Ο ΕΘΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΣΤΑ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ

Ο εθισμός στο Διαδίκτυο, μια σχετικά νέα μορφή εξάρτησης, προτάθηκε ως όρος πρώτη φορά από τον Goldberg (1995) και έγινε δημοφιλής με την καινοτόμο έρευνα της Young (1996), αναφέρεται στην «καταναγκαστική, υπερβολική χρήση του διαδικτύου και τον εκνευρισμό ή δυσθυμική συμπεριφορά που παρουσιάζεται κατά τη στέρησή της» (Mitchell, 2000). Ο εθισμός στο Διαδίκτυο αν και δεν έχει επισήμως αναγνωρισθεί ως κλινική οντότητα παρά μόνο σε Κίνα, Ν.Κορέα και Ταιβάν, αποτελεί μια κατάσταση, που προκαλεί σημαντική έκπτωση στην κοινωνική και επαγγελματική ή ακαδημαϊκή λειτουργικότητα του ατόμου. Συνήθως, τα παιδιά που αντιμετωπίζουν το πρόβλημα του εθισμού στο διαδίκτυο είναι αγόρια και μεγαλώνουν σε δύσκολες καταστάσεις (δυσλειτουργικές οικογένειες).

Ο εθισμός των εφήβων στο διαδίκτυο μπορεί να είναι το αποτέλεσμα ψυχικών διαταραχών, όπως  είναι η κατάθλιψη, οι αγχώδεις διαταραχές, οι διαταραχές προσωπικότητας, η υπερκινητικότητα και η κοινωνική φοβία. Συχνά όμως η ανάπτυξη καταθλιπτικού συναισθήματος ή άγχους έπεται της εμφάνισης του εθισμού, όπως συμβαίνει και με άλλες εθιστικές συμπεριφορές.

Ένα άτομο θεωρείται εθισμένο στο Διαδίκτυο όταν χαρακτηρίζεται από τουλάχιστον τρία από τα πιο κάτω:

• Χρήση του Διαδικτύου για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από το προτιθέμενο.
• Κατανάλωση υπερβολικού χρόνου ή/και χρήματος σε δραστηριότητες σχετικές με το Διαδίκτυο.
• Συμπτώματα Συνδρόμου Απόσυρσης, όπως για παράδειγμα άγχος, έμμονη σκέψη για το Διαδίκτυο, όνειρα για το Διαδίκτυο.
• Χρήση Διαδικτύου προκειμένου να αποφευχθούν συμπτώματα απόσυρσης.
• Μείωση λειτουργικότητας του ατόμου. Συνήθως παραμελούν την προσωπική τους υγεία, γευματίζουν ανθυγιεινά, σταματούν τα αγαπημένα τους ενδιαφέροντα, εγκαταλείπουν το σχολείο, συγκρούονται έντονα στο σπίτι με τους γονείς τους, έχουν μεγάλη ένταση και θυμό που οδηγεί ακόμα και στη βία.
• Συνέχιση χρήσης του Διαδικτύου παρά τη γνώση της παραπάνω δυσλειτουργίας.

Η βιολογία του εθισμού έχει κεντρικό ρόλο στους χημικούς εθισμούς όπου μία χημική ουσία, την οποία καταχράται ο εθισμένος, σταδιακά αναλαμβάνει βασικό ρόλο στη χημεία του εγκεφάλου.  Δεν υπάρχει ξεκάθαρη εικόνα στους μη χημικούς εθισμούς, όπως είναι π.χ το παθολογικό τυχερό παιχνίδι. Ο εθισμός του διαδικτύου εντάσσεται στη κατηγορία των τεχνολογικών εθισμών. Οι τεχνολογικοί εθισμοί ορίζονται ως μη χημικοί ή συμπεριφορικοί εθισμοί που συμπεριλαμβάνουν την αλληλεπίδραση ανθρώπου-μηχανής. Μπορεί να είναι είτε παθητικοί (π.χ. τηλεόραση) είτε ενεργητικοί (π.χ. ηλεκτρονικά παιχνίδια) και συνήθως περιέχουν χαρακτηριστικά παρακίνησης και ενίσχυσης, τα οποία μπορεί να συμβάλλουν στην ενθάρρυνση εθιστικών τάσεων.

Ένα φαινόμενο που αναδύεται επίσης στις μέρες μας είναι ο εθισμός στα διαδικτυακά παιχνίδια με αποτέλεσμα οι νέοι να αφιερώνουν πολύ χρόνο μπροστά στην οθόνη ενός Η/Υ. Αυτό δημιουργεί πολλά προβλήματα όπως επιθετικότητα, εθισμό και κοινωνική απομόνωση. Αρνητικές συνέπειες του εθισμού εμφανίζονται επιπλέον και σε τομείς όπως οικογένεια, εκπαίδευση και επάγγελμα. Οι Chack και Leung (2004) παρουσιάζουν δυο λόγους για τον εθισμό: την ντροπαλότητα ή τον φόβο να επικοινωνούν με άλλους ανθρώπους. Είναι άτομα που δεν μπορούν να ικανοποιούν κοινωνικές και συναισθηματικές ανάγκες και δεν μπορούν να ελέγξουν τη χρήση. Άλλα αίτια εθισμού είναι η μοναξιά, άγχος, κατάθλιψη και η χαμηλή αυτοεκτίμηση. Οι Davis, Flett and Besser (2002) σημείωσαν ωστόσο ότι, η αναβλητικότητα και η συναισθηματική απόρριψη μπορεί να θεωρηθούν αίτια του εθισμού.

Τα τελευταία χρόνια με τη ραγδαία εξάπλωση του Διαδικτύου αποτελεί θέμα έντονης συζήτησης η συστηματική χρήση των διαδικτυακών παιχνιδιών και κατά πόσο αυτά χρησιμοποιούνται ως διασκέδαση. Πολλοί άνθρωποι και ειδικά άτομα ηλικίας 12-20 περνούν το μεγαλύτερο μέρος του ελεύθερου χρόνου τους μπροστά στον υπολογιστή παίζοντας τα αγαπημένα τους παιχνίδια στο Διαδίκτυο. Το φαινόμενο αυτό σύμφωνα με ερευνητές κατατάσσεται δίπλα σε αυτό των ναρκωτικών, καθώς η πλειονότητα των χρηστών χρησιμοποιούν συστηματικά και παρατεταμένα ηλεκτρονικά παιχνίδια με αποτέλεσμα να οδηγούνται στον εθισμό. Η τάση αυτή φαίνεται πως έχει μεγαλύτερη απήχηση στα παιδιά και ιδιαίτερα στα αγόρια με κυρίαρχο στοιχείο των παιχνιδιών αυτών αυτό της βίας. Όπως προκύπτει από έρευνα της Μονάδας Εφηβικής Υγείας της Β' Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Νοσοκομείο Παίδων "Π & Α Κυριακού", ο πιο συχνός λόγος χρήσης του Διαδικτύου από 15χρονους εφήβους είναι τα online παιχνίδια. Τα στοιχεία ανακοίνωσε η Ανοιχτή Γραμμή για καταγγελίες για δικτυακούς τόπους "SafeLine". Σύμφωνα με την έρευνα λοιπόν το 8% των 15χρονων κάνει χρήση του Διαδικτύου πάνω από 20 ώρες την εβδομάδα και περίπου 3 στους 10 εφήβους σερφάρει σε καθημερινή βάση.  Σύμφωνα με άλλη έρευνα που έγινε επίσης στην Ελλάδα το 15,1% των εφήβων ηλικίας 14-16 χρόνων τζογάρουν διαδικτυακά, ενώ το 6,8% ασχολείται σε καθημερινή βάση με τα τυχερά παιχνίδια. Ωστόσο μεγάλος φαίνεται να είναι ο κίνδυνος της Κύπρου, αφού το ποσοστό ανέρχεται στο 34,8%. Οι περισσότεροι έφηβοι εμφανίζονται εθισμένοι στο πόκερ που μπορούν να παίξουν στη δημοφιλέστερη σελίδα κοινωνικής δικτύωσης, το facebook», σημειώνει ο Γιώργος Κορμάς, γιατρός και επιστημονικός συνεργάτης μονάδας ψυχικής υγείας Β' Παιδιατρικής Κλινικής Πανεπιστημίου Αθηνών που συμμετείχε στη συγκεκριμένη έρευνα.

Για την αντιμετώπιση του φαινομένου του εθισμού στο Διαδίκτυο έχει προταθεί η κινητοποιητική συνέντευξη, το γνωστικό- συμπεριφορικό μοντέλο θεραπείας, η συμβουλευτική παρέμβαση στην οικογένεια, οι ομάδες απεξάρτησης, ενώ υπάρχουν κάποια δεδομένα και για το ρόλο της φαρμακοθεραπείας στη θεραπεία. Ιδιαίτερα σημαντική για την αντιμετώπιση του εθισμού στα παιδιά και στους εφήβους είναι η ύπαρξη κοινής στάσης των γονέων, η παροχή υποστήριξης αλλά όχι κάλυψης και η τοποθέτηση του υπολογιστή σε ένα ορατό σημείο στο σπίτι και όχι στο δωμάτιο του παιδιού.

     Σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση του εθισμού στο Διαδίκτυο έχει και η συμβουλευτική στην οικογένεια, έτσι ώστε να δημιουργηθεί ένα υποστηρικτικό πλαίσιο, που θα δράσει ευοδωτικά στη θεραπεία. Η κινητοποιητική συνέντευξη μπορεί να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική στον χειρισμό της άρνησης του προβλήματος, ένα συχνό εμπόδιο που παρατηρείται σε όλες τις ηλικίες. Στα πλαίσια της γνωστικό- συμπεριφορικής θεραπείας, εντοπίζονται οι γνωστικές διαστρεβλώσεις που εκλύουν και διατηρούν την προβληματική χρήση του Διαδικτύου, προωθείται η γνωσιακή αναδόμηση και ένας πιο ισορροπημένος και προσαρμοστικός τρόπος σκέψης