1. Τίτλος

ΥΔΡΟΣΦΑΙΡΑ

2. Εμπλεκόμενες γνωστικές περιοχές

Γεωγραφία Α΄ Γυμνασίου : Το νερό στη φύση, οι θαλάσσιοι δρόμοι στην εξερεύνηση του κόσμου και το γλυκό νερό στη ζωή των ανθρώπων.

 

3. Γνώσεις και αντιλήψεις των μαθητών

Στον κύκλο του νερού ο διδάσκων θα πρέπει να επαγρυπνήσει για πιθανές παρανοήσεις που είτε προϋπάρχουν είτε μπορεί να δημιουργηθούν από τις αναπαραστάσεις του λογισμικού. Για παράδειγμα κάποιος μαθητής πιθανό να αποκομίσει την εντύπωση πως μια σταγόνα νερού εξατμίζεται από τη θάλασσα, παρασύρεται από τα ρεύματα αέρα, πέφτει με τη μορφή βροχής στο κοντινότερο βουνό, με ρυάκια ή ποτάμια επιστρέφει στη θάλασσα στην ίδια περιοχή και επαναλαμβάνει αυτό τον κύκλο αδιάκοπα.  Η έννοια αυτή του κύκλου του νερού δεν είναι φαινόμενο που παρουσιάζεται αυστηρά σε μια περιοχή. Η συνολική ποσότητα του νερού της Γης είναι σταθερή, ένα μικρό ποσοστό βρίσκεται με μορφή ατμών στην ατμόσφαιρα, ένα επίσης μικρό ποσοστό βρίσκεται με μορφή γλυκού νερού σε λίμνες, ποτάμια  ή πάγους και το υπόλοιπο που είναι και η κύρια ποσότητα βρίσκεται στις θάλασσες και τους ωκεανούς. Η εξάτμιση και η κατακρήμνιση βρίσκονται σε μια δυναμική ισορροπία αν τη δούμε συνολικά σε όλη τη Γη  και ως φαινόμενα  συμβαίνουν συνεχώς και ανεξάρτητα το ένα από το άλλο.  Ειδικά στους πάγους που βρίσκονται σε μεγάλα ύψη ή στους πόλους υπάρχει περίπτωση το νερό να μένει εκεί για πολλά εκατομμύρια χρόνια πριν λειώσει και επιστρέψει στη θάλασσα.

 

4. Στόχοι

·          Να γνωρίσουν οι μαθητές το λόγο ανακύκλωσης του νερού στη φύση και πως πραγματοποιείται.

·          Τον ρόλο των θαλασσών και των ωκεανών στην εξερεύνηση του κόσμου.

·          Τον ρόλο που παίζει το γλυκό νερό στη ζωή των ανθρώπων.

 

5. Λογισμικό – συνδυασμός λογισμικών

Το λογισμικό «ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Α΄ ΚΑΙ Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ» έχει σχεδιασθεί για να υποστηρίξει τη διδασκαλία της Γεωγραφίας της Α΄ και Β΄ Γυμνασίου με το νέο ΑΠΣ.

 

6. Διάρκεια

Τρεις διδακτικές ώρες για την πραγματοποίηση 3 επιμέρους εξειδικευμένων προγραμμάτων. Το πρώτο ασχολείται με τον «κύκλο του νερού», ακολουθεί ένα δεύτερο πρόγραμμα, που αναφέρεται στους «θαλάσσιους δρόμους στην εξερεύνηση του κόσμου» και ένα πρόγραμμα με αντικείμενο «Το γλυκό νερό στη ζωή των ανθρώπων».

 

7. Οργάνωση τάξης & απαιτούμενη υλικοτεχνική υποδομή

Οι μαθητές μπορούν να εργαστούν ατομικά στην αίθουσα διδασκαλίας με τον προσωπικό τους φορητό υπολογιστή ή στο σχολικό εργαστήριο Πληροφορικής σε ομάδες χρησιμοποιώντας τα τρία προγράμματα της ενότητας αυτής.  

 

8. Περιγραφή και αιτιολόγηση του σεναρίου

1Η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΩΡΑ : O κύκλος του νερού

Όπως αναφέρθηκε ο διδάσκων θα πρέπει να επαγρυπνήσει για πιθανές παρανοήσεις που είτε προϋπάρχουν είτε μπορεί να δημιουργηθούν από τις αναπαραστάσεις του λογισμικού.

Ο διδάσκων μπορεί να συνδέσει το φαινόμενο της κατακρήμνισης με προηγούμενη ύλη. Μπορεί να καλέσει τους μαθητές να ξαναδούν τους παγκόσμιους χάρτες  βροχοπτώσεων και γεωμορφολογικό στην ενότητα «Επιφάνεια της Γης – Ανάγλυφο, Διαίρεση του Κόσμου».

Ανάλογα με την περίπτωση ο διδάσκων μπορεί να επεκταθεί και να συμπληρώσει το υπάρχον υλικό. Αντίστοιχα στην κατακρήμνιση οι απορίες των μαθητών μπορεί να εστιάζονται στην πάχνη, το χαλάζι, τη δροσιά, την ομίχλη.

Για την πραγματοποίηση της δραστηριότητας να χρησιμοποιηθεί το Φύλλο Εργασίας 6.

2Η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΩΡΑ : Θαλάσσιοι δρόμοι στην εξερεύνηση του κόσμου

Το λογισμικό παρουσιάζει τα ταξίδια των μεγάλων εξερευνητών και τις ανακαλύψεις τους με τρεις τρόπους. Θεωρούμε πως ο μαθητής πρέπει να εργαστεί και με τους τρεις τρόπους ώστε να μπορέσει να αποκτήσει συνολική εικόνα των εξερευνήσεων καθώς και τις επιπτώσεις τους σε όλη την ανθρωπότητα. Επίσης πρέπει να γίνει η επισήμανση στους μαθητές για την τότε υπάρχουσα γνώση για τη Γη. Υπήρχε πλέον η βεβαιότητα πως η Γη είναι σφαιρική αλλά υπήρχε διαφωνία ως προς το μέγεθός της. Ο Κολόμβος το γνώριζε και στα ταξίδια του ταξίδευε νότια μέχρι περίπου τις Αζόρες ώστε να βρεθεί στο ίδιο γεωγραφικό πλάτος με τις Ινδίες. Υπολόγιζε τότε πως πλέοντας δυτικά θα βρεθεί  στα ανατολικά των Ινδιών.

Για την πραγματοποίηση της δραστηριότητας να χρησιμοποιηθεί το Φύλλο Εργασίας 7.

3Η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΩΡΑ: To γλυκό νερό στη ζωή των ανθρώπων

Για την ενότητα αυτή προτιμήθηκε η μελέτη ενός ποταμού με σκοπό να γνωρίσουν οι μαθητές τα μέρη ενός ποταμού και να αναδειχθεί η εξάρτηση των ανθρώπων από το γλυκό νερό.

Η μελέτη αυτού του ποταμού αλλά και γενικότερα των ποταμών έχει έντονο διαθεματικό χαρακτήρα (Γεωγραφία, Ιστορία, Περιβάλλον, Μαθηματικά). Ο Αχελώος είναι άμεσα συνδεδεμένος με αρχαίους πολιτισμούς: τους Αιτωλούς και Ακαρνάνες. Δεν είναι τυχαίο πως κατά μήκος της κοίτης του υπάρχουν πολλοί αρχαιολογικοί χώροι όπως η αρχαία Στράτος  και οι Οινιάδες. Ήταν το φυσικό τους σύνορο, αυτό που τους χώριζε και προκαλούσε μόνιμες έριδες αλλά και αυτό που τους ένωνε. Οι προσχώσεις του άλλαξαν το τοπίο και σήμερα φαίνεται απίστευτο πως η αρχαία Στράτος ήταν λιμάνι και οι λόφοι των Οινιάδων ήταν παλιότερα νησιά του Ιονίου. Πλούσιο υλικό μπορεί να βρει κανείς στη βιβλιογραφία.  Ενδεικτικά αναφέρουμε:

-         Αιτωλική Συμπολιτεία, 2 τόμοι, Γεράσιμος Κατοπόδης, εκδ. Ιστορική Αρχαιολογική Εταιρία Δυτικής Ελλάδος, 1990

-         Αιτωλοακαρνανία  Αρχαία Θέατρα-Μύθοι- Θεοί- Ήρωες, Πολιτιστική ομάδα 2ου Ε.Λ Αγρινίου, εκδ. Ιφιτος, 1999

-         Αχελώος, Νίκος Πέτρου, ΚΟΑΝ/βιβλία του κόσμου

Για την πραγματοποίηση των δραστηριοτήτων να χρησιμοποιηθούν το Φύλλο Εργασίας 8 και 9 (το τελευταίο σαν εργασία στο σπίτι).

 

9. Φύλλα εργασίας

Το 6ο φύλλο εργασίας: Ο Κύκλος του Νερού

Στην πρώτη οθόνη το πρόγραμμα έχει δύο αναπαραστάσεις με δικά τους χειριστήρια που ελέγχουν την προσομοίωση των φαινομένων.  Στην μια παριστάνεται η εξάτμιση και διαπνοή και στην άλλη τα ατμοσφαιρικά κατακρημνίσματα. Τα φαινόμενα αυτά παρουσιάζονται σε ξεχωριστά παράθυρα μιας και συμβαίνουν ανεξάρτητα το ένα από το άλλο.  Στη δεύτερη οθόνη τα φαινόμενα παριστάνονται σε μια αναπαράσταση για να βοηθήσουν το μαθητή να κατανοήσει τον κύκλο του νερού.

Στις αναπαραστάσεις του λογισμικού φαίνονται δύο διαδρομές επιστροφής του νερού στη θάλασσα: τα ποτάμια και οι υπόγειες διαδρομές. Η πορεία της διδασκαλίας μπορεί να αναδείξει ενδιαφέροντα και απορίες των μαθητών που αφορούν: φυσικές πηγές, γεωτρήσεις, θερμές πηγές, ιαματικά νερά κλπ.

Το 7ο φύλλο εργασίας: Οι θαλάσσιοι δρόμοι στην εξερεύνηση του κόσμου Το λογισμικό παρουσιάζει τα ταξίδια των μεγάλων εξερευνητών και τις ανακαλύψεις τους με τρεις τρόπους. Αρχικά παρουσιάζει γενικές πληροφορίες για τους λόγους πού ώθησαν τους Ευρωπαίους να αναζητήσουν θαλάσσιους δρόμους για τις Ινδίες. Στον παγκόσμιο χάρτη αποτυπώνεται ο τότε γνωστός κόσμος και οι χώρες που προσπάθησαν με χρονική σειρά να βρουν νέους δρόμους. Δεύτερος τρόπος είναι το χρονολόγιο δηλαδή η χρονική σειρά ανακάλυψης των νέων τόπων. Τρίτος τρόπος προσέγγισης πραγματοποιείται ανά εξερευνητή. Στο κάτω μέρος της οθόνης υπάρχουν τα εικονίδια των 8 μεγαλύτερων θαλασσοπόρων – εξερευνητών. Με ενεργοποίηση του κάθε εικονιδίου προσομοιώνονται τα ταξίδια τους και οι ανακαλύψεις τους. Τέλος με αφορμή την Αργοναυτική εκστρατεία και με βάση διάφορες πληροφορίες που υπάρχουν στο διαδίκτυο, ζητείται από τους μαθητές η χάραξη μιας διαδρομής πάνω στο χάρτη.

Το 8ο φύλλο εργασίας: Ο ποταμός Αχελώος και η εκτροπή του.

Προτιμήθηκε ο ποταμός Αχελώος, ένας ποταμός με έντονη την ανθρώπινη παρέμβαση σ’ αυτόν. Ο θεοποιημένος ποταμός  (κεφάλι ταύρου λόγω της ορμητικότητάς του και σώμα φιδιού λόγω του σχήματός του) που προκαλούσε παλιότερα δέος, πλημμύρες και καταστροφές έχει σήμερα δαμαστεί πλήρως από την ανθρώπινη παρέμβαση. Μάλιστα στη θέση Στράτος νομίζει κανείς, περνώντας την γέφυρα, ότι ο ποταμός σταματάει εκεί.

Το λογισμικό υποστηρίζει ένα εικονικό ταξίδι από τις πηγές του μέχρι τις εκβολές του. Τα στιγμιότυπα λήφθηκαν από πραγματική πτήση με ελικόπτερο. Επειδή το σχετικό βίντεο είναι πολύ μεγάλο μπορεί ο διδάσκων να  πάρει κάποια τμήματα του βίντεο από το φάκελο YLIKO/VIDEO.

Στο ταξίδι αυτό μπορεί ο μαθητής να δει τα κύρια μέρη του ποταμού καθώς και τις έντονες παρεμβάσεις όπως για παράδειγμα τα φράγματα (των οποίων η χρησιμότητα καθώς και οι ενστάσεις που υπήρξαν για κατασκευή τους θα συζητηθεί στην Β΄ Γυμνασίου). Ο χάρτης που αναπαριστά τη λεκάνη απορροής των υδάτων του περιέχει σημεία στα οποία έχουν γίνει ανθρώπινες παρεμβάσεις και με κλικ στα σημεία ο μαθητής μπορεί να δει περισσότερες λεπτομέρειες.

Πολλές όμως ανθρώπινες δραστηριότητες κατά μήκος του ποταμού δεν αναδεικνύονται με το εικονικό ταξίδι γι’ αυτό υπάρχει και μια άλλη δυνατότητα. Οι δραστηριότητες αυτές κατηγοριοποιήθηκαν και αναδεικνύονται με κατάλληλα κουμπιά στο κάτω μέρος της οθόνης και από αριστερά προς τα δεξιά: άρδευση, ύδρευση, επικοινωνίες, νερόμυλοι, φράγματα και υδροηλεκτρικά εργοστάσια, χλωρίδα και πανίδα, αλιεία και ιχθυοκαλλιέργειες.

Το 9ο φύλλο εργασίας: Το γλυκό νερό στη ζωή των ανθρώπων προσπαθεί να αναδείξει τη χρησιμότητα του γλυκού νερού στη ζωή των ανθρώπων.

 

10. Πρόσθετες πληροφορίες

 

Επιλογές Διαδικτυακών Τόπων

(ημερομηνία τελευταίου ελέγχου: 12/05/2009)

 

http://www.thisavros.gr

 

Πύλη του ΥΠΕΧΩΔΕ για τα ποτάμια και τις λίμνες της Ελλάδας. Πλούσιο υλικό και ειδικά αφιερώματα με διάσταση διαθεματικότητας καθώς και ψηφιακό υλικό σε εικόνες και ήχους.

 
http://www.thalassa.gr/

 

Πύλη του ΥΠΕΧΩΔΕ για τις ελληνικές ακτές, εργαστήρια ελέγχου,  φωτογραφικό υλικό, ακόμα και πληροφορίες για τα ηφαίστεια.   
 

http://www.greenpeace.gr/

Πληροφορίες, δράσεις, οικολογικά θέματα, κλίμα, περιβάλλον, ενέργεια, μεταλλαγμένα τρόφιμα, οδηγός καταναλωτή.


http://www.wwf.gr/

Ελληνικό τμήμα της διεθνούς περιβαλλοντικής οργάνωσης WWF. Δραστηριότητες, άρθρα, ειδήσεις.

http://www.cleanupgreece.org.gr/

 

Η  «Ελλάδα Καθαρή» είναι μη κυβερνητικός  φορέας, που έχει βασικό  σκοπό τη βελτίωση της υφιστάμενης περιβαλλοντικής κατάστασης, μέσω της ενημέρωσης, της ευαισθητοποίησης και της κινητοποίησης του ελληνικού κοινού σε θέματα περιβάλλοντος. και

 

http://www.arcturos.gr/

Περιβαλλοντική εταιρία για τη διατήρηση της άγριας ζωής και του φυσικού περιβάλλοντος.   

 

www.ypes.gr

 

Ο δικτυακός τόπος του Υπουργείου Εσωτερικών από τον οποίο μπορείτε να βρείτε οποιαδήποτε δημόσια υπηρεσία, δήμο ή τη Νομαρχία σας.

 

http://www.kep.gov.gr/default.asp

 

Ο δικτυακός τόπος του Υπουργείου Εσωτερικών για τις αρμοδιότητες των Κέντρων Εξυπηρέτησης των Πολιτών που αποτελούν εναλλακτική προσέγγιση του πολίτη στη Δημόσια Διοίκηση για εξυπηρέτησή του.

 

http://www.minenv.gr/

Ο δικτυακός τόπος του Υπουργείου Χωροταξίας Οικισμού και Περιβάλλοντος.  Ενημερωτικό υλικό για τα μεγάλα έργα που επηρεάζουν όχι μόνο τοπικά αλλά ευρύτερες γεωγραφικές περιοχές.