Πληροφορική Γυμνασίου

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Οι παρακάτω πληροφορίες γράφονται ώστε να βοηθήσουν τους συναδέλφους στο δύσκολο έργο τους. Δεν θα πρέπει να θεωρηθούν δεσμευτικές ούτε προσπαθούν να αντικαταστήσουν το έργο του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου .

Η ομάδα των βιβλίων της Πληροφορικής γράφτηκε μετά από Πανελλήνιο Διαγωνισμό ο οποίος προκηρύχτηκε από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Η προσπάθεια ξεκίνησε τον Απρίλιο του 1998 και τελικά στέφθηκε με επιτυχία το Σεπτέμβριο του 2000. Στον διαγωνισμό εγκρίθηκαν και τυπώθηκαν δύο σειρές βιβλίων από δύο συγγραφικές ομάδες στα πλαίσια του πολλαπλού βιβλίου. Από το Σεπτέμβριο του 2001 συνεχίζει και μοιράζεται μόνο η σειρά των βιβλίων που είχε ανάδοχο τις εκδόσεις Πατάκης με συγγραφείς τους Δαμιανάκη Αδάμ, Μαβόγλου Χρίστο, Ντατουρή Κωνσταντίνο, Τζαβάρα Αναστάσιο και Λαγό Ευάγγελο.

Η σειρά των βιβλίων αποτελείται από 4 βιβλία όπως είχαν προκυρηχθεί από τον διαγωνισμό:

ΒΙΒΛΙΟ ΜΑΘΗΤΗ
ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ
ΒΙΒΛΙΟ ΚΑΘΗΓΗΤΗ
ΒΙΒΛΙΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ (το οποίο παραδόθηκε τον Οκτώβριο του 2000, αλλά δεν έχει τυπωθεί ακόμα)

Η ιδιομορφία του Βιβλίου (με τον όρο Βιβλίο θα εννοούμε όλη τη σειρά) σε σχέση με τα άλλα σχολικά έγκειται στο ότι αποτελεί κοινό διδακτικό αντικείμενο και για τις τρεις τάξεις του Γυμνασίου (Α', Β' και Γ'). ΟΙ διδακτικές ενότητες ξεχωρίζουν με βάση το χρώμα που βρίσκεται στο άνω άκρο της κάθε σελίδας: μωβ για την Α' τάξη, πράσινο για την Β' και κόκκινο για την Γ'. Η φιλοσοφία που γράφτηκε το βιβλίο ήταν να παραδοθεί στο μαθητή ένα πλήρες εγχειρίδιο με τις βασικές γνώσεις της Πληροφορικής σε μορφή εγκυκλοπαίδειας. Ο καθηγητής είναι αυτός που καθορίζει κάθε φορά τα Μαθήματα που θα διδαχθούν και το βάθος και έκταση που θα διδαχθεί κάθε ενότητα.

Γενικές Οδηγίες

Το Βιβλίο δεν έχει γραφτεί ώστε να διδαχθεί με όλες του τις λεπτομέρειες. Ο καθηγητής θα πρέπει να αποφασίζει ανάλογα με τα ενδιαφέροντα και τις δυνατότητες τις τάξεις το πλάτος και το βάθος των γνώσεων που θα διδαχθούν.
Οι μαθητές δεν θα πρέπει να προσεγγίσουν το μάθημα της Πληροφορικής ως ακόμα ένα μάθημα αποστήθισης. Ο καθηγητής θα πρέπει να δώσει βάση στην κατανόηση και στην εξοικείωση με τις έννοιες που παρουσιάζονται, ακόμα και αν ξεφεύγει λίγο το μάθημα από το πνεύμα του βιβλίου.
Είναι προτιμότερο πολλές φορές το μάθημα να προχωράει με αργούς ρυθμούς, όταν και όσο χρειάζεται, ώστε να αναπτύσσονται οι δεξιότητες των μαθητών στις νέες έννοιες που παρουσιάζονται.
Η ολοκλήρωση της ύλης δεν είναι ποτέ αυτοσκοπός. Η Πληροφορική θα πρέπει να προσεγγιστεί θετικά από την πλειοψηφία των μαθητών. Μας ενδιαφέρει ΟΛΟΙ οι μαθητές να χειρίζονται τους υπολογιστές, αλλά και να παρατηρούν και να προβληματίζονται για τις επιπτώσεις αυτών στη ζωή μας.
Οι ασκήσεις του Τετραδίου Εργασιών θα πρέπει να είναι μόνο ενδεικτικές και όχι να δίνονται μόνο αυτές αποκλειστικά. Ο καθηγητής κατά βούληση θα πρέπει να επιλέγει με ποιες ασκήσεις θα ασχοληθούν οι μαθητές κατά άτομα ή ομάδες. Καλό όμως είναι να παίρνει πρωτοβουλίες και δημιουργεί τις δικές του ασκήσεις.

Τα κεφάλαια που προτείνονται να διδαχθούν στην Α΄ Γυμνασίου:

Κεφάλαιο 1: Δεδομένα - Πληροφορίες	Τα παραδείγματα που θα εξηγήσουν τον κύκλο Δεδομένα -> Επεξεργασία -> Πληροφορία δεν χρειάζεται να είναι μόνο από τον κύκλο της Πληροφορικής. Μπορούν να είναι από οποιονδήποτε τομέα. Θα πρέπει να επισημανθεί ότι αν ένα από τα Δεδομένα-Πληροφορία είναι λανθασμένα τότε οδηγούμαστε σε λάθος Πληροφορία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η πρόβλεψη του μέλλοντος από τα άστρα - αστρολογία. Στο παράδειγμα αυτό τα δεδομένα είναι ολόσωστα (οι θέσεις των άστρων), η επεξεργασία όμως δεν παρουσιάζεται πουθενά ώστε να δούμε αν είναι λανθασμένη ή όχι. Σωστά Δεδομένα δεν σημαίνει ότι πάντα μας οδηγούν σε σωστές Πληροφορίες.
Κεφάλαιο 2: Ιστορία Η/Υ - Κατηγορίες	Το Κεφάλαιο αυτό δεν πρέπει να εξεταστεί, αλλά ούτε να απομνημονευτεί από τους μαθητές, εκτός από το τελευταίο Μάθημα 2.3.
Μάθημα 3.1: Μέρη του Η/Υ	Είναι σημαντικό οι μαθητές τελειώνοντας αυτό το Μάθημα να μπορούν να αναγνωρίζουν τα μέρη ενός υπολογιστικού συστήματος.
Μάθημα 4.1: Λογισμικό - Λειτουργικό Σύστημα
Μάθημα 6.1: ΓΠΕ	Η πρώτη εισαγωγή στους υπολογιστές.
Μάθημα 7.1: Απλές εφαρμογές - Ζωγραφική	Πέρα από τις απλές λειτουργίες, οι μαθητές θα γνωρίσουν με τη ζωγραφική για πρώτη φορά τη λειτουργία της αντιγραφής. Χαρακτηριστικές ασκήσεις είναι οι μαθητές να σχεδιάσουν ένα δέντρο και αντιγράφοντάς το να δημιουργήσουν ένα δάσος ή σχεδιάζοντας ένα σπιτάκι και αντιγράφοντάς το να δημιουργήσουν ένα χωριό.
Μάθημα 7.2: Επεξεργασία Κειμένου	Οι μαθητές θα πρέπει να χειρίζονται με ευχέρεια την Επεξεργασία Κειμένου, χωρίς να χρειάζεται να μάθουν όλες τις μη σημαντικές λειτουργίες της.
Μάθημα 5.1: Κωδικοποίηση στον υπολογιστή/ bit-byte
Μάθημα 4.4: Προστασία Υλικού - Λογισμικού - Πειρατεία	Είναι πολύ σημαντικό οι μαθητές να γνωρίσουν πως προστατεύεται ένας υπολογιστής. Επίσης είναι ευκαιρία να γίνει συζήτηση στην τάξη σχετικά με την Πειρατεία Λογισμικού και τη σημασία της.
Μάθημα 4.5: Αναβάθμιση Υλικού-Λογισμικού / Εργονομία Υλικού-Λογισμικού	Στην εργονομία θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην στάση που πρέπει να καθόμαστε όταν χειριζόμαστε υπολογιστές, καθώς στους κινδύνους που είμαστε εκτεθειμένοι.

Τα κεφάλαια που προτείνονται να διδαχθούν στην Β΄ Γυμνασίου:

Μάθημα 3.2: Άλλα Περιφερειακά	Στο Μάθημα αυτό μπορούν να δοθούν εργασίες στις οποίες οι μαθητές να κάνουνε έρευνες αγοράς για τα περιφερειακά.
Μάθημα 3.3: Εσωτερικό του Η/Υ	Σημαντικό είναι ολοκληρώνοντας το Μάθημα οι μαθητές να γνωρίζουν τις απαραίτητες γνώσεις από το εσωτερικό ενός υπολογιστή ώστε να είναι ικανοί να επιλέξουν τα κατάλληλα κομμάτια για τη συναρμολόγηση ενός υπολογιστικού συστήματος.
Μάθημα 3.4: Περιφερειακή μνήμη / Αρχεία-Φάκελοι
Μάθημα 4.2: Λογισμικό Εφαρμογών
Μάθημα 4.3: Λογισμικό Ανάπτυξης
Μάθημα 6.2: Διαχείριση Αρχείων	Οι ασκήσεις δημιουργίας και διαγραφής φακέλων και αρχείων προτείνεται να γίνουν σε μια δισκέτα και όχι στο σκληρό δίσκο.
Μάθημα 7.3: Φύλλα Υπολογισμών	Μπορούν να χρησιμοποιηθούν παραδείγματα από τα Μαθηματικά.
Κεφάλαιο 8: Πολυμέσα	Στο Κεφάλαιο αυτό θα πρέπει να γίνουν πρακτικές ασκήσεις επεξεργασίας εικόνας και ήχου. Τέλος η δημιουργία μιας παρουσίασης με το Power Point κρίνεται απαραίτητη.
Μάθημα 5.2: Συνεργασία Υλικού-Λογισμικού	Το Μάθημα αυτό παρόλο που θεωρητικά πρέπει να διδαχθεί στην Α΄ Γυμνασίου είναι προτιμότερο να διδαχθεί σε μεγαλύτερη τάξη, γιατί είναι από τα πιο δύσκολα μαθήματα του βιβλίου.

Τα κεφάλαια που προτείνονται να διδαχθούν στην Γ΄ Γυμνασίου:

Κεφάλαιο 10: Προγραμματισμός	Το Κεφάλαιο αυτό προτείνεται να είναι το πρώτο που θα διδαχθεί στην Γ΄. Περιλαμβάνει νέες έννοιες οι οποίες στην αρχή της χρονιάς μπορούν πιο εύκολα να αφομοιωθούνε όταν οι μαθητές είναι ξεκούραστοι.
Κεφάλαιο 9: Δίκτυα Η/Υ-Ίντερνετ	Να δοθεί ελάχιστη έμφαση στα είδη των δικτύων και περισσότερο στις υπηρεσίες του Ίντερνετ.
Μάθημα 7.4: Βάσεις Δεδομένων	Είναι δύσκολο Μάθημα αλλά σημαντικό, μια και είναι πιο χρήσιμο από τα Φύλλα Υπολογισμών.
Κεφάλαιο 11: Υπολογιστές στο Παρόν και στο Μέλλον	Ίσως είναι το πιο σημαντικό Κεφάλαιο του βιβλίου μια και προσφέρει πεδία για προβληματισμό. Προτείνεται ο κάθε μαθητής να προσπαθήσει να παρουσιάσει ένα μικρό άρθρο με δικές του απόψεις σχετικά με μια νέα εφεύρεση στο χώρο της Πληροφορικής και τις επιπτώσεις της. Στο τέλος της χρονιάς θα μπορεί να δημιουργηθεί ένα 11ο Κεφάλαιο από τους ίδιους τους μαθητές.

Το CD-ROM Πληροφορικής Γυμνασίου.

Από το Φθινόπωρο του 2000 έχει ολοκληρωθεί το CD-ROM που μπορεί να βοηθήσει το μάθημα της Πληροφορικής στο Γυμνάσιο. Το CD-ROM δημιουργήθηκε μετά από Πανελλήνιο διαγωνισμό τον οποίο κέρδισαν οι εταιρίες Conceptum, Exodus και Πληροφορική Τεχνογνωσία που συμμετείχαν σαν κοινοπραξία. Το CD-ROM έχει παραδοθεί στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και αναμένεται να μοιραστεί στα σχολεία. Ελπίζουμε ότι θα γίνει σύντομα μια και είναι ένα πολύ καλό βοήθημα.

[Το επόμενο κείμενο είναι ένα ενδεικτικό κομμάτι από το εγχειρίδιο χρήσης του CD-ROM Πληροφορικής Γυμνασίου.]

Η διδασκαλία με CD-ROM

Τα περισσότερα εκπαιδευτικά CD-Rom, όπως και το CD της Πληροφορικής Γυμνασίου μπορούν να χωριστούν σε δύο μέρη σε σχέση με την ελευθερία που δίνεται στο μαθητή:

Μέρος του CD-ROM μπορεί να είναι κλειστό στην κατασκευή, δίνοντας στο μαθητή την ελάχιστη ελευθερία να επιλέγει μόνο την παρουσίαση ενός συγκεκριμένου θέματος.
Μέρος του CD-ROM μπορεί να είναι ανοιχτό, δίνοντας ελευθερία στο μαθητή να δημιουργήσει και να εκμεταλλευτεί τις δυνατότητες που υπάρχουν με το δικό του μοναδικό τρόπο.

Και τα δύο μέρη έχουν πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα, αλλά είναι και τα δύο απαραίτητα σχετικά με τα θέματα που διαπραγματεύονται. Βέβαια η αλληλεπίδραση χρήστη-εφαρμογής είναι πάντα επιθυμητή, αλλά αυξάνει υπερβολικά το κόστος κατασκευής. Από την άλλη πλευρά πολλές φορές ο μαθητής χάνεται στην ελευθερία που του δίνεται και έχει ανάγκη περισσότερο από ποτέ το διδάσκοντα. Έτσι ο συνδυασμός ανοιχτής και κλειστής εφαρμογής πιθανόν να είναι ο καλύτερος, ειδικά στην ηλικία των μαθητών του σχολείου, όπου και η δημιουργικότητα θα πρέπει να αναπτύσσεται, αλλά και σκοπός του μαθήματος να μην παραμένει θολός και τελικά να χάνεται.

Η προσέγγιση του διδάσκοντα εκμεταλλευόμενοι αυτές τις δύο διαφορετικές κατασκευές, καταλαβαίνουμε ότι λογικά θα πρέπει να είναι διαφορετική. Στην κλειστή κατασκευή ο διδάσκοντας θα πρέπει να επιλέξει ουσιαστικά μεταξύ τριών προσεγγίσεων:

Πρώτη προσέγγιση: Ο καθηγητής κάνει μια αναλυτική παρουσίαση των θεμάτων που έχει επιλέξει, και όταν ολοκληρώσει τότε και μόνο δίνει εντολή στην τάξη να παρακολουθήσει την προσέγγιση για το ίδιο θέμα που δίνεται και στο CD-ROM. Η πολυμεσική εφαρμογή λειτουργεί σαν μια δεύτερη παρουσίαση των ίδιων θεμάτων και συγχρόνως συμπληρώνει την διδασκαλία κυρίως στις περιοχές της γνώσεις που χρειάζονται γραφικά και αναπαράσταση των πληροφοριών με εικόνες δισδιάστατες ή τρισδιάστατες, στατικές ή κινούμενες. Τέλος η παρουσίαση κάποιων κλειστών ασκήσεων στο CD-ROM (με μοναδική λύση) είναι οι πρώτες που λύνουν οι μαθητές, πριν να τους δοθεί η ευκαιρία να έχουν επαφή με τις κανονικές εφαρμογές.

Δεύτερη προσέγγιση: Ο καθηγητής δίνει τη δυνατότητα στους μαθητές να έχουν την πρώτη επαφή με τη διδακτική ενότητα απευθείας με την εφαρμογή (το CD-ROM Πληροφορικής στη συγκεκριμένη περίπτωση). Αφού ολοκληρώσουν μόνοι τους την περιήγηση σε αυτές τις πληροφορίες απαντάει στις απορίες των μαθητών και στη συνέχεια κάνει τις δικές του ερωτήσεις στους μαθητές σχετικά με το περιεχόμενο που παρακολουθήσανε.

Τρίτη προσέγγιση: Ο καθηγητής κάνει μια σύντομη παρουσίαση του μαθήματος δίνοντας εν συντομία τις βασικές γνώσεις της γνωστικής ενότητας. Στη συνέχεια δίδει στους μαθητές μια σειρά ερωτήσεων των οποίων τις απαντήσεις θα πρέπει να αναζητήσουν στις πληροφορίες που δίνονται το CD-ROM. Οι ερωτήσεις αυτές θα πρέπει να έχουν δοθεί με τέτοιο τρόπο, ώστε να έχουν τεμαχίσει τη συγκεκριμένη ενότητα σε μικρές παραγράφους. Η απάντηση αυτών των ερωτήσεων να οδηγεί στην πλήρη κατανόηση της συγκεκριμένης ενότητας. Οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες, όπου κάθε ομάδα χειρίζεται έναν υπολογιστή που τρέχει το CD-ROM. Κάθε ομάδα συνεργάζεται, αναζητά τις απαντήσεις και μόλις τις βρει τις καταγράφει εν συντομία. Αφού ολοκληρωθεί αυτή η διαδικασία, δίδεται σε όλες τις ομάδες η δυνατότητα να βοηθήσουν στη ροή του μαθήματος παρουσιάζοντας τις απαντήσεις των ερωτήσεων ή συμπληρώνοντας τις πιθανόν ελλιπείς απαντήσεις άλλων ομάδων. Επίσης προσεγγίζονται συμπληρωματικά θέματα που φέρνουν στην επιφάνεια οι μαθητές, χωρίς να είναι απαραίτητα στη λίστα των ερωτήσεων. Οι ερωτήσεις λειτουργούν μόνο βοηθητικά και σε καμία περίπτωση δεν καθορίζουν τη νόρμα που θα κινηθεί το μάθημα. Σε κάθε περίπτωση η τάξη μπορεί να τις παρακάμψει και να δοθεί πρωτοβουλία σε μαθητές να δώσουν τις δικές τους προσεγγίσεις.

...

... παίρνοντας υπόψη την κριτική αυτών των προσεγγίσεων, σαν αποτέλεσμα μακρόχρονων ερευνών, θα πρέπει λογικά να επιλέξουμε την τρίτη προσέγγιση για τη διδασκαλία με τη βοήθεια του CD-ROM, αλλά κυρίως στις κλειστές ενότητες που παρουσιάζει.

Χρίστος Μαβόγλου xim@vizzavi.gr