3^ο Γυμνάσιο Σπάρτης

 Γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα

 Κίνδυνος ή όχι για την υγεία του ανθρώπου;

Γενετικά μεταλλαγμένος οργανισμός είναι ένας ζωντανός οργανισμός, ο οποίος δημιουργήθηκε τεχνητά αλλοιώνοντας τη γενετική του ταυτότητα με την προσθήκη ή και με την αφαίρεση γονιδίων που προέρχονται από οργανισμούς που ανήκουν σε εντελώς διαφορετικά είδη.
   Ποιος όμως ο σκοπός της απελευθέρωσης γενετικά τροποποιημένων οργανισμών στο περιβάλλον μέσα από την καλλιέργεια τους. Είναι μια απλά εμπορική κίνηση ή μια λύση στην καταπολέμηση της πείνας και μια προσπάθεια για την προστασία των καλλιεργειών;
   Ο άνθρωπος έχει επέμβει στον γενετικό κώδικα των προϊόντων αυτών με σκοπό τη μεγιστοποίηση της παραγωγής τους. Βέβαια αποβλέπει και στη μεγιστοποίηση της αντοχής τους σε δύσκολες καιρικές συνθήκες και στην παραγωγή καλύτερων ποικιλιών φυτών. Λέγεται ότι με αυτό τον τρόπο θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε τον υπερπληθυσμό στον πλανήτη μας. Παράλληλα όμως υπάρχουν και οι πιθανοί κίνδυνοι με κυριότερους: την πιθανότητα ανάπτυξης αλλεργιών, την αλλοίωση της φυσικής χλωρίδας με μη προβλέψιμες συνέπειες, την μείωση της βιοποικιλότητας, την πιθανή επανεμφάνιση ξεχασμένων ασθενειών, αλλά και την συγκέντρωση της παραγωγής στα χέρια λίγων πολυεθνικών εις βάρος του αγροτικού λαού.
   Πολλές απόψεις έχουν ακουστεί αλλά λίγα στοιχεία από κλινικά αποτελέσματα έχουν δημοσιευθεί και αυτά ασαφή. Οπότε κανείς δεν μπορεί να πει κατηγορηματικά και με απόλυτη βεβαιότητα ότι οι εφαρμογές της βιοτεχνολογίας αποτελούν βελτίωση ή απειλή για τη ποιότητα ζωής, γιατί πρόκειται για μια κατάσταση εν εξελίξει.
   Η αναμφισβήτητη κοινωνική αντίδραση τουλάχιστον στην Ευρώπη, θα ήταν ενδεχομένως μικρότερη αν μπορούσε να τεκμηριωθεί ότι το πρόβλημα της ασθένειας των "τρελών αγελάδων" θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί αν είχε χρησιμοποιηθεί γενετική βιοτεχνολογία για την παραγωγή ζωοτροφών στη θέση της "κανιβαλικής" ανακύκλωσης.
   Γεγονός είναι όμως ότι τα "επιτεύγματα" της γενετικής μηχανικής και της βιοτεχνολογίας εξελίσσονται ερήμην των καταναλωτών που βρίσκονται μπροστά σε ένα φαινόμενο με απρόβλεπτες και ανεξέλεγκτες συνέπειες, χωρίς να μπορεί να σχηματίσει αντικειμενική γνώμη.
   Τα πρώτα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα δημιουργήθηκαν στις ΗΠΑ το1983 και αυτά ήταν δενδρύλλια καπνού που ήταν ανθεκτικά στα αντιβιοτικά. Από τότε η επιστήμη της βιοτεχνολογίας έχει δημιουργήσει πολλά μεταλλαγμένα, όπως:

  Καλαμπόκι και σόγια που θα χρησιμοποιούνται για την παραγωγή λαδιού με λιγότερα κορεσμένα λίπη.

  Πατάτες με χαμηλά λιπαρά και μεγάλη περιεκτικότητα σε άμυλο που θα απορροφούν λιγότερο λάδι στο τηγάνισμα.

  Ρύζι με μεγάλη περιεκτικότητα σε λυσίνη.

  Φρούτα και λαχανικά με υψηλά επίπεδα βιταμινών C,E καθώς και B-καροτίνης (συστατικά που συμβάλουν προληπτικά στην καταπολέμηση χρόνιων ασθενειών).

  Φυτά ανθεκτικά στα καταστροφικά έντομα και ζιζάνια.

  Φυτά ανθεκτικά στην ξηρασία.

  Γευστικότατες ντομάτες όλο τον χρόνο που έχουν φυσιολογική γεύση και άρωμα.

   Στην Ελλάδα το πρώτο μεταλλαγμένο προϊόν που πήρε άδεια για πειραματική καλλιέργεια ήταν ντομάτα της εταιρείας Zeneca που είχε υποστεί τροποποίηση για επιβράδυνση της ωρίμανσης. Μετά ακολούθησε η άδεια για καλλιέργεια μεταλλαγμένου βαμβακιού της εταιρείας Monsanto που εμφανίζει εντομοκτόνο δράση και αντοχή σε ζιζανιοκτόνο της ίδιας εταιρείας. Μετά το βαμβάκι ήταν η σειρά του μεταλλαγμένου καλαμποκιού της εταιρείας Χελλασίντ για λογαριασμό της AgrEvo. Στη συνέχεια έχουμε τα μεταλλαγμένα ζαχαρότευτλα που έχουν υποστεί τροποποίηση ώστε να παρουσιάζεται αυξημένη αντοχή σε ζιζανιοκτόνα συγκεκριμένων εταιρειών.
   Τα μεταλλαγμένα προϊόντα λοιπόν, αργά και σταθερά, "τρυπώνουν" στη διατροφή μας. Αγαπημένα μας προϊόντα όπως σοκολάτες, μπισκότα, σνακ, σάντουιτς, γλυκά, πίτες, παιδικές τροφές κλπ. μπορεί να περιέχουν μεταλλαγμένη σόγια ή καλαμπόκι ως βασικά συστατικά ή πρόσθετα (π.χ. λεκιθίνη, γλυκόζη, αμυλοσιρόπια, ζελατίνη, φρουκτόζη κλπ).

Σύντομα λοιπόν θα δούμε στο τραπέζι μας:

Κρέας με ανθρώπινο γονίδιο. Το γενετικά τροποποιημένο πρόβατο με το όνομα "Tracy" περιέχει στο γενετικό του κώδικα το ανθρώπινο γονίδιο που παράγει την ουσία άλφα-1-Αντιθρεψίνη. Το γενετικά τροποποιημένο γουρούνι με ανθρώπινες αυξητικές ορμόνες, γίνεται γιγάντιο, το κρέας του περιέχει λιγότερο λίπος, πάσχει όμως από την εξασθένηση του ανοσοποιητικού συστήματος.
Γάλα αγελάδας με ανθρώπινο γονίδιο. Μεταβιβάζοντας στον γενετικό κώδικα βοδιού το ανθρώπινο γονίδιο που παράγει την πρωτεΐνη "λακτοφερίνη" η οποία περιέχεται στο μητρικό γάλα, το γάλα των αγελάδων που γονιμοποιήθηκαν από το βόδι αυτό, περιέχουν στο γάλα τους αυτή την πρωτεΐνη.
Κοτόπουλο με γονίδια μοσχαριού. Είναι κοτόπουλο γενετικά τροποποιημένο ώστε να παράγει την αυξητική ορμόνη των μοσχαριών, να γίνεται μεγαλύτερο και να περιέχει λιγότερο λίπος.
Σπαράγγι με γονίδια αρουραίου Με τη χρήση γονιδίου αρουραίου το σπαράγγι γίνεται ανθεκτικό στα ζιζανιοκτόνα.
Ντομάτες με γονίδια ψαριού. Τροποποιημένες, οι ντομάτες γίνονται ανθεκτικές στο κρύο ώστε να μπορούν να καλλιεργηθούν και στις βόρειες χώρες.
Πατάτες με γονίδια σκορπιού. Οι πατάτες εμπλουτίζονται με τα γονίδια του σκορπιού που παράγουν το δηλητήριο του, ώστε να γίνονται πιο ανθεκτικά στα διάφορα έντομα. Το δηλητήριο θα βρίσκεται, φυσικά, και στις πατάτες.
Λάχανο με γονίδια βακτηρίων .Το λάχανο εμπλουτίζεται με τα γονίδια του δηλητηριώδους Bacillus Thuringensis που το προστατεύουν από τις κάμπιες.

Κάπου εδώ εύλογα γεννιέται το ερώτημα: Τελικά τι είναι ακίνδυνο και τι πρέπει να τρώμε; Σε κάθε περίπτωση πάντως, είναι δικαίωμα όλων να γνωρίζουν αν ένα τρόφιμο είναι ή όχι γενετικά τροποποιημένο. Ίσως η επιστροφή σε παραδοσιακότερες μορφές διατροφής, να βοηθούσε. Ένας βασικός κανόνας παραμένει η μικρότερη κατανάλωση κρέατος, η μεγαλύτερη ποικιλία στα τρόφιμα.

 Τι είναι οι γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί
   Η γενετική τροποποίηση είναι μια σχετικά νέα διαδικασία, η οποία λαμβάνει χώρα, σε επιστημονικά εργαστήρια και αφορά παρεμβάσεις του ανθρώπου, στο γενετικό κώδικα, δηλαδή αλλαγές στο γνωστό μας DNA.

   Η διαδικασία της τροποποίησης ενός οργανισμού, η οποία συμβαίνει, εδώ και εκατομμύρια χρόνια, στη φύση, ονομάζεται μετάλλαξη.

   Τώρα θα μου πείτε, αφού είναι μια φυσική διαδικασία, γιατί δημιουργεί τόσο φόβο και τόσες αντιρρήσεις. Η μετάλλαξη, που συμβαίνει, στη φύση, αφενός γίνεται, με πολύ αργούς ρυθμούς και αφετέρου αφορά είδη συμβατά μεταξύ τους. Πολλές φορές, χιλιάδες ή εκατομμύρια χρόνια μεσολαβούν, με αποτέλεσμα να δίνεται, στη φύση, το χρονικό περιθώριο να προσαρμοστεί, ώστε να μη δημιουργηθούν ανεξέλεγκτες καταστάσεις. Η φύση έχει το χρόνο και τη δυνατότητα να αναπτύξει μηχανισμούς άμυνας.

   Η τροποποίηση γίνεται, σε ελάχιστο χρονικό διάστημα και οι τροποποιημένοι οργανισμοί, που απελευθερώνονται στη φύση, ξαφνικά, δεν της δίνουν το περιθώριο να αναπτύξει άμυνες, με κίνδυνο να δημιουργηθούν προβλήματα μη αναστρέψιμα. Και επιπλέον, η τροποποίηση αφορά οργανισμούς συμβατούς αλλά και μη συμβατούς μεταξύ τους. Όλοι έχουμε ακούσει το παράδειγμα των γονιδίων σκορπιού, που τροποποιούν το γενετικό κώδικα της ντομάτας.

Γενετικά τροποποιημένα προϊόντα

Προβλήματα που προκύπτουν από την τυχαία ενσωμάτωση του ξένου γενετικού υλικού στα φυτά ή ζώα.

   Η πιο σημαντική διαπίστωση όλων όσων εγκρίνουν την χρήση της γενετικής μηχανικής στην γεωργία, είναι ότι οι γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί (ΓΤΟ) δεν είναι μόνο μια φυσική επέκταση της παραδοσιακής γενετικής βελτίωσης για την παραγωγή νέων ποικιλιών φυτών και ζώων, αλλά ότι είναι επίσης πιο ακριβής όσο και ασφαλής. Μάλιστα λέγουν ότι:
1. Οι ΓΤΟ δίνουν στην φύση μια επιτάχυνση σε ένα δρόμο που θα έπαιρνε έτσι και αλλιώς.
2. Μεταφέροντας ένα συγκεκριμένο γονίδιο από ένα οργανισμό σε ένα άλλο, τα αποτελέσματα είναι πιο προβλέψιμα (και έτσι πιο ακριβή και ασφαλή) από ότι συμβαίνει στις παραδοσιακές μεθόδους γενετικής βελτίωσης που προχωράμε εμπειρικά.
3. Σε μοριακή και χημική βάση, το DNA είναι το ίδιο σε όλους τους οργανισμούς και έτσι δεν διατρέχεται κανένας κίνδυνος όταν γονίδια μετακινούνται μεταξύ άσχετων εξελικτικά ειδών ( π.χ. από τον σκορπιό στην πατάτα).
   Όμως, μιας και τεχνικά αν μιλήσει κανείς, δεν παρουσιάζεται ουδεμία ομοιότητα ανάμεσα στην γενετική μηχανική και την παραδοσιακή γενετική βελτίωση, πόσο αληθινοί είναι οι παραπάνω ισχυρισμοί;  Γι’ αυτό λοιπόν στη συνέχεια θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε στην σημαντική αυτή ερώτηση.

Γονίδια και Γενετική

Η γενετική, δηλαδή η μελέτη του γενετικού υλικού, έχει δύο βασικά συστατικά. Πρώτον, την καθαυτό πληροφορία του κάθε γονιδίου που τελικά περιέχεται στην πρωτείνη που αυτό κωδικεύει. Δεύτερον η γονιδιακή λειτουργία της έκφρασης των γονιδίων είναι πάρα πολύ καλά ελεγχόμενη γιατί διαφορετικά θα κινδύνευε η ολότητα των πληροφοριών που βρίσκεται σε κάθε κύτταρο του οργανισμού. Δηλαδή η γενετική πληροφορία ( το DNA) ενός κυττάρου του ήπατος βρίσκεται και στα κύτταρα του νεφρού καθώς και σε όλα τα άλλα κύτταρα του σώματος μας. Αυτό απεδείχθη πρόσφατα με την δημιουργία της Dolly του πρώτου κλωνοποιημένου προβάτου, όπου το γενετικό υλικό για την γέννηση της Dolly πάρθηκε από ένα κύτταρο του μαστού ενήλικης προβατίνας, δείχνοντας ταυτόχρονα ότι η γενετική πληροφορία για την δημιουργία οργανισμού ( προβάτου στην προκειμένη περίπτωση) βρισκόταν στον πυρήνα ενός διαφοροποιημένου κυττάρου.

Γενετική μηχανική

   Σε αντίθεση με τη φυλετική αναπαραγωγή, η γενετική μηχανική επιτρέπει την απομόνωση, αποκοπή, ένωση και μεταφορά ενός απλού γονιδίου ή πολλαπλών γονιδίων ανάμεσα σε συνολικά άσχετους οργανισμούς, σπάζοντας ταυτόχρονα και τους φραγμούς που βάζει η φύση, η οποία δεν επιτρέπει την αναπαραγωγή μη κοντινών στην εξέλιξη ειδών. Το αποτέλεσμα είναι να παράγονται συνδυασμοί γονιδίων, οι οποίοι ποτέ δεν θα συνέβαιναν στη φύση. Τα διαγονιδιακά ή γενετικά τροποποιημένα φυτά περιέχουν γονίδια από ιούς, βακτήρια, ζώα, καθώς και από άσχετα μεταξύ τους φυτά.        Επιπλέον, τα νεοεισερχόμενα γενετικά στοιχεία αποτελούνται από μη φυσικούς συνδυασμούς γενετικού υλικού. Γενετικά τροποποιημένες πατάτες, τομάτες, φράουλες, πρόκειται να κατασκευασθούν, οι οποίες θα περιέχουν γονίδια της «αντιπαγωτικής» πρωτείνης ( anti-freeze protein ) ενός ψαριού, της γλώσσας. Επίσης μία ρυθμιστική περιοχή από έναν ιό φυτού χρησιμοποιείται συνήθως για να δημιουργήσει θετικές συνθήκες έκφρασης στο ξένο γονίδιο μέσα στο ξένο περιβάλλον που θα βρεθεί. Όλα αυτά με τη σειρά τους συνδέονται με ένα γονίδιο αντίστασης σε κάποιο αντιβιοτικό ( antibiotic resistance gene ) που συνήθως προέρχεται από βακτήρια. Αυτή η σύνδεση επιτρέπει την επιλογή του φυτού που θα τροποποιηθεί με το ξένο γενετικό υλικό. Οι επιστήμονες που φτιάχνουν τη νέα τομάτα, ελπίζουν και πιστεύουν ότι θα παρουσιάζει μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στην παγωνιά. Αυτό είναι αναμφισβήτητα μια μεγάλη τεχνολογική πρόοδος. Όμως, η μεταφορά του DNA από τον ένα οργανισμό σε έναν άλλο μέσω της γενετικής μηχανικής μπορεί να γίνει με κάποιο βαθμό ασφάλειας σε μορφές ζωής που είναι χαμηλά στην εξέλιξη όπως είναι τα βακτήρια, ή ακόμη και οι μύκητες, αν και ανακύπτουν προβλήματα και σε αυτές τις περιπτώσεις λόγω βιοχημικών αλλαγών που συμβαίνουν εξ αιτίας της γενετικής τροποποίησης.
Η δημιουργία γενετικά τροποποιημένων φυτών και ζώων είναι μία α-φύσικη τεχνολογία. Μόλις ενεθεί στα κύτταρα των φυτών ή των ζώων το ξένο γενετικό υλικό, πηγαίνει και ενσωματώνεται τυχαία μέσα στο γένωμα του κυττάρου ξενιστή (φυτού ή ζώου). Σαν αποτέλεσμα αυτής της ενσωμάτωσης η φυσική γενετική αρχιτεκτονική διακόπτεται.

Είδαμε λοιπόν ότι:
1. Από τεχνικής άποψης, η γενετική τροποποίηση και η κλασσική βελτίωση δεν μοιάζουν σε τίποτα.
2. Οι ΓΤΟ (φυτά ή ζώα) αρχίζουν την ζωή τους στον δοκιμαστικό σωλήνα.
3. Η γενετική μηχανική χρησιμοποιεί τεχνητά φτιαγμένο γενετικό υλικό από διάφορους οργανισμούς και το εισάγει σε άλλους συνήθως εξελικτικά απομακρυσμένους.
4. Η γενετική τροποποίηση μέσω της γενετικής μηχανικής συνήθως διαταράσσει την αρχιτεκτονική του γενώματος του ξενιστή , με απρόβλεπτες συνέπειες στον ξενιστή.

   Έτσι δεν είναι το γεγονός ότι η γενετική τροποποίηση είναι εξ ορισμού επικίνδυνη. Είναι το ότι η γενετική τροποποίηση δημιουργεί απρόβλεπτες και συχνά μη επιδιωκόμενες βιοχημικές αλλαγές στον ξενιστή, που κάνουν τον ΓΤΟ να πρέπει να αντιμετωπίζεται σαν ‘νέος’ οργανισμός που δεν γνωρίζουμε αν περιέχει τοξικές ουσίες που δεν περιείχε, είτε νέα προϊόντα με αντιγονικά αλλεργιογόνο δράση. Οι ΓΤΟ δεν είναι ούτε πιο ακριβής ούτε πιο ασφαλής επιλογή, από ότι δημιουργεί η κλασσική γενετική βελτίωση γιατί παραβιάζει τις βασικές αρχές της γενετικής λειτουργίας, ενώ η κλασσική μέθοδος διατηρεί τις αρχές της φύσης στα γενετικά συστήματα, δημιουργεί διασταυρώσεις μεταξύ συγγενών ειδών και διατηρεί την φυσική ιεραρχία του γενώματος. Για τούτο τον λόγο οι τροφές που προκύπτουν από ΓΤΟ απαιτούν εντελώς διαφορετικούς μηχανισμούς ελέγχου της ασφάλειας των τροφών . Δεν αρκούν μόνο τα χαρακτηριστικά που σχετίζονται με την αγροτική απόδοση , για να χαρακτηρίσει κανείς ακριβές και ασφαλές το νέον οργανισμό ( φυτό ή ζώο).

Αποσπάσματα από την ομιλία
του Δημητρίου Κουρέτα,
Αναπληρωτή καθηγητή

Φυσιολογίας Ζωικών Οργανισμών,

 Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.

 Βασικές απορίες / Ερωτήσεις - Απαντήσεις

# Έχει σχέση η συζήτηση για τα γενετικά τροποποιημένα (ΓΤ) τρόφιμα με την ασθένεια των τρελών αγελάδων και τις διοξίνες;

Όχι άμεσα. Αλλά έχει κλονισθεί η εμπιστοσύνη των καταναλωτών στις ρυθμιστικές διαδικασίες και έχουν αυξηθεί οι απαιτήσεις των καταναλωτών για εφαρμογή της αρχής της προφύλαξης.

# Τα ΓΤ τρόφιμα είναι διαφορετικά από τα συμβατικά;

Οι διασταυρώσεις αποτελούν ένα εργαλείο των αγροτών από τις αρχές της γεωργίας, αλλά η γενετική τροποποίηση είναι κάτι πολύ διαφορετικό. Ο συμβατικός υβριδισμός συμβαίνει με τα ίδια ή στενά συνδεδεμένα είδη. Αντιθέτως, η γενετική μηχανική απομονώνει γονίδια που φέρουν συγκεκριμένα κληρονομικά χαρακτηριστικά από ένα οργανισμό (πχ ζώα, βακτήρια) και τα εισάγει με τεχνητά μέσα σε ένα εντελώς διαφορετικό οργανισμό (π.χ. καλλιέργειες φυτών).

# Η γενετική τροποποίηση βελτιώνει τη θρεπτική αξία των τροφίμων;

Οι ερευνητές εργάζονται πάνω σε θρεπτικά βελτιωμένα τρόφιμα, όπως ρύζι εμπλουτισμένο με σίδηρο και βιταμίνες. Στην πράξη, οι υφιστάμενες ΓΤ καλλιέργειες έχουν κατασκευαστεί για πιο κερδοφόρα παραγωγή, και όχι για πιο υγιεινά τρόφιμα.

# Τα ΓΤ τρόφιμα καταστρέφουν την υγεία;

Προς το παρόν, οι μόνοι γνωστοί κίνδυνοι για την υγεία από τα ΓΤ τρόφιμα είναι η δυνατότητα εμφάνισης αλλεργιών και η αυξημένη αντίσταση στα αντιβιοτικά. Ωστόσο, επειδή δεν έχουν γίνει μακροχρόνια τεστ ασφαλείας, κανείς δεν γνωρίζει στα σίγουρα ποιες μπορεί να είναι οι βλαβερές επιδράσεις των ΓΤ τροφίμων. Οι πιο προβληματικοί κίνδυνοι είναι οι απρόβλεπτοι και αυτοί που δημιουργούνται σιγά-σιγά με το χρόνο.

# Μπορούν τα ΓΤ τρόφιμα να καταστρέψουν την άγρια φύση ή το περιβάλλον;

Σε σχέση με την ανθρώπινη υγεία η επιστήμη δεν κατανοεί τις πλήρεις επιπλοκές της γενετικής ούτε μπορεί να προβλέψει τις μακροπρόθεσμες περιβαλλοντολογικές επιδράσεις. Οι μελέτες έχουν δείξει ότι η άγρια φύση μπορεί να ζημιωθεί από τις ΓΤ καλλιέργειες και ότι οι ΓΤ καλλιέργειες μπορούν να σταυρογονιμοποιηθούν με άλλα φυτά, με απρόβλεπτες επιδράσεις στην οικολογική ισορροπία.

# Δεν έχουν ελεγχθεί οι ΓΤ καλλιέργειες και δεν υπάρχουν κανόνες για να προστατευθεί η υγεία των καταναλωτών;

Οι προκαταρκτικοί έλεγχοι ασφαλείας για τα ΓΤ προϊόντα κυμαίνονται από σχετικά λεπτομερείς επιθεωρήσεις στις ευρωπαϊκές χώρες μέχρι ανύπαρκτες στις περισσότερες χώρες του κόσμου. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου καλλιεργούνται τα περισσότερα ΓΤ προϊόντα, οι προκαταρκτικοί έλεγχοι ασφαλείας είναι προαιρετικοί. Τα ΓΤ τρόφιμα, ωστόσο, δεν κυκλοφορούν για αρκετό χρόνο ώστε να εκτιμήσουμε την μακροχρόνια επίδρασή τους στην υγεία.

 # Πώς μπορούμε να αναγνωρίσουμε τα ΓΤ τρόφιμα; Και πώς μπορούμε να τα αποφύγουμε;

Εφόσον δεν υπάρχει σήμανση, δεν είναι εύκολο. Σύμφωνα με την Greenpeace, η ΓΤ σόγια βρίσκεται περίπου στο 60% των προϊόντων σόγιας, συμπεριλαμβανομένων φυτικών ελαίων, σογιάλευρου, λεκιθίνης και πρωτεΐνης από σόγια. Το ΓΤ καλαμπόκι μπορεί να βρεθεί στο 50% όλων των προϊόντων από καλαμπόκι, όπως άμυλο και καλαμποκάλευρο. Πάνω από το 90% αυτών των επεξεργασμένων τροφίμων έχουν αποκλεισθεί από τους κανόνες σήμανσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τις πιο αυστηρές στον κόσμο. Ο έλεγχος όλων των εμπορευμάτων για ΓΤ περιεχόμενο θα ήταν απαγορευτικά δαπανηρός. Γίνονται έλεγχοι του DNA για μερικά τρόφιμα, αλλά δεν μπορούν να αναγνωρίσουν τα ΓΤ συστατικά σε πολύ ραφιναρισμένα έλαια και δημητριακά. Αυτά μπορούν να ανιχνευθούν μόνο με τα εμπορικά έγγραφα. Καθώς δεν υπάρχει κανένας τρόπος για να αναγνωριστούν τα ΓΤ συστατικά, θα πρέπει να αποφεύγονται όλα τα συστατικά που περιέχουν σόγια και καλαμπόκι και όλα τα τρόφιμα και ποτά που παράγονται με ΓΤ ένζυμα. Κατάλογοι με ΓΤ τρόφιμα και τρόφιμα ελεύθερα ΓΤ που κυκλοφορούν στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Ευρώπη μπορούν να βρεθούν στο Internet. Ένας τρόπος για να αποφευχθεί η κουζίνα "γονιδίων" είναι η κατανάλωση οργανικών (βιολογικών) τροφίμων.

# Εφόσον οι ΓΤ καλλιέργειες και τρόφιμα είναι τόσο διαδεδομένα, μπορεί η δραστηριοποίηση των καταναλωτών να επιφέρει κάποια διαφορά;

Ήδη έχει δημιουργήσει κάποια διαφορά. Με την παγκόσμια και τοπική δραστηριοποίηση, τα δικαιώματα των καταναλωτών για πληροφόρηση, επιλογή και ασφάλεια μπορούν να επικρατήσουν.

# Τι είναι η γενετική τροποποίηση;
Η γενετική τροποποίηση είναι μια μεγάλη αλλαγή, στην παραγωγή τροφίμων. Γονίδια μεταφέρονται μεταξύ ειδών, που δε σχετίζονται, για παράδειγμα, από ζώα, σε φυτά. Αυτή η τεχνολογία δίνει τη δυνατότητα να "σπάσουν" τα όρια, που υπήρχαν, για εκατομμύρια χρόνια, μεταξύ των ειδών.

Η γενετική τροποποίηση είναι μία σημαντική αλλαγή, στις υπάρχουσες συμβατικές τεχνικές, για την ανάπτυξη φυτών.

Οι γενετικά τροποποιημένες καλλιέργειες αναπτύσσονται, από μεγάλα οικονομικά συμφέροντα και προωθούνται, επιθετικά, από εταιρείες βιοτεχνολογίας. Οι γενετικά τροποποιημένες καλλιέργειες δεν είναι το θαύμα, που αυτές οι εταιρείες ισχυρίζονται πως είναι. Μέχρι τώρα, Καταναλωτές και αγρότες, με μικρά τεμάχια, δεν έχουν δει οφέλη, από τους γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς. Στο μέλλον, ίσως, υπάρξουν κάποια.

# Συνειδητοποιημένη επιλογή:  Θέλουμε να δούμε την ετικέτα!
Οι Καταναλωτές έχουν δικαίωμα, στην ενημέρωση. Δημοσκοπήσεις, σε πολλές χώρες, έδειξαν ότι οι Γ.Τ.Ο. απασχολούν την πλειοψηφία των Καταναλωτών. Η σήμανση των Γ.Τ.Ο. παρέχει πληροφορίες, που δίνουν τη δυνατότητα, στους Καταναλωτές, να κάνουν την επιλογή τους, βασιζόμενοι, είτε στην ασφάλεια, είτε σε άλλες ανησυχίες τους.

Περισσότερες από 40 χώρες έχουν κάποιας μορφής υποχρεωτική σήμανση, για τους Γ.Τ.Ο. Παρόλα αυτά, οι 3 βασικές χώρες παραγωγής γενετικά τροποποιημένων οργανισμών (οι Η.Π.Α, η Αργεντινή, ο Καναδάς) δεν έχουν σήμανση, για τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα. Η πλειοψηφία των Αμερικανών, όπως δείχνει η έρευνα Rutgers, δε γνώριζαν ότι γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα πωλούνταν, στα δικά τους σούπερ μάρκετ.

Είναι σημαντικό όλοι οι γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί και τα προϊόντα, όπου συμμετέχουν, ως συστατικά, να έχουν κάποιου είδους σήμανση. Πρέπει, επίσης, να θεσπιστούν κανόνες, ώστε να διευκολύνεται η παρακολούθηση των Γ.Τ.Ο., σε όλη την τροφική αλυσίδα.

# Είναι τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα ασφαλή, για βρώση;
Οι Καταναλωτές έχουν δικαίωμα, στην ασφάλεια. Επειδή δεν υπάρχουν αρκετά δεδομένα, σχετικά, με τις επιδράσεις των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών, στην υγεία των ανθρώπων και των ζώων, οι γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί πρέπει να υποβάλλονται, σε ελέγχους ασφαλείας, σύμφωνα με τα υψηλότερα επιστημονικά πρότυπα και να υπόκεινται, σε αυστηρές διαδικασίες έγκρισης.

Οι εταιρείες βιοτεχνολογίας πραγματοποιούν κάποιους ελέγχους ασφαλείας, σε γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα, αλλά αυτό δεν είναι μια αρκετά καλή εγγύηση, για τους Καταναλωτές. Η Monsato (εταιρεία βιοτεχνολογίας), έκρυψε επιστημονικά ευρήματα, που έδειχναν πως ποντίκια, που τρέφονταν, με γενετικά τροποποιημένο καλαμπόκι (ΜΟΝ863), παρουσίασαν ανωμαλίες. Η Monsato έπρεπε να είχε δημοσιοποιήσει αυτά τα αποτελέσματα, ώστε να γίνουν περαιτέρω επιστημονικές και λεπτομερείς εξετάσεις.

Οι Καταναλωτές δεν πρέπει να γίνονται πειραματόζωα. Οι γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί δεν πρέπει να πωλούνται, στην αγορά, μέχρις ότου εγκριθούν, επίσημα και έχουν εξετασθεί, από ανεξάρτητους επιστήμονες, των οποίων η ευθύνη είναι το γενικό συμφέρον και όχι το συμφέρον των εταιρειών βιοτεχνολογίας.

Μόλυνση μη γενετικά τροποποιημένων τροφίμων.

Οι Καταναλωτές έχουν το δικαίωμα της επιλογής και αυτό το δικαίωμα θα τεθεί, σε κίνδυνο, αν οι κυβερνήσεις δεν αναπτύξουν ισχυρά μέτρα, για να εμποδίσουν τη μόλυνση των μη γενετικά τροποποιημένων καλλιεργειών.

Πώς γίνεται η μόλυνση
Γενετικά τροποποιημένη γύρη μπορεί να μεταφερθεί, σε μη γενετικά τροποποιημένες καλλιέργειες, με τα έντομα, ή τον άνεμο. Η μόλυνση των μη γενετικά τροποποιημένων καλλιεργειών μπορεί, επίσης, να συμβεί, κατά τη διαδικασία της σποράς ή της μεταφοράς.

Σε χώρες, όπου οι κυβερνήσεις σχεδιάζουν να επιτρέψουν την καλλιέργεια γενετικά τροποποιημένων οργανισμών, πρέπει να ληφθούν αυστηρότατα μέτρα, τα οποία θα διασφαλίζουν την ύπαρξη, ζωνών ελευθέρων γενετικά τροποποιημένων οργανισμών.

Τα τρόφιμα, χωρίς γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς, δεν πρέπει να μετατραπούν, σε πολυτέλεια. Στις περισσότερες χώρες, οι παραγωγοί των μη γενετικά τροποποιημένων πληρώνουν το κόστος της μόλυνσης. Αντίθετα αυτοί, που προκαλούν τη μόλυνση, με τους γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς, πρέπει να θεωρούνται υπεύθυνοι, για τη μόλυνση των μη γενετικά τροποποιημένων καλλιεργειών. Τα τρόφιμα, χωρίς Γ.Τ.Ο., δεν πρέπει να μετατραπούν σε είδος πολυτελείας, αλλά πρέπει να παραμείνουν διαθέσιμα, για όλους τους Καταναλωτές.

Γενετικά Τροποποιημένοι Οργανισμοί

Παραγωγή και διανομή τροφίμων
Ας δούμε, κατ΄αρχάς, ποιες εταιρίες "βρίσκονται πίσω", από τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα, σε ποιες χώρες, καλλιεργούνται οι γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί, τι συμβαίνει, με την αποκλειστικότητα της χρήσης τους, τα πνευματικά δικαιώματα και τη νομοθεσία, που διέπει αυτά τα δικαιώματα.

Ελάχιστες χώρες καλλιεργούν γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς (Γ.Τ.Ο.) και η τεχνολογία έχει επικεντρωθεί, σε πέντε βασικές καλλιέργειες:

Οι καλλιέργειες αυτές καλύπτουν την πλειοψηφία της παραγωγής. Δυστυχώς, όμως, υπάρχουν πληροφορίες ότι, σύντομα, θα εισαχθούν νέες Γενετικά Τροποποιημένες ποικιλίες, όπως ρύζι, στάρι, και καρπούζι. Και σύμφωνα με άλλες πληροφορίες, όχι διασταυρωμένες, ήδη κυκλοφορούν πατάτες και πρόσφατα κάποιοι πρότειναν και κοτόπουλα, για δήθεν αντιμετώπιση της γρίπης των πουλερικών.

Με εξαίρεση το βαμβάκι, οι υπόλοιπες ήδη καλλιεργούμενες Γ.Τ. ποικιλίες χρησιμοποιούνται, επισήμως, ως ζωοτροφές. Όμως, γνωρίζουμε ότι χρησιμοποιούνται και για την παραγωγή αμύλων, ελαίων και πρόσθετων, που είναι συστατικά πολλών βιομηχανικών τροφίμων.

Σύμφωνα με τη Διεθνή Υπηρεσία, για την Απόκτηση Εφαρμογών Γεωργικής Βιοτεχνολογίας (International Service for the Acquisition of Agri-Biotech Applications): Η έκταση γης, που χρησιμοποιούνταν, για καλλιέργεια Γ.Τ.Ο.,

Ο αριθμός των αγροτών, που καλλιεργούσαν Γ.Τ.Ο.,

Από αυτά:

Όμως, ασκείται μια τρομακτική πίεση, σε χώρες όπως η Ινδονησία, η Μαλαισία, η Ρωσία κ.λπ., ώστε να επιτραπεί η καλλιέργεια των Γ.Τ.Ο. και σε αυτές. Οι χώρες αυτές εκβιάζονται, με τη διαπραγμάτευση του εξωτερικού τους χρέους.

Τα στοιχεία της Διεθνούς Υπηρεσίας, για την Απόκτηση Εφαρμογών Γεωργικής Τεχνολογίας θεωρούνται παραποιημένα, γιατί η Υπηρεσία αυτή χρηματοδοτείται, μερικώς, από εταιρίες βιοτεχνολογίας. Σύμφωνα με το Δίκτυο των Συνειδητοποιημένων Αγροτών, πολλά στοιχεία βασίζονται, σε απλές εκτιμήσεις ή είναι επιστημονικώς αντιφατικά. Καταλαβαίνουμε, λοιπόν, ότι η κατάσταση είναι πολύ χειρότερη.

Η ιδιοκτησία της τεχνογνωσίας των Γ.Τ. καλλιεργειών ανήκει, μόνο, σε τρεις εταιρίες.

 Οι εταιρίες αναζητούν, απεγνωσμένα, περισσότερες χώρες και εκτάσεις, για να επεκταθούν οι Γ.Τ.Ο., αλλιώς, τα τρόφιμα θα έχουν περιορισμένες αγορές και η πώληση της παραγωγής δε θα καλύπτει το τεράστιο κόστος, που δαπανάται, στην έρευνα, την ανάπτυξη και την προώθησή τους. Η διαρκώς επαναλαμβανόμενη παραπληροφόρηση των Καταναλωτών, σχετικά με τους Γ.Τ.Ο., είναι ένα μέρος του πολύπλοκου σχεδίου προώθησης.

Οι επιδοτήσεις, από εθνικές κυβερνήσεις, και πολυεθνικές εταιρίες βιοτεχνολογίας έχουν οδηγήσει, στην αύξηση των Γ.Τ. καλλιεργειών. Η κυβέρνηση των Η.Π.Α. κατέβαλε 1,6 δισεκατομμύρια δολάρια, στους καλλιεργητές σόγιας, το 2004 και για το 2005, θα καταβάλει 2,5 δισεκατομμύρια δολάρια. Οι κινέζοι και αμερικανοί καλλιεργητές βαμβακιού, λαμβάνουν το μισό τους εισόδημα, ως επιδότηση.

Σήμανση και ανιχνευσιμότητα
Στις 3/7/2002, ψηφίστηκε στο Ευρωκοινοβούλιο, η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, για τη σήμανση και την ανιχνευσιμότητα των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών και των παραγώγων τους, τόσο στα τρόφιμα όσο και στις τροφές των ζώων.

Το ΚΕ.Π.ΚΑ., όπως και άλλα μέλη-Οργανώσεις της Ευρωπαϊκής Καταναλωτικής Οργάνωσης (BEUC), πριν την ψηφοφορία, έστειλαν επιστολές, σε όλους τους Ευρωβουλευτές, προκειμένου να τους πείσουν να ψηφίσουν, υπέρ της ασφάλειας των Καταναλωτών. Η ενέργεια αυτή είχε θετική ανταπόκριση, από την πλειοψηφία των Ευρωβουλευτών, γεγονός, που αποδεικνύουν και τα αποτελέσματα της ψηφοφορίας, που ήταν 290 υπέρ, έναντι 200 κατά.

Σε εφαρμογή, λοιπόν, της παραπάνω απόφασης του Ευρωκοινοβουλίου εκδόθηκε ο κανονισμός 1829/2003, ο οποίος προβλέπει ότι, από 18 Απριλίου του 2004, όσα τρόφιμα παράγονται, στην Ευρωπαϊκή Ένωση και περιέχουν, στα συστατικά τους, πάνω από 0,9%, γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς, φέρουν υποχρεωτικά την ανάλογη σήμανση.

Με αυτή τη νομοθεσία, δίνεται η δυνατότητα, στον Καταναλωτή, να επιλέξει, εάν θα καταναλώσει ή όχι τρόφιμα ή συστατικά, τα οποία προέρχονται, από γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς, δικαίωμα, που μέχρι πρότινος, του το αρνούνταν. Το σύστημα αυτό, για πρώτη φορά, αναγνωρίζει τα βασικά δικαιώματα του Καταναλωτή, το δικαίωμα της πληροφόρησης και της επιλογής. Παράλληλα, θα ενισχύσει τη σήμανση των προϊόντων και θα αποτελέσει το κλειδί, για την απόσυρση προϊόντων, τα οποία εγκυμονούν κινδύνους, για την υγεία και το περιβάλλον. Η παρακολούθηση, ο έλεγχος και η επαλήθευση των συστατικών, που αναγράφονται, στις ετικέτες, είναι οι μόνοι τρόποι, για να διασφαλίσουμε την υγεία των Καταναλωτών.

Υπέρ ή κατά της Γενετικής Μηχανικής (Γ.Μ.);
Πιθανά πλεονεκτήματα της Γ.Μ.:

Πιθανοί Κίνδυνοι της Γ.Μ.:

Από τα όσα, βέβαια, αναλύθηκαν παραπάνω, για τον τρόπο παραγωγής και διάθεσης των Γ.Τ.Ο., είναι κατανοητό ότι, οι εταιρείες παραγωγής τους, για το τελευταίο πράγμα, που ενδιαφέρονται, είναι η καταπολέμηση του προβλήματος της παγκόσμιας πείνας. Για τις επιπτώσεις, στην υγεία, δεν έχουμε, ακόμη, σίγουρα στοιχεία. Μπορεί να υπάρχουν μελέτες, να ακούγονται πολλά, αλλά επίσημα δεδομένα δεν έχουν δει το φως της δημοσιότητας, πιθανόν καλά κρυμμένα. Βεβαιωμένος κίνδυνος είναι η μόλυνση του περιβάλλοντος και ας δούμε μερικά στοιχεία, για αυτήν.

Καταναλωτής

Η Καταναλωτική Αγωγή του σημερινού μαθητή είναι η καλύτερη ασπίδα αυτοπροστασίας του αυριανού πολίτη

   Με τον όρο "Κατανάλωση" εννοούμε τη χρησιμοποίηση κάθε είδους αγαθών και υπηρεσιών για την ικανοποίηση ανθρωπίνων αναγκών. Η κατανάλωση αγαθών και υπηρεσιών είναι καθημερινή ανάγκη που σε μεγάλη έκταση, άμεσα ή έμμεσα, καθορίζει την επιβίωση, την υγεία και ασφάλεια, την ποιότητα ζωής, τη συμπεριφορά και τη στάση του καταναλωτή απέναντι στον εαυτό του, στο περιβάλλον και την κοινωνία.

   Κι ενώ είναι εύκολο να ορίσουμε τα αγαθά και τις υπηρεσίες, ο ορισμός των "ανθρώπινων αναγκών" είναι μια αρκετά δύσκολη και προσωπική υπόθεση. Πέρα από τις "βασικές" (αντικειμενικές) ανάγκες που εξασφαλίζουν ένα ελάχιστο επίπεδο ανθρώπινης διαβίωσης και δεν διαφέρουν σημαντικά από άνθρωπο σε άνθρωπο, ο κάθε πολίτης "δημιουργεί" μια σειρά "υποκειμενικών" αναγκών που του εξασφαλίζουν (έναντι σημαντικού έως δυσβάσταχτου κόστους) τον προσωπικό του τρόπο ζωής. Οι "υποκειμενικές" ανάγκες καθορίζουν μια καταναλωτική συμπεριφορά που αντικατοπτρίζει τη φιλοσοφία, τις ηθικές αξίες, την παιδεία και την προσωπικότητα του κάθε ατόμου. Είναι λοιπόν εξαιρετικά σημαντικό να μάθει κανείς από πολύ νωρίς, πώς να ορίζει τις ανάγκες του για να εξασφαλίζει ένα επίπεδο ανθρώπινης διαβίωσης, χωρίς να θυσιάζει τις ανθρώπινες αξίες του.

   Η σύγχρονη κοινωνία χαρακτηρίζεται από υπερκαταναλωτισμό που οδηγεί σε αποπροσανατολισμό, αλλοτρίωση και κρίση αξιών με δυσβάσταχτες συνέπειες για το άτομο, την οικογένεια, την κοινωνία και το περιβάλλον. Στο όνομα του "εκμοντερνισμού" και της "in-συμπεριφοράς" έχουμε αλωθεί από ξενόφερτα καταναλωτικά πρότυπα και κινδυνεύουμε να χάσουμε την πολιτισμική μας ταυτότητα.

   Η Μεσογειακή διατροφή που στήριξε τον αρχαίο αλλά και το σύγχρονο πολιτισμό μας για χιλιάδες χρόνια, έδωσε τη θέση της στην ανθυγιεινή και άκρως επικίνδυνη διατροφή "δυτικού τύπου" και αρχίσαμε ήδη να πληρώνουμε το κόστος της αδιαφορίας και της αδράνειάς μας. Μεγαλώνουμε τις πρώτες "γεννιές του χάμπουργκερ και της κόκα-κόλα". Και διεκδικούμε παγκόσμιες πρωτιές στην παιδική παχυσαρκία, την υπέρταση, τον σακχαρώδη διαβήτη, τον καρκίνο, τις καρδιοπάθειες και ένα σωρό άλλες ασθένειες "δυτικού τύπου" που έχουν διατροφική βάση. Με την εισβολή της δυτικής υποκουλτούρας τείνουμε να εξομοιωθούμε στη συμπεριφορά και στη στάση ζωής με τον κάθε "βάρβαρο" οικονομικό κατακτητή, που -αλλοίμονο- δεν απειλεί μόνο το πορτοφόλι μας, απειλεί αυτή την ίδια την ύπαρξή μας.

   Ο μόνος τρόπος για να αναστρέψουμε την πορεία αυτή είναι η σωστή αγωγή των σημερινών μαθητών και αυριανών πολιτών σε θέματα καταναλωτικής συμπεριφοράς. Πρέπει επιτέλους να ασχοληθούμε σοβαρά, συντονισμένα και πολυδιάστατα με αυτό που ονομάζουμε "Καταναλωτική Αγωγή". Πρέπει να διδάξουμε στα παιδιά, τους αυριανούς πολίτες, ποια είναι, πως θα ασκήσουν και πώς θα κατοχυρώσουν τα Παγκόσμια Δικαιώματα του Καταναλωτή, που αν και έχουν θεσπιστεί από τον ΟΗΕ σαν βασικά ανθρώπινα δικαιώματα, παραβιάζονται και καταπατούνται καθημερινά. Πρέπει να μάθουν να ξεχωρίζουν τις ανάγκες απ' τις επιθυμίες τους και να επιλέγουν προσεκτικά τα αγαθά και τις υπηρεσίες με τα οποία θα τις καλύψουν. Πρέπει να συνειδητοποιήσουν τη μεγάλη σημασία των επιλογών τους για την υγεία και την ασφάλειά τους, για την κοινωνία και το περιβάλλον. Πρέπει να συνειδητοποιήσουν την τεράστια οικονομική δύναμη που διαθέτει ο οργανωμένος (σε οργανώσεις Καταναλωτών) και ενημερωμένος Καταναλωτής και να τη βάλουν -σαν αυριανοί υπεύθυνοι πολίτες- να δουλέψει προς τη σωστή κατεύθυνση.

Η "Κατανάλωση" δεν είναι μια απλή οικονομική συναλλαγή. Είναι συμπεριφορά και στάση ζωής με πολλές και σημαντικές διαστάσεις. Διαστάσεις οικονομικές, κοινωνικές, πολιτισμικές, ηθικές, ανθρωπιστικές, υπαρξιακές, περιβαλλοντολογικές. Αξίζει να σημειωθεί ότι, βασικός μοχλός αναστροφής των διεργασιών καταστροφής του Περιβάλλοντος, είναι η "Αειφόρος Κατανάλωση". Κατά συνέπεια, η καταναλωτική μας συμπεριφορά σφραγίζει και καθορίζει τη ζωή μας και σαν τέτοια δεν πρέπει να αφεθεί στην τύχη. Η "Καταναλωτική, όπως και η Διατροφική και η Περιβαλλοντική Αγωγή" πρέπει να αποτελέσουν βασικές προτεραιότητες του εκπαιδευτικού μας συστήματος, όχι κατώτερες από την ιστορία μας και τον πολιτισμό μας.

  Το Ελληνικό Σχολείο, σαν αναπόσπαστο κομμάτι της Ελληνικής κοινωνίας, περνά μέσα από βαθιά και συνεχή κρίση. Η κρίση αυτή τροφοδοτείται από την κοινωνία και αντικατοπτρίζεται σε όλες της εκφάνσεις της καθημερινής μας ζωής. Είναι καιρός εμείς οι δάσκαλοι κάθε βαθμίδας να συναισθανθούμε τις ευθύνες μας και την αποστολή μας. Είναι καιρός να σπάσουμε τον φαύλο κύκλο που ανατροφοδοτεί και θρέφει την κρίση της παιδείας και της κοινωνίας μας.

Ρόλος Καταναλωτή
   Ο Καταναλωτής είναι ο πιο σημαντικός κρίκος. Είναι αυτός, που τροφοδοτεί ή καταστρέφει τα όνειρα κάθε εταιρίας, με τις επιλογές του και αυτός, που αποφασίζει, για το αν θα καταναλώσει ή όχι τα Γ.Τ. Τρόφιμα.

   Ωστόσο, ο κίνδυνος είναι προ των πυλών. Αν οι πολυεθνικές καταφέρουν και εξαγοράσουν το λιανικό εμπόριο, ο Καταναλωτής δε θα έχει το περιθώριο επιλογής και έτσι, αναγκαστικά, θα αγοράζει Γ.Τ. Τρόφιμα. Υπάρχει και ένας ακόμα κίνδυνος. Οι εταιρείες, που ελέγχουν τους Γ.Τ.Ο., αν διαπιστώσουν ότι τα προϊόντα τους μένουν αζήτητα, στα ράφια, ίσως χαμηλώσουν τις τιμές τους, για να τα κάνουν ελκυστικά, στους Καταναλωτές, ιδίως των χαμηλών εισοδημάτων. Τότε, πρέπει να αντισταθούμε και πάλι. Γιατί η πρακτική των ολιγοπωλίων και των μονοπωλίων είναι γνωστή. Κατεβάζουν τιμές, κυριαρχούν στην αγορά και έπειτα, αφού έχουν εξοντώσει τους ανταγωνιστές τους, αυξάνουν τις τιμές και χειροτερεύουν την ποιότητα, αναγκάζοντας τον Καταναλωτή ή να αγοράσει τα δικά τους προϊόντα ή να μείνει νηστικός.

  Από την άλλη πλευρά, επειδή γνωρίζουμε ότι, ήδη, καλλιεργούνται και κυκλοφορούν Γ.Τ.Ο., στην αγορά και δε θέλουμε να εθελοτυφλούμε, ως πρώτο βήμα, οι Καταναλωτές απαιτούμε, άμεσα και σε παγκόσμιο επίπεδο, να:

·         Υιοθετηθούν και να εφαρμόζονται υποχρεωτικοί έλεγχοι, πριν εισαχθεί ο κάθε Γενετικά Τροποποιημένος Οργανισμός, στην αγορά.

·         Αναγράφονται όλα τα συστατικά ενός προϊόντος, στη σήμανση των ίδιων των γενετικώς τροποποιημένων οργανισμών, των παραγώγων τους και των ζωοτροφών.

·         Πραγματοποιούνται έλεγχοι, για την ανίχνευση των Γ.Τ.Ο., σε ολόκληρη την αλυσίδα, από την παραγωγή, την προώθηση και τη διάθεση ενός προϊόντος.

Αδιαπραγμάτευτος, όμως, στόχος μας, όσο ακόμη έχουμε τα περιθώρια, παραμένει το: ΟΧΙ, στους Γενετικά Τροποποιημένους Οργανισμούς.

Γιατί:

 Γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα - η αντιπαράθεση συνεχίζεται

Η αντιπαράθεση για τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα (GM) συνεχίζεται για αρκετά χρόνια τώρα, με ένα μεγάλο μέρος της συζήτησης να επικεντρώνεται στο αν αυτά τα τρόφιμα είναι ή όχι ασφαλή για κατανάλωση. Χάρη στην επιστημονική έρευνα, τη βελτιωμένη κατανόηση της τεχνολογίας και τους νέους κανονισμούς, οι περισσότεροι από αυτούς που συμμετέχουν στη συζήτηση για τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα συμφωνούν πια ότι τα τρόφιμα και τα συστατικά που προέρχονται από τις διαθέσιμες γενετικά τροποποιημένες καλλιέργειες είναι απίθανο να παρουσιάσουν κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία.

Αξιολόγηση της ασφάλειας

Ένα σημαντικό σημείο που πρέπει να θυμόμαστε κατά την εξέταση της ασφάλειας των γενετικά τροποποιημένων τροφίμων, είναι ότι πρέπει να εξεταστεί το τρόφιμο στη μορφή που καταναλώνεται και όχι η διαδικασία παραγωγής μεμονωμένα. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αξιολογηθούν οι ιδιότητες και η γενική ασφάλεια των τροφίμων, ακριβώς όπως συμβαίνει με τα τρόφιμα που παράγουμε χρησιμοποιώντας τις συμβατικές μεθόδους. Η νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης απαιτεί τα γενετικά τροποποιημένα προϊόντα να υποβάλλονται σε αυστηρή αξιολόγηση ασφάλειας πριν δοθεί η έγκριση για κατανάλωση.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) και ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) των Ηνωμένων Εθνών συμφώνησαν ότι μια μεθοδολογία, αποκαλούμενη «ουσιαστική ισοδυναμία», είναι η πρακτικότερη προσέγγιση για να αξιολογήσουν την ασφάλεια των γενετικά τροποποιημένων τροφίμων και των συστατικών των τροφίμων.

Η «ουσιαστική ισοδυναμία» εστιάζει στο προϊόν αντί της διαδικασίας παραγωγής. Είναι μια αυστηρή διαδικασία, η οποία περιλαμβάνει μια λεπτομερή λίστα παραμέτρων και χαρακτηριστικών που πρέπει να εξεταστούν, συμπεριλαμβανομένων του μοριακού χαρακτηρισμού της γενετικής τροποποίησης, του αγρονομικού χαρακτηρισμού, των θρεπτικών και τοξικολογικών αξιολογήσεων.

Η προσέγγιση της «ουσιαστικής ισοδυναμίας» αναγνωρίζει ότι ο στόχος της αξιολόγησης δεν μπορεί να είναι η καθιέρωση της απόλυτης ασφάλειας. Το σημαντικό συμπέρασμα είναι ότι αν, μετά από την αξιολόγηση, η ασφάλεια του νέου προϊόντος είναι συγκρίσιμη (ουσιαστικά ισοδύναμη) με αυτή ενός συμβατικού αντίστοιχου προϊόντος, τότε το επίπεδο επικινδυνότητας είναι συγκρίσιμο με αυτό των τροφίμων που καταναλώνουμε ακίνδυνα για χιλιάδες έτη. Εντούτοις, εάν το γενετικά τροποποιημένο προϊόν έχει νέα γνωρίσματα ή χαρακτηριστικά που δεν το καθιστούν πια ουσιαστικά ισοδύναμο (όπως το υψηλότερο επίπεδο μιας βιταμίνης), τότε απαιτείται πρόσθετη αξιολόγηση. Αυτή η αξιολόγηση εστιάζει στα αποτελέσματα που μπορεί να έχει το νέο γνώρισμα στην ασφάλεια των νέων τροφίμων και μπορεί να περιλαμβάνει διάφορους τύπους δοκιμών για να προσδιορίσει την ασφάλεια.

   Τα νεότερα για τις ντομάτες

   Οι επιστήμονες στο Ηνωμένο Βασίλειο, σε συνεργασία με συναδέλφους στην Ιαπωνία και τη Γερμανία, ανέπτυξαν ντομάτες που είναι τρεις φορές πλουσιότερες από τις κανονικές σε β-καροτένιο, ένα απαραίτητο συστατικό για την υγεία.

   Τα καροτενοειδή είναι μια ομάδα φυτικών χρωστικών ουσιών που ευθύνονται κατά μεγάλο ποσοστό για το κίτρινο και κόκκινο χρώμα των φρούτων, των λαχανικών και των λουλουδιών. Ένα από αυτά, το β-καροτένιο, μετατρέπεται από το ανθρώπινο σώμα σε βιταμίνη Α. Πρόκειται για ένα βασικό θρεπτικό συστατικό, οι ελλείψεις του οποίου έχουν συνδεθεί με τη στεφανιαία καρδιακή νόσο, κάποιους τύπους καρκίνου και εκφυλισμό της ωχράς κηλίδας, μια κατάσταση των ματιών που μπορεί να οδηγήσει στην τύφλωση. Έρευνες επίσης δείχνουν ότι οι υψηλές προσλήψεις του β-καροτένιου μπορούν να είναι ευεργετικές για το ανοσοποιητικό σύστημα και να μειώσουν την καταστροφή του δέρματος από το φως του ήλιου. Το Ταμείο των Ηνωμένων Εθνών για τα Παιδιά (UNICEF) υπολογίζει ότι, κάθε χρόνο, θα μπορούσαν να αποτραπούν 1 με 2 εκατομμύρια θάνατοι παιδιών ενός έως τεσσάρων ετών, αν λάμβαναν περισσότερη βιταμίνη Α.

Η ντομάτα και τα προϊόντα της (π.χ. χυμοί, σούπες, σάλτσες και κέτσαπ) είναι σημαντικές πηγές καροτενοειδών στη δίαιτα. Οι ντομάτες περιέχουν επίσης άλλα σημαντικά θρεπτικά συστατικά, όπως βιταμίνη Ε, βιταμίνη C και φλαβονοειδή. Οι περισσότεροι άνθρωποι, ωστόσο, καταναλώνουν λιγότερο από τη συνιστάμενη καθημερινή κατανάλωση των πέντε μερίδων φρούτων και λαχανικών.

Μια προσέγγιση για την αύξηση της διαιτητικής πρόσληψης των καροτενοειδών είναι να αυξηθούν τα επίπεδά τους στα φρούτα και τα λαχανικά. Για να επιτύχουμε αυτόν τον σκοπό, είναι απαραίτητο να γίνει κατανοητό με ποιο τρόπο τα φυτά ελέγχουν τον σχηματισμό και τη συσσώρευση των καροτενοειδών, χρησιμοποιώντας βιοχημεία, μοριακή βιολογία και ηλεκτρονική μικροσκοπία. Λόγω της οικονομικής απαίτησης και των συστατικών των ντοματών που προάγουν την υγεία, η αύξηση του θρεπτικού περιεχομένου είναι ένας σημαντικός στόχος για αυτό το είδος έρευνας. 

Ο καθηγητής Peter Bramley και η ομάδα του στο Royal Holloway, στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, έχουν αλλάξει τον τρόπο που οι ντομάτες δημιουργούν καροτενοειδή με την εισαγωγή ενός γονιδίου από ένα βακτήριο. Το γονίδιο μετατρέπει την ένωση φυτοένιο σε λυκοπένιο, το φωτεινό κόκκινο χρώμα στις ντομάτες, το οποίο συμμετέχει στη συνέχεια στην παραγωγή του β-καροτένιου. Οι ντομάτες που προκύπτουν περιέχουν μέχρι και 3,5 φορές περισσότερο β-καροτένιο από τα κανονικά επίπεδα. Η τροποποίηση δεν έχει επιπτώσεις στην αύξηση ή την ανάπτυξη του φυτού και μπορεί να μεταφερθεί στις επόμενες γενιές.

Οι ερευνητές ανέφεραν ότι η αύξηση της ποσότητας β-καροτένιου και άλλων καροτενοειδών στα τρόφιμα θεωρείται γενικά αποτελεσματικότερη από τη λήψη συμπληρωμάτων υπό μορφή χαπιών, καθώς άλλα θρεπτικά συστατικά στα τρόφιμα δρούν συνεργιστικά με τα καροτενοειδή. Υπάρχουν επίσης στοιχεία ότι οι επεξεργασμένες και κονσερβοποιημένες ντομάτες και τα προϊόντα από ντομάτες είναι περισσότερο υγιεινές πηγές θρεπτικών συστατικών, επειδή βελτιώνουν την απορρόφηση των καροτενοειδών στο έντερο.

Τι υπάρχει καθ' οδόν στη βιοτεχνολογία τροφίμων;

   Διάφορες φυτικές ποικιλίες έχουν εμπλουτισθεί με γενετική τροποποίηση και μέχρι τώρα οι τροποποιήσεις που έχουν λειτουργήσει καλύτερα είναι οι απλούστερες- εκείνες που μπορούν να ολοκληρωθούν με την εισαγωγή μόνο ενός γονιδίου στα φυτά με ελάχιστες επιπτώσεις στη φυσιολογία τους. Πολλές περισσότερες υποψήφιες τροποποιήσεις αναμένουν να εισαχθούν και καθώς οι μέθοδοι  βελτιώνονται, μπορούν να γίνουν πραγματικότητα πιο φιλόδοξες τροποποιήσεις. 

Τι κάνουν;

   Μέχρι τώρα η έρευνα στα γενετικά τροποποιημένα καλλιεργούμενα φυτά αφορούσε στη δημιουργία ποικιλιών, που είναι πιο πιθανό να αντιμετωπίσουν περιβαλλοντικές πιέσεις όπως οι ασθένειες ή τα ζιζανιοκτόνα. Πολλές καλλιέργειες ανθεκτικές σε ιούς και ζιζανιοκτόνα έχουν εισαχθεί επιτυχώς. Επίσης, θα πρέπει να βρούμε τρόπους να πραγματοποιήσουμε πιο περίπλοκα προγράμματα, όπως για παράδειγμα κατασκευή δημητριακών που δεσμεύουν άζωτο, το «Άγιο Δισκοπότηρο» της βιοτεχνολογίας φυτών. Η πολυπλοκότητα της σχέσης μεταξύ των αζωτοδεσμευτικών βακτηρίων και των φυτών-ξενιστών είναι απίθανο να αναπαραχθεί τεχνητά στο εγγύς μέλλον. Εντούτοις, η παραγωγή δημητριακών, όπως το ρύζι, έχει διπλασιαστεί κατά την τελευταία γενιά και οι διεθνείς προσπάθειες συνεργασίας πρέπει να εξασφαλίσουν ότι η βιοτεχνολογία θα βοηθήσει τους επιστήμονες να συνεχίσουν να βελτιώνουν την ποιότητα και την ποσότητα της παραγωγής. Αυτό είναι ουσιαστικό για να ικανοποιηθούν οι απαιτήσεις ενός όλο και πιο πολυάριθμου και εύπορου παγκόσμιου πληθυσμού και να ξεπεραστούν οι προκλήσεις της μείωσης των διαθέσιμων εκτάσεων παραγωγής και της παροχής νερού.

   Αν και η έρευνα έχει επικεντρωθεί σε χαρακτηριστικά που κυβερνώνται από ένα μόνο ενιαίο γονίδιο, είναι εν εξελίξει πιο μακροχρόνιες έρευνες για τα πιο περίπλοκα χαρακτηριστικά που ελέγχονται από διάφορα γονίδια. Αυτό περιλαμβάνει τη δυνατότητα να ενσωματώσουμε ακριβείς, αυτόματους δείκτες στα φυτά. Αυτοί οι δείκτες θα επισημαίνουν στον αγρότη τι απαιτείται σε ό,τι αφορά την τροφοδοσία με λίπασμα και νερό και πότε ακριβώς πρέπει να εφαρμοστεί. Κατ' αυτόν τον τρόπο, θα αποφευχθούν σπάταλες ποσότητες ακριβών και περιορισμένων πόρων, εφαρμόζοντάς τους μόνο όταν το προϊόν δείχνει ότι υπάρχει ανάγκη για αυτούς. Οι προσπάθειες που καταβάλλονται για δημιουργία ανθεκτικών στην ξηρασία καλλιεργειών θα φέρουν προφανή πλεονεκτήματα στους αγρότες σε περιοχές χαμηλών βροχοπτώσεων. Καθώς οι τεχνικές γίνονται όλο και πιο περίπλοκες, θα υπάρξει επίσης μια μετατόπιση προς φυτά που τροποποιούνται για να έχουν θρεπτικές ιδιότητες ή ιδιότητες που προάγουν την υγεία. Παραδοσιακά τρόφιμα και τροφές που πωλούνται ως βασικά προϊόντα θα εμπλουτιστούν με συγκεκριμένα γνωρίσματα για να εξυπηρετήσουν τις ιδιαίτερες αγορές. Βελτιώσεις σε αυτά τα προϊόντα θα γίνουν με στόχο τη βελτίωση της υγείας, της διατροφής, της γεύσης και τις νέες μεθόδους επεξεργασίας. Η βιοτεχνολογία τροφίμων ετοιμάζει πολλά προϊόντα με πολλές υποσχέσεις.

Συγκεκριμένες εξελίξεις περιλαμβάνουν τη μείωση της αλλεργιογόνου δράσης στα τρόφιμα, καθώς επίσης και τη μείωση του επιπέδου μυκοτοξινών - ισχυρές τοξίνες, συχνά κατασταλτικές του ανοσοποιητικού συστήματος και καρκινογόνες - που εναποτίθενται στα σιτηρά και σε άλλα προϊόντα από τους μύκητες κατά τη διάρκεια της εποχής της ανάπτυξης ή κατά τη διάρκεια της αποθήκευσης. Στο Πανεπιστήμιο Nagoya στην Ιαπωνία, παραδείγματος χάριν, οι ερευνητές έχουν κατορθώσει να μειώσουν τα επίπεδα της σημαντικότερης αλλεργιογόνου πρωτεΐνης στο ρύζι από 70 έως 80% με την εισαγωγή ενός αποκαλούμενου αντιαγγελιαφόρου γονιδίου, που εμποδίζει την παραγωγή της πρωτεΐνης στο φυτό. Οι παραγωγοί θέλουν επίσης να μειώσουν άλλα μόρια που παράγονται από τα φυτά και που μπορούν να είναι «αντιθρεπτικά» ή τοξικά.

Περαιτέρω εργασία που στρέφεται στη βελτίωση του θρεπτικού περιεχομένου των τροφίμων περιλαμβάνει την τροποποίηση των ιδιοτήτων των ελαίων, των πρωτεϊνών και των υδατανθράκων, καθώς επίσης και την τροποποίηση της περιεκτικότητας σε βιταμίνες και ανόργανα άλατα (παραδείγματος χάριν βιταμίνες C και E και β-καροτίνη στα φρούτα και τα λαχανικά). Προτεραιότητες αποτελούν επίσης η αυξημένη πεπτικότητα και τα τρόφιμα που συμβάλλουν στην πρόληψη κάποιων μολυσματικών και φυσιολογικών ασθενειών. Τα τρόφιμα με τα πρόσθετα οφέλη στην υγεία θα λάβουν περισσότερη προσοχή και προτεραιότητα. Παραδείγματος χάριν, είναι πιθανό να αναπτυχθούν εμβόλια ενσωματωμένα σε τρόφιμα, που μειώνουν τα επίπεδα χοληστερόλης ή μειώνουν την πιθανότητα καρκίνου.

Μια κριτική για τη βιοτεχνολογία τροφίμων είναι ότι λίγες, ενδεχομένως, από τις συγκομιδές που έχουν προκύψει μέχρι τώρα έχουν ωφελήσει τους αγρότες στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Διάφορες μελλοντικές καινοτομίες μπορεί να βοηθήσουν. Παραδείγματος χάριν, αναπτύσσονται ζωοτροφές που περιέχουν περισσότερες θερμίδες και άρα οδηγούν σε αποδοτικότερη παραγωγή ζωικού κεφαλαίου. Επίσης, θα δημιουργηθούν ανθεκτικές σε ιούς ποικιλίες για κάποιες καλλιέργειες, που είναι βασικά τρόφιμα των φτωχών, όπως η γλυκιά πατάτα και η μανιόκα ∙ κάποιες θα μπορούσαν επίσης να βελτιωθούν θρεπτικά. Μια άλλη σπουδαία εξέλιξη είναι ρύζι που έχει βελτιωμένο πρωτεϊνικό περιεχόμενο, ώστε να περιλαμβάνει υψηλότερα επίπεδα του απαραίτητου αμινοξέος λυσίνη. Αυτό μπορεί να βοηθήσει στη μείωση της παιδικής τύφλωσης, που προκαλείται από την ανεπάρκεια λυσίνης, σε χώρες όπως η Κίνα.

Ένας άλλος πολύ σημαντικός στόχος είναι να βελτιωθεί η ποιότητα τροφίμων με γενετική τροποποίηση. Μία από τις πρώτες εξελίξεις αφορούσε σε μια ντομάτα που μπορούσε να αφεθεί πάνω στο φυτό για περισσότερο χρόνο, ώστε να αναπτυχθεί η γεύση της, χωρίς να παραωριμάσει και να χαλάσει. Αυτό επιτεύχθηκε χρησιμοποιώντας μια τεχνική που περιλαμβάνει αδρανοποίηση του γονιδίου που είναι αρμόδιο για την παραγωγή ενός ενζύμου, το οποίο επιτίθεται στα κυτταρικά τοιχώματα των ντοματών, αναγκάζοντάς τις τελικά να σαπίσουν μετά τη συγκομιδή. Παρόμοιες μέθοδοι εφαρμόζονται σε άλλα φρούτα, όπως οι μπανάνες, οι φράουλες, τα ροδάκινα και τα πεπόνια. Οι γλυκές πατάτες, σημαντική συγκομιδή σε πολλές φτωχές χώρες του Τροπικού, έχουν βελτιωθεί θρεπτικά με την εισαγωγή μιας συνθετικής γονιδιακής κωδικοποίησης για μια αποθηκευτική πρωτεΐνη. Αυτή η πρωτεΐνη έχει υψηλή περιεκτικότητα στα αποκαλούμενα απαραίτητα αμινοξέα αυτά που το ανθρώπινο σώμα δεν μπορεί να δημιουργήσει από μόνο του.

Η βιοτεχνολογία μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για να αυξήσει την ποσότητα των βιταμινών στα τρόφιμα. Όπως και με τις μελέτες που στοχεύουν στην ενίσχυση της περιεκτικότητας σε βιταμίνες C και Ε σε διάφορα είδη φρούτων και λαχανικών, οι επιστήμονες επιδιώκουν να αυξήσουν την ποσότητα βιταμίνης Α στις ποικιλίες πατατών, μπανανών και ντοματών. Αυτό είναι σημαντικό για τον αναπτυσσόμενο κόσμο, όπου η ανεπάρκεια βιταμίνης Α είναι σχετικά συχνή και οδηγεί σε βλάβες της όρασης. Το ενδιαφέρον για τρόφιμα με ιδιότητες που προάγουν την υγεία ή με ιατρικά χαρακτηριστικά περιλαμβάνει επίσης τη δημιουργία φυτών που θα παραγάγουν εμβόλια, τα οποία θα καταναλώνονται μαζί με το προϊόν.

Οι γενετικά τροποποιημένες καλλιέργειες θα μπορούσαν να ανακουφίσουν από τις αλλεργίες στο μέλλον

   Αντίθετα με τη δημοφιλή πεποίθηση ότι τα τρόφιμα που είναι γεμάτα με πρόσθετες ουσίες και τεχνητές αρωματικές ύλες, τα φυσικά τρόφιμα είναι αυτά που προκαλούν την πλειοψηφία των τροφογενών αλλεργιών.

   Στην πραγματικότητα, οποιαδήποτε τρόφιμα περιέχουν πρωτεΐνες έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν αλλεργικές αντιδράσεις σε μερικούς ανθρώπους και οι βασικές καλλιέργειες περιέχουν δεκάδες χιλιάδες πρωτεϊνών, μερικές μόνο από τις οποίες έχουν αλλεργιογόνες ιδιότητες. Οι πρωτεΐνες στα φιστίκια, το αγελαδινό γάλα, τα αβγά, το σιτάρι, τα φασόλια σόγιας, οι ξηροί καρποί, τα ψάρια και τα οστρακοειδή προκαλούν το 90% όλων των τροφογενών αλλεργιών στην Ευρώπη.

   «Μια αλλεργία είναι μια ανώμαλη αντίδραση του σώματος σε μία ή περισσότερες ουσίες, που στην πλειοψηφία των ανθρώπων δεν προκαλούν κανένα σύμπτωμα», αναφέρει ο Willy De Greef των ALSS (Εφαρμοσμένες Στρατηγικές Βιολογικών Επιστημών) σε μια πρόσφατη επισκόπηση του θέματος.

Αυστηρές διαδικασίες

Ενώ μια αλλεργία είναι, σε μεγάλο βαθμό, ένα κληρονομούμενο χαρακτηριστικό, έχουν προκύψει ανησυχίες ότι με την εμφάνιση της γενετικής μηχανικής - που εισάγει νέες πρωτεΐνες στις καλλιέργειες - οι πρωτεΐνες με αλλεργιογόνες ιδιότητες θα εισαχθούν αθέλητα στα γενετικά τροποποιημένα φυτά (GM). Με βάση αυτές τις ανησυχίες, έχουν συστηθεί, μεταξύ άλλων, από τον WHO, το OECD και το US FDA, αυστηρές διαδικασίες για τη διεξαγωγή μελετών ασφάλειας. Καθώς η μελέτη των αλλεργιών ως πρόβλημα υγείας έχει προχωρήσει ταχύτατα κατά τη διάρκεια των τελευταίων δύο δεκαετιών, είναι τώρα διαθέσιμες διάφορες μέθοδοι αξιολόγησης των νέων προϊόντων για να καθορίσουν εάν τα γενετικά τροποποιημένα φυτά ή άλλα νέα τρόφιμα περιέχουν κάποια γνωστή πηγή αλλεργιογόνων.

   Εφαρμόζονται τρία αυστηρά προγράμματα δοκιμών. Εάν εμφανιστεί μια θετική αντίδραση σε οποιοδήποτε από αυτά, τότε κανονικά η δουλειά που αφορά στο συγκεκριμένο γενετικά τροποποιημένο προϊόν δεν συνεχίζεται. Εντούτοις, εάν η καλλιέργεια πρόκειται να βγει τελικά στο εμπόριο, είναι απαραίτητη η επισήμανση των τροφίμων που προέρχονται από το γενετικά τροποποιημένο φυτό, προκειμένου να προειδοποιήσει τους καταναλωτές για την παρουσία του αλλεργιογόνου.

Ποιος χρειάζεται τα αλλεργιογόνα;

   Η άλλη πλευρά του νομίσματος, αναφέρει ο de Greef, είναι ότι αφού η γενετική μηχανική μπορεί να χρησιμοποιηθεί «για να προσθέσει ευεργετικές πρωτεΐνες σε φυτά, θα μπορούσε επίσης να χρησιμοποιηθεί για να αφαιρέσει τις αλλεργιογόνες πρωτεΐνες, εάν δεν εκτελούν μια λειτουργία ζωτικής σημασίας για την καλλιέργεια. «Είναι απίθανο», συνεχίζει, «να έχουν τα αλλεργιογόνα κάποια λειτουργία ζωτικής σημασίας, καθώς τα περισσότερα από αυτά είναι αποθηκευτικές πρωτεΐνες, που σημαίνει ότι χρησιμεύουν μόνο ως αποθήκες τροφής για τον σπόρο που βλασταίνει. Αυτό σημαίνει ότι αυτή η νέα εφαρμογή της γενετικής μηχανικής θέτει ως στόχο να παρέχει εναλλακτικές, μη αλλεργιογόνες εκδόσεις ορισμένων τροφίμων για ανθρώπους που πάσχουν από τροφογενείς αλλεργίες».

   Αυτήν την περίοδο είναι εν εξελίξει η δημιουργία βάσεων δεδομένων των σημαντικότερων αλλεργιογόνων πρωτεϊνών στα καλλιεργούμενα φυτά ως πρώτο βήμα στη δημιουργία ποικιλιών χωρίς αλλεργιογόνα. Το επόμενο βήμα θα είναι να προσδιοριστεί και έπειτα να απομονωθεί το γονίδιο που κωδικοποιεί τη συγκεκριμένη αλλεργιογόνο πρωτεΐνη και στη συνέχεια να δημιουργηθεί ένα σύστημα με το οποίο μπορεί να αποφευχθεί η παραγωγή αυτής της πρωτεΐνης.

   Το πιο προηγμένο πρόγραμμα αυτού του είδους βρίσκεται σε εξέλιξη στην Ιαπωνία όπου, όπως αναφέρει ο de Greef, οι επιστήμονες είναι «για τα καλά στον δρόμο προς τη δημιουργία γενετικά τροποποιημένου ρυζιού χωρίς το σημαντικότερο αλλεργιογόνο». Αυτό το νέο ρύζι θα έφερνε σημαντική ανακούφιση σε ορισμένους ανθρώπους στη Νοτιοανατολική Ασία, οι οποίοι πάσχουν αυτήν τη στιγμή από αλλεργία σε αυτό το βασικό τρόφιμο της καθημερινή δίαιτα τους.

 ΚΕ.Π.ΚΑ.

Το Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών (ΚΕΠΚΑ ) είναι μία μη κερδοσκοπική , μη κυβερνητική και ανεξάρτητη οργάνωση καταναλωτών. Το ΚΕΠΚΑ είναι η πρώτη ( Α.Μ. 1 ) αναγνωρισμένη ένωση καταναλωτών σύμφωνα με το N. 2251/94 " για την προστασία των καταναλωτών." Αποτελείται από τους ίδιους τους καταναλωτές και είναι ανεξάρτητο από πολιτικά κρατικά ή επιχειρηματικά συμφέροντα.

Το ΚΕΠΚΑ Ιδρύθηκε το 1982 στη Θεσσαλονίκη και με τη δημιουργία ενός πανελλαδικού δικτύου γραφείων ενημέρωσης καταναλωτή έχει ως βασικούς στόχους

  την προστασία των δικαιωμάτων των καταναλωτών,

  την ενημέρωση των καταναλωτών σχετικά με τα προϊόντα και τις υπηρεσίες , τα οικονομικά τους συμφέροντα , την υγεία και τη διατροφή και άλλα καταναλωτικά θέματα

  την προστασία του περιβάλλοντος και

  τη διαμόρφωση μιας πολιτικής φιλικής προς τον καταναλωτή με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του καταναλωτή και πολίτη

Υπερασπίζεται τα δικαιώματα των καταναλωτών σε τοπικό , εθνικό , ακόμη και διεθνές επίπεδο , τους εκπροσωπεί σε όλα τα νομοθετημένα όργανα ή σώματα και ασκεί συλλογικές αγωγές υπέρ των καταναλωτών . Ο κάθε καταναλωτής μπορεί να γίνει ελεύθερα μέλος του ΚΕ.Π.ΚΑ.

Κοινοτική    Νομοθεσία        

Γενετικώς Τροποποιημένα Τρόφιμα και Ζωοτροφές

   Ευρωπαϊκή Νομοθεσία για τους Γενετικώς Τροποποιημένους Οργανισμούς θεσπίστηκε για πρώτη φορά στις αρχές της δεκαετίας του '90.
   Ως Γενετικά Τροποποιημένος ορίζεται ο οργανισμός, εξαιρουμένων των ανθρώπινων όντων, του οποίου το γενετικό υλικό έχει τροποποιηθεί κατά τρόπο που δεν συμβαίνει φυσιολογικά με τη σύζευξη ή/και το φυσιολογικό ανασυνδυασμό.

-  Γενικές Διατάξεις

Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1829/2003 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, για τα γενετικώς τροποποιημένα τρόφιμα και ζωοτροφές

Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1830/2003 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, σχετικά με την ιχνηλασιμότητα και την επισήμανση γενετικώς τροποποιημένων οργανισμών και την ιχνηλασιμότητα τροφίμων και ζωοτροφών που παράγονται από γενετικώς τροποποιημένους οργανισμούς, και για την τροποποίηση της οδηγίας 2001/18/ΕΚ

Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 65/2004 της Επιτροπής, για την καθιέρωση συστήματος σχηματισμού και απόδοσης αποκλειστικών αναγνωριστικών κωδικών για τους γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς

Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 641/2004 της Επιτροπής, σχετικά με τις λεπτομέρειες εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1829/2003 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου όσον αφορά την αίτηση για έγκριση νέων γενετικώς τροποποιημένων τροφίμων και ζωοτροφών, την κοινοποίηση υφιστάμενων προϊόντων και την τυχαία ή τεχνικώς αναπόφευκτη παρουσία γενετικώς τροποποιημένου υλικού που έτυχε ευνοϊκής αξιολόγησης κινδύνου

Οδηγία 2001/18/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, για τη σκόπιμη ελευθέρωση γενετικώς τροποποιημένων οργανισμών στο περιβάλλον και την κατάργηση της οδηγίας 90/220/ΕΟΚ του Συμβουλίου . Η Οδηγία αυτή έχει τροποποιηθεί από τους Κανονισμούς 1829/2003 και 1830/2003 (δείτε στο σύνδεσμο το ενοποιημένο κείμενο)

-  Κοινοτικό Εργαστήριο Αναφοράς  

Κανονισμός 1981/2006 σχετικά με λεπτομερείς κανόνες για την εφαρμογή του άρθρου 32 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1829/2003 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου όσον αφορά το κοινοτικό εργαστήριο αναφοράς για τους γενετικώς τροποποιημένους οργανισμούς

-  Μητρώο Γενετικά Τροποποιημένων Οργανισμών

Σύμφωνα με τον Κανονισμό 1829/2003/ΕΚ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τηρεί το Κοινοτικό μητρώο γενετικώς τροποποιημένων τροφίμων και ζωοτροφών, το οποίο είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα:

 -  Εγκρίσεις

2007/703/ΕΚ Απόφαση της Επιτροπής για την έγκριση της διάθεσης στην αγορά προϊόντων που περιέχουν, αποτελούνται από ή παράγονται από γενετικώς τροποποιημένο αραβόσιτο της σειράς 1507xNK603 (DAS-Ø15Ø7-1xMON-ØØ6Ø3-6) σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1829/2003 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου

2007/702/ΕΚ Απόφαση της Επιτροπής για την έγκριση της διάθεσης στην αγορά προϊόντων που περιέχουν, αποτελούνται ή παράγονται από γενετικώς τροποποιημένο αραβόσιτο της σειράς 59122 (DAS-59122-7) σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1829/2003 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου

2007/701/ΕΚ Απόφαση της Επιτροπής για την έγκριση της διάθεσης στην αγορά προϊόντων που περιέχουν, αποτελούνται από ή παράγονται από γενετικώς τροποποιημένο αραβόσιτο της σειράς NK603xMON810 (MON-ØØ6Ø3-6xMON-ØØ81Ø-6) σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1829/2003 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου

2007/692/ΕΚ Απόφαση της Επιτροπής για την έγκριση της διάθεσης στην αγορά τροφίμων ή ζωοτροφών που παράγονται από γενετικώς τροποποιημένο ζαχαρότευτλο της σειράς Η7-1 (KM-ØØØH71-4) σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1829/2003 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου

2006/197/ΕΚ Απόφαση της Επιτροπής, για την έγκριση της διάθεσης στην αγορά τροφίμων που περιέχουν, αποτελούνται ή παράγονται από γενετικώς τροποποιημένο αραβόσιτο της σειράς 1507 (DAS-01507-1) σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1829/2003 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου

2006/69/ΕΚ Απόφαση της Επιτροπής, για την έγκριση της διάθεσης στην αγορά τροφίμων και συστατικών τροφίμων από γενετικώς τροποποιημένο αραβόσιτο Roundup Ready της σειράς GA21 ως νέων τροφίμων ή νέων συστατικών τροφίμων σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ.258/97 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου

2006/68/ΕΚ Απόφαση της Επιτροπής για την έγκριση της διάθεσης στην αγορά τροφίμων και συστατικών τροφίμων από γενετικώς τροποποιημένο αραβόσιτο της σειράς MON 863 ως νέων τροφίμων ή νέων συστατικών τροφίμων σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 258/97 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου

2006/47/ΕΚ Απόφαση του Συμβουλίου σχετικά με την τοποθέτηση στην αγορά, σύμφωνα με την οδηγία 2001/18/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, προϊόντος αραβοσίτου (Zea mays L., hybrid MON 863 ? MON810) γενετικώς τροποποιημένου για αντοχή στο γραφιά του αραβοσίτου και σε ορισμένα λεπιδόπτερα επιβλαβή για τον αραβόσιτο

2005/772/ΕΚ Απόφαση της Επιτροπής, για τη διάθεση στην αγορά, σύμφωνα με την οδηγία 2001/18/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, προϊόντος αραβοσίτου (Zea mays L., σειρά 1507) που έχει υποστεί γενετική τροποποίηση, ώστε να αποκτήσει αντοχή σε ορισμένα επιβλαβή λεπιδόπτερα και ανοχή στο ζιζανιοκτόνο γλυφοσινικό αμμώνιο

2005/635/ΕΚ Απόφαση της Επιτροπής, σχετικά με τη διάθεση στην αγορά, σύμφωνα με την οδηγία 2001/18/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, προϊόντος ελαιοκράμβης (Brassica napus L., σειρά GT73) γενετικώς τροποποιημένης, προκειμένου να της προσδοθεί ανοχή στο φυτοφάρμακο glyphosate

2005/637/ΕΚ Σύσταση της Επιτροπής, όσον αφορά τα μέτρα που οφείλει να λάβει ο κάτοχος της συγκατάθεσης για να αποφευχθεί κάθε ενδεχόμενο για την υγεία και το περιβάλλον, σε περίπτωση τυχαίας διαφυγής γενετικά τροποποιημένης ελαιοκράμβης (Brassica napus L., σειρά GT73 - MON-00073-7), προκειμένου να βελτιωθεί η ανοχή της στο φυτοφάρμακο glyphosate

2005/608/ΕΚ Απόφαση της Επιτροπής, σχετικά με τη διάθεση στην αγορά, σύμφωνα με την οδηγία 2001/18/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, προϊόντος αραβοσίτου (Zea mays L., σειρά MON 863) που έχει τροποποιηθεί γενετικά ώστε να είναι ανθεκτικό στο γραφιά του καλαμποκιού

2005/448/ΕΚ Απόφαση της Επιτροπής για την έγκριση της διάθεσης στην αγορά τροφίμων και συστατικών τροφίμων από γενετικώς τροποποιημένο αραβόσιτο της σειράς NK 603 ως νέων τροφίμων ή νέων συστατικών τροφίμων σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 258/97 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου

2004/657/ΕΚ Απόφαση της Επιτροπής για έγκριση της διάθεσης στην αγορά γλυκού αραβοσίτου από γενετικώς τροποποιημένο αραβόσιτο της σειράς Bt11 ως νέου τροφίμου ή νέου συστατικού τροφίμου σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 258/97 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου

2004/643/ΕΚ Απόφαση της Επιτροπής, σχετικά με τη διάθεση στην αγορά, σύμφωνα με την οδηγία 2001/18/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, προϊόντος αραβοσίτου (Zea mays L., γραμμή NK603) που έχει τροποποιηθεί γενετικά για αντοχή στο glyphosate

98/294/ΕΚ Απόφαση της Επιτροπής για τη διάθεση στην αγορά γενετικώς τροποποιημένου αραβοσίτου (Zea mays L. σειρά ΜΟΝ 810) σύμφωνα με την οδηγία 90/220/ΕΟΚ του Συμβουλίου

98/293/ΕΚ Απόφαση της Επιτροπής, για τη διάθεση στην αγορά γενετικώς τροποποιημένου αραβοσίτου (Zea mays L. Τ25) σύμφωνα με την οδηγία 90/220/ΕΟΚ του Συμβουλίου

98/292/ΕΚ Απόφαση της Επιτροπής, της για τη διάθεση στην αγορά γενετικώς τροποποιημένου αραβοσίτου (Zea mays L σειρά Bt-11) σύμφωνα με την οδηγία 90/220/ΕΟΚ του Συμβουλίου

98/291/ΕΚ, Απόφαση της Επιτροπής, για τη διάθεση στην αγορά γενετικώς τροποποιημένης ελαιοκάμβης (Brassica napus L. ssp. oleifera) σύμφωνα με την οδηγία 90/220/ΕΟΚ του Συμβουλίου

97/393/ΕΚ Απόφαση της Επιτροπής για τη διάθεση στην αγορά γενετικώς τροποποιημένης ελαιοκράμβης (Brassica napus L. oleifera Metzg. MS1, RF2), σύμφωνα με την οδηγία 90/220/ΕΟΚ του Συμβουλίου

97/392/ΕΚ Απόφαση της Επιτροπής, για τη διάθεση στην αγορά γενετικώς τροποποιημένης ελαιοκράμβης (Brassica napus L. oleifera Metzg. MS1, RF1), σύμφωνα με την οδηγία 90/220/ΕΟΚ του Συμβουλίου

97/98/ΕΚ Απόφαση της Επιτροπής για τη διάθεση στην αγορά γενετικώς τροποποιημένου αραβοσίτου (Zea mays L.) που έχει υποστεί συνδυασμένη τροποποίηση, η οποία τον εφοδιάζει με τις εντομοκτόνες ιδιότητες που προσδίδονται από το γονίδιο κωδικοποίησης της ενδοτοξίνης Bt και με αυξημένη ανοχή του ζιζανιοκτόνου γλυφοσινικού αμμωνίου, δυνάμει της οδηγίας 90/220/ΕΟΚ του Συμβουλίου

96/281/ΕΚ Απόφαση της Επιτροπής σχετικά με τη διάθεση στην αγορά γενετικά τροποποιημένων σπόρων σόγιας (Glycine max L.) με αυξημένη ανοχή στο ζιζανιοκτόνο glyphosate, δυνάμει της οδηγίας 90/220/ΕΟΚ του Συμβουλίου

96/158/ΕΚ Απόφαση της Επιτροπής, για τη διάθεση στην αγορά προϊόντος που συνίσταται σε γενετικά τροποποιημένο οργανισμό, σπόρο υβρίδιου ζιζανιοανθεκτικής κράμβης (Brassica napus L. oleifera Metzq. MS1Bn x RF1Bn), δυνάμει της οδηγίας 90/220/ΕΟΚ του Συμβουλίου

-  Αποσύρσεις

2007/304/ΕΚ Απόφαση της Επιτροπής σχετικά με την απόσυρση από την αγορά του αραβοσίτου Bt176 (SYN-EV176-9) και των παραγώγων του

2007/305/ΕΚ Απόφαση της Επιτροπής σχετικά με την απόσυρση από την αγορά του υβριδίου ελαιοκράμβης Ms1xRf1 (ACS-BN004-7xACS-BN001-4) και των παραγώγων του

2007/306/ΕΚ Απόφαση της Επιτροπής σχετικά με την απόσυρση από την αγορά του υβριδίου ελαιοκράμβης Ms1xRf2 (ACS-BN004-7xACS-BN002-5) και των παραγώγων του

2007/307/ΕΚ Απόφαση της Επιτροπής σχετικά με την απόσυρση από την αγορά της ελαιοκράμβης Topas 19/2 (ACS-BN007-1) και των παραγώγων της

2007/308/ΕΚ Απόφαση της Επιτροπής σχετικά με την απόσυρση από την αγορά των προϊόντων που παράγονται από αραβόσιτο GA21xMON810 (MON-00021-9xMON-00810-6)

-  Έκτακτα μέτρα

Απόφαση 2008/162/ΕΚ της Επιτροπής για την τροποποίηση της απόφασης 2006/601/ΕΚ σχετικά με τη λήψη έκτακτων μέτρων για τον μη εγκεκριμένο γενετικώς τροποποιημένο οργανισμό «LL RICE 601» στα προϊόντα ρυζιού.

Απόφαση 2007/157 της Επιτροπής, για την κατάργηση της απόφασης 2005/317/ΕΚ σχετικά με τη λήψη έκτακτων μέτρων για το μη εγκεκριμένο γενετικώς τροποποιημένο οργανισμό «Bt10» στα προϊόντα αραβοσίτου.

2006/601/ΕΚ: Απόφαση της Επιτροπής, σχετικά με τη λήψη έκτακτων μέτρων για τον μη εγκεκριμένο γενετικώς τροποποιημένο οργανισμό LL RICE 601 στα προϊόντα ρυζιού, η οποία τροποποιείται από την Απόφαση 2006/754 .

Απόφαση 2006/754 της Επιτροπής για την τροποποίηση της απόφασης 2006/601/ΕΚ σχετικά με τη λήψη έκτακτων μέτρων για το μη εγκεκριμένο γενετικώς τροποποιημένο οργανισμό «LL RICE 601» στα προϊόντα ρυζιού.

Απόφαση 2005/317/EK της Επιτροπής, σχετικά με τη λήψη έκτακτων μέτρων για το μη εγκεκριμένο γενετικώς τροποποιημένο οργανισμό «Bt10» στα προϊόντα αραβοσίτου.

 Βιβλιογραφικές αναφορές

Ø      FAO/WHO (1991) Strategies for assessing the safety of foods produced by biotechnology. Report of a joint FAO/WHO Consultation. WHO. Switzerland.

Ø      OECD (1993) Safety evaluation of foods produced by modern biotechnology: concepts and principles. OECD, Paris, France.

Ø      Genetic Modification and Food. Consumer Health and Safety. ILSI Europe Concise Monograph Series, 2001

Ø      WHO, Food Safety Programme, 20 Questions on genetically modified (GM) foods, 2002

Ø      Καταναλωτικά Βήματα - Τεύχος Οκτωβρίου 2001

Ø      Καταναλωτικά Βήματα - Τεύχος Ιανουαρίου 2006

Ø      Καταναλωτικά Βήματα - Τεύχος Οκτωβρίου - Νοεμβρίου 2005

Ø      Καταναλωτικά Βήματα - Τεύχος Απριλίου - Μαΐου 2006  Χαράλαμπου Ν. Λαζαρίδη

Ø      www.naturaldiet.gr/metalagmena.htm

Ø      Ιστοχώρος: www.nogmos.gr, e-mail : kinisi@nogmos.gr

Ø      globalissues.com

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ

Απαντήστε στις παρακάτω ερωτήσεις επιλέγοντας τη στήλη με τον αριθμό που πιστεύετε ότι σας αντιπροσωπεύει και σημειώνοντας ένα ( Χ ).

 Οι αριθμοί σημαίνουν  :1 = καθόλου , 2 = πιθανόν  , 3 = λίγο ,  4 = πολύ

Λειτουργία Μετρητή απο 27/09/2010