Αρχαιότητες
Πριν χρόνια βρέθηκε ο
σημαντικότατος νεολιθικός οικισμός του
Μακρυγιάλου που χρονολογείται στο 4500 – 5500 π.Χ.
Νέοι οικισμοί νεολιθικοί στα
Παλιάμπελα (κοντά στον Κολινδρό), στη Ρητίνη,
στον Πλαταμώνα, καλύπτουν λίγο – λίγο τα
υπάρχοντα κενά της ιστορίας προς τα πίσω.
Λίγοι, έως ελάχιστοι γνωρίζουν:
- Το νεκροταφείο της μυκηναϊκής εποχής (1300 π.Χ και πριν) στην θέση Σπάθες του Αγίου Δημητρίου
- Την αρχαία Πέτρα στην είσοδο των στενών της Πέτρας στο 23ο χλμ. Κατερίνης – Ελασσώνος και το νεκροταφείο ύστερης εποχής χαλκού (1100 π.Χ.) στην αντίπερα όχθη του Ίταμου ποταμού.
- Το αρχαίο λατομείο μαρμάρου δυτικά της Βρύας.
- Τα αγαλματίδια με τους 12 άθλους του Ηρακλή που βρέθηκαν στη θέση Λεπτοκαρυά ΒΔ της Ρητίνης.
- Την αρχαία οδό απ΄ όπου πέρασε ο Ξέρξης δια μέσου των στενών της Πέτρας, τμήματα της οποίας είναι ακόμη ορατά. Η οδός αυτή και η περιοχή παίζει καταλυτικό ρόλο σε ένα γράμα για τον ελληνικό κόσμο, την κατάληψη της Μακεδονίας και κατόπιν της Ελλάδας από τους Ρωμαίους και την εγκαθίδρυση της Ρωμαϊκής κυριαρχίας. Από τα στενά της Πέτρας πέρασε ο Νασικάς γιος του Ρωμαίου στρατηγού Αιμιλίου Παύλου με σκοπό να κυκλώσει το μακεδονικό στρατό αφού νίκησε το μακεδονικό σώμα που είχε αναλάβει τη φύλαξη των στενών. Η κίνηση αυτή, όπως απεδείχθη εκ του αποτελέσματος, οδήγησε σε λανθασμένες κινήσεις το βασιλιά των Μακεδόνων Περσέα, με αποτέλεσμα την καταστροφική ήττα στη μάχη της Πύδνας το 168 π.Χ. και την οριστική πλέον επικράτηση των Ρωμαίων.
- Την αρχαία Ηράκλεια κοντά στο κάστρο του Πλαταμώνα.
- Τη Μεθώνη, ένα σημαντικότατο εμπορικό λιμάνι και διάφοροι άλλοι χώροι που ΄’εχουν διάφορα ευρήματα αλλά δεν έχουν ανασκαφεί.
Αλλά και στα Βυζαντινά χρόνια πέραν του
κάστρου του Πλαταμώνα, υπάρχει το κάστρο
της Πύδνας, το επισκοπικό συγκρότημα στις
Λουλουδιές Κίτρους, η πολίχνη Βροντισμένη
στην Κάτω Μηλιά, η Πέτρα στα στενά της
Πέτρας με την επισκοπή στην ευρύτερη
περιοχή.
Ενοριακές μονές που έχουν
καταστραφεί και παραμένουν άγνωστες, όπως
του Αγίου Δημητρίου, του Οσίου Λουκά στο
Τίταρο δυτικά του χωριού Φωτεινά, του Αγίου
Αντωνίου στις Καρυές και διάφοροι
ιστορικοί ναοί που δεν έχουν ερευνηθεί.
Η Πιερία είναι διάσπαρτη από μνημεία και
τόπους ιερούς, σημεία αναφοράς της
Τα Λείβηθρα, η γενέτειρα πόλη του Ορφέα είναι φωλιασμένη στη ρίζα του Ολύμπου πάνω από τη Λεπτοκαριά. Ο προϊστορικός οικισμός στην περιοχή του Μακρυγιάλου δείχνει πως αυτός ο πλούσιος τόπος φιλοξένησε ανθρώπους χιλιάδες χρόνια πριν.
Την Πίμπλεια, τη Μακεδονική πόλη της Πιερίας που ήταν το λατρευτικό κέντρο των Πιμπλειάδων Μουσών.
Το Δίον, που το θεοφόρο όνομά του το συνδέει με το
Δία, βρίσκεται κάτω από τον Όλυμπο. Η ιερή πόλη
των Μακεδόνων, σπουδαίο κέντρο πολιτισμού ως το
169 π. Χ., τόπος λατρείας του Ολυμπίου Διός. Στο
μουσείο του εκτίθενται πολύτιμα ευρήματα της
Ρωμαϊκής και Ελληνιστικής εποχής. Είναι η πόλη
απ΄ όπου ξεκίνησε, θυσιάζοντας στους θεούς, για
τις νικηφόρες εκστρατείες του ο Μέγας
Αλέξανδρος. Είχε καίρια θέση
γιατί βρισκόταν μεταξύ των δυο διαβάσεων από τη
Μακεδονία προς τη Θεσσαλία, αυτές της κοιλάδας
των Τεμπών και των Στενών της Πέτρας. Το Δίο
διέθετε στάδιο, θέατρο Ελληνικό και Ρωμαϊκό και
ιερά θεών που εντοπίστηκαν έξω απ΄ τα τείχη της
πόλης.
Την Πύδνα, το σημαντικό εμπορικό κέντρο από το 500
π. Χ., αρχικά ονομαζόμενη ως Κύδνα, ανεξάρτητη
μέχρι τον 7ο αι. π. Χ. που κατακτήθηκε από
τους Μακεδόνες και έγινε αξιόλογο εμπορικό
κέντρο. Η πόλη ξανακέρδισε την ανεξαρτησία της
κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο και αφού πέρασε
ξανά στα χέρια διάφορων κατακτητών περιήλθε στα
χέρια των Ρωμαίων όπου και αποτέλεσε σπουδαίο
πολιτιστικό κέντρο.Μακεδονικοί τάφοι από τον Κορινό μέχρι το Μακρύγιαλο μαρτυρούν ιδιαίτερη οικιστική και πολιτισμική ανάπτυξη στην περιοχή αυτήν την περίοδο. Άλλωστε στη Μεθώνη έγινε και η τελευταία μάχη των Ελλήνων με τους Ρωμαίους.
Τα κάστρα πόλεις της Πιερίας στον Πλαταμώνα (χτισμένο μεταξύ του 7ου και 10ου μ. Χ. αι.), στην Πύδνα, στην Πέτρα και στον Κολινδρό, που ενίσχυσαν στρατηγικά την ισχυρή διοικητική υπόσταση που είχε η περιοχή κατά το παρελθόν.