23. αρκτούρος - Ζώα της πατρίδας μας που απειλούνται από εξαφάνιση

(Γλυκερία Φραγκουλίδου)

ΤΑΞΕΙΣ: Β΄, Γ΄ και Δ΄

ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 4 δίωρα

ΜΕΣΑ ΚΑΙ ΥΛΙΚΑ
Λογοτεχνικά κείμενα, έντυπο διαφημιστικό, χάρτες, σχεδιαγράμματα, μύθοι, φωτογραφίες, διαμαρτυρίες-καταγγελίες.

 Ενδεικτική πορεία

 πρώτο δίωρο

επιδιώξεις:

 α. Παρουσιάζονται στους μαθητές έντυπα οικολογικών οργανώσεων και άρθρα περιοδικών (βλ. υλικό σ. 240-242), στα οποία εμφανίζονται τα ζώα της ελληνικής πανίδας που κινδυνεύουν με εξαφάνιση. Τα παιδιά παρατηρούν το υλικό και καταγράφουν τα υπό εξαφάνι­ση ζώα.

β. Οι μαθητές υπογραμμίζουν ονομασίες ζώων στη λατινική (careta, monachus-monachus). Ακολουθεί συζήτηση στην οποία ανα­φέρεται ότι οι ονομασίες αυτές αποτελούν διεθνή μορφή επικοινω­νίας, δηλαδή έναν κώδικα. Τα παιδιά καλούνται να ανακαλύψουν πά­νω στα έντυπα κι άλλους κώδικες επικοινωνίας (σκίτσα και σήματα των οργανώσεων W.W.F., Αρκτούρος, κ.ά.).

γ. Οι μαθητές διαβάζουν μεγαλόφωνα και σχολιάζουν τα λογότυπα, δη­λαδή τα διαφημιστικά μηνύματα των εντύπων, τα οποία είναι σύ­ντομα, πρωτότυπα και με χιούμορ. Ανακοινώνουν κι άλλα τέτοια μη­νύματα, τα οποία έχουν ακούσει στην τηλεόραση ή το ραδιόφωνο, π.χ. η γη, το σπίτι μας κινδυνεύει, η επιλογή είναι δική σου κ.ά. Ακο­λουθεί συζήτηση για τα βασικά χαρακτηριστικά της διαφήμισης, η οποία είναι μια μορφή προφορικής ή γραπτής επικοινωνίας που συ­ναντούμε καθημερινά. Προτρέπουμε τους μαθητές να γράψουν μια δική τους διαφήμιση για κάποιο ζώο που κινδυνεύει.

δ. Τέλος, μέσα από συζήτηση, επεξηγούνται λέξεις, όροι και πραγματο­λογικά στοιχεία που εμφανίζονται στα έντυπα, π.χ. οικολογία, απει­λούμενο είδος, ρύπανση, βιότοπος κ.ά.

δεύτερο δίωρο

επιδιώξεις:

 α. Οι μαθητές χωρισμένοι σε 5 ομάδες διαβάζουν σιωπηρά, μικρά εικονογραφημένα κείμενα (βλ. υλικό σ. 243-251) απ' το βιβλίο: «Ένας χρόνος με την αρκούδα και τα ζώα του δάσους». Τα θέματα που πραγματεύονται τα κείμενα είναι: 

1. Η αρκούδα στη φωλιά της
2. Το μεγάλο ξύπνημα
3. Αναζητώντας φαγητό
4. Πάχος και έρωτας (αναπαραγωγή)
5. Το δάσος με το χιόνι

β. Σε κάθε ομάδα δίνονται 2 - 3 ερωτήσεις για την κατανόηση του κείμενου, στις οποίες οι μαθητές απαντούν γραπτά. Στη συνέχεια ανακοινώνουν τις απαντήσεις στην τάξη, ώστε όλα τα παιδιά να πληρο­φορηθούν για τη ζωή της αρκούδας. Οι ανακοινώσεις των ομάδων αποτελούν αφορμές για συζήτηση με θέμα τη ζωή της αρκούδας (τι τρώει; πού βρίσκει την τροφή της;). Εξηγούνται άγνωστες λέξεις και άλλες απορίες των μαθητών.

γ. Μοιράζεται χάρτης της Ελλάδας (βλ. υλικό σ. 252) με τις δυο περιοχές όπου ζουν αρκούδες. Πάνω στο χάρτη οι μαθητές σημειώνουν τον τόπο τους. Ο δάσκαλος δίνει πληροφορίες για τον μικρό αριθμό των ζώων που απέμειναν. Στη συζήτηση που ακολουθεί επισημαίνονται οι κίνδυνοι που διατρέχουν οι αρκούδες από τις ανθρώπινες δραστηριότητες (διάνοιξη δρόμων, φράγματα, χιονοδρομικά κέντρα, παράνομο κυνήγι κ.ά.). Ιδιαίτερα τονίζεται η δυσκολία αναπαραγωγής του ζώου.

τρίτο δίωρο

επιδιώξεις:

 α. Γίνεται μια πρώτη γνωριμία με την οικολογική οργάνωση ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ (ο φύλακας του δάσους) και τις δραστηριότητες της. Τα παιδιά επικοινωνούν με την οργάνωση συμπληρώνοντας τα έντυπα, μέσα από τα οποία ζητούν πληροφορίες και υλικό, οργανώνονται σαν μέλη και στέλνουν οικονομική βοήθεια, αν το επιθυμούν (βλ. υλικό σ. 253).

β. Με αφορμή την παρουσίαση του σχετικού εντύπου (βλ. υλικό σ. 254-255) και με τη βοήθεια των εμπειριών των παιδιών γίνεται συζήτηση για την αρκούδα-χορεύτρια. Τα παιδιά ευαισθητοποιούνται σ' αυτό το θέμα, που είναι καταστροφικό για τον πληθυσμό των αρκούδων, γιατί οι λαθροθήρες σκοτώνουν τη μητέρα αρκούδα για να πάρουν και να εκπαιδεύσουν το αρκουδάκι. Το ζώο απομακρύνεται από το φυσικό του περιβάλλον, αποκτά συνήθειες που δεν είναι στη φύση του, χρησιμοποιείται σαν θέαμα με σκοπό το κέρδος και βέβαια βασανίζεται. Τυχόν ενστάσεις, ότι το θέμα αυτό είναι δεμένο με τη λαϊκή μας παράδοση, θα αντιμετωπιστεί με την επισήμανση ότι ο πολιτισμός περιλαμβάνει οπωσδήποτε την αγάπη και τη φροντίδα των ζώων.

γ. Τα παιδιά γράφουν ατομικά ή ομαδικά, μικρά κείμενα διαμαρτυρίας που απευθύνονται στις τοπικές εφημερίδες και το ραδιόφωνο, με σκοπό να ευαισθητοποιήσουν και να κινητοποιήσουν τους αναγνώστες και τους ακροατές πάνω στο συγκεκριμένο πρόβλημα. Μπορούν ακόμα να οργανώσουν μια μικρή διαφημιστική καμπάνια, που θα απευθύνεται στους μαθητές του σχολείου και θα περιλαμβάνει αφίσες, ζωγραφιές και μικρά γραπτά μηνύματα. Το υλικό τοιχοκολλείται για να είναι προσιτό στα παιδιά.

τέταρτο δίωρο

επιδιώξεις:

 Οι ομάδες των παιδιών διαβάζουν τρεις μύθους για την αρκούδα: το μύθο του Αίσωπου «Οδοιπόροι και άρκτος», από τη λαογραφία «Ο μύθος της αρκούδας» και το μύθο της Αταλάντης (βλ. υλικό σ. 256-258). Στη συζήτηση που ακολουθεί επισημαίνεται η παράλληλη πορεία αρκούδας και ανθρώπου στη διάρκεια των αιώνων, που οδήγησε ακόμα και στη θεοποίηση του ζώου από τον πρωτόγονο άνθρωπο.

β. Τα παιδιά καλούνται να διαβάσουν στον πίνακα τρεις παροιμίες σε διαφορετικές διαλέκτους: Νεοελληνικά, Ποντιακά και Βυζαντινά.

Νηστικό αρκούδι δε χορεύει.

Αρκου μαλλίν μετάξ' κι γίνεται.

Η άρκτο παίζει μετ' εσέν, να παίξει και μετ' αυτόν.

Οι παροιμίες επεξηγούνται και τα παιδιά προσπαθούν να βρουν πότε λέγονται.

γ. Γράφεται στον πίνακα η λατινική ονομασία του ζώου (URSUS ARKTOS) και γίνεται σύνδεση ανάμεσα στο όνομα, την οικολογική οργάνωση ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ, τους αστερισμούς της Μικρής και Μεγάλης Άρκτου και την άσπρη (πολική) άρκτο. Στη συνέχεια τα παιδιά παί­ζουν με τη λέξη «αρκούδα» φτιάχνοντας σύνθετες λέξεις ή ανακαλύπτοντας λέξεις της ίδιας οικογένειας, π.χ. αρκουδιάρης, αρκουδόρεμα, αρκουδοτόμαρο, αρκουδίζω, αρκουδίσιος, Αρκουδοχώρι (χωριό της Νάουσας).