελύτη θα διατηρηθεί μέχρι το τέλος της ζωής του πρώτου. Περνούν πολλές ώρες μιλώντας για την ποίηση, για τα σύγχρονα λογοτεχνικά ρεύματα, γράφουν ποιήματα μαζί.
Το 1935  δημοσιεύονται και τα πρώτα ποιήματα του Ελύτη. Γίνεται αμέσως πολύ αγαπητός στο αναγνωστικό κοινό.  Ο ποιητικός του λόγος είναι εντελώς καινούργιος και τα θέματά του, ο ήλιος, η θάλασσα, το Αιγαίο, η νεότητα, κάνουν τους αναγνώστες του να βλέπουν με μια νέα ματιά το ελληνικό τοπίο και την ίδια τη ζωή.
Όταν ξεσπάει ο πόλεμος ο Ελύτης θα βρεθεί στην πρώτη γραμμή στο Αλβανικό μέτωπο. 
Από το 1948 έως το 1952 θα μείνει στην Γαλλία. Θα γνωρίσει γάλλους ποιητές ζωγράφους και διανοούμενους, θα έρθει σε επαφή με τους αισθητικούς προβληματισμούς της εποχής. Γράφει συνέχεια χωρίς να δημοσιεύει τίποτα γιατί δεν τον ικανοποιούν τα έργα του. Όταν φύγει από την Γαλλία σχίζει  καθετί που έχει που έχει γράψει, ανάμεσα σε αυτά κάποια προσχέδια του «Άξιον Εστί». 
Το έργο θα δημοσιευθεί το 1960 και την ίδια χρονιά άλλη μία ποιητική συλλογή το «Έξη και Μία Τύψεις για τον Ουρανό.»
Κατά την διάρκεια της δικτατορίας απέχει από κάθε δημοσιότητα και αφιερώνεται στα κολάζ.
Το 1979 τιμάται με το βραβείο Νόμπελ. Είναι ο δεύτερος Έλληνας λογοτέχνης  που  δέχεται αυτή την τιμή.
Ο Οδυσσέας Ελύτης πέθανε στις 18 Μαρτίου του 1996.   

Ελύτης Οδυσσέας
Ο Οδυσσέας Ελύτης περί Ευρώπης

Οδυσσέας Ελύτης

Δημήτρης Τσιαντής on 8 Ιανουαρίου 2019

Ο βίος

Ο Οδυσσέας Ελύτης (πραγματικό ονοματεπώνυμο: Οδυσσέας Αλεπουδέλης, (2 Νοεμβρίου 1911 – 18 Μαρτίου 1996) ήταν ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές, μέλος της λογοτεχνικής γενιάς του ’30. Βραβεύτηκε το 1960 με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης και το 1979 με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, ο δεύτερος και τελευταίος μέχρι σήμερα Έλληνας που τιμάται με Νόμπελ. Γνωστότερα ποιητικά του έργα είναι τα Άξιον Εστί, ο Ήλιος ο πρώτος και οι Προσανατολισμοί. Διαμόρφωσε ένα προσωπικό ποιητικό ιδίωμα και θεωρείται ένας από τους ανανεωτές της ελληνικής ποίησης. Πολλά ποιήματά του μελοποιήθηκαν, ενώ συλλογές του έχουν μεταφραστεί μέχρι σήμερα σε πολλές ξένες γλώσσες. Το έργο του περιλαμβάνει ακόμα μεταφράσεις ποιητικών και θεατρικών έργων. Υπήρξε μέλος της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Έργων Τέχνης και της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Κριτικής, αντιπρόσωπος στις Rencontres Internationales της Γενεύης και Incontro Romano della Cultura της Ρώμης.

Με την έναρξη του πολέμου του 1940, ο Ελύτης κατατάχθηκε ως ανθυπολοχαγός στη Διοίκηση του Στρατηγείου Α΄ Σώματος Στρατού. Στις 13 Δεκεμβρίου 1940 μετατέθηκε στη ζώνη πυρός και στις 26 Φεβρουαρίου του επόμενου χρόνου μεταφέρθηκε με σοβαρό κρούσμα κοιλιακού τύφου στο Νοσοκομείο Ιωαννίνων. Στη διάρκεια της Κατοχής υπήρξε ένα από τα ιδρυτικά μέλη του «Κύκλου Παλαμά», που ιδρύθηκε στις 30 Μαΐου του 1943. Εκεί, την άνοιξη του 1942 παρουσίασε το δοκίμιό του «Η αληθινή φυσιογνωμία και η λυρική τόλμη του Α. Κάλβου».

Τον Νοέμβριο του 1943 εκδόθηκε η συλλογή Ο Ήλιος ο Πρώτος μαζί με τις Παραλλαγές πάνω σε μια αχτίδα, σε 6.000 αριθμημένα αντίτυπα, ένας ύμνος του Ελύτη στη χαρά της ζωής και στην ομορφιά της φύσης. Στα Νέα Γράμματα που άρχισαν να επανεκδίδονται το 1944, δημοσίευσε το δοκίμιό του «Τα κορίτσια», ενώ από το 1945 ξεκίνησε η συνεργασία του με το περιοδικό Τετράδιο μεταφράζοντας ποιήματα του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα και παρουσιάζοντας σε πρώτη δημοσίευση το ποιητικό του έργο Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας. Το έργο αυτό φαίνεται να συνέγραψε το 1941 ή το 1943 και, σύμφωνα με μία άποψη, το συνέθεσε για να τιμήσει τους συμπολεμιστές του στην Αλβανία ενώ, κατά άλλη, το έγραψε για τον φίλο του ποιητή Γιώργο Σαραντάρη, ο οποίος επίσης πολέμησε στην Αλβανία και πέθανε αφού μεταφέρθηκε βαριά άρρωστος στην Αθήνα.

Ο πόλεμος του 1940 τού έδωσε την έμπνευση και για άλλα έργα, την Καλωσύνη στις Λυκοποριές, την Αλβανιάδα και τη, χαμένη οριστικά, Βαρβαρία. Την περίοδο 1945–1946 διορίστηκε για ένα μικρό διάστημα Διευθυντής Προγράμματος στο Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας, έπειτα από σχετική σύσταση του Σεφέρη, που ήταν διευθυντής του πολιτικού γραφείου του Αντιβασιλέα Αρχιεπισκόπου Αθηνών Δαμασκηνού. Συνεργάστηκε επίσης με την Αγγλοελληνική Επιθεώρηση, όπου δημοσίευσε ορισμένα δοκίμια, την Ελευθερία και την Καθημερινή, όπου διατήρησε ως το 1948 μια στήλη τεχνοκριτικής

Το 1948 ταξίδεψε στην Ελβετία, για να εγκατασταθεί στη συνέχεια στο Παρίσι, όπου παρακολούθησε μαθήματα φιλοσοφίας στη Σορβόννη. Περιγράφοντας τις εντυπώσεις του από την παραμονή του στη Γαλλία, σχολίασε τα συναισθήματα και τις σκέψεις του: «Ένα ταξίδι που θα μ’ έφερνε πιο κοντά στις πηγές της μοντέρνας τέχνης, συλλογιζόμουνα. Χωρίς να λογαριάζω ότι θα μ’ έφερνε συνάμα πολύ κοντά και στις παλιές μου αγάπες, στα κέντρα όπου είχαν δράσει οι πρώτοι Υπερρεαλιστές, στα καφενεία όπου είχαν συζητηθεί τα Μανιφέστα, στη Rue de l’Odeon και στην Place Blanche, στο Montparnasse και στο St. Germain des Prés».Στο Παρίσι υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Τέχνης (Association Internationale des Critiques d’Art), ενώ είχε επίσης την ευκαιρία να γνωριστεί με τους Αντρέ Μπρετόν, Πωλ Ελυάρ, Αλμπέρ Καμύ, Τριστάν Τζαρά, Πιερ Ζαν Ζουβ, Ζουάν Μιρό και άλλους.

Με τη βοήθεια του Ελληνογάλλου τεχνοκριτικού Στρατή Ελευθεριάδη (E. Teriade), που πρώτος είχε προσέξει την αξία του έργου του συμπατριώτη του Θεόφιλου, συνάντησε τους μεγάλους ζωγράφους Ανρί Ματίς, Μαρκ Σαγκάλ, Αλμπέρτο Τζιακομέτι, Τζόρτζιο ντε Κίρικο και Πάμπλο Πικάσο, για του οποίου το έργο έγραψε αργότερα άρθρα και αφιέρωσε στην τέχνη του το ποίημα «Ωδή στον Πικασσό». Το καλοκαίρι του 1950 ταξίδεψε στην Ισπανία ενώ κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο Λονδίνο, από τα τέλη του 1950 μέχρι τον Μάιο 1951, συνεργάστηκε με το BBC πραγματοποιώντας τέσσερις ραδιοφωνικές ομιλίες. Λίγο νωρίτερα είχε ξεκινήσει τη σύνθεση του Άξιον Εστί.

Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα, το 1952 έγινε μέλος της «Ομάδας των Δώδεκα», που κάθε χρόνο απένειμε βραβεία λογοτεχνίας, από την οποία παραιτήθηκε τον Μάρτιο του 1953, αλλά επανήλθε δύο χρόνια αργότερα. Το 1953 ανέλαβε και πάλι για έναν χρόνο τη Διεύθυνση Προγράμματος του ΕΙΡ, διορισμένος από την κυβέρνηση Παπάγου, θέση από την οποία παραιτήθηκε τον επόμενο χρόνο. Στο τέλος του έτους έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Πολιτισμού στη Βενετία και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του θεάτρου Τέχνης του Κάρολου Κουν.

Το 1958, μετά από μία δεκαπενταετή περίπου περίοδο ποιητικής σιωπής, δημοσιεύτηκαν αποσπάσματα από το Άξιον Εστί στην Επιθεώρηση Τέχνης. Το έργο εκδόθηκε τον Μάρτιο του 1960 από τις εκδόσεις Ίκαρος, αν και φέρεται τυπωμένο τον Δεκέμβριο του 1959. Λίγους μήνες αργότερα απέσπασε για το Άξιον Εστί το Α΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης. Την ίδια περίοδο εκδόθηκαν και οι Έξι και Μία Τύψεις για τον Ουρανό (εκδόσεις Ίκαρος), ενώ στη Γερμανία εκδόθηκε επιλογή ποιημάτων του με τίτλο «Korper des Sommers». Ωστόσο, το 1960 σημάδεψε τον Οδυσσέα Ελύτη με ένα βαρύτατο διπλό πένθος, καθώς έχασε τη μητέρα του και τον αδελφό του Κωνσταντίνο.

Το 1961 με κυβερνητική πρόσκληση επισκέφτηκε τις Ηνωμένες Πολιτείες από τα τέλη Μαρτίου έως τις αρχές Ιουνίου. Τον επόμενο χρόνο μετά από ένα ταξίδι στη Ρώμη επισκέφτηκε τη Σοβιετική Ένωση, προσκεκλημένος μαζί με τον Ανδρέα Εμπειρίκο και τον Γιώργο Θεοτοκά. Το δρομολόγιο που ακολούθησαν περιλάμβανε την Οδησσό, τη Μόσχα, όπου έδωσε μία συνέντευξη, και το Λένινγκραντ

Το 1964 ξεκίνησε η ηχογράφηση του μελοποιημένου Άξιον Εστί από τον Μίκη Θεοδωράκη, ενώ η συνεργασία του Ελύτη με τον συνθέτη είχε ξεκινήσει ήδη από το 1961. Το ορατόριο του Θεοδωράκη εντάχθηκε στο Φεστιβάλ Αθηνών και επρόκειτο αρχικά να παρουσιαστεί στο Ηρώδειο. Ωστόσο το Υπουργείο Προεδρίας Κυβερνήσεως αρνήθηκε να το παραχωρήσει, με αποτέλεσμα ο Ελύτης και ο Θεοδωράκης να αποσύρουν το έργο, το οποίο παρουσιάστηκε τελικά στις 19 Οκτωβρίου στο κινηματοθέατρο Rex.

To 1965 του απονεμήθηκε από τον Βασιλέα Κωνσταντίνο το παράσημο του Ταξιάρχου του Φοίνικος και το επόμενο διάστημα ολοκλήρωσε τη συλλογή δοκιμίων που θα συγκροτούσαν τα Ανοιχτά Χαρτιά. Παράλληλα πραγματοποίησε ταξίδια στη Σόφια, καλεσμένος της Ένωσης Βουλγάρων Συγγραφέων και στην Αίγυπτο. Μετά το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967, απείχε από τη δημοσιότητα ασχολούμενος κυρίως με τη ζωγραφική και την τεχνική του κολάζ, ενώ αρνήθηκε πρόταση να απαγγείλει ποιήματά του στο Παρίσι εξαιτίας της δικτατορίας που επικρατούσε. Στις 3 Μαΐου του 1969 εγκατέλειψε την Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, όπου ξεκίνησε τη συγγραφή της συλλογής Φωτόδεντρο.

Λίγους μήνες αργότερα επισκέφτηκε για ένα διάστημα την Κύπρο, ενώ το 1971 επέστρεψε στην Ελλάδα και τον επόμενο χρόνο αρνήθηκε να παραλάβει το Μεγάλο Βραβείο Λογοτεχνίας που είχε θεσπίσει η δικτατορία. Μετά την πτώση της δικτατορίας, διορίστηκε πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του ΕΙΡΤ και μέλος για δεύτερη φορά του Διοικητικού Συμβουλίου του Εθνικού Θεάτρου (1974–1977). Κατά τα χρόνια που ακολούθησαν συνέχισε το πολύπλευρο πνευματικό του έργο. Το 1978 αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Το 1979 τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας. Η αναγγελία της απονομής του βραβείου από τη Σουηδική Ακαδημία έγινε στις 18 Οκτωβρίου «για την ποίησή του, η οποία, με φόντο την ελληνική παράδοση, ζωντανεύει με αισθηματοποιημένη δύναμη και πνευματική καθαρότητα βλέμματος τον αγώνα του σύγχρονου ανθρώπου για ελευθερία και δημιουργικότητα», σύμφωνα με το σκεπτικό της απόφασης.

Ο Ελύτης παρέστη στην καθιερωμένη τελετή απονομής του βραβείου στις 10 Δεκεμβρίου του 1979, παραλαμβάνοντάς το από τον βασιλιά Κάρολο Γουστάβο και γνωρίζοντας παγκόσμια δημοσιότητα. Τον επόμενο χρόνο κατέθεσε το χρυσό μετάλλιο και τα διπλώματα του βραβείου στο Μουσείο Μπενάκη.

Την απονομή του Νόμπελ ακολούθησαν τιμητικές διακρίσεις εντός και εκτός Ελλάδας, μεταξύ αυτών και η απονομή φόρου τιμής σε ειδική συνεδρίαση της Βουλής των Ελλήνων, η αναγόρευσή του σε επίτιμο διδάκτορα του Πανεπιστημίου της Σορβόνης, η ίδρυση έδρας νεοελληνικών σπουδών με τίτλο «Έδρα Ελύτη» στο Πανεπιστήμιο Ρούτγκερς του Νιου Τζέρσεϊ, καθώς και η απονομή του αργυρού μεταλλίου Benson από τη Βασιλική Φιλολογική Εταιρεία του Λονδίνου

Πέθανε στις 18 Μαρτίου του 1996 από ανακοπή καρδιάς στην Αθήνα.

Το έργο

Ποιητικές συλλογές και μεμονωμένα ποιήματα

  • Προσανατολισμοί, περιοδικό «Νέα Γράμματα», Αθήνα 1936 – Πυρσός, Αθήνα 1940
  • Οι κλεψύδρες του αγνώστου, περιοδικό «Μακεδονικές Ημέρες», Θεσσαλονίκη 1937
  • Ήλιος ο Πρώτος, Μαζί με τις παραλλαγές πάνω σε μιαν αχτίδα, Γλάρος, Αθήνα 1943
  • Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας, περιοδικό Τετράδιο, τ. 2, Αθήνα 1945· Ίκαρος, Αθήνα 1962
  • Ποίημα «Ωδή στον Πικασσό», περιοδικό Επιθεώρηση Τέχνης, έτος Η΄, τόμος ΙΕ΄, αρ. 85, 1948
  • Το Άξιον Εστί, Ίκαρος, Αθήνα 1959
  • Έξι και μία τύψεις για τον ουρανό, Ίκαρος, Αθήνα 1960
  • Ποίημα «Μικρόν Ανάλογον για τον Ν. Χατζηκυριάκο-Γκίκα», περιοδικό Ζυγός, τ. 58, 1960
  • Ποιήματα «Ψαλμός και ψηφιδωτό για μιαν άνοιξη στην Αθήνα», «Δώδεκα Νήσων Άγγελος» και «Της Σελήνης της Μυτιλήνης», περιοδικό Εποχές, τ. 24, 1965
  • Ο Ήλιος ο Ηλιάτορας, Ίκαρος, Αθήνα 1971
  • Το Φωτόδεντρο και η Δέκατη Τέταρτη Ομορφιά, Ίκαρος, Αθήνα 1971
  • Ποίημα «Θάνατος και ανάστασις του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου», τυπωμένο στο εξωτερικό σε 111 αριθμημένα αντίτυπα, 1971
  • Το Μονόγραμμα, Ίκαρος, Αθήνα 1972
  • Τα Ρω του Έρωτα, Αστερίας, Αθήνα 1972
  • Ποίημα «Villa Natacha», τυπωμένο σε 111 αριθμημένα αντίτυπα, Τραμ, Θεσσαλονίκη 1973
  • Φυλλομάντης, στη σειρά «Ένας Ποιητής, ένα Ποίημα», Αστερίας, 1973
  • Ποίημα «Αιώνος Είδωλον», περιοδικό Η Συνέχεια, αρ. 3, Αθήνα 1973
  • Τα Ετεροθαλή, Ίκαρος, Αθήνα 1974. Περιέχει όλα τα ως τότε ποιήματα, δημοσιευμένα ή ανέκδοτα, που είχαν μείνει έξω από τις ενότητες των άλλων ποιητικών συλλογών
  • Η καλωσύνη στις λυκοποριές, περιοδικό Τετράδιο, Αθήνα 1/1947
  • Μαρία Νεφέλη, Ίκαρος, Αθήνα 1978
  • Τρία ποιήματα με σημαία ευκαιρίας, Ίκαρος, Αθήνα 1982
  • Ωδή στην Σαντορίνη, Αρχείο Θηραϊκών Μελετών – Συλλογή Δημήτρη Τσίτουρα, Αθήνα, 1984
  • Ημερολόγιο ενός αθέατου Απριλίου, Ύψιλον/Βιβλία, Αθήνα 1984
  • Ο μικρός ναυτίλος, Ίκαρος, Αθήνα 1985
  • Ιουλίου Λόγος, Αθήνα 1991
  • Τα ελεγεία της Οξώπετρας, Ίκαρος, Αθήνα 1991
  • Η ποδηλάτισσα, Βιβλιοπωλείο της Εστίας, Αθήνα 1991
  • Δυτικά της λύπης, Ίκαρος, Αθήνα 1995
  • Εκ του πλησίον, Ίκαρος, Αθήνα 1998 (μεταθανάτια έκδοση)