Στον ευθύ λόγο, δηλαδή όταν μεταφέρουμε τα λόγια κάποιου όπως ακριβώς τα είπε χρησιμοποιούμε μια κύρια πρόταση για να δείξουμε ποιος μιλάει (επεξήγηση του αφηγητή). Αυτή η πρόταση χωρίζεται απ’ τα λόγια του προσώπου που μιλάει με κόμμα και δεν έχει καμία σχέση εξάρτησης μ’ αυτά.

Στον πλάγιο λόγο η επεξήγηση του αφηγητή, που περιέχει ένα ρήμα λεκτικό, γνωστικό, αισθητικό ή ερωτηματικό (ρήμα εξάρτησης), είναι μια κύρια-ανεξάρτητη πρόταση απ’ την οποία θα εξαρτηθεί ο πλάγιος λόγος, δηλαδή οι δευτερεύουσες-εξαρτημένες προτάσεις που στον ευθύ λόγο ήταν κύριες.

-    Έχω φύγει,   

μου είπε.

          Μου είπε

ότι είχε φύγει.

 κύρια πρόταση του ευθύ λόγου

κύρια πρόταση-επεξήγηση αφηγητή: δεν έχει σχέση εξάρτησης με τα λόγια του ευθύ λόγου.

κύρια πρόταση-επεξήγηση αφηγητή

Δευτερεύουσα ειδική πρόταση: Α στο ρήμα εξάρτησης «είπε»

   ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣ

ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ

Δεν υπάρχει εξάρτηση από κάποιο ρήμα: Οι επεξηγήσεις του αφηγητή, βρίσκονται πριν ή μετά τα λόγια των προσώπων που μιλούν σε κύριες προτάσεις.

-    Θα φύγω, είπε ο Τάκης.

Η μαμά είπε: «Φάε όλο το φαγητό σου».

→

Υπάρχει εξάρτηση από ρήματα:

λεκτικά (λέγω, διατάζω κτλ.), αισθητικά (αισθάνομαι, νιώθω κτλ.), γνωστικά (γνωρίζω, ξέρω κτλ.), ερωτηματικά (ρωτώ, απορώ, κτλ.)

Δηλαδή οι επεξηγήσεις του αφηγητή βρίσκονται σε μια κύρια πρόταση και τα λόγια του ευθύ λόγου γίνονται δευτερεύουσες προτάσεις που εξαρτώνται (πηγαίνουν Αντ.) από το ρήμα της κύριας.

Ο Τάκης είπε (ότι θα φύγει).

Η μαμά της είπε (να φάει όλο το φαγητό της).

πρόταση κρίσεως

-          Έχω φάει, είπε η Μαρία.

→

δευτερεύουσα ειδική πρόταση

Η Μαρία είπε ότι είχε φάει.

πρόταση επιθυμίας

Φύγε αμέσως, τον διέταξε.

→

δευτερεύουσα βουλητική πρόταση

Τον διέταξε

ευθεία ερώτηση

→

πλάγια ερώτηση (δευτερεύουσα)

δευτερεύουσα πρόταση

→

δευτερεύουσα πρόταση