1. Τίτλος

ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ ΤΗΣ ΓΗΣ

2. Εμπλεκόμενες γνωστικές περιοχές

Γεωγραφία Α΄ Γυμνασίου : Σύνθεση της ατμόσφαιρας, θερμοκρασία, άνεμοι, βροχές και κλίμα.

3. Γνώσεις και αντιλήψεις των μαθητών

Στην ενότητα με τίτλο «Ατμόσφαιρα της Γης» περιλαμβάνονται έννοιες, καταστάσεις, διαδικασίες και φαινόμενα αρκετά αφηρημένα για του μαθητές της Α’ Γυμνασίου.

4. Στόχοι

· Να διακρίνουν τα τµήµατα της ατµόσφαιρας και τις ιδιαίτερες λειτουργίες καθενός απ` αυτά.

· Να αναγνωρίζουν τη σηµασία των ανέµων και των βροχών για τη διατήρηση της ζωής και ειδικότερα την επίδρασή τους στη ζωή και τις δραστηριότητες των ανθρώπων.

· Να διατυπώνουν υποθέσεις για τις δυσκολίες που συνεπάγεται η προσπάθεια επιβίωσης σε ακραία περιβάλλοντα ή η εκδήλωση ακραίων καιρικών φαινομένων.

· Να αναγνωρίζουν τους παράγοντες οι οποίοι επηρεάζουν γενικά το κλίµα ενός τόπου.

· Να συσχετίζουν τους κλιµατικούς τύπους µε την επίδρασή τους στη ζωή των ανθρώπων.

5. Λογισμικό – συνδυασμός λογισμικών

Το λογισμικό «ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Α΄ ΚΑΙ Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ» έχει σχεδιασθεί για να υποστηρίξει τη διδασκαλία της Γεωγραφίας της Α΄ και Β΄ Γυμνασίου με το νέο ΑΠΣ.

Σε κάθε περίπτωση με τη διδασκαλία μας (χρησιμοποιώντας διδακτικά μέσα όπως βιβλίο, χάρτες, εκπαιδευτικό λογισμικό κ.α.) επιδιώκουμε τους παρακάτω στόχους του ΑΠΣ Γεωλογίας Γεωγραφίας του Γυμνασίου, σύμφωνα με τους οποίους οι μαθητές:

· Να ερμηνεύουν φαινόμενα και διαδικασίες που ξεφεύγουν από την άµεση παρατήρηση και συχνά απαιτούν αυξηµένη ικανότητα αφηρηµένης σκέψης και συνδυασµού δεδοµένων (π.χ. για τη µελέτη των γεωλογικών φαινοµένων).

· Να χρησιμοποιούν µε σχετική ευχέρεια ορισμένες απλές, αλλά εξειδικευμένες μεθόδους µελέτης δεδοµένων που συνδέονται µε τη Γεωλογία και τη Γεωγραφία (π.χ. αξιοποίηση χαρτών, γραφηµάτων και άλλων πληροφοριών, συνεργασία για την υλοποίηση σχεδίων εργασίας κτλ.).

· Να αξιολογούν και να αξιοποιούν τα αποτελέσµατα των παρατηρήσεών τους, ώστε να προτείνουν λύσεις σε συγκεκριµένα προβλήµατα.

· Να αναπτύσσουν τις απαραίτητες διαθέσεις και στάσεις που θα τους επιτρέψουν να ενταχθούν οµαλά και δηµιουργικά στο φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον τους.

6. Διάρκεια

Δύο διδακτικές ώρες για την πραγματοποίηση 3 επιμέρους εξειδικευμένων προγραμμάτων. Το πρώτο ασχολείται τη μελέτη της γήινης ατμόσφαιρας. Ακολουθεί ένα δεύτερο πρόγραμμα, με αντικείμενο τους ανέμους και τη βροχή και ένα πρόγραμμα που αναφέρεται στις κλιματικές ζώνες της γης.

7. Οργάνωση τάξης & απαιτούμενη υλικοτεχνική υποδομή

Οι μαθητές μπορούν να εργαστούν ατομικά στην αίθουσα διδασκαλίας με τον προσωπικό τους φορητό υπολογιστή ή στο σχολικό εργαστήριο Πληροφορικής σε ομάδες, χρησιμοποιώντας τα τρία προγράμματα της ενότητας αυτής. Αυτά τα προγράμματα θα πρέπει να αξιοποιηθούν τουλάχιστον μια φορά για την εξοικείωση των μαθητών αλλά να έχουμε υπόψη ότι θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ανάλογα με τις ανάγκες της διδασκαλίας μας στο σχολείο ή στο σπίτι (εργασίες διαθεματικού χαρακτήρα).

8. Περιγραφή και αιτιολόγηση του σεναρίου

Ας σημειωθεί ότι το λογισμικό είναι έτσι δομημένο που να επιτρέπει την εύκολη μετάβαση στα υπόλοιπα προγράμματα που αυτό περιλαμβάνει. Για παράδειγμα, σε μια δραστηριότητα για το κλίμα του κόσμου μπορεί να χρειαστεί η μετάβαση στο πρόγραμμα για την εναλλαγή των εποχών ή για την κατανομή του πληθυσμού (φωτογραφίες της Γης από δορυφόρο).

1^Η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΩΡΑ

1. Δομή της Ατμόσφαιρας

Το πρώτο πρόγραμμα αναφέρεται στη δομή της ατμόσφαιρας. Στο μαθητή δίνεται η δυνατότητα να επιλέγει την κατάλληλη συσκευή για τη μελέτη της ατμόσφαιρας και να την μετακινεί με τη βοήθεια των κουμπιών του χειριστηρίου. Ο μετεωρολογικός χαρταετός και το αερόστατο είναι οι πιο κατάλληλες συσκευές - εφοδιασμένες με όργανα μέτρησης όπως το θερμόμετρο - για να δείξουμε στους μαθητές ότι η εξερεύνηση της ατμόσφαιρας απαιτεί να κάνουμε μετρήσεις. Με τη χρησιμοποίηση του «φύλλου εργασίας 3» ο μαθητής καλείται να γνωρίσει με ενεργητικό τρόπο τα στρώματα της ατμόσφαιρας καθώς και τα φαινόμενα που συμβαίνουν σ΄ αυτά. Το προσφερόμενο υλικό μπορεί να αποτελέσει αφετηρία για τη δημιουργία δραστηριοτήτων ή συνθετικών εργασιών ανάλογα με τα ενδιαφέροντα των μαθητών.

2. Βροχή και άνεμοι

Το δεύτερο πρόγραμμα αναφέρεται στις βροχές και τους ανέμους. Βασικός στόχος του προγράμματος είναι η προσομοίωση της δημιουργίας και της μετακίνησης των νεφών στις δύο πλευρές μιας οροσειράς όπως για παράδειγμα αυτή της Πίνδου. Με τη χρησιμοποίηση του «φύλλου εργασίας 4» οι μαθητές βγάζουν συμπεράσματα σχετικά με τη μεταβολή θερμοκρασίας με το υψόμετρο.

2^Η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΩΡΑ

1. Οι βροχές και το κλίμα

Ακολουθεί ένα πρόγραμμα με το οποίο οι μαθητές μπορούν να γνωρίσουν τις κλιματικές ζώνες της γης. Κύριος παιδαγωγικός στόχος είναι η απόκτηση της ικανότητας των μαθητών «να διαβάζουν κλιματικούς χάρτες» και να οδηγούνται σε συμπεράσματα με βάση συγκεκριμένα δεδομένα. Αυτό επιτυγχάνεται μόνο μέσα από τις προτεινόμενες δραστηριότητες με το «φύλλο εργασίας 5» . Πριν από τις απαντήσεις των μαθητών στα ερωτήματα που τίθενται θα πρέπει να φροντίσουμε ώστε να εξοικειωθούν με τους κλιματικούς χάρτες (κλιματικές ζώνες, αναδυόμενοι χάρτες με κατανομή θερμοκρασιών, βροχοπτώσεων και βλάστησης).

Τα τρία φύλλα εργασίας ανταποκρίνονται στους πέντε διδακτικούς στόχους που έχουν τεθεί.

9. Φύλλα εργασίας

Το 3ο φύλλο εργασίας: Η δομή της Ατμόσφαιρας

Στην οθόνη παρουσιάζονται τα διάφορα στρώματα της ατμόσφαιρας με πληροφορίες για το κάθε στρώμα (πχ πάχος, μεταβολή θερμοκρασίας κλπ). Επίσης παρουσιάζονται μια σειρά από συσκευές που χρησιμοποίησε ο άνθρωπος για να μελετήσει την ατμόσφαιρα.

Ένα μικρό πιλοτήριο με δύο κουμπιά για να ανεβαίνει (ή να επανέρχεται στην επιφάνεια της Γης) η συσκευή που έχουμε επιλέξει. Η επιλογή γίνεται με κλικ στη συσκευή που μας ενδιαφέρει.

Χρησιμοποιώντας τις διάφορες συσκευές, βγάζουν οι μαθητές συμπεράσματα για τα φαινόμενα που συμβαίνουν σε κάθε στρώμα καθώς και για τον ρόλο του κάθε στρώματος, για την μεταβολή της θερμοκρασίας κλπ. Με το ανώτερο ύψος που μπορεί να φτάσει η κάθε συσκευή συμπεραίνουν την ανάγκη εξέλιξης των συσκευών για την εξερεύνηση της ατμόσφαιρας.

Το 4ο φύλλο εργασίας: Άνεμοι - Βροχές

Στην οθόνη προσομοιώνεται η πορεία των νεφών πάνω από ένα βουνό, ενώ παρέχονται πληροφορίες για την εξήγηση της παραπάνω πορείας, με την επιλογή των αντίστοιχων κουμπιών.

Ακόμη δίνεται ένας χάρτης βροχοπτώσεων με τον οποίο ζητείται από τους μαθητές να συμπεράνουν γιατί την διαφορά του ύψους των βροχοπτώσεων στις διάφορες περιοχές της Ελλάδας.

Τέλος δίνεται πίνακας μεταβολής της θερμοκρασίας με το υψόμετρο από το οποίο οι μαθητές συμπεραίνουν τους λόγους της παραπάνω μεταβολής.

Το 5ο φύλλο εργασίας: Κλιματικές ζώνες της γης.

Βρισκόμαστε μπροστά στην οθόνη, στην οποία εμφανίζεται ο παγκόσμιος κλιματικός χάρτης. που δείχνει το κλίμα σε κάθε περιοχή της Γης. Τόποι με ίδιες κλιματικές συνθήκες αποτυπώνονται με ίδιο χρώμα και έτσι δημιουργούνται περιοχές που τις ονομάζουμε κλιματικές ζώνες. Όταν ο δείκτης του ποντικιού περάσει πάνω από τις κόκκινες κουκίδες, εμφανίζονται καρτέλες με πληροφορίες και εικόνες για τις αντίστοιχες κλιματικές ζώνες.

Με τα κουμπιά «Θερμοκρασία», «Βροχόπτωση» και «Βλάστηση» εμφανίζονται αναδυόμενοι χάρτες με την κατανομή των παραμέτρων αυτών στην επιφάνεια της Γης κατά τη διάρκεια διαφόρων εποχών του έτους. Αν θελήσουμε να βλέπουμε ταυτόχρονα περισσότερους από ένα αναδυόμενους χάρτες, μπορούμε να τους μετακινούμε με κλικ και σύρσιμο ώστε να μην αλληλεπικαλύπτονται.

Με την πρώτη εργασία επιδιώκεται οι μαθητές να συσχετίσουν την διαμόρφωση του κλίματος ενός τόπου με προηγούμενες γνώσεις όπως πχ με την αλλαγή της γωνίας με την οποία φθάνουν οι ακτίνες του Ήλιου στη Γη.

Τέλος με την δεύτερη εργασία, η οποία είναι ομαδική, επιδιώκεται να συμπεράνουν οι μαθητές πως το κλίμα ενός τόπου επηρεάζει την βλάστηση και κατά συνέπεια τις ανθρώπινες δραστηριότητες στην περιοχή αυτή.

10. Πρόσθετες πληροφορίες

Επιλογές Διαδικτυακών Τόπων

(ημερομηνία τελευταίου ελέγχου: 24/10/2009)

http://www.tmth.edu.gr/el/kiosks/environment.html

Ο δικτυακός τόπος του Τεχνικού Μουσείου Θεσσαλονίκης με πολύ υλικό για θέματα επιστήμης και τεχνολογίας.

http://www.wmo.ch/index-en.html

Ο δικτυακός τόπος του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού (Π.Μ.Ο.) διεθνή οργανισμού μετεωρολογίας και υδρολογίας, με έδρα τη Γενεύη, ο οποίος διευκολύνει τη συνεργασία στη λειτουργία των δικτύων μετεωρολογικών σταθμών.

http://www.epyna.gr/modules.php?name=News&file=article&sid=887

Συλλογή δικτυακών τόπων με applets, προτάσεις για πειράματα στο εργαστήριο, θεωρία κ.α. (Εκπαιδευτική Πύλη Νοτίου Αιγαίου)

Βιβλιογραφία

- Farndon J. (1993): Ανακαλύπτω τη Γη, (απόδοση στα Ελληνικά Πέτρος Παπακωνσταντίνου) εκδόσεις Ερευνητές, Αθήνα.

- Kuscer S, & Podreka E. (1993): Ενέργεια, (απόδοση στα Ελληνικά Ανδρέας Ι. Κασσέτας), εκδόσεις Σαββάλα, Αθήνα.

- Μάντελ Μιούρελ (2000): Απλά πειράματα μετεωρολογίας με υλικά καθημερινής χρήσης, (μετάφραση Μάνος Βενετσάνος), εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα.

- Μακρή Γ. (χ.χ.ε): Ο καιρός, τρίτη έκδοση, Αθήνα

- VanCleaves J. (1995): Γεωλογία για παιδιά (μετάφραση Φαντίνα Στεφάνου), εκδόσεις Πνευματικού, Αθήνα.

- Trefil J. (1990): Διαλογισμοί το ηλιοβασίλεμα. Μελετώντας τα φυσικά φαινόμενα του ουρανού (επιμέλεια – μετάφραση, Ανδρέας Βαλαδάκης), εκδόσεις Τροχαλία, Αθήνα.

- Κασσέτας Ι. Α. (1996): Το μακρόν Φυσική προ του βραχέος διδάσκω, εκδόσεις Σαββάλα, Αθήνα.

- Καραμπάτσα Α, Κλωνάρη Α, Κουτσόπουλος Κ, Μαράκη Κ, Τσουνάκος Θ.: Γεωγραφία Α΄ Γυμνασίου, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, έκδοση ΟΕΔΒ.

- Καραμπάτσα Α, Κλωνάρη Α, Κουτσόπουλος Κ, Τσουνάκος Θ.: Γεωγραφία Β΄ Γυμνασίου, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, έκδοση ΟΕΔΒ.

- Κατσίκης Α. (1999): Διδακτική της Γεωγραφίας. Επιστημολογική θεώρηση. Γεωγραφική Γνωστική τεκμηρίωση, εκδ. Τυπωθήτω, Αθήνα.