ΒΙΑ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΣΧΟΛΕΙΟ

Ασπασία Γαβράνη, γραμματέας

ΒΙΑ , ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΣΧΟΛΕΙΟ

Δημοσιεύτηκε στις Δευτέρα, 06 Ιουλίου 2015 13:42

Εμφανίσεις: 2378

Ο άνθρωπος στη μακρά πορεία του προς τον πολιτισμό καλείται διαρκώς να τιθασεύει δύο βασικές του ενορμήσεις : τη σεξουαλικότητα και την επιθετικότητα. Η επιθετικότητα ως τάση παναθρώπινη είναι απαραίτητη για τη σωματική και ψυχική επιβίωση. Ο άνθρωπος ως άτομο και η κοινωνία ως πλαίσιο με τους θεσμούς της ( οικογένεια, σχολείο, νόμος ?) καλούνται να διαχειριστούν τις ποικίλες εκδηλώσεις της, με στόχο την απαρτίωσή της στο πλαίσιο κοινωνικά αποδεκτών εμφανίσεών της. Η έκβαση αυτής της προσπάθειας καθορίζει και το φυσιολογικό ή παθολογικό χαρακτήρα των εκδηλώσεων της .

Ως ορισμός της επιθετικότητας θα αναφέρω τον ορισμό που δίνουν οι L. Laplancheκαι  J-B.Pontalisστο κλασικό πλέον λεξιλόγιο της Ψυχανάλυσης : Τάση ή σύνολο τάσεων, οι οποίες δραστηριοποιούνται μέσω πραγματικών ή φαντασιωσικών συμπεριφορών, που αποβλέπουν στο να βλάψουν τους άλλους, να τους καταστρέψουν, να τους καταναγκάσουν, να τους ταπεινώσουν. Η βιαιοπραγία μπορεί να εκδηλωθεί με άλλους τρόπους έξω από τη βίαιη και καταστρεπτική κινητική δράση : κάθε συμπεριφορά είτε αρνητική ( π.χ. ανυπακοή ), είτε συμβολική ( π.χ. ειρωνεία ), μπορεί να λειτουργήσει επιθετικά.

Η ψυχανάλυση αποδίδει συνεχώς αυξανόμενη σπουδαιότητα στην επιθετικότητα, επισημαίνοντας τη λειτουργία της κατά τα πρώιμα στάδια της ανάπτυξης του ατόμου και υπογραμμίζοντας τη πολυσύνθετη διαπλοκή της με τη σεξουαλικότητα.

Η διαδικασία της ψυχαναλυτικής θεραπείας ανέδειξε επίσης τη συχνότητα των εκδηλώσεων της επιθετικότητας στις διαπροσωπικές σχέσεις (αμφιθυμία ). Η επιθετικότητα με τη μορφή του σαδισμούαπαντάται συχνότερα στο αρσενικό φύλο.

Δύο είναι οι μορφές της επιθετικότητας :

  • η επιθετικότητα που πηγάζει από το ένστικτο  της αυτοσυντήρησης              ( απαλλαγμένη από απόλαυση ) και
  • η επιθετικότητα που συνοδεύεται από κάποια μορφή απόλαυσης                     ( ηδονής )

Η τελευταία είναι, κατά την άποψη του γράφοντος, η πηγή των συμπεριφορών του σχολικού εκφοβισμού.

Η επιθετικότητα προσδιορίζεται:

  • γενετικά ? κληρονομικά ( ένστικτο ή ενόρμηση )
  • περιβαλλοντικά ( μέσω μαθησιακών διαδικασιών )

Η επιθετικότητα και μαθαίνεται να υιοθετείται και μαθαίνεται να αποφεύγεται.

Το σχολείο σε αυτή τη διαδικασία παίζει καθοριστικό ρόλο, έχοντας την προνομιακή ιδιότητα του πλαισίου εντός του οποίου το παιδί καλείται να υιοθετήσει πολλαπλούς  κοινωνικούς ρόλους. Το πρότυπο του δασκάλου, μέσω των ταυτίσεων του μπορεί να προκαλέσει στο μαθητή, δίνει στον τελευταίο τη δυνατότητα να μετουσιώσει τις επιθετικές του ενορμήσεις και να τις μεταβάλλει σε κοινωνικά αποδεκτές δραστηριότητες.Η γνώση και η επιστημοφιλία αποτελούν μαζί με την τέχνη τα κατ΄εξοχήν πεδία στα οποία η επιθετικότητα μπορεί, ως , ενέργεια να δημιουργήσει ( δεσμούς ) αντί να καταστρέφει (ο σχολικός εκφοβισμός υπό αυτή την έννοια είναι μια ψυχοπαθολογία , μια καταστροφή του δεσμού ).

Σε ότι αφορά το σχολείο υπάρχουν κάποια χαρακτηριστικά τα οποία ευνοούν την επιθετική συμπεριφορά στους μαθητές ( αλλά κατά την άποψη μου και στους εκπαιδευτικούς ) . Αυτά τα χαρακτηριστικά είναι τα ακόλουθα :

  • μετάδοση στερεότυπων γνώσεων, ξεκομμένων από την πραγματικότητα
  • απομάκρυνση του σχολείου από τον παιδαγωγικό του ρόλο
  • απουσία ενδιαφέροντος για ό,τι διαδραματίζεται εκτός σχολείου
  • ελλιπής παιδαγωγική κατάρτιση των εκπαιδευτικών

Πρόκειται για χαρακτηριστικά που έχουν ως κοινό παρανομαστή ένα σχολείο που δεν λειτουργείανθρωποκεντρικά.

Το αναπόδραστο της βία : θα πρέπει να δεχτούμε ότι ως ένα βαθμό, η άσκηση βίας, δηλαδή η άσκηση σωματικής ή άλλης δύναμης ή η χρήση απειλών για να επιβάλλει κάποιος έτσι τη θέλησή του, είναι ένα φαινόμενο ιδιαίτερα συνηθισμένο στον κόσμο των παιδιών και των εφήβων.

Ο ρόλος του σχολείου : ο ρόλος του σχολείου στη διαχείριση των εκδηλώσεων της επιθετικότητας των ανήλικων μαθητών, είμαι βέβαιος ότι αποτελεί διαχρονικό προβληματισμό στη σκέψη κάθε συνεπούςεκπαιδευτικού. Και είμαι βέβαιος ότι ο συνεπής εκπαιδευτικός γνωρίζει βιωματικά, ότι ο άνθρωπος φέρει μέσα του μια διαθεσιμότητα ως προς τις ενορμήσεις, που είναι να αναστέλλεται ο καταστροφικός τους χαρακτήρας όταν η σχέση που θα δημιουργήσει με τον Άλλο, με τη μητέρα ή με ένα παιδαγωγό πάρει το χαρακτήρα της αποδοχής του.

Ελπίζω με τις παραπάνω σκέψεις μου να συμβάλλω στους γόνιμους προβληματισμούς που αναπτύσσει το Δίκτυο Πρόληψης και Αντιμετώπισης της σχολικής βίας και του εκφοβισμού της Περιφερειακής Διεύθυνσης ΑΜΘ???? και εύχομαι κάθε επιτυχία στο θεσμό του.

Δρ. Γκάρο Εσαγιάν

Ψυχίατρος-Ψυχαναλυτής

Επιστημονικός Διευθυντής του Κέντρου Πρόληψης « Ορφέας

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνσή σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *