|
Γιώργος Ιωαννίδης
Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΓΕΝΝΗΣΗΣ
ΚΑΤΑΚΟΜΒΕΣ - ΒΥΖΑΝΤΙΟ - ΔΥΤΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ
ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ
Μέχρι τις αρχές του 3ου
αι. οι Χριστιανοί απέφευγαν την απεικόνιση ιερών προσώπων. Σε τάφους και
τόπους συνάξεως χάρασσαν μόνο σύμβολα όπως ο σταυρός, η «ναυς», το
Χριστόγραμμα, η άγκυρα. Πρώτες γνωστές εικόνες είναι εκείνες του 322 – 323
μ.Χ. που αποκαλύφθηκαν στην Δούρα Ευρωπό της Συρίας (ο Καλός Ποιμήν,
πρόσωπα της Παλαιάς Διαθήκης, στιγμιότυπα από τις παραβολές και οι
Μυροφόρες στον τάφο του Χριστού). Όμως και εδώ δεν υπάρχει ούτε καν
υπαινιγμός για απεικόνιση της γέννησης του Χριστού.
Την εποχή του Ρωμαϊκού Εμφυλίου ίσως από αντίδραση
στην λατρεία του αυτοκράτορα που επέβαλε ο Δέκιος, προσφιλής νωπογραφία σε
κατακόμβες της Ρώμης είναι η Προσκύνηση των Μάγων. Από τον 4ο
αι. αρχίζουν να ζωγραφίζονται η φάτνη και γύρω της τα δύο ζώα, όνος και
βους. Η απεικόνιση της Φάτνης θα διατηρήσει «Ευχαριστιακούς» και «δογματικούς»
συμβολισμούς που θα παραπέμπουν στον Μυστικό Δείπνο. Δεν είναι τυχαίο ότι
την Κυριακή των Προπατόρων στην προετοιμασία για τα Χριστούγεννα, ως
ευαγγελική περικοπή επιλέχθηκε η παραβολή του «Βασιλικού Δείπνου» (Λουκά
ιδ΄, 16-24, Ματθαίος κβ΄, 14).
Μαζί με την Προσκύνηση των Μάγων η Φάτνη από τις αρχές του 5ου
αι. και κυρίως από τον 7ο αι.θα αξιοποιηθεί από τους
Χριστιανούς Βασιλείς σε Ιεραποστολές και στον αγώνα κατά Μιθραϊσμού και
αιρέσεων.
Το άρθρο αυτό – μικρή
συμβολή στην Ιστορία της εικόνας της Γέννησης – προσπαθεί να
παρακολουθήσει την εξέλιξή της από τις Κατακόμβες μέχρι τον 16ο
αι., να δει τις απαγορεύσεις της Συνόδου του Τριδέντο που προσπάθησε (χωρίς
μεγάλη επιτυχία) να απαλλάξει την εικόνα από υπερβολές στην Δύση, και να
φθάσει στον Φώτη Κόντογλου που προσπάθησε να θέσει όρια για την «ορθόδοξη»
«βυζαντινού τύπου» εικόνα της Γέννησης. .......
Το Άρθρο στο Ιστολόγιο του Πανελληνίου Σχολικού Δοκτύου σε μορφή PDF
Το Άρθρο στην Academia Edu
σε μορφή PDF
|
