politismos_zan_moreas_1



 





ΑΡΣΕΝΙΟΥ ΑΥΤΩΡΕΙΑΝΟΥ
«ΣΤΙΧΟΙ ΕΙΣ ΤΗΝ ΛΑΜΠΡΑΝ ΚΥΡΙΑΚΗΝ»
(Migne, RG 140, 937)


Συντάκτης του ποιήματος, "ΣΤΙΧΟΙ ΕΙΣ ΤΗΝ ΛΑΜΠΡΑΝ ΚΥΡΙΑΚΗΝ" ήταν ο Αρσένιος Αυτωρειανός, λόγιος του 13ου αι. και καθηγητής Μαθηματικών και Αστρονομίας. Δίδαξε σε μια εποχή δύσκολη για την Αυτοκρατορία. Έδρα του αυτοκράτορα και της διοίκησης ήταν τότε η Νίκαια ης Βιθυνίας. Ο Αρσένιος υπήρξε διδάσκαλος της αυτοκρατορικής οικογένειας. Έτσι εξηγείται το ότι έγινε Πατριάρχης μετά από απαίτηση του αυτοκράτορα Θεοδώρου Β΄ Λάσκαρη - ενώ η Σύνοδος των Επισκόπων είχε αντιρρήσεις για την εκλογή του. 

Τον Αύγουστο του 1259  ο Θεόδωρος Λάσκαρης πέθανε. Ο γιος του Ιωάννης Δ΄ ήταν μόλις οκτώ ετών. Την επιμέλειά του ανέλαβε ο Πατριάρχης Αρσένιος  με πρωθυπουργό τον Πρωτοβεστιάριο Γεώργιο Μουζάλωνα. Ήταν η εποχή που ο Ελληνικός Στρατός έδιωξε τους Λατίνους από την Κωνσταντινούπολη. Ο στρατηγός Μιχαήλ Παλαιολόγος σφετερίστηκε τον αυτοκρατορικό θρόνο, δολοφόνησε το Γεώργιο Μουζάλωνα, στέφθηκε μέσα στην Αγία - Σοφία "συναυτοκράτωρ"  και τελικά, το 1261, τύφλωσε τον Ιωάννη Δ΄. Ο Πατριάρχης Αρσένιος Αυτωρειανός αντέδρασε δυναμικά και "αφόρισε" τον Μιχαήλ. Γι αυτό εξορίστηκε στην Προικόνησο (νησάκι του Βοσπόρου) όπου μετά από λίγα χρόνια πέθανε. 

Τό ποίημα που ακολουθεί έχει θέμα την Ανάσταση του Χριστού. Όμως γράφτηκε από ένα λόγιο του 13ου αι. που δίδασκε Αστρονομία. Ανήκει στον κύκλο των "διδακτικών ποιημάτων" που οι βυζαντινοί μαθητές χρησιμοποιούσαν για εξάσκηση και ευκολότερη αποστήθηση των μαθημάτων. Το διδακτικό ύφος του ποιήματος φαίνεται από την προσφώνηση: "ἴτε μοι ξύμπαντες παῖδες...".

Γιώργος Ιωαννίδης


Ἴτε μοι ξύμπαντες παῖδες.             Ελάτε μαζί μου όλα τα παιδιά
ἴτε μοι φιλτάτη χορεία, Ελάτε μαζί μου αγαπητοί μου μαθητές

ἴτε μουσόθρεπτα τέκνα

 Ελάτε μαζί μου σεις που διψάτε για παιδεία.

ὕμνον προσφέρομεν πάντες   να προσφέρουμε ύμνο όλοι μαζί
βασιλεῖ και κτίστῃ πάντων.  στον βασιλέα και κτίστη των πάντων.    
Πᾶσα σκιρτᾶ νῦν ἡ κτίσις   Όλη η κτίση χαίρεται     
τον ὑψωθέντα δοξάζει,   Δοξάζει το Χριστό που υψώθηκε στο σταυρό. 
ἀγλαός κῦκλος σελήνης Ο λαμπρός κύκλος της σελήνης    
χορός ἀστέρων αἰγλήεις, τα φωτεινά τα άστρα ένα γύρο 
καταφωτίζει την νύκτα, φωτίζουν τη νύκτα  
ἀπλέτοις λαμπηδουχίαις.     σαν να κρατούν πολλές λαμπάδες 
Κατίδας ἄνω την Ἄρκτον   Πρόσεξε στο Βορρά την Άρκτο    
μεγάλην τε και την ἤττω,   τη μεγάλη και τη μικρή. 
στέφανον τῆς Ἀριάδνης,   Το «Στεφάνι της Αριάδνης», 
ζωδιακόν κύκλον ἴδοις μπορείς να δεις το «ζωδιακό κύκλο»
καθαρόν σύν τοῖς ζωδίοις.    με όλα τα «ζωδια»        
βορινόν κύκλον κατίδοις    Στο Βόρειο Ημισφαίριο θα δεις άλλη ομάδα άστρων  
θερινόν σύν τούτῳ πάλιν.   Ο Ουρανός το καλοκαίρι είναι διαφορετικός.  
Μετά ταῦτα δ’ αὗ τους ἄλλους Μετά μπορείς να δείς      
χαριέντως νῦν κατίδοις. και να απολαύσεις και τα υπόλοιπα.        
Θεόν ἐντεῦθεν ὑμνήσεις Και έτσι θα υμνήσεις το Θεό    
ἀγαθόν τοιοῦτον κτίστην… ένα τέτοιο  αγαθό Δημιουργό και ποιητή.