Χρύσω Ευρυτανίας

«….η κώμη της Χρύσου, απρόσιτος ως τόσαι άλλαι χώραι της Πίνδου, εί μη μόνον είς εξησκημένους  πεζοπόρους…»

Η Χρύσω βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα του νομού Ευρυτανίας και ειδικότερα στην περιοχή των Αγράφων. Απέχει από το Καρπενήσι, την πρωτεύουσα του νομού, περίπου 50 χιλιόμετρα. Το χωριό βρίσκεται στο υψόμετρο των 750 περίπου μέτρων, φωλιασμένο στους βορειοανατολικούς πρόποδες του ελατόφυτου Καυκιού και του μεγαλόπρεπου βράχου Τούρλα.

Η κυρίαρχη μορφή βλάστησης είναι η ελάτη. Παράλληλα, λόγω των πολλών πηγών, που για αιώνες υδροδοτούν το χωριό, συναντούμε και αρκετά πλατάνια. Αυτές οι πηγές επιπλέον αποτελούν και την πηγή ενέργειας, που κινεί το νερόμυλο του χωριού.

Στη Χρύσω τα μόνα παραδοσιακά κτήρια που έχουν διασωθεί είναι των τριών εκκλησιών: της Παναγίας, με ξυλόγλυπτο τέμπλο του 1732, των Τριών Ταξιαρχών και της Αγίας Παρασκευής. Δεν υπάρχουν πολλά παραδοσιακά κτήρια σπιτιών. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι στις 4 – 12 – 1942 οι Ιταλοί κατακτητές έκαψαν τα περισσότερα κτήρια του χωριού. Τα λίγα σπίτια που δεν καταστράφηκαν από τη φωτιά, καταστράφηκαν από το σεισμό του 1966. 

Τα μόνα παραδοσιακά κτίσματα, εκτός   των εκκλησιών που αναφέρθηκαν πιο πάνω, είναι των πετρόκτιστων τοξοτών βρυσών, που χρονολογούνται από την εποχή του Μυστρά   Επίσης Επίσης στο χωριό υπάρχουν δύο πέτρινα τοξωτά γεφύρια του 15^ου αιώνα. Τα   γεφύρια βρίσκονται κατά μήκος ενός μικρού ποταμού με το όνομα Χρυσιώτης.

 Στη Χρύσω υπήρχε ο τάφος του  Βεληγκέκα, που δυστυχώς δεν σώζεται, υπάρχουν μόνο κάποια απομεινάρια.

Γρηγόρης Τριανταφύλλου