Ο Γιάννης Βογδανίδης, γεννήθηκε στις Σάπες το 1929, από γονείς πρόσφυγες της Μικράς Ασίας και συγκεκριμένα από τη Βίγα. Την τέχνη του γανωτή την έμαθε από τον πατέρα του Δημήτρη (1881-1977), που και ο ίδιος ήταν γανωτής, όλα τα χρόνια της ζωής του. Από την ηλικία των δέκα ετών περίπου άρχισε να μαθαίνει την τέχνη.   Τα χρόνια εκείνα μπορούσε κάποιος να έχει ένα καλό εισόδημα. Τότε όλοι χρησιμοποιούσαν χάλκινα σκεύη και το γάνωμά τους ήταν απαραίτητο. Μάλιστα ό ίδιος μας είπε, πως είχαν στη δούλεψή τους κι έναν βοηθό. Ο Γιάννης Βογδανίδης με την τέχνη του γανωτή έθρεψε την οικογένειά του όλα αυτά τα χρόνια. Στα τελευταία χρόνια όμως η δουλειά λιγόστεψε, αφού τα χάλκινα σκεύη δεν ήταν αναγκαία από τα νοικοκυριά. Αντικαταστάθηκαν από τα πλαστικά ή τα σκεύη από εμαγιέ.

   Το 2003, ομάδα μαθητών και εκπαιδευτικών ασχολήθηκαν για δυο χρόνια με μια από τις σημαντικότερες εργασίες-έρευνες που έγιναν ποτέ στο δημοτικό σχολείο Σαπών. Έζησα και συμμετείχα, ως διευθυντής του σχολείου, σε όλες τις δραστηριότητες εκείνες, αφού και ως Σαπαίος στην καταγωγή μου, γνώριζα πρόσωπα και καταστάσεις. Μου ήταν εύκολο να συμπαραστέκομαι στην ομάδα αυτή, γιατί πίστευα και στην αξία της εργασίας. Το θέμα αφορούσε τις τέχνες και τα επαγγέλματα που χάθηκαν ή χάνονται στον τόπο μας.  Η επιτυχία της εργασίας αυτής ολοκληρώθηκε με την έκδοση βιβλίου, με τον ομώνυμο τίτλο και είναι στη διάθεση του κάθε ενδιαφερομένου. Σε ειδική εκδήλωση που έγινε, το βιβλίο αυτό μοιράστηκε δωρεάν, σε όλους όσους συμμετείχαν, εκτός των μαθητών και στους επαγγελματίες και τεχνίτες, οι οποίοι ευρισκόμενοι εν ζωή, μας έδωσαν πολύτιμες πληροφορίες. 

  Το χειμώνα του 2003 λοιπόν, μια ομάδα μαθητών επισκέφτηκε το Γιάννη Βογδανίδη στο παλιό του εργαστήριο, που πλέον ήταν κλειστό, αφού ο ίδιος είχε βγει στη σύνταξη. Αλλά το παλιό του μεράκι τον έκανε να σχολείται κάποιες ώρες ή για να περνάει τις ώρες του ή να βγάζει ένα μικρό μεροκάματο, όσο ακόμη υπήρχε ζήτηση. Εκεί, τους έδειξε με τα παλιά του εργαλεία, πώς γινόταν το γάνωμα των χάλκινων σκευών.  Θα πρέπει να αναφέρουμε ότι τα παλιά χρόνια, πριν από την επικράτηση των πλαστικών και των ειδών από εμαγιέ, τα νοικοκυριά χρησιμοποιούσαν χάλκινα σκεύη, όπως κατσαρόλες, τηγάνια, καζάνια και άλλα. Με τον καιρό και την πολλή χρήση οξειδώνονταν (σκούριαζαν) και γίνονταν επικίνδυνα. Γι’ αυτό έπρεπε να γανωθούν, δηλαδή να καλυφθεί η επιφάνεια τους μ’ ένα στρώμα κασσίτερου (καλάι) για να τα κάνει ακίνδυνα από την οξείδωση. Το γάνωμα γινόταν από ειδικούς τεχνίτες τους γανωτήδες. Δεν σπούδαζαν πουθενά. Αυτοδίδακτοι οι περισσότεροι, μετέδιδαν την τέχνη τους από γενιά σε γενιά.  

Σάπες, χειμώνας του 2003.  Μια ομάδα μαθητών του δημοτικού σχολείου επισκέφτηκε, ύστερα από συνεννόηση, το κλειστό πλέον εργαστήρι του μπαρμπα Γιάννη. Με ιδιαίτερη προθυμία, ο καλός άνθρωπος μίλησε στα παιδιά για την τέχνη του. Στο  τέλος το γεγονός καταγράφηκε με μια αναμνηστική φωτογραφία. Σήμερα, μετά από δώδεκα χρόνια, ο μπαρμπαγιάννης δεν βρίσκεται στη ζωή, έμειναν όμως οι εικόνες και τα λόγια με τα οποία μίλησε στα παιδιά.

2003 τμήμα από το εσωτερικό μέρος του εργαστηρίου. Δεκάδες εκατοντάδες χάλκινα σκεύη βρίσκονταν κρεμασμένα στον τοίχο ή ακουμπισμένα στα ράφια κάποιων παλιών επίπλων. Απομεινάρια μια άλλης εποχής, που οι κάτοιχοί τους δεν ενδιαφέρθηκαν να πάρουν πίσω. Καζάνια, κατσαρόλες, τηγάνια, χωνιά, τσαγιερά, δίσκοι και άλλα πολλά πράγματα παραμένουν σιωπηλά κι εγκαταλειμένα, ορφανά εργαλεία μιας άλλης εποχής...

2003: Ξεχωριστή φωτογραφία της συλλογής μας. Είναι η καρέκλα του μπαρμπαγιάννη, που πάνω σ' αυτήν καθόταν και δούλευε όλα τα χάλκινα σκεύη. Μπροστά του δυο μικρά αμόνια, πάνω στα οποία σφυρηλατούσε τα παραμορφωμένα σκεύη. Μια θέση, μια φτωχική καρέκλα, μια ιστορία ζωής !

2003: Μια ακόμη φωτογραφία από το εργαστήρι. Εδώ είναι η πυρωστιά. Εδώ άναβε τη φωτιά και ζέσταινε τα χάλκινα σκεύη, προκειμένου να ολοκληρώσει την επεξεργασία του γανώματος. Εδώ ζέσταινε τον κασσίτερο και μετά τον άλοιφε στο εσωτερικό των χάλκινων σκευών, μέχρι να αποκήσουν τη γυαλάδα του καθρέφτη!

Σάπες Φεβρουάριος του 1948: Πέντε φίλοι με μια μπάλα ποδοσφαίρου στα πόδια τους.  Κάτι σπάνιο και μοναδικό για την εποχή εκείνη. Οι μπάλες ήταν δερμάτινες φτιαγμένες με το χέρι, αλλά ελάχιστοι μπορούσαν να έχουν μια τέτοια. Από την αμφίεσή τους υποθέτω ότι δεν είχαν πρόθεση να ασχοληθούν με το ποδόσφαιρο.  Από τα πρόσωπα της δεν γνωρίζω τον πρώτο. Δεύτερος είναι ο Κώστας Πορτοκάλογλου, ο Τάκος Σεραφειμίδης, ο Τόζιος Πασχαλίδης και ο Παν. Ευσταθόπουλος.  Βρίσκονται ακριβώς στη θέση όπου σήμερα υπάρχει η αυλή του Γυμνασίου. Πίσω από την παρέα είναι ο χώρος που τον χρησιμοποιούσαν σαν γήπεδο. Στο βάθος αριστερά φαίνεται το δημοτικό σχολείο και από όσο μπορώ να καταλάβω δεν έχει γίνει ακόμη η προσθήκη των δύο αιθουσών. Αυτή έγινε λίγο αργότερα, όταν εγκαταστάθηκαν στις Σάπες όλοι οι κάτοικοι των Κασσιτερών (1948-49). (Αρχείο Ρούλας Βογδανίδου Σεραφειμίδου).  

1952:  Παρέα με φίλους σε κάποιο καφενεδάκι στο πανηγύρι του Πρωτάτου.  Για τη φωτογραφία αυτή που την είχα από παλιά στο αρχείο μου έγραφα: "πιθανόν να είναι σε κάποιο χωριό της περιοχής".  Και δεν έπεσα έξω. Πρόσφατα (2015), την ξαναβρήκα από το αρχείο του Γιάννη Βογδανίδη. Έγραφε πίσω: Ενθύμιον από το πανηγύρι του Πρωτάτου -1952".  Τα πρόσωπα της παρέας είναι από αριστερά: Θανάσης Μαλλίδης, Δημήτρης Κεχαγιάς, Κώστας Γιουφτσιάδης, Τοτός Κηπουρός και Γιάννης Βογδανίδης. Πάντα έβρισκαν το χρόνο να βρίσκονται τις ελεύθερες ώρες και να διασκεδάζουν με απλά πράγματα, αλλά πάντα με κέφι και διάθεση... (αρχείο: Κώστα Γιουφτσιάδη και Γιάννη Βογδανίδη).

15/8/1953: Δεκαπενταύγουστος στα αλώνια της Μέστης. Ημέρα γιορτινή και οι εργάτες στην πατόζα ξεκλέβουν κάποιες στιγμές για λίγο χαλάρωμα. Γνώριζα και τους τέσσερις αυτούς ανθρώπους. Κανείς δεν είχε σχέση με τη δουλειά των πατοζιέρηδων. Όμως για να συμπληρώσουν το δικό τους μεροκάματο, τα καλοκαίρια δούλευαν ευκαιριακά στις πατόζες. Η σκηνή που βλέπετε ήταν ο χώρος των μαγειρείων. Υπήρχε ένας μάγειρας που ετοίμαζε φαγητό για τους εργάτες ολόκληρο το εικοσιτετράωρο. Η δουλειά στην πατόζα δε σταματούσε ποτέ, ούτε τη νύχτα, ούτε τη μέρα. Οι άνθρωποι της φωτογραφίας είναι ο Γιάννης Βογδανίδης, ο γανωτής, ο Αλέκος Χαρισιάδης, φωτογράφος, ο Σαμαράς, κατασκευαστής σαμαριών και ο Καβαζίδης Σάββας, μάλλον λαμαρινάς. (Αρχείο: Αλέκος Χαρισιάδης)

Σάπες, γύρω στα 1953. Αναμνηστική φωτογραφία τριών φίλων σε αποκριάτικο χορό στο ΠΑΛΛΑΔΙΟ. Οι αποκριάτικοι χοροί ήταν μοναδικοί την εποχή εκείνη. Οι περισσότεροι νέοι και νέες συμμετείχαν στις κοινωνικές εκδηλώσεις, που γινόταν πάντα σε οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον. Τα τρία πρόσωπα της φωτογραφίας ήταν εκτός από φίλοι και άνθρωποι της πιάτσας και του επαγγελματικού κόσμου. Από αριστερά ο Γιάννης Βογδανίδης, ο Κώστας Κηπουρός και ο Δημήτρης Σκοπιανός. Οι δυο πρώτοι δεν βρίσκονται στη ζωή. (Αρχείο: Δημ. Σκοπιανός).

Σάπες, γύρω στα 1952 ή '53. Λίγο πριν από την παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου. Υπόθεση δική μου από την αμφίεση των ανθρώπων, που προφανώς είχε αρκετό κρύο!  Το πεζοδρόμιο είναι γεμάτο από κόσμο που ήρθε να παρακολουθήσει τα παρελαύνοντα τμήματα. Μου κάνει εντύπωση που κανένας δεν κατέβηκε από το πεζοδρόμιο. Η θέση που βρίσκονται είναι μπροστά από το πρώην φαρμακείο της Χ. Φραγκάκη και πιο πέρα το παντοπωλείο του Χαδόλια.  Πρόσωπα που αναγνώρισα: Κώστας Μπακιρτζής, Κώστας Πορτοκάλογλου, Χαράλαμπος Σταυρίδης, Γιάννης Βογδανίδης, Κώστας Γιουφτσιάδης, Κώστας Κηπουρός, Απόστ. καραβασίλης, Κώστας Ευσταθόπουλος. Οι δυο γυναίκες δεξιά είναι η Ευδοκία Τσιρίδου και η Μαργαρίτου Χαριτοπούλου.  (Αρχείο Γιάννη Βογδανίδη).

17/8/1952 εκδρομή στη Μάκρη. Στο πίσω μέρος της φωτογραφίας έγραφε: "Ενθύμιον, εκδρομή στη Μάκρη με το κατηχητικό". Ίσως σήμερα να κάνει εντύπωση στους νέους να ακούν για το κατηχητικό και μάλιστα για πρόσωπα μιας κάποιας ηλικίας και για πιο νέες κοπέλες, χωρίς βέβαια τα κατηχητικά να είναι άγνωστα σε όλους τους νέους και νέες, αφού και σήμερα λειτουργούν σε αρκετούς τόπους.  Αναμφίβολα, το κατηχητικό σχολείο αποτελεί θεσμό στην ελλαδική Εκκλησία και την ελληνική κοινωνία, διότι ανέθρεψε επί σειρά δεκαετιών τις γενιές των ελληνοπαίδων, εμπνέοντάς τες, με το ορθόδοξο χριστιανικό ήθος.  Τα κατηχητικά σχολεία ήταν πολύ περισσότερο διαδεδομένα στην εποχή για την οποία μιλάμε και στα οποία συμμετείχαν και νέοι και νέες σε μεγαλύτερες ηλικίες. Κάποιες από τις δραστηριότητες των κατηχητικών ήταν οι κατασκηνώσεις τους καλοκαιρινούς μήνες σε εγκαταστάσεις της εκκλησίας και οι διάφορες εκδρομές και επισκέψεις σε άλλες περιοχές. Μια από αυτές τις εκδρομές ήταν και αυτή της φωτογραφίας που πραγματοποιήθηκε λίγο μετά το  δεκαπενταύγουστο του 1952 στη Μάκρη. (Αρχείο Ρούλας Βογδανίδου Σεραφειμίδου).

Φέρες Αύγουστος 1953:  Ομάδα του Σ.Ε. Οδηγών Σαπών από μια εκδρομή στις Φέρες. Η φωτογραφία ανήκει στο αρχείο της Ρούλας Βογδανίδου Σεραφειμίδου, κάπου ανάμεσα στην παρέα. Μερικά από τα πρόσωπα που μπόρεσα να αναγνωρίσω: Βαλασιάδου Ελένη, Ματούλα Κηπουρού, Γκαϊνταζίδου, Σαγίρη Ειρήνη, Πόπη Μαλέ, Ελένη Τσιτσιπάπα, Λαφίνα Ευσταθοπούλου και Δέσποινα Μαλέ.  Επισημαίνω το γεγονός της εποχής εκείνης που δεν ήταν εύκολες και συχνές οι μετακινήσεις των νέων ανθρώπων. Περιορισμένα συγκοινωνιακά, αλλά και οικονομικά μέσα. Γι αυτό και η συμμετοχή σε οργανώσεις σαν αυτή των Οδηγών, έδιναν την ευκαιρία στα νέα κορίτσια να επισκέπτονται και τόπους εκτός των Σαπών. 

Σάπες 1964: Φωτογραφία στην οποία φαίνονται πρόσωπα της γειτονιάς. Όμως η φωτογραφία δημοσιεύεται γιατί πίσω διακρίνεται το γανωματζήδικο του Σαλή Καλαϊτζή Χασάν. (Αρχείο: Αλέκος Χαρισιάδης). Όσοι δεν εντοπίσατε το μέρος είναι 120 περίπου μέτρα από την κεντρική πλατεία του ΠΑΛΛΑΔΙΟΥ, δεξιά, στο δρόμο προς τα Αρριανά (οδός Μπακάλμπαση).

Από το αρχείο της Φώφης Σαββίδου-Τσερέκα. Ένα χάλκινο κατσαρολάκι μινιατούρα φτιαγμένο από τα χέρια του Γιάννη Βογδανίδη στα 1960. Έχει δηλαδή ηλικία 60 ετών! Κι όμως βρίσκεται ακόμη στα χέρια της Φώφης, η οποία διατηρεί στη μνήμη της τον καλό αυτόν άνθρωπο, το Γιάνκο, όπως τον θυμάται!  Ήταν γείτονες στο Σαψί της εποχής εκείνης. Η Φώφη, μικρό κοριτσάκι έμενε με την οικογένειά της δίπλα-δίπλα στο εργαστήριο του Γιάνκου. Ήταν φυσικό να υπάρχει μια καλή σχέση ανάμεσα στις δυο οκογένειες. Αυτό λοιπόν, το μικρό κατσαρολάκι διατηρεί ζωντανές τις παιδικές της αναμνήσεις από τα χρόνια εκείνα . Έχει συναισθηματική αξία και με αυτή την έννοια αναρτώ τη φωτογραφία της καλής μου φίλης. [21/2/2020]

Με το επάγγελμα του χαλκουργού, ασχολήθηκαν και άλλοι άνθρωποι στις Σάπες, όπως ο Φωκίων Μπακιρτζής, ο γιος του Θανάσης και ο Σαλή Καλαϊτζή Χασάν.  

Η ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΚΑΙ ΑΛΛΟΥ ΥΛΙΚΟΥ ΘΑ ΣΥΝΕΧΙΣΤΕΙ...