ΔΥΟ ΤΟΥΡΚΟΠΟΥΛΑ ΖΗΤΟΥΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ
από "Ανέκδοτη Επιστολή" στη Βιβλιοθήκη Μηλεών Πηλίου (ΑΡΧΕΙΟ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑ, Φάκ. ΚΒ αριθ. 4)
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ - ΚΕΙΜΕΝΟ ΕΠΙΣΤΟΛΗΣ : ΓΙΩΡΓΟΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ
 

 Α.  ΕΙΣΑΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

 1.  ΤΟ "ΟΙΚΟΤΡΟΦΕΙΟ ΑΙΓΙΝΗΣ"
Όταν ο Καποδίστριας ήλθε στην Ελλάδα φρόντισε να αντιμετωπίσει τα επείγοντα προβλήματα που είχε σωρεύσει για επτά χρόνια ο πόλεμος. Ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα ήταν τα ορφανά που χρειάζονταν περίθαλψη.

Προσωρινά το μοναστήρι του Πόρου φιλοξένησε στα κτήριά του το πρώτο "Ορφανοτροφείο" Το 1828 τα παιδιά μεταφέρθηκαν στην Αίγινα στις νέες εγκαταστάσεις του Ορφανοτροφείου (όπου σήμερα στεγάζονται οι "φυλακές Αιγίνης"). Εκτός από την περίθαλψη των ορφανών, οι δάσκαλοι στο νέο Ορφανοτροφείο προσέφεραν βασική εκπαίδευση στα παιδιά. Ο Γρηγόριος Κωνσταντάς από τις Μηλιές του Πηλίου, είχε οριστεί πρόεδρος της Επιτροπής Περίθαλψης με έδρα την Αίγινα. Η υπηρεσία δεχόταν αιτήσεις, τις αξιολογούσε και η Επιτροπή αποφάσιζε ποια παιδιά θα γίνονταν  δεκτά στο  "Ορφανοτροφείο Αιγίνης".

Κάποιες από τις "αιτήσεις" που δέχτηκε η Επιτροπή Περίθαλψης έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Ο Πρόεδρος, Γρηγόριος Κωνσταντάς, τις ξεχώρισε, τις κράτησε στο προσωπικό του Αρχείο και όταν παραιτήθηκε (μετά την άφιξη του Όθωνα στο Ναύπλιο), τις πήρε μαζί του στις Μηλιές Πηλίου. 

 2.  Η ΕΠΙΣΤΟΛΗ  ΚΑΙ Ο ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ ΤΗΣ (Ο "ΓΙΑΝΝΑΚΙΣ ΤΟΥ ΧΑΛΗΛΗ")
Μεταξύ των "αιτήσεων" σώζεται και μια Επιστολή κακογραμμένη, σε πρόχειρο χαρτί. Ο συντάκτης (που υπογράφει ως "Γιαννάκης γιος του Χαλήλη") φαίνεται να είναι παιδί που βρισκόταν σε απόγνωση. Ήταν από τις τουρκικές οικογένειες που μετά την απελευθέρωση της Κορίνθου αρνήθηκαν (ή δεν είχαν τα μέσα) να την εγκαταλείψουν. Ο πατέρας του παιδιού σκοτώθηκε (... εσκότωσαν τον πατέρα μας οι Έλληνες...). Κάποια οικογένεια βοσκών συμμάζεψε τον "Γιαννάκι" και τ αδέλφια  του και τα βάπτισε. Δεν διευκρινίζεται η στάση της μάνας απέναντι στη "βάπτιση" των παιδιών της.  

Δύο από τ' αδέλφια του "Γιαννάκη" έφυγαν το ένα στο Άργος(ή στην Ύδρα) και το άλλο στην Άνδρο(πιθανόν ως υπηρέτες- "ψυχοπαίδια"- σε αρχοντόσπιτα). Ο συντάκτης της επιστολής (ο μικρός "Γιαννάκις") βρέθηκε στην Αίγινα, με τη μητέρα και τον μεγαλύτερο αδελφό του. Αποφάσισε να ζητήσει από τον Πρόεδρο της Επιτροπής Περίθαλψης, να τους κάνει δεκτούς στο "σχολείο" (στο Ορφανοτροφείο) επειδή όπως λέει "... δεν δυνόμεθα να δουλέψομε ...".

 3.  ΦΡΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΟΥ ΔΗΛΩΝΟΥΝ ΥΠΟΤΕΛΕΙΑ

Στο κείμενο αποτυπώνεται η μιζέρια. Τη στιγμή που τα επαναστατικά ελληνικά Συντάγματα μιλούσαν για ελευθερίες και για ανθρώπινα δικαιώματα, υπήρχαν πολλοί που συνέχιζαν να θεωρούν τον εαυτό τους "δούλο" και "σκλάβο". Ζητούσαν απεγνωσμένα ψωμί. Και περίμεναν από τον "αφέντη" (τον Καποδίστρια και την Κυβέρνησή του) να τους λυπηθεί. Έτσι στην Επιστολή που δημοσιεύομε, υπάρχουν πολλές φράσεις που μαρτυρούν υποτέλεια και εξαθλίωση:
        1. Χρησιμοποιείται 7 φορές η λέξη "αφέντη" (όταν πρόκειται για τον πρόεδρο της Επιτροπής)
        2. Δύο φορές ονομάζει τον  Καποδίστρια "ο βασιλιάς μας" και μία  "ο κυβερνήτης"
        3. Χρησιμοποιείται  3 φορές η φράση "οι δούλοι σου και σκλάβοι σου"
        4. Χρησιμοποιείται  5 φορές η λέξη "ψωμί" ή η φράση "ψωμί να φάμε".
        5. Υπάρχει η φράση "Να κόβει ο Θεός από μας ημέρες να σου δίνει χρόνους" (που το λένε συχνά οι επαίτες)
        6. Υπάρχει η φράση "προσκυνούμεν την ευγενειαν σου" (έκφραση υποτέλειας επί Τουρκοκρατίας).

. 4. ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΛΕΞΕΩΝ ΚΑΙ ΦΡΑΣΕΩΝ

 Β.  ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΟΛΗΣ
     (ΤΗΡΕΙΤΑΙ Η ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ ΠΟΥ ΦΥΛΑΣΣΕΤΑΙ ΣΤΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΜΗΛΑΙΩΝ ΠΗΛΙΟΥ)

αφέντη, σε προσκυνούμε οι δούλι σου και σκλάβη σου.  

αφέντη, ο πατέρασμας και η μάνα μας ήταν Τούρκη από την Κόρινθον και ήχαν τέσσαρα παιδία και αφού έπεσαι το κάστρο εσκότωσαν τον πατέραν μας οι Έληνες και εμάς τους δύο και την μάναμας μας επήρε ένας χριστιανός και βαπτηστίκαμε τόρα οκτώ χρόνους 

και το ένα αδέλφι μας το επήρε ένας τζομπάνης από τον μορέα και το άλλο το επήρεν ένας από το άργος και το έδοσε μίας γυναίκας ανδριότισας και έχομαι οκτώ χρόνους να ιδοθούμαι        

εμάς το μικρό παιδί ο αφέντησμας το έβαλεν εις το σχολίον το ελινικόν Έως εις τα τώρα εγώ και η μάναμου του έκανα χουσμέτη και ετρόγαμαι ψομή Τώρα ο αφέντησμας ευτόχηναι Του έκαψαι το σπήτη και τον έγδησεν ο κυρ παναγιοτάκης νοταράς και δεν έχει να μας δώση ψωμή και μας είπαι να φίγωμεν Αμά που να πάμε;  

εμής δεν δυνὀμεθα να δουλέψομεν να βγάλομαι ψομή και ήρθαμεν να σου ηπούμεν να μας βάλης και εμάς εις το δασκαλοιό οπού εφθίασε ο βασιλέασμας και να μας δώσης και ψωμή να φάμε όπως δίνης και τον αλουνόν παιδιόν οπού είναι ορφανά και θα ήμασθε σκλάβη σου όλον τον καιρόν και να κόβη ο θεός από τας ημέρας μας να σου δίνη χρόνους. και να ζήση ο βασιλιάσμας ο κυβερνήτης να μας δίνη ψομή να τρόμαι

αφέντη να γράψης του ζαμπήτη στην Ίδρα  να πάρη και το άλλο αδέρφι μας να σου το στήλη οπού είναι σκλάβος και έχομεν να τον ιδούμεν οκτό χρόνους και το έχει μια γυναίκα μαμοί και την λένε Κουτζοκατερίνη και να το βάλης και εκείνο εις το δάσκαλο και είναι μικρότερο από εμένα  

Αφέντη εμής δεν ηξεύρομεν να σου γράψομεν καλά καθώς πρέπει εμεις δεν έχομεν που να πάμεν παρά πρότα προσκυνούμεν τον θεόν και δεύτερον την ευγενίαν σου οπού θα μας δώσης ψομή να φάμε 

ακόμη αφέντη σου λέμε και τούτο - ο πατέρασμας έδοσε πολά γρόσια εις το γένος και πράμα πολύ Άφησε και ένα ζευγολατειό και σταφήδα και τα τρόνε ο κόσμος και πότε ένας τα δουλεύη πότε ο άλλος αι κοντεύουνε να ξεραθούναι και αν είναι ορισμόσου πάρτα από εκείνους ναν τα εδώσης εμάς οπού ναν τα δουλεύη ο αδελφόσμας οπού να ζήση και εκείνος και η μάνα μας οπού είναι γριά και δεν ημπορί να δουλεύση

και θα παρακαλούμεν τον θεό να σου χαρίζη ζωήν πολύν οπού θα μας κάμης και εμάς έλληνες

και σε προσκυνούμεν οι δούλοι σου και σκλάβη σου
γιαννάκις του μπεηλή χαλήλη κορθηνού
κωνσταντίνος του χαλίλη

1829 μαρτίου 4 Αίγινα

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ 
ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΙΜΠΡΑΪΜ ΠΑΣΑ
(Μιχ. Γ. Σχινά Επιστολαί Ι.Α.Καποδίστρια. τόμος Ι, Αθήνησιν, 1841, σελ. 346 - 337)

Τῶ Ὑψηλοτάτῳ  Ἰμβραΐμ Πασᾶ.
                                                              Πόρῳ  13 μαρτίου 1828.

Ἡ Ὑμετέρα Ὑψηλότης, ἀκολουθοῦσα τάς παρά τῶν πεπολιτισμένων ἐθνῶν παραδεδεγμένας ἀρχάς πρός μαλαγμόν τῶν συμφορῶν τοῦ πολέμου, δέν συναίνεσε τώρα πρώτην φοράν εἰς ἀλλαγήν τῶν αἰχμαλώτων, ἀλλ' αἰσίως πάντοτε τήν ἐβράβευσε διά τῆς εὐνοϊκῆς μεσιτείας τῶν ἀξιωματικῶν τῶν εὐρωπαϊκῶν δυνάμεων, αἵτινες ἀξιοῦσιν ἴσον μελετήματος ἀμφότερα τά διαπολεμοῦντα μέρη.

Εἰς τά προγεγονότα λοιπόν ἐπερειδόμενος, κατευθύνω πρός τήν Ὑμετέραν Ὑψηλότητα τούς αἰχμαλώτους οὕς ἔχει ἡ ἑλληνική κυβέρνησις κατά τόν συναπτόμενον κατάλογον καί αἰτῶ ἀντ' αὐτῶν τόσους Ἕλληνας μεταξύ τῶν ὁποῖων ἄν περιλάβετε τόν Χατζηχρήστον τόν υἱόν τοῦ Κ. Σισίνη, τήν Κ. Λέλη, καί τ' ἄλλα γυναικόπαιδα ὅσα σημειοῦνται εἰς τόν παρατιθέμενον καί τοῦτον ἄλλον κατάλογον, θέλετε δέ δώσῃ προσωπικόν καί χαριέστατον μαρτύριον τῆς καλῆς διαθέσεώς σας.

Οὐδέ ἀμφιβάλλω ὅτι ὁ Κ. Ταγματάρχης Πρόκες ὅστις καλοκαγάθως ἀναδέχεται καί τό παρόν μου καί τήν προκειμένην ὑπόθεσιν, θέλει ἐπιτύχη εἰς τήν ἀποστολήν του, ἔργον οὕσαν θεοσεβείας τε καί φιλανθρωπίας παρά τοῖς εὐνομουμένοις ἔθνεσιν τῶν ὁποίων εἴμεθα θέαμα. 

Ἐπειδή δέ, ἐξ ἀποφάσεως τῶν εὐρωπαϊκῶν δυνάμεων φαίνεται ἐγγίζον καί τό τέλος τῶν ἑπταετίαν ἤδη μαστιζόντων τούς τόπους τούτους δεινῶν, ἄς συνδράμωμεν εἰς αὐτό καί ἡμεῖς, ἀμοιβαίας εὐδιαθεσίας πίστεως ἐπιδεικνύοντες, τάς ὁποίας καί περιμένω παρά τῆς Ὑμετέρας Ὑψηλότητος, αὐτόθεν προσφέρων τό παρ' ἐμοῦ, τήν βεβαίωσιν δηλαδή σεμνώματος ἐξαιρέτου.