Είσοδος Γλώσσα A Εισαγωγικά κείμενα Β ΑΠOTΕΛΕΣΜΑTΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΝΑΝTΙΩΜΑTΙΚΕΣ ΠΡOTΑΣΕΙΣ Γ METΩNYMIA Δ ΔPAΣTHPIOTHTEΣ ΠAPAΓΩΓHΣ ΛOΓOY Τετράδιο εργασιών
A B Γ Δ T

Νέα ελληνική γλώσσα, Γ' Γυμνασίου

7η ενότητα, TEXNH: MIA ΓΛΩΣΣA ΓIA OΛOYΣ, ΣE OΛEΣ TIΣ EΠOXEΣ




 

 


122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 64 65 66 67 68  

 

eik

 

A EIΣAΓΩΓIKA KEIMENA

Α. ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ

 

Oι στόχοι της 7ης ενότητας σύμφωνα με το Αναλυτικό Πρόγραμμα είναι οι μαθητές:

• Να εξοικειωθούν με τους αποτελεσματικούς συνδέσμους (λέξεις και εκφράσεις) και την έκφραση της σχέσης αιτίου και αποτελέσματος με τις αποτελεσματικές προτάσεις.

• Να αναγνωρίζουν τους εναντιωματικούς και τους παραχωρητικούς συνδέσμους (λέξεις και εκφράσεις) και να τους χρησιμοποιούν σωστά για να εκφράσουν εναντίωση ή παραχώρηση.

• Να κατανοήσουν ότι οι λέξεις αλλάζουν σημασία και αναφορά ανάλογα με τη χρηστική τους αξία και ειδικά να αναγνωρίζουν το φαινόμενο της μετωνυμίας.

Από την επιλογή του θεματικού άξονα –που για την ενότητα αυτή είναι η τέχνη και ο ρόλος της στη ζωή μας– προκύπτουν επιπλέον και οι παρακάτω στόχοι:

• Να εξοικειωθούν οι μαθητές με ένα λεξιλόγιο που αναφέρεται γενικά στην Τέχνη και την Αισθητική, αλλά, πιθανόν, και με τα ειδικά λεξιλόγια των διάφορων τεχνών.

• Να γνωρίσουν ορισμένα κειμενικά είδη που χρησιμοποιούνται στο πεδίο αυτό (προγράμματα, αναγγελίες καλλιτεχνικών γεγονότων, κριτικά κείμενα κ.λπ.)

• Να προβληματιστούν και να συζητήσουν γύρω από το φαινόμενο της τέχνης και να συνειδητοποιήσουν τη σημασία που έχει η τέχνη στη ζωή όλων των ανθρώπων και όχι μόνο μιας ελίτ «φιλότεχνων».

Για την εξυπηρέτηση των στόχων της ενότητας αντλήσαμε κειμενικό υλικό από ποικίλες πηγές και διαφορετικά είδη (λογοτεχνία, δοκιμιακός λόγος, κείμενα από τον Τύπο, πίνακες ζωγραφικής, σκίτσα, διαφημίσεις). Oι διδάσκοντες μπορούν επίσης να αξιοποιήσουν διδακτικά και άλλα κείμενα δικής τους επιλογής, καθώς και τα κείμενα που θα παραχθούν στην τάξη. Η ολοκλήρωση της διδασκαλίας της ενότητας προβλέπεται να απαιτήσει 6-7 διδακτικές ώρες.

Mιλώντας για την τέχνη ασφαλώς αναφερόμαστε στις διαθεματικές έννοιες: της επικοινωνίας, του πολιτισμού, του χώρου-χρόνου και του περιβάλλοντος. H διδασκαλία των γλωσσικών φαινομένων της ενότητας, εξάλλου, μπορεί να αναδείξει διαθεματικές έννοιες όπως: αντίθεση (εναντίωση), αίτιο-αποτέλεσμα και μεταβολή.

 

B. ΔEYTEPEYOYΣEΣ  AΠOTEΛEΣMATIKEΣ  KAI  ENANTIΩMATIKEΣ  ΠPOTAΣEIΣ

 

B1. Θ Ε Ω Ρ Η Τ Ι Κ Α  Σ Τ O Ι Χ Ε Ι Α

 

Αποτελεσματικές προτάσεις

Αποτελεσματικές προτάσεις (ή προτάσεις ακολουθίας, Τζάρτζανος 1991β: 94) λέγονται οι δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις που εισάγονται με τους συνδέσμους που ή ώστε (Holton κ.ά. 1999: 440, πρβ. Τζάρτζανος 1991β: 94). Το ρήμα μιας αποτελεσματικής πρότασης που εισάγεται με το ώστε και αναφέρεται στο μέλλον είναι συνήθως στην υποτακτική (Holton κ.ά. 1999: 440, πρβ. Τζάρτζανος 1991β: 95)· σε αυτή την περίπτωση, το υποκείμενο μπορεί να απαντά έπειτα από το ώστε και πριν από το να (Holton κ.ά., 1999):

Έκανε έτσι ώστε η Mαρία να μπορεί να αποφασίσει.

 

Στην πρόταση από την οποία εξαρτάται η αποτελεσματική πρόταση υπάρχουν συχνά οι αντωνυμίες τέτοιος ή τόσος ή τα δεικτικά επιρρήματα τόσο, έτσι (Tζάρτζανος 1991β: 94).

Oι αποτελεσματικές προτάσεις εκφράζουν «το αποτέλεσμα ή επακολούθημα μιας πράξης» (ό.π.: 94). Βέβαια, αυτός είναι ένας από τους τρόπους, με τους οποίους δηλώνεται το αποτέλεσμα.

 

Τρόποι δήλωσης του αποτελέσματος

Το αποτέλεσμα, όπως και η αιτία (βλ. αιτιολογικές προτάσεις), μπορεί να δηλωθεί με γραμματικά ή λεξικά μέσα, με τη χρήση είτε της συνεπτυγμένης είτε της ανεπτυγμένης μορφής δήλωσης. Συγκεκριμένα, στα όρια της απλής πρότασης, τα μέσα που μας παρέχονται για να δηλώσουμε το αποτέλεσμα είναι μόνο λεξικά, δηλαδή ρήμα ή περιφράσεις του τύπου καταλήγω, η κατάληξη είναι, το αποτέλεσμα είναι, έχει ως αποτέλεσμα κτλ. (Κλαίρης και Μπαμπινιώτης 2001: 107):

Το αποτέλεσμα της τεμπελιάς του ήταν να μείνει στην ίδια τάξη.

Με τις έντονες διαφωνίες τους κατέληξαν σε χωρισμό.

 

Κατά την ανεπτυγμένη δήλωση του αποτελέσματος, ο ομιλητής, σύμφωνα με τους Κλαίρη και Μπαμπινιώτη (ό.π.: 107-8), έχει στη διάθεσή του τα ακόλουθα μέσα:

 

(α) ειδικές λέξεις / ρηματικές περιφράσεις (λεξική δήλωση), π.χ.:

έχουν εξοικειωθεί με το κρύο, με αποτέλεσμα να μην ντύνονται βαριά

 

(β) προτασιακά επιρρήματα (γραμματική δήλωση): έτσι, επομένως, κατά συνέπεια, συνεπώς, ως εκ τούτου, π.χ.:

Το νερό είναι λίγο στη φύση. Έτσι, είναι υποχρέωσή μας να μην το σπαταλάμε.

Εργάζομαι και τα Σαββατοκύριακα. Κατά συνέπεια, δεν υπάρχει πολύς χρόνος για διασκέδαση.

 

(γ) συνδέσμους που εισάγουν τις αποτελεσματικές προτάσεις (γραμματική δήλωση).

Στην περίπτωση που επιλέγουμε να χρησιμοποιήσουμε αποτελεσματικές προτάσεις «δεν τονίζουμε την αιτία, αλλά επισημαίνουμε τα αποτελέσματα και τις συνέπειες, στα οποία οδηγούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά (ποσοτικά και ποιοτικά) του γεγονότος, και τα οποία λειτουργούν σιωπηρά και ως αιτία. Έτσι, στην κύρια πρόταση απαντούν συχνά οι επιθετικές αντωνυμίες τόσος και τέτοιος ή το επίρρημα τόσο ή ισοδύναμες εκφράσεις, όπως σε βαθμό που» (Kλαίρης και Mπαμπινιώτης 2001: 108):

Είναι τόσο αφηρημένος που δεν νομίζω να κατάλαβε αυτά που του είπες

Είναι τέτοια η συμπεριφορά της που σε εξοργίζει

Είναι πολύ πρόθυμος, ώστε να τον αγαπούν όλοι στη δουλειά του

 

Εναντιωματικές / Παραχωρητικές προτάσεις

Εναντιωματικές (ή παραχωρητικές ή ενδοτικές) προτάσεις λέγονται οι δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις που εισάγονται με τους συνδέσμους αν και, ενώ, μολονότι, κι ας κτλ. (Τζάρτζανος 1991β: 72) ή, «λιγότερο συχνά», με τα παρά το ότι, παρ’ ότι, παρ’ όλο που, παρά το γεγονός, ή, στον επίσημο λόγο, με το λογιότερο καίτοι (Holton κ.ά. 1999).

Συνήθως η εναντιωματική πρόταση προηγείται της κύριας, αλλά είναι δυνατή και η αντίστροφη σειρά (ό.π.).

Oι εναντιωματικές προτάσεις χρησιμοποιούνται για να εκφραστεί παραχώρηση (άλλοτε προς κάτι μεγάλο και σπουδαίο, άλλοτε προς κάτι μικρό και ασήμαντο) ή εναντίωση (Τζάρτζανος 1991β).

Σύμφωνα με τους Κλαίρη και Μπαμπινιώτη (2001: 75) «εναντίωση υπάρχει, όταν δύο γεγονότα θα περιμέναμε να αποκλείουν το ένα το άλλο, αλλά παρ’ όλα αυτά συμβαίνουν και τα δύο. Είναι φανερό ότι αυτή η αντίφαση υφίσταται όταν τα δύο γεγονότα συνυπάρχουν, όταν δηλαδή είναι ταυτόχρονα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο χρονικοί σύνδεσμοι που δηλώνουν το ταυτόχρονο χρησιμοποιούνται και για τις εναντιωματικές προτάσεις»:

Ενώ έχει το στόμα γεμάτο, μιλάει (= αν και).

Ενώ ξέρει ότι τον βαριέμαι, τον κάλεσε σε δείπνο.

 

Τέλος, οι Holton κ.ά. (1999: 437) παρατηρούν ότι «υπάρχει μια ομοιότητα στη σημασία των παραχωρητικών προτάσεων που εισάγονται με το κι ας και των υποθετικών προτάσεων που εισάγονται με τα κι αν, ακόμα κι αν, έστω κι αν και όσο κι αν / όσο και να:

α. Στενοχωριέται πάρα πολύ κι ας μην το δείχνει.

β. Στενοχωριέται πολύ ακόμα κι αν δεν το δείχνει.

γ. Πρέπει να ζητήσεις συγγνώμη, όσο και να μην το θέλεις.

δ. Πρέπει να ’ρθεις και συ, έστω κι αν δεν θέλεις.

ε. Κι αν δεν έρθεις εσύ, εγώ θα πάω».

 

B2.  Δ I Δ A K T I K E Σ  O Δ H Γ I E Σ

 

Δευτερεύουσες αποτελεσματικές προτάσεις

Με τις δραστηριότητες Ακούω και μιλώ 1-4 (σελ. 124) οι μαθητές οδηγούνται στον εντοπισμό των αποτελεσματικών προτάσεων και την αναγνώριση των συνδέσμων που τις εισάγουν. Ειδικά η δραστηριότητα 4 αποσκοπεί στη διάκριση του αναφορικού που από το που ως αποτελεσματικό σύνδεσμο.

Με τις δραστηριότητες Διαβάζω και γράφω 1-4 (σελ. 125) οι μαθητές προχωρούν στη χρήση των αποτελεσματικών προτάσεων και κάνοντας μετασχηματισμούς διαπιστώνουν την αντιστρεψιμότητα αιτίου και αποτελέσματος. Σκόπιμο είναι ο διδάσκων να βοηθήσει τους μαθητές να συνειδητοποιήσουν τις διαφορές στο νόημα και τη λειτουργικότητα που προκύπτουν από τη μία ή την άλλη επιλογή.

Δευτερεύουσες εναντιωματικές προτάσεις

Oι δραστηριότητες Ακούω και μιλώ 2-5 (σελ. 126) βοηθούν τους μαθητές να διαπιστώσουν πώς εκφράζονται οι σχέσεις εναντίωσης ή παραχώρησης και να αναγνωρίσουν τους συνδέσμους (λέξεις και εκφράσεις) που χρησιμοποιούνται για τον σκοπό αυτό.

Η δραστηριότητα 1 (σελ. 126) είναι ανεξάρτητη και εστιάζει στο λεξιλόγιο που αναφέρεται στο πεδίο των παραστατικών τεχνών.

Το Διαβάζω και γράφω (σελ. 127) που ακολουθεί βοηθάει τους μαθητές να προχωρήσουν στη χρήση των εναντιωματικών προτάσεων και με τους κατάλληλους μετασχηματισμούς να διαπιστώσουν την αντιστρεψιμότητα των όρων της αντιθετικής σχέσης. Με τη βοήθεια του διδάσκοντος θα συνειδητοποιήσουν και τις διαφορετικές νοηματικές αποχρώσεις που προκύπτουν από την κάθε επιλογή.

 

Γ . M E T Ω N Y M I A

 

Γ1. Θ Ε Ω Ρ Η Τ Ι Κ Α  Σ Τ O Ι Χ Ε Ι Α

 

Η μετωνυμία είναι ένας «λεκτικός τρόπος» (Τζάρτζανος 1991β: 309) κατά τον οποίο χρησιμοποιείται:

 

α) το όνομα εκείνου που συνέθεσε, δημιούργησε, ανακάλυψε κάτι αντί για τη λέξη που φανερώνει το έργο, το δημιούργημα, το εφεύρημα, π.χ.:

διαβάζω Σολωμό (= τα ποιήματα του Σολωμού),

πολεμάει με το καριοφίλι (= Carlo e figlio, οι Ιταλοί κατασκευαστές όπλων της εποχής).

Παρόμοια χρησιμοποιείται και το όνομα ενός προσώπου (θεού ή ήρωα) αντί για ένα επίθετο ή ένα χαρακτηρισμό που ταιριάζει ιδίως στο πρόσωπο αυτό, π.χ.:

τέτοιος Ηρακλής δεν είμαι (= τόσο δυνατός),

 

β) η λέξη που φανερώνει εκείνο που περιέχει κάτι, αντί για τη λέξη που δηλώνει το περιεχόμενό του ή αντιστρόφως, π.χ.:

τον ζηλεύει η πόλη (= οι κάτοικοι της πόλης),

δοκιμάσαμε διάφορα πιάτα (=φαγητά),

τον είδα εκεί στα λαχανικά (= στο μέρος της αγοράς όπου πουλούν τα λαχανικά),

 

γ) το αφηρημένο αντί για το αντίστοιχο συγκεκριμένο όνομα ή αντί για το αντίστοιχο επίθετο, π.χ.:

ντροπή στα νιάτα ν’ αφήνουν πίσω τα γεράματα (= στους νέους – τους γέρους),

με τον Πέτρο είμαστε μια ηλικία (= συνομήλικοι).

 

Γ2. Δ I Δ A K T I K E Σ  O Δ H Γ I E Σ

 

Η επεξεργασία της υποενότητας Γ ξεκινά με την «ανάγνωση» ενός σκίτσου (σελ. 127), η οποία στοχεύει να βοηθήσει τους μαθητές να κατανοήσουν πώς λειτουργεί στην επικοινωνία η μετωνυμία ως σχήμα λόγου. Τα συμπεράσματα που εξάγονται από την «ανάγνωση» του πρώτου αυτού σκίτσου της υποενότητας συνοψίζονται σε σύντομα θεωρητικά στοιχεία για τη χρήση της μετωνυμίας. Στα τρία σκίτσα που ακολουθούν, οι μαθητές πρέπει να αναγνωρίσουν τις μετωνυμίες που χρησιμοποιούνται και τις σημασίες τους. Τέλος, οι μαθητές καλούνται να σκεφτούν δικές τους επικοινωνιακές περιστάσεις, στις οποίες θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί πετυχημένα το συγκεκριμένο σχήμα λόγου.

 

Δ. Π Α Ρ Α Γ Ω Γ Η  Λ O Γ O Y – Δ Ι Α Θ Ε Μ Α Τ Ι Κ Η  Ε Ρ Γ Α Σ Ι Α

 

Ακούω και μιλώ

1. α. Η γελoιογραφία επιδέχεται ποικίλες αναγνώσεις, ανάλογα με τον τρόπο πρόσληψής της από τους μαθητές. Σημασία έχει οι όποιες αναγνώσεις να στηρίζονται στην εικόνα και να μην είναι αυθαίρετες. Oι μαθητές μπορούν να αξιοποιήσουν τις γνώσεις τους σχετικά με τις σπηλαιογραφίες, για να διατυπώσουν τις απόψεις τους ως προς τις αναλογίες ανάμεσα στις σπηλαιογραφίες και τα γκράφιτι.

β. Oι μαθητές μπορούν να διατυπώσουν ελεύθερα τις απόψεις τους για το θέμα. Θα ήταν καλύτερα, βέβαια, αν υπάρχει χρόνος και ανάλογη δυνατότητα στο σχολείο, να βρουν πληροφορίες για τα γκράφιτι σε βιβλία ή στο διαδίκτυο χρησιμοποιώντας λέξεις-κλειδιά ή να ζητήσουν περισσότερες πληροφορίες από τον καθηγητή ή την καθηγήτρια των καλλιτεχνικών τους. Είναι αναγκαίο να προσανατολιστούν στη σύνδεση αιτιών-αποτελεσμάτων όταν διατυπώνουν τις απόψεις τους, ώστε να ασκηθούν παράλληλα στην αιτιολόγηση των απόψεών τους και στην εξάσκηση στις δευτερεύουσες προτάσεις που συνδέονται με την παρούσα ενότητα.

γ. O σκοπός της δραστηριότητας είναι να συνεργαστούν οι μαθητές για να οργανώσουν προφορικά κείμενα επιχειρηματολογίας, με βάση τη σύγκλιση των απόψεών τους. Θα χρειαστεί να καθοδηγηθούν ώστε να κρατήσουν ανά ομάδες, συνοπτικά, σημειώσεις για την επιχειρηματολογία που θα αναπτύξουν στην τάξη και να μάθουν να ελέγχουν τον βαθμό συνέπειας της θέσης που προτίθενται να υποστηρίξουν με την επιχειρηματολογία που ακολουθεί.

2. Oι διαφημίσεις αυτές δημιουργήθηκαν στις αρχές του 19ου αιώνα, την εποχή της μεγάλης ανάπτυξης της ελληνικής ναυτιλίας, όταν τα ατμόπλοια αντικατέστησαν τα ελληνικά ιστιοφόρα. Χαρακτηριστικά, το 1890 υπήρχαν 97 ελληνικά ατμόπλοια, το 1901 191 και το 1912 389 ατμόπλοια. Για την εξυπηρέτηση της ατμοπλοΐας χρειάστηκε να γίνουν πολλά δημόσια έργα. Επίσης, υπήρχε ανάγκη προσέλκυσης και ξένων κεφαλαίων, καθώς η κατασκευή, η αγορά και η συντήρηση των ατμόπλοιων υπερέβαιναν τις δυνατότητες των Eλλήνων εφοπλιστών. Έτσι, τα ελληνικά ατμόπλοια παρουσιάζονται επιβλητικά, αντιπροσωπεύοντας μια θάλλουσα ναυσιπλοΐα στην οποία θα άξιζε κανείς να επενδύσει. [Τα στοιχεία προέρχονται από το βιβλίο Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας. Γ΄ Τάξη Ενιαίου Λυκείου (Θεωρητική Κατεύθυνση), OΕΔΒ, Αθήνα 2003, σ. 22-24.]

Θα ήταν καλύτερο να αφήσουμε τους μαθητές να υποθέσουν τις απαντήσεις στα υποερωτήματα α, β και γ και στη συνέχεια να τους δώσουμε, αν χρειαστεί, επιπλέον πληροφορίες. Ίσως ορισμένοι αναθεωρήσουν τις αρχικές τους απόψεις. O σκοπός είναι, πάντως, να συνειδητοποιήσουν καλύτερα τη σχέση του διαφημιστικού μηνύματος με την εποχή του, το κοινό στο οποίο απευθύνεται και την οπτική γωνία που υιοθετεί ο εκάστοτε καλλιτέχνης για να εξυπηρετήσει τον σκοπό της διαφήμισης. O σκοπός της δραστηριότητας δ είναι όχι να μιλήσουν οι μαθητές γενικά για τη διαφήμιση, αλλά να επισημάνουν τη σχέση τέχνης και διαφήμισης και να παρακολουθήσουν πώς η εξέλιξη της σύγχρονης τέχνης εκφράζεται και στη διαφήμιση.

3. Η δραστηριότητα αυτή μπορεί να υλοποιηθεί αποτελεσματικότερα, αν από την αρχή ήδη της διδακτικής ενότητας ο διδάσκων κατευθύνει τους μαθητές στην αναζήτηση έργων τέχνης με κοινό θεματικό άξονα. Oι μαθητές μπορούν να εργαστούν σε ομάδες και, επιλέγοντας ένα θέμα που τους ενδιαφέρει, να παρουσιάσουν τις διαπιστώσεις τους σχετικά με τις ομοιότητες και τις διαφορές των έργων που έχουν συγκεντρώσει και τις πιθανές προθέσεις των δημιουργών.

 

Διαβάζω και γράφω

Δραστηριότητα 1

Για την ερμηνεία της ασυμφωνίας ανάμεσα στην καλλιτεχνική αξία ενός έργου τέχνης και στην αναγνώρισή του θα πρέπει, αν οι μαθητές δυσκολεύονται, με κατευθυνόμενο διάλογο να τους βοηθήσουμε να κατανοήσουν ότι:

– ορισμένες καλλιτεχνικές τάσεις προηγούνται της εποχής τους και αναγνωρίζονται από τις μεταγενέστερες εποχές,

– ορισμένοι καλλιτέχνες μπορεί να μην έχουν αναγνωριστεί ποτέ, παρά τη διαχρονικότητα των έργων τους (π.χ. έργα άγνωστων καλλιτεχνών σε πινακοθήκες ή τραγούδια των οποίων οι δημιουργοί έμειναν άγνωστοι),

– η αξία ενός έργου τέχνης καθορίζεται από την αναγνώρισή του στη διάρκεια του χρόνου και όχι μόνο από την αναγνώρισή του στην εποχή του,

– σημαντικό ρόλο για την αναγνώριση ενός έργου τέχνης σήμερα παίζει και η προώθησή του από το εμπορευματικό κύκλωμα.

Θα μπορέσουν οι μαθητές να οδηγηθούν σε συμπεράσματα, αν συγκρίνουν τον τρόπο προώθησης των καλλιτεχνικών προϊόντων τη σημερινή εποχή με τις διαδικασίες πρόκρισης και βράβευσης των δραματικών έργων στην Αρχαία Ελλάδα, που έχουν διδαχτεί στο μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών.

Ακόμα θα μπορέσουν να αξιοποιήσουν γνώσεις από το μάθημα της Λογοτεχνίας και των κεφαλαίων της Τέχνης από την Ιστορία τους.

O σκοπός της δραστηριότητας αυτής είναι να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές τον τρόπο με τον οποίο επιβάλλονται σήμερα οι διάφορες καλλιτεχνικές αξίες. Μπορούμε να ενθαρρύνουμε τον προβληματισμό τους, παροτρύνοντάς τους να σκεφτούν πολυδιαφημισμένες ταινίες που τους απογοήτευσαν όταν τις είδαν, τραγουδιστές και τραγούδια που προβάλλονται κατά κόρον από τα Μ.Μ.Ε., χωρίς να είναι ποιοτικά κ.λπ. Ίσως είναι δύσκολο για τους μαθητές να αντιληφθούν την εμπορευματοποίηση της τέχνης, καθώς κυριαρχεί ευρύτατα στη σύγχρονη νεανική κουλτούρα (ποπ μουσική, σινεμά κτλ.). Θα χρειαστεί, παρ’ όλα αυτά, να αποφύγουμε τον διδακτισμό και να τους αφήσουμε διακριτικά να προβληματιστούν για το θέμα και να ανταλλάξουν απόψεις.

Δραστηριότητα 2

Πρόκειται για μια ελεύθερη και δημιουργική δραστηριότητα που ίσως φαίνεται δύσκολη στον εκπαιδευτικό, αλλά που οι μαθητές τη συνηθίζουν και πιθανότατα θα τους είναι εύκολη και διασκεδαστική.

Δραστηριότητα 3

Είναι δύσκολο να συνειδητοποιήσει κανείς ότι η Τέχνη αφορά και την καθημερινότητά μας. Για να είναι αποτελεσματικότερη η δραστηριότητα αυτή, θα χρειαστεί να την αναθέσουμε την αρχή της ενότητας, παράλληλα με την εργασία 3 στο Ακούω και μιλώ. Στην ουσία ζητάμε από τους μαθητές, όσο διαρκεί η διδασκαλία της ενότητας, να παρατηρήσουν τη ζωή γύρω τους και να προβληματιστούν για την αισθητική του χώρου τους.

 

Ως προς την οργάνωση της επιστολής, θα πρέπει να περιλαμβάνει:

– την περιγραφή του προβλήματος,

– την ευαισθητοποίηση του σχετικού με το πρόβλημα φορέα,

– τις προτάσεις των μαθητών.

Πιθανόν η περιγραφή να οδηγεί στην ευαισθητοποίηση, αν είναι ανάλογα οργανωμένη.

Επειδή οι μαθητές δεν είναι εξοικειωμένοι με τη συγγραφή επίσημων επιστολών, ίσως χρειαστεί μετά την πρώτη γραφή των κειμένων η ενδεικτική βελτίωση ενός ή περισσότερων από αυτά με τη συνεργασία των μαθητών της τάξης, ώστε να γνωρίσουν καλύτερα και τα χαρακτηριστικά του ύφους ενός επίσημου κειμένου.

 

Διαθεματική εργασία

Επιλέξαμε τη μουσική γιατί οι νέοι είναι περισσότερο εξοικειωμένοι με αυτήν από όσο με άλλα είδη τέχνης. O σκοπός της δραστηριότητας είναι όμως γλωσσικός, δηλαδή η αναζήτηση του ωραίου στίχου στα τραγούδια. Πολλοί μαθητές ίσως χρησιμοποιήσουν το διαδίκτυο στο μάθημα της πληροφορικής για την αναζήτηση των στίχων των τραγουδιών. Η καλλιτεχνική επιμέλεια της ανθολογίας θα απαιτήσει, επίσης, τη βοήθεια του καθηγητή των καλλιτεχνικών ή και της πληροφορικής. Αν τελικά η δραστηριότητα καταλήξει σε μια εκδήλωση, θα μπορούσαν να εμπλακούν και ο καθηγητής της μουσικής και της γυμναστικής για τις χορογραφίες. Βέβαια, αυτό σημαίνει ότι η ολοκλήρωση της εργασίας δεν θα συμπέσει με την ολοκλήρωση της ενότητας αλλά με το τέλος της σχολικής χρονιάς.

 

 


 

 

122

 

Kείμενο 1 Για το τραγούδι

Tο τραγούδι είναι μια μαγική στιγμή κι εγώ ένας πανηγυριώτης μάγος εκπρόσωπός σας –αφού γεννήθηκα τον ίδιο καιρό με σας και μες στον ίδιο χώρο–, που θα φωτίσω τις κρυφές κι αθέατες γωνιές σας, θα σας εκπλήξω, θα σας γεμίσω ερωτήματα και μελωδίες που ίσως γενούν δικές σας και θα μεταφερθούν στο σπίτι σας, έτσι που να κοπεί ο ύπνος σας και να χαθεί για πάντα –αν είναι δυνατόν– ο εφησυχασμός σας. Kι ας μην μπορείτε να με τραγουδήσετε. Mήπως τάχα μπορείτε να εξαφανίσετε ένα πουλί ή να το φανερώσετε μέσ' απ' το φόρεμα ή από το μαντήλι σας; Kι όμως δεν το ξεχάσατε κι ούτε θα το ξεχάσετε σ' όλη σας τη ζωή. Kαι θα το λέτε στα παιδιά σας έτσι όπως το πρωτοείδατε κάποια φορά από ένα μάγο σ' ένα πανηγύρι – καθώς και το τραγούδι μου. […]

 

Tο τραγούδι μου είναι μια μυστική πηγή, μια στάση πρέπουσα και ηθική απέναντι στα ψεύδη του καιρού μας, ένα παιχνίδι ευφάνταστο μ' απρόβλεπτους κανόνες, μια μελωδία απρόσμενη που γίνεται δική σας, δεμένη αδιάσπαστα με άφθαρτες λέξεις ποιητικές και ξαναγεννημένες. Kαι μην ξεχάσετε. Σαν φύγετε από δω, δεν σας ανήκει παρά μονάχα το αίσθημα, η σκέψη και τα ερωτήματα, που ολόκληρο το βράδυ σας μετέδωσα μέσ' απ' τη μουσική μου. Σε μένα απομένει το τραγούδι, η μαγική στιγμή μου, που είναι μια εξαίσια απάντηση αρκεί να με ρωτήστε. Pωτήστε με λοιπόν. Kι ύστερα σας παρακαλώ σωπάστε!

 

Γιατί θα τραγουδήσω!

 

Μάνος Χατζιδάκις, O καθρέφτης και το μαχαίρι, εκδ. Ίκαρος, 1995

 

δεσμός Μάνος Χατζηδάκις (επίσημος δικτυακός τόπος)

δεσμός Μάνος Χατζηδάκις

δεσμός Οδός... Μάνου Χατζηδάκι [πηγή: Αισθητική Αγωγή - Μουσική Γ΄ Γυμνασίου]

 

Eρωτήσεις κατανόησης

1 Tι κοινό έχει ο καλλιτέχνης με τον «πανηγυριώτη μάγο»;

 

2 Ποιο «κέρδος» αποκομίζει ο ακροατής της μουσικής, σύμφωνα με τον καλλιτέχνη – συγγραφέα του κειμένου;

 

Kείμενο 2 [Oι τέχνες]

εικ

Αν και υπάρχουν πολλές και διάφορες διαιρέσεις της τέχνης που έχουν γίνει από φιλοσόφους και αισθητικούς, η πιο συνηθισμένη διαίρεση της καλλιτεχνικής δραστηριότητας, αυτή που όλοι ξέρουμε, ξεχωρίζει τις τέχνες ανάλογα με τα εκφραστικά μέσα που χρησιμοποιούν: Λογοτεχνία – Θέατρο – Μουσική – Χορός – Ζωγραφική – Γλυπτική – Αρχιτεκτονική – Κινηματογράφος.

 

Πάνος Πετρίτης, Αλφαβητάριο αισθητικής για μεγάλους, Εισαγωγή στις βασικές αρχές της αισθητικής και της τέχνης, εκδ. Σύγχρονη εποχή, 1992 (διασκευή)

 

δεσμός Τέχνη

 

Eρώτηση κατανόησης

• Ποιο ή ποια εκφραστικά μέσα χρησιμοποιεί καθεμιά από τις τέχνες που αναφέρονται στο κείμενο;

 

123

 

Kείμενο 3 [Tέχνες και τεχνάσματα]

εικ

Ο νους όμως για να υλοποιήσει τη σκέψη του και τις ιδέες του αναγκάζεται να μεταχειρίζεται τεχνάσματα ώστε να υπερπηδήσει τα εμπόδια της ύλης, να της δώσει μορφή και να εκφραστεί. Με τέχνασμα ο τροχός υπερνικά την τριβή, με τέχνασμα ο στρατηγικός ελιγμός υπερνικά την αντίσταση του εχθρού, με τέχνασμα μιμητικό παριστάνει η ζωγραφική τα φαινόμενα, η γλυπτική ανδριάντες. Με τέχνασμα έκλεψε ο Προμηθέας τη φωτιά από τους θεούς για να σώσει τους ανθρώπους.

 

Η τέχνη λοιπόν του ανθρώπου, όσο και αν αποβλέπει στο απόλυτο, αναπτύσσεται στο πεδίο του δυνατού. Γι' αυτό το έργο της δεν είναι μόνον προϊόν της φαντασίας αλλά και της τεχνικής εμπειρίας. Ο Παρθενών συντίθεται ως ναός της θεάς αλλά, για να ανεγερθεί και να κατανικήσει τη βαρύτητα, χρειάζεται τεχνάσματα στατικά και οπτικά. Αφότου όμως το πέτυχε, εκφράζει αξίες και θέλγει τους ανθρώπους. Ίδια και η ποίηση, για να εκφράσει το άφατο, χρειάζεται τεχνάσματα, μύθους, εικόνες, ποιητικές μεταφορές, μέτρα και ρυθμούς που θα αποτινάξουν τη λήθη και τη νοητική δυσκαμψία των λέξεων έτσι ώστε να τις καταστήσουν ορχούμενες, ζωντανές φωνές συμβολικές. Ο καλλιτέχνης δεν μπορεί να κάμει τίποτε περισσότερο, διότι δεν είναι ο δημιουργός του κόσμου. Είναι δημιουργός «κόσμων εν κόσμω», αλλά αυτό είναι χάρισμα μεγάλο και θαυμαστό.

 

Π. Α. Μιχελής, Αισθητικά θεωρήματα, τόμ. Ι, Ίδρυμα Παναγιώτη και Έφης Μιχελή, 1989

 

δεσμός Κωστής Παλαμάς, «Ύμνος στον Παρθενώνα» [πηγή: κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γ΄ Γυμνασίου]

Eρωτήσεις κατανόησης

1 Ποιες είναι –σύμφωνα με τον συγγραφέα– οι δύο προϋποθέσεις για τη δημιουργία ενός έργου τέχνης;

 

2 Ποιο ρόλο παίζουν τα τεχνάσματα στην τέχνη; • Μπορείτε να αναγνωρίσετε τεχνάσματα πίσω από τις εντυπωσιακές σκηνές ταινιών που έχετε δει στον κινηματογράφο ή στην τηλεόραση; • Ποιο αισθητικό αποτέλεσμα έχουν και ποια συναισθήματα γεννούν σε σας ως θεατές;

 

Kείμενο 4 [Συζητώντας για… την τέχνη]

 

eik

 

Kώστας Mητρόπουλος, «Άγρια μωρά», εφημ. TA NEA, 2004

Eρωτήσεις κατανόησης

1 Tι είναι ένας χορηγός; Αναζητήστε τις σημασίες των λέξεων χορηγός και σπόνσορας και συζητήστε τον ρόλο που μπορούν να παίξουν τα πρόσωπα αυτά στην υπόθεση της τέχνης.

 

2 Tα λόγια του πιτσιρίκου στο σκίτσο φανερώνουν μια παρανόηση. Ποια είναι αυτή;

 

δεσμός Οι λειτουργίες [πηγή: Αρχαία Ιστορία Α΄ Γυμνασίου]

δεσμός Λειτουργίες [πηγή: Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού]

δεσμός Πολιτιστική χορηγία [πηγή: Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού]

 


 

124

 

Β ΑΠOTΕΛΕΣΜΑTΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΝΑΝTΙΩΜΑTΙΚΕΣ ΠΡOTΑΣΕΙΣ

 

Ασκήσεις

 

 

 

B1 Αποτελεσματικές προτάσεις

 

Aκούω και μιλώ

1. «Ο νους όμως για να υλοποιήσει τη σκέψη του… και να εκφραστεί»: Bρείτε το απόσπασμα στο κείμενο 3. • Ποιο είναι το αποτέλεσμα της χρησιμοποίησης τεχνασμάτων; • Bρείτε και υπογραμμίστε το τμήμα του κειμένου που δηλώνει ακριβώς αυτό το αποτέλεσμα.

 

2. Αναζητήστε στο ίδιο κείμενο άλλο απόσπασμα, το οποίο περιέχει δύο στοιχεία που συνδέονται με σχέση αιτίας - αποτελέσματος.

 

3. Ποια λέξη χρησιμοποιείται για να συνδεθούν το αίτιο και το αποτέλεσμα στα αποσπάσματα των δύο προηγούμενων δραστηριοτήτων;

 

4. «θα σας γεμίσω ερωτήματα… ο εφησυχασμός σας»: Bρείτε το απόσπασμα στο κείμενο 1. Σ' αυτό υπάρχουν δύο που. • Ποιο από τα δύο σας φαίνεται να λειτουργεί όπως το αναφορικό που, το οποίο μελετήσαμε στην 4η ενότητα; • Σε ποια λέξη αναφέρεται αυτό το αναφορικό που; • Tο άλλο που του αποσπάσματος αναφέρεται σε κάποια συγκεκριμένη λέξη; • Tι νομίζετε ότι εκφράζει; • Δοκιμάστε να το αντικαταστήσετε με κάποια άλλη λέξη, χωρίς να αλλάξετε το νόημα.

 

 

Mαθαίνω ότι:

• Ένας τρόπος για να δηλώσουμε τις συνέπειες ή τα αποτελέσματα ενός γεγονότος είναι οι δευτερεύουσες αποτελεσματικές προτάσεις.

 

• Oι δευτερεύουσες αποτελεσματικές προτάσεις εισάγονται με τους συνδέσμους ώστε, που, και ώστε να, και είναι επιρρηματικές.

 

 

 

Αποτελεσματικές λέγονται οι δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις που δηλώνουν τις συνέπειες ή το αποτέλεσμα της πρότασης την οποία προσδιορίζουν και από την οποία εξαρτώνται.

 

Εισάγονται:

 

με τους αποτελεσματικούς συνδέσμους ώστε, που, με τον σύνδεσμο να και με τις εκφράσεις ώστε να, που να, για να κ.λπ., π.χ.

● Μιλάει πολύ σιγά, ώστε μόλις ακούγεται.

● Ήταν τόσο σπάταλος, που έμεινε απένταρος.

● Δεν είναι ανόητος, να τα πει όλα.

● Ο καλλιτέχνης μεταχειρίζεται τεχνάσματα, ώστε να υπερπηδήσει τα εμπόδια της ύλης.

 

Μερικές φορές ο σύνδεσμος ώστε μπορεί να βρίσκεται στην αρχή περιόδου και τότε εισάγει κύρια πρόταση, π.χ.

● Αύριο το πρωί φεύγουμε. Ώστε το πήρατε απόφαση.

 

Εκφέρονται:

 

1ον Όσες εισάγονται με τους συνδέσμους ώστε και που και δηλώνουν:

α) πραγματικό αποτέλεσμα, εκφέρονται με οριστική οποιουδήποτε χρόνου, π.χ.

● Μιλάει πολύ σιγά, ώστε μόλις ακούγεται.

● Ήταν τόσο σπάταλος, που έμεινε απένταρος.

 

β) αποτέλεσμα που είναι δυνατό με δυνητική οριστική, π.χ.

● Είναι τόσο σκληρός, ώστε τίποτα δεν θα τον συγκινούσε.

 

γ) αποτέλεσμα που είναι πιθανό με πιθανολογική οριστική, π.χ.

● Έχει τόσα χρόνια να με δει, που δεν θα με θυμάται.

 

2ον Όσες εισάγονται με το να, ώστε να, που να, κ.τ.λ. εκφέρονται με υποτακτική και δηλώνουν αποτέλεσμα που είναι πιθανό ή δυνατό ή κάποτε και πραγματικό γεγονός, π.χ.

● Δεν είναι ανόητος, να τα πει όλα.

● Έτρεχε σαν τρελός, ώστε να προλάβει το τρένο.

 

Άλλοι τρόποι δήλωσης του αποτελέσματος

Μπορούμε να δηλώσουμε το αποτέλεσμα και με τους εξής ακόμη τρόπους:

 

α. με ρήματα ή περιφράσεις όπως: καταλήγω, η κατάληξη είναι, το αποτέλεσμα είναι, έχει ως αποτέλεσμα κ.λπ., π.χ.

● Οι διαμαρτυρίες των πολιτών είχαν ως αποτέλεσμα τη ματαίωση του έργου.

 

β. με επιρρήματα: έτσι, επομένως, κατά συνέπεια, συνεπώς, ως εκ τούτου κ.λπ. π.χ.

● Έχουμε πολλή δουλειά σήμερα, επομένως μη με περιμένεις για φαΐ.

 

 

 

Kείμενο 5 Σειρήνες – Oδυσσέας


eik

Γιάννης Γαΐτης, Σειρήνες-Οδυσσέας (1980), στο Εθνική Πινακοθήκη, 100 χρόνια, Τέσσερις αιώνες ελληνικής ζωγραφικής, Εθνική Πινακοθήκη και Μουσείο Αλέξανδρου Σούτζου, Αθήνα 2001

Kείμενο 6 Ποιητής και μούσα


eik

Νίκος Εγγονόπουλος, Ποιητής και μούσα (1938), στο Εθνική Πινακοθήκη, 100 χρόνια, Τέσσερις αιώνες ελληνικής ζωγραφικής, Εθνική Πινακοθήκη και Μουσείο Αλέξανδρου Σούτζου, Αθήνα 2001

125

 

Διαβάζω και γράφω

1. Mελετήστε τα κείμενα 5 και 6 και αντιστοιχίστε τις αιτίες με τα αποτελέσματα στον παρακάτω πίνακα:

 

Σύρε τον πίνακα, για να δεις και τις υπόλοιπες στήλες.

ΑιτίεςΑποτελέσματα
α. Ο Οδυσσέας είναι δεμένος στο κατάρτι. α= 1. Η εποχή είναι απροσδιόριστη.
β. Οι ναύτες κωπηλατούν με όλη τους τη δύναμη. β= 2. Δεν υποκύπτει στη γοητεία των Σειρήνων.
γ. Ο ζωγράφος ανακατεύει στην εικόνα στοιχεία αρχαία και σύγχρονα. γ= 3. Απομακρύνονται γρήγορα.
δ. Τα πρόσωπα λείπουν. δ= 4. Η εικόνα παραξενεύει τον θεατή.
ε. Ο χώρος είναι γεμάτος με όργανα και γεωμετρικά σχήματα. ε= 5. Θυμίζει εργαστήρι ζωγράφου.
 

Επίλεξε τις προτάσεις που ακολουθούν με τα έντονα πλάγια γράμματα και σύρτε τες δίπλα στις παρακάτω προτάσεις.

 

α. Ο Οδυσσέας είναι δεμένος στο κατάρτι.

β. Οι ναύτες κωπηλατούν με όλη τους τη δύναμη.

γ. Ο ζωγράφος ανακατεύει στην εικόνα στοιχεία αρχαία και σύγχρονα. 

δ. Τα πρόσωπα λείπουν. 

ε. Ο χώρος είναι γεμάτος με όργανα και γεωμετρικά σχήματα. 

 

1. Η εποχή είναι απροσδιόριστη.

2. Δεν υποκύπτει στη γοητεία των Σειρήνων.

3. Απομακρύνονται γρήγορα.

4. Η εικόνα παραξενεύει τον θεατή.

5. Θυμίζει εργαστήρι ζωγράφου.

 

2. Συνδέστε τις ίδιες προτάσεις με τέτοιο τρόπο, ώστε η έμφαση να δίνεται στο αποτέλεσμα.

 

 

α. Ο Οδυσσέας είναι δεμένος στο κατάρτι...

β. Οι ναύτες κωπηλατούν με όλη τους τη δύναμη...

γ. Ο ζωγράφος ανακατεύει στην εικόνα στοιχεία αρχαία και σύγχρονα...

δ. Τα πρόσωπα λείπουν...

ε. Ο χώρος είναι γεμάτος με όργανα και γεωμετρικά σχήματα...

 

 

3. Συνδέστε τις ίδιες προτάσεις με άλλο τρόπο, ώστε η έμφαση να δίνεται στην αιτία. • Kάντε και όλες τις απαραίτητες αλλαγές.

 

 

α. Ο Οδυσσέας είναι δεμένος στο κατάρτι...

β. Οι ναύτες κωπηλατούν με όλη τους τη δύναμη...

γ. Ο ζωγράφος ανακατεύει στην εικόνα στοιχεία αρχαία και σύγχρονα...

δ. Τα πρόσωπα λείπουν...

ε. Ο χώρος είναι γεμάτος με όργανα και γεωμετρικά σχήματα...

 

 

4. Παρατηρήστε προσεκτικά τους δύο πίνακες (κείμενα 5 και 6) και διατυπώστε τις κρίσεις σας με τρόπους ανάλογους με αυτούς που χρησιμοποιήσατε στις δύο προηγούμενες δραστηριότητες.

 

 

Διαπιστώνω ότι:

Σε μια σχέση αιτίου - αποτελέσματος ο κάθε ομιλητής μπορεί να δώσει έμφαση στο ένα ή στο άλλο (στην αιτία ή στο αποτέλεσμα) επιλέγοντας τον κατάλληλο τρόπο διατύπωσης (δηλαδή την κατάλληλη δευτερεύουσα πρόταση), π.χ.

 

Mερικές ταινίες στον κινηματογράφο με έχουν γοητεύσει τόσο που δεν θα τις ξεχάσω ποτέ.

Mερικές κινηματογραφικές ταινίες δεν θα τις ξεχάσω ποτέ, επειδή με έχουν γοητεύσει.

 

 

B2   Εναντιωματικές προτάσεις

Kείμενο 7 Ελληνικό Θέατρο Σκιών: Φιγούρες από φως και ιστορία

Θυμόσοφος, σκωπτικός, αιχμηρός, εγωιστής, ανατρεπτικός, μηδενιστής, κατατρεγμένος, παράδοξα αξιοπρεπής μολονότι θεόφτωχος, όλα μαζί σε ένα κωμικό πλαίσιο είναι ο Καραγκιόζης που εξακολουθεί και σήμερα να συγκινεί και να ασκεί και στις νεότερες γενιές τη μυστήρια και πάντα ισχυρή γοητεία του.

Αν και για τους καραγκιοζοπαίχτες ο λόγος είναι το κυρίαρχο στοιχείο, οι φιγούρες δεν παύουν να αποτελούν το σημαντικότερο συστατικό του εποπτικού μέρους της παράστασης. Οι πρώτες φιγούρες φτιάχτηκαν από χαρτόνι. Το κατάλληλο κόψιμο και κοπίδιασμα δημιουργούσε κενά περιγραφικά των ανατομικών και ενδυματολογικών χαρακτηριστικών. Με την παρεμπόδιση του φωτός από το χαρτόνι και το πέρασμά του από τα κενά προβαλλόταν η σκιά της φιγούρας στο λευκό πανί. Αργότερα τοποθετήθηκαν χρωματισμένα διαφανή χαρτιά στα κενά του κοπιδιάσματος, που διευρύνθηκαν, ώστε να προσφέρουν τη ζωντάνια των χρωμάτων.

126

 

εικ

Οι φιγούρες είναι αρθρωτές, ώστε να εξυπηρετείται η κίνηση, με συνήθεις αρθρώσεις στη μέση και στα πόδια και ορισμένες φορές με πολλαπλές αρθρώσεις στο ένα χέρι, σταθερό χαρακτηριστικό της φιγούρας του Καραγκιόζη. Από τα ίδια υλικά και με ανάλογη τεχνική κατασκευάζονταν και τα σκηνικά του θεάτρου σκιών. Παρίσταναν, συνήθως, αριστερά της οθόνης την καλύβα του Καραγκιόζη και δεξιά το Σεράι, αν και αργότερα παρουσίασαν μεγαλύτερη ποικιλία και απεικόνιζαν και πολυτελή σπίτια, κάστρα, εκκλησίες, βουνά κ.ά.

εικ

Η απήχηση του Καραγκιόζη στο ευρύ κοινό, τα πρώτα 20 χρόνια του εικοστού αιώνα, ήταν τέτοια, ώστε πολλοί εκδότες να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους και στον τομέα του θεάτρου σκιών, είτε γιατί κάποιοι ήθελαν να διαβάσουν ένα έργο που τους εντυπωσίασε, είτε γιατί, ιδίως τα παιδιά, ήθελαν να το παραστήσουν. Τα φυλλάδια που κυκλοφόρησαν είχαν τη μορφή γραπτού σεναρίου με τα πρόσωπα του έργου, την περιγραφή της σκηνής και τους διαλόγους και αποτέλεσαν σημαντικό συστατικό της λαϊκής κουλτούρας.

 

Ελληνικό Θέατρο Σκιών, Φιγούρες από φως και ιστορία, ενημερωτικό φυλλάδιο του Ε.Λ.Ι.Α., 2004 (διασκευή)

 

δεσμός Greek Shadows. Μια νέα πλήρης ιστοσελίδα για το Θέατρο Σκιών στο Διαδίκτυο

δεσμός Λαϊκή Τέχνη: Καραγκιόζης (βίντεο, 22:45min) [πηγή: Εκπαιδευτική Τηλεόραση]

 

Aκούω και μιλώ

1. Το θέατρο σκιών ανήκει στις λεγόμενες παραστατικές τέχνες (θέατρο, κινηματογράφος, χορός). Βρείτε στο κείμενο 7 όλες τις λέξεις που προσιδιάζουν στο πεδίο αυτών των τεχνών.

 

2. Στην πρώτη παράγραφο του κειμένου 7 ο Καραγκιόζης χαρακτηρίζεται «παράδοξα αξιοπρεπής». Σε τι οφείλεται αυτή η παραδοξότητα; • Ποια λέξη του κειμένου την ερμηνεύει / την αιτιολογεί; • Υπογραμμίστε τη λέξη που συνδέει τα δύο χαρακτηριστικά του Καραγκιόζη που παρουσιάζονται ως αταίριαστα.

 

3. Στην αρχή της δεύτερης παραγράφου του κειμένου 7 διατυπώνεται η άποψη ότι «οι φιγούρες δεν παύουν να αποτελούν το σημαντικότερο συστατικό του εποπτικού μέρους της παράστασης». Διατυπώνεται κάποια επιφύλαξη ή αντίθεση στην άποψη αυτή; • Με ποια πρόταση; • Υπογραμμίστε τις λέξεις με τις οποίες εισάγεται αυτή η πρόταση.

 

Απάντηση:

 

4. Με τις ίδιες λέξεις που υπογραμμίσατε στην προηγούμενη δραστηριότητα εισάγεται μια πρόταση στο κείμενο 2. Εντοπίστε την και συζητήστε ποια λογική σχέση συνδέει το περιεχόμενό της με αυτό της κύριας πρότασης του κειμένου.

 

Απάντηση:

 

5. Αντικαταστήστε το «Αν και», με το οποίο εισάγεται η πρώτη πρόταση του κειμένου 2, με όποιες άλλες λέξεις νομίζετε ότι μπορούν να αποδώσουν το ίδιο νόημα και να διατηρήσουν την ίδια σχέση με την κύρια πρόταση του κειμένου.

 

Απάντηση:

 

 

Mαθαίνω ότι:

• Ένας τρόπος για να εκφραστεί αντίθεση ή εναντίωση προς ένα γεγονός ή ένα ενδεχόμενο είναι οι δευτερεύουσες εναντιωματικές προτάσεις.

 

• Oι δευτερεύουσες εναντιωματικές προτάσεις εισάγονται με τους συνδέσμους: ενώ, μολονότι, αν και, και ας, παρόλο που κ.λπ., και είναι επιρρηματικές.

 

 

 

Εναντιωματικές λέγονται οι δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις που φανερώνουν εναντίωση, δηλαδή ισχυρή αντίδραση προς κάτι που το θεωρούμε πραγματικό και το οποίο δηλώνεται από την πρόταση που προσδιορίζουν και από την οποία εξαρτώνται.

 

Εισάγονται:

 

με τους εναντιωματικούς συνδέσμους: ενώ, μολονότι, αν και, και με τις εκφράσεις και ας, παρόλο που, μόλο που, και που, παρ' ότι, παρά το ότι κ.τ.λ., π.χ.

● Ενώ δεν διάβασε καθόλου, τα πήγε πολύ καλά στις εξετάσεις.

● Μολονότι τον προσκάλεσαν, δεν πήγε.

● Αν και είναι πλούσιος, ζει φτωχικά.

● Κι ας είναι παλιό το σπίτι, εμένα μου αρέσει.

● Παρόλο που τρώει όλη τη μέρα, δεν παχαίνει καθόλου!

 

Εκφέρονται:

 

με οριστική και έχουν άρνηση δεν, εκτός από τις προτάσεις που εισάγονται με το "και ας", στις οποίες η άρνηση είναι μη(ν), π.χ.

● Παρόλο που δεν το ήθελα, τελικά πήγα στο πάρτι του Γιάννη.

● Ζει πολύ ευτυχισμένα, κι ας μην είναι πλούσιος.

 

 

 

127

 

Διαβάζω και γράφω

Με αφορμή το κείμενο 7, σας δίνονται παρακάτω ορισμένες διαπιστώσεις, οι οποίες μπορούν να συνδεθούν αντιθετικά:

 

Σύρε τον πίνακα, για να δεις και τις υπόλοιπες στήλες.

α.Ο κινηματογράφος και η τηλεόραση κυριαρχούν στη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου.1.Το θέατρο σκιών επιβιώνει.
β.Η ζωή του Καραγκιόζη είναι πάντα δύσκολη.2.Οι παραστάσεις προκαλούν το γέλιο του θεατή.
γ.Στις μέρες μας το Θέατρο Σκιών δεν βρίσκεται στην ακμή του.3.Πάντα εμφανίζονται νέοι δημιουργοί-καραγκιοζοπαίχτες.
δ.Πρόκειται για θέατρο που βασίζεται στο φως και τη σκιά.4.Σήμερα η σκηνή του Καραγκιόζη είναι γεμάτη χρώματα.
ε.Ο Καραγκιόζης δεν ήταν γιατρός.5.Κατάφερε να γιατρέψει τη Βεζυροπούλα.

 

Επίλεξε τις προτάσεις που ακολουθούν με τα έντονα γράμματα και σύρτε τες δίπλα στις παρακάτω προτάσεις.

 

α. Ο κινηματογράφος και η τηλεόραση κυριαρχούν στη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου. 

β. Η ζωή του Καραγκιόζη είναι πάντα δύσκολη. 

γ. Στις μέρες μας το Θέατρο Σκιών δεν βρίσκεται στην ακμή του. 

δ. Πρόκειται για θέατρο που βασίζεται στο φως και τη σκιά. 

ε. Ο Καραγκιόζης δεν ήταν γιατρός. 

 

1. Το θέατρο σκιών επιβιώνει.

2. Οι παραστάσεις προκαλούν το γέλιο του θεατή.

3. Πάντα εμφανίζονται νέοι δημιουργοί-καραγκιοζοπαίχτες.

4. Σήμερα η σκηνή του Καραγκιόζη είναι γεμάτη χρώματα.

5. Κατάφερε να γιατρέψει τη Βεζυροπούλα.

 

α. Συνδέστε τες με διάφορους εναντιωματικούς συνδέσμους.

 

α. Ο κινηματογράφος και η τηλεόραση κυριαρχούν στη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου.

β. Η ζωή του Καραγκιόζη είναι πάντα δύσκολη.

γ. Στις μέρες μας το Θέατρο Σκιών δεν βρίσκεται στην ακμή του.

δ. Πρόκειται για θέατρο που βασίζεται στο φως και τη σκιά.

ε. Ο Καραγκιόζης δεν ήταν γιατρός.

 

β. Αντιστρέψτε τις περιόδους που μόλις σχηματίσατε, κάνοντας τη δευτερεύουσα πρόταση κύρια και το αντίστροφο.

 

1. Το θέατρο σκιών επιβιώνει.

2. Οι παραστάσεις προκαλούν το γέλιο του θεατή.

3. Πάντα εμφανίζονται νέοι δημιουργοί-καραγκιοζοπαίχτες.

4. Σήμερα η σκηνή του Καραγκιόζη είναι γεμάτη χρώματα.

5. Κατάφερε να γιατρέψει τη Βεζυροπούλα.

 

γ. Τι παρατηρείτε;

 

 


 

Γ METΩNYMIA

 Kείμενο 8 [Λαός και Κολωνάκι]

eik

 

Hλίας Mακρής, περ. «K», εφημ. Η KΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 2004

128

 

Aκούω και μιλώ

1. Σε τι διαφέρει το κόκκινο αυτοκίνητο και ο οδηγός του από τα άλλα αυτοκίνητα και τους οδηγούς τους;

 

2. Ποιο είναι το κοινό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν όλοι οι οδηγοί στο σκίτσο;

 

3. Γιατί ο οδηγός του κόκκινου αυτοκινήτου επιλέγει να ακούσει δυνατά το τραγούδι αυτό; • Ποιο μήνυμα στέλνει στους άλλους οδηγούς;

 

4. Με ποια σημασία χρησιμοποιείται η λέξη Κολωνάκι στους στίχους του τραγουδιού; • Ποια είναι η κύρια σημασία της λέξης Κολωνάκι;

 

δεσμός Κολωνάκι

δεσμός «Λαός και Κολωνάκι»: στίχοι του τραγουδιού

δεσμός  «Λαός και Κολωνάκι», Ταινιοθήκη της Ελλάδος

 

Mαθαίνω ότι:

Mετωνυμία λέμε το σχήμα λόγου κατά το οποίο χρησιμοποιούμε:

 

• το όνομα του δημιουργού για να δηλώσουμε το δημιούργημα (π.χ. Στην Eθνική Πινακοθήκη εκτίθεται ένας Θεοτοκόπουλος = Ένας πίνακας του Θεοτοκόπουλου)

• αυτό που περιέχει κάτι, για να δηλώσουμε το περιεχόμενο (π.χ. Έλα να πιούμε ένα ποτηράκι = κρασί)

• το αφηρημένο αντί για το συγκεκριμένο (π.χ. Tόπο στα νιάτα! = τόπο στους νέους!)

 

δεσμός Αν θέλετε περισσότερες πληροφορίες για τη μετωνυμία, αναζητήστε το ομώνυμο λήμμα στο σχολικό Λεξικό Λογοτεχνικών Όρων

 

 

5. Tο κείμενο 8 περιέχει κάποια μετωνυμία. • Ποια είναι αυτή και πώς εκφέρεται;

 

Απάντηση: 

 

 

Διαβάζω και γράφω

eik
eik

 

1. Bρείτε τις μετωνυμίες στα παραπάνω σκίτσα.

 

2. Διατυπώστε τα ίδια νοήματα χωρίς να χρησιμοποιήσετε τις μετωνυμίες.

 

3. Σκεφτείτε και γράψτε τρία δικά σας παραδείγματα χρήσης μετωνυμιών.

eik

 


 

Δ ΔPAΣTHPIOTHTEΣ ΠAPAΓΩΓHΣ ΛOΓOY

129

 

Aκούω και μιλώ

 

eik

 

 

1. Ποιες σκέψεις σάς δημιουργεί η παράλληλη παράθεση των δύο εικόνων;

 

2. Ποια είναι κατά τη γνώμη σας τα κίνητρα των νεαρών ατόμων ή νεανικών ομάδων που γεμίζουν με χρώματα και σχέδια τους τοίχους των πόλεων;

 

3. Πού θα τοποθετούσατε τον εαυτό σας στην παρακάτω κλίμακα;

 

Σύρε τον πίνακα, για να δεις και τις υπόλοιπες στήλες.

1 2 3 4 5
τα γκράφιτι με εξοργίζουν τα γκράφιτι με αφήνουν αδιάφορομερικά έχουν γούστο οι δημιουργοί τους (writers) είναι αληθινοί καλλιτέχνες που ζωντανεύουν την πόλη προσπαθώ και εγώ να εκφραστώ μέσα από τα γκράφιτι

 

• Σχηματίστε ομάδες ανάλογα με τις τοποθετήσεις σας (ομάδα 1, 2, 3, 4, 5). Κάθε ομάδα ας προετοιμάσει την επιχειρηματολογία της υποστηρίζοντας την τοποθέτησή της. • Στο τέλος, διοργανώστε ανοικτή συζήτηση στην τάξη.

 

δεσμός Γκράφιτι

 

2. Βλέπετε τρεις παλιές διαφημίσεις, ηλικίας περίπου εκατό χρόνων.

 

eik

 

Ενημερωτικό φυλλάδιο του E.Λ.I.A.

130

 

α. Tι ακριβώς διαφημίζουν και σε ποιο κοινό απευθύνονται;

β. Γιατί αυτές οι διαφημίσεις περιέχουν και αγγλικό κείμενο;

γ. Ποια καλλιτεχνικά στοιχεία διακρίνετε σ' αυτές και ποιο νομίζετε ότι είναι το αποτέλεσμα που επιδιώκει ο καλλιτέχνης που τις σχεδίασε;

δ. Παρατηρήστε σύγχρονες έντυπες διαφημίσεις. • Διαλέξτε και φέρτε στην τάξη αυτές που σας φαίνονται πιο καλλιτεχνικές. • Κάντε συγκρίσεις ανάμεσα στις σύγχρονες και τις παλιές διαφημίσεις.

 

3. Αναζητήστε σε βιβλία, στον Tύπο, στο Διαδίκτυο, σε μουσικά cd, σε κινηματογραφικές ταινίες και αλλού, πώς έχουν αποδώσει διάφοροι καλλιτέχνες (ζωγράφοι, λογοτέχνες, μουσικοί, φωτογράφοι κ.λπ.) απ' όλο τον κόσμο ένα θέμα που θεωρείτε ενδιαφέρον (π.χ. ο πόλεμος, η αγάπη, η φύση). • Συγκεντρώστε όσο το δυνατό περισσότερα έργα πάνω στο θέμα αυτό και συζητήστε στην τάξη σας: α. ομοιότητες και διαφορές στις απόψεις των δημιουργών, β. τις πιθανές προθέσεις των δημιουργών αυτών.

 

δεσμός Κόμικς. Η ένατη τέχνη

δεσμός Κινηματογράφος. Η έβδομη Τέχνη

 

 

Διαβάζω και γράφω

εικ

1. Ο Ολλανδός ιμπρεσιονιστής Bίνσεντ Bαν Γκογκ θεωρείται σήμερα σε όλο τον κόσμο ένας από τους μεγαλύτερους ζωγράφους όλων των εποχών. Oι πίνακές του κοσμούν τα σπουδαιότερα μουσεία και έχουν αμύθητη αξία.

 

Ωστόσο, είναι γεγονός ότι ο Bαν Γκογκ στη διάρκεια της ζωής του δεν κατάφερε να πουλήσει ούτε έναν πίνακά του. Έζησε και ζωγράφιζε μέσα στην πιο σκληρή ανέχεια, βιώνοντας την απόρριψη.

 

• Πώς μπορείτε να εξηγήσετε αυτό το παράδοξο;

 

• Ποια σχέση βλέπετε να υπάρχει ανάμεσα στην καλλιτεχνική αξία ενός έργου και στην τιμή του στην αγορά έργων τέχνης; Οι παράγοντες που ορίζουν την αξία του είναι ίδιοι μ' αυτούς που καθορίζουν την τιμή του;

 

• Συνδυάζοντας τις παραπάνω πληροφορίες με το μήνυμα του κειμένου 4, γράψτε τις σκέψεις σας για το φαινόμενο της εμπορευματοποίησης της τέχνης.

 

• Tέλος, διαβάστε τα κείμενά σας στην τάξη και μοιραστείτε τον προβληματισμό σας με τους συμμαθητές σας.

 

δεσμός Βίνσεντ βαν Γκογκ

δεσμός Μουσείο βαν Γκογκ (επίσημος δικτυακός τόπος)

δεσμός Ιμπρεσιονισμός

 

2. Εμπνευστείτε από τη σχολική σας ζωή. • Διαλέξτε ένα γνωστό ή έναν πρωτότυπο μουσικό ρυθμό. • Πάνω σ' αυτόν γράψτε στίχους που να αφηγούνται γεγονότα ή που να εκφράζουν τα συναισθήματά σας από τη ζωή σας στο σχολείο.

 

3. Περιηγηθείτε μόνοι σας ή σε μικρές συντροφιές στη γειτονιά του σχολείου σας. • Παρατηρήστε προσεκτικά δρόμους, κτίρια, τα μαγαζιά, τους κοινόχρηστους χώρους (πλατείες, πάρκα) και αξιολογήστε την αισθητική τους. • Προσπαθήστε να σκεφτείτε συγκεκριμένες παρεμβάσεις που θα βελτίωναν αισθητικά τον χώρο.

131

 

Στη συνέχεια συντάξτε μια επιστολή προς τον δήμο ή άλλον αρμόδιο φορέα που να περιλαμβάνει τις παρατηρήσεις και τις προτάσεις σας για παρεμβάσεις και αλλαγές στον χώρο. Στη συνέχεια αξιολογήστε τα κείμενά σας, ελέγχοντας αν:

 

• οι παρατηρήσεις είναι οργανωμένες σε κατηγορίες,

• οι παρατηρήσεις είναι εύστοχες και η περιγραφή βοηθάει τον αναγνώστη να κατανοήσει το πρόβλημα,

• οι προτάσεις αντιστοιχούν στο πρόβλημα ή τα προβλήματα που επισημάνθηκαν και είναι συγκεκριμένες και εφικτές,

• αξιοποιείται το λεξιλόγιο που προέκυψε από τη διδασκαλία της ενότητας σχετικά με την τέχνη,

• έχουν μορφή και ύφος κατάλληλα για επίσημη επιστολή.

 

 

Διαθεματική εργασία

• Ανάμεσα στα τραγούδια που μας συντροφεύουν καθημερινά υπάρχουν κάποια που έχουν φτωχούς στίχους και μερικές φορές ακόμα και ανόητους. Υπάρχουν όμως και άλλα με λόγια που μπορούν να μας κάνουν να συγκινηθούμε, να ονειρευτούμε, να γελάσουμε, να ταξιδέψουμε νοερά, έχουν, δηλαδή, αληθινή ποιητική αξία.

 

• Φτιάξτε μια ανθολογία με στίχους τραγουδιών που σας αρέσουν και σας συγκινούν, η οποία να απευθύνεται σε συνομηλίκους σας.

 

• Θυμηθείτε ότι κάθε ανθολογία είναι μια επιλογή και ταυτόχρονα μια πρόταση. Ο ανθολόγος επιδιώκει να μοιραστεί το βίωμά του και μέσα από αυτό να επικοινωνήσει με τους άλλους.

 

• Μπορείτε να χωριστείτε σε ομάδες ανάλογα με το θέμα των τραγουδιών (π.χ. αγάπη, χωρισμός, νοσταλγία, τόπος κ.λπ.) ή με το είδος της μουσικής (π.χ. λαϊκά, δημοτικά, ποπ, ροκ, ραπ, κ.λπ). Ο καθένας να προτείνει δυο τρία τραγούδια των οποίων θα έχει καταγράψει τους στίχους. Η τελική επιλογή θα γίνει από την ομάδα έπειτα από διαπραγμάτευση.

 

• Οι επιλογές όλων των ομάδων στο τέλος θα συγκεντρωθούν σε ένα βιβλιαράκι που μπορεί και να εικονογραφηθεί. Επίσης, με τη βοήθεια του καθηγητή της μουσικής μπορούν να αναζητηθούν και οι αντίστοιχες παρτιτούρες και να ενσωματωθούν στο βιβλίο. Τέλος, αν υπάρχει η τεχνική δυνατότητα, θα μπορούσε να ηχογραφηθεί ένα cd που να συνοδεύει την ανθολογία.

 

• Αν είστε ικανοποιημένοι από το αποτέλεσμα της εργασίας σας, μπορείτε να οργανώσετε μια εκδήλωση, την οποία θα παρουσιάσετε στο σχολείο ή στην κοινότητα.

 

• Η εκδήλωση μπορεί να περιλαμβάνει απαγγελίες, αλλά και τραγούδια από τη χορωδία, καθώς και άλλες δικές σας χορογραφικές ή θεατρικές ή και εικαστικές δημιουργίες.

 

132

 

AΣ ΘYMHΘOYME TI MAΘAME Σ' AYTHΝ THN ENOTHTA

Δες εδώ

 

Κάνε ανακεφαλαίωση της ύλης λύνοντας σταυρόλεξο

 


 

Τετράδιο εργασιών

64

 

Αποτελεσματικές και εναντιωματικές προτάσεις – Μετωνυμία

Kείμενο 1 Eικαστικά νέα

 


«ΣΤΗΝ ΑΛΛΗ ΟΧΘΗ» Διεθνής έκθεση με έργα art brut (από τροφίμους ιδρυμάτων της Ελλάδας και του εξωτερικού). Διοργάνωση: Πολιτιστική Ολυμπιάδα 2001-2004. Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων, Πειραιώς 51, 210 3231841. Καθημ. 9 π.μ.-1 μ.μ. & 5-9 μ.μ. Κυρ. 9 π.μ.-1 μ.μ. Μέχρι 31/3.

ADAMI VALERIO Είκοσι χρόνια εικαστικών αναζητήσεων του γνωστού Ιταλού ζωγράφου. Έργα με έντονα χρώματα και χαρακτήρα πολιτικό, λογοτεχνικό, μυθολογικό, αλλά και μνήμες από τα ταξίδια του. Ξεναγήσεις κάθε Σάβ. & Κυρ. στις 12.30 μ.μ. Μουσείο Φρυσίρα, Μονής Αστερίου 3-7, Πλάκα, 210 3234678. Τετ., Πέμ. 11 π.μ.-7 μ.μ. Παρ.-Κυρ. 11 π.μ.-5 μ.μ. Μέχρι 14/3. Εισιτ. 6,00 €, κάτω των 25 και συνταξ. 3,00 €.

OURSLER TONY Βιντεο-γλυπτά με χιουμοριστικά, ακόμα και τρομακτικά, παραμορφωμένα πρόσωπα, από ένα σημαντικό σύγχρονο βιντεο-καλλιτέχνη. Bernier/Eliades, Επταχάλκου 11, Θησείο, 210 3413935-7. Τρ.-Παρ. 10.30 π.μ.-8 μ.μ. Σάβ. 12-4 μ.μ. Μέχρι 13/3.



 

περ. Aθηνόραμα, 2004

 

 1  Διαβάσατε στον τύπο την αναγγελία των παραπάνω εκθέσεων. Αν είχατε τη δυνατότητα να επισκεφτείτε μία απ’ αυτές, ποια θα επιλέγατε και γιατί;

 

 2α   Έχετε δει ποτέ ένα βιντεο-γλυπτό; • Aν όχι, πώς φαντάζεστε ότι μπορεί να συνδυαστεί η γλυπτική με το βίντεο;

 2α   Ποια νέα μέσα και υλικά μπορούν σήμερα να χρησιμοποιήσουν οι εικαστικοί καλλιτέχνες;

 

 3  Σχεδιάστε ατομικά ή ομαδικά μια αφίσα για την αναγγελία μιας έκθεσης.

 

 4α   Βρείτε υπώνυμα της λέξης εικαστικά.

 4β   Από τις παρακάτω λέξεις διαγράψτε όσες δεν ανήκουν στην ίδια οικογένεια με τη λέξη εικαστικά.

 

Σύρε τον πίνακα, για να δεις και τις υπόλοιπες στήλες.

εικονογράφησηεικονίσματα
εικασίαικεσία
μετείκασμαεικονικός
απεικονίζωεικοσαετία
πορτρέτοοικολογία

γ. Για όσες από τις παραπάνω λέξεις δεν γνωρίζετε τη σημασία τους, συμβουλευτείτε το λεξικό.

 

 5  Η ενημέρωση του κοινού για τα πολιτιστικά και καλλιτεχνικά γεγονότα γίνεται με διάφορα μέσα. Ένα από αυτά είναι και ο τύπος (ημερήσιος και περιοδικός). Μάθετε ποια έντυπα του τόπου σας ασχολούνται με αυτό τον τομέα της ενημέρωσης και ποιες εφημερίδες αφιερώνουν ειδικές σελίδες σ’ αυτόν. • Συγκεντρώστε για κάποιο χρονικό διάστημα (π.χ. μια εβδομάδα) τα έντυπα αυτά και μελετήστε τα στην τάξη. • Σκεφτείτε αν ικανοποιούν και σε ποιο βαθμό τις ανάγκες σας για ενημέρωση. • Ορίστε έπειτα από συζήτηση στην τάξη κάποιες προδιαγραφές ποιότητας και με βάση αυτές να αξιολογήσετε τα έντυπα που συλλέξατε.

65

 

Κείμενο 2 Φεστιβάλ πανεπιστημιακών θεατρικών ομάδων

 

eik

 

 

Πρόγραμμα Πολιτιστικού Oργανισμού Δήμου Καλλιθέας, 2004

 

 1  Ποιο είναι το γεγονός που αναγγέλλεται με αυτό το έντυπο; • Αναζητήστε όσα στοιχεία ταυτότητας περιέχονται σ’ αυτή τη σελίδα. (Τι πρόκειται να συμβεί, πότε, ποιοι είναι οι συντελεστές, ποιοι οι διοργανωτές.)

 

 2  Ο δημιουργός του εντύπου χρησιμοποίησε στοιχεία από πολλές διαφορετικές γραμματοσειρές για τη λέξη «ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ». Για ποιο λόγο νομίζετε ότι έκανε αυτή την επιλογή, ποιο είναι το μήνυμα που θέλει να δώσει και πώς κρίνετε το αποτέλεσμα;

 

 3  Πώς διοργανώνεται μια πολιτιστική εκδήλωση; • Αν δεν έχετε σχετικές εμπειρίες, αναζητήστε πληροφορίες από οποιουσδήποτε φορείς που έχουν διοργανώσει στο παρελθόν πολιτιστικές εκδηλώσεις στην περιοχή σας. • Στη συνέχεια καταστρώστε και προτείνετε στην τάξη σας ένα σχέδιο για τη διοργάνωση μιας πολιτιστικής εκδήλωσης. • Φροντίστε να τεκμηριώσετε όσο καλύτερα μπορείτε την πρότασή σας και να προβλέψετε όλες τις πτυχές του θέματος.

 

 4  Σκεφτείτε με πόσες διαφορετικές σημασίες χρησιμοποιείται η λέξη θέατρο στον καθημερινό λόγο (πολυσημία). • Γράψτε προτάσεις που να περιέχουν τη λέξη θέατρο με διαφορετική σημασία κάθε φορά.

66

 

Κείμενο 3 Η Troy με χρυσά κουτάλια

εικ

Μεγάλη επιτυχία σημειώνει η ταινία «Τροία» που προβάλλεται αυτές τις μέρες στους κινηματογράφους. Η ταινία, που θεωρείται η πλέον αξιόπιστη μεταφορά ομηρικού έπους μετά το «Κράμερ εναντίον Κράμερ» και το «Θησέας εναντίον Γκοτζίλα», αφορά τον έρωτα του πρίγκιπα της Τροίας Πάρεως για τη βασίλισσα της Σπάρτης Λερναία Ύδρα. Σε μια εθιμοτυπική επίσκεψη στη Σπάρτη, ο Πάρις κλέβει τη Λερναία Ύδρα, προσβάλλοντας βαθύτατα τους Έλληνες, που αυτομάτως αναλαμβάνουν στρατιωτική δράση με την κωδική ονομασία «Διαρκές Κεράτωμα». Έτσι συγκροτούν το μεγαλύτερο ψηφιακό στόλο στην ιστορία του κινηματογράφου και ύστερα από μια αμφίβολης αντικειμενικότητας απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας ξεκινάνε την εκστρατεία τους, με στόχο την επιστροφή της βασίλισσας, τον εκδημοκρατισμό της Τροίας και δευτερευόντως τον ευρύτερο έλεγχο της περιοχής.

Το επιτελείο των Ελλήνων είναι στελεχωμένο με εξαίρετους πολεμιστές, όπως ο Αγαμέμνων, ο Πολύφημος, ο Αριστοτέλης, ο Ξέρξης, ο Χάρυβδυς, ο Αιγάλεως, ο Πλακούντας και ο Κύπριος στρατηγός, Επιτάφιος Περικλέους, ανάμεσά τους όμως ξεχωρίζει ο βασιλιάς των Μυρμιδόνων, Μπραντ Πιτ, με τους ατρόμητους γυαλιστερούς κοιλιακούς, τρικέφαλους, τετρακέφαλους και αυτιαίους μυς. Παρά το γεγονός ότι ο κορυφαίος Έλλην πολεμιστής έχει ένα σχετικώς ισορροπημένο γάμο με την αρχαία βασιλοπούλα, Τζένιφερ Άνιστον, στην εκστρατεία θα συγκρουστεί με τον Αγαμέμνονα για τα μάτια μιας όμορφης σκλάβας, της Βρασίδας, πράγμα που οδηγεί το στρατόπεδο των επιτιθέμενων σε βαθιά εσωτερική κρίση.

Την ίδια στιγμή έρχονται στο φως της δημοσιότητας μελανόμορφα αγγεία με αναπαραστάσεις βασανισμών αιχμαλώτων που τραυματίζουν το ίματζ της ελληνικής συμμαχίας στον τότε γνωστό κόσμο, δηλαδή μέχρι το Αγρίνιο.

Τελικώς, ύστερα από δυόμισι ώρες άσκοπης ψηφιακής αιματοχυσίας, οι Έλληνες απεργάζονται ένα πανούργο σχέδιο: μπαίνουν κρυφά στην πολιορκημένη πόλη και ανταλλάσσουν τη βασίλισσα της Σπάρτης με τον Δούρειο Ίππο, ένα τεράστιο ξύλινο κοτόπουλο με ρόδες. Τυφλωμένος από έρωτα, ο Πάρις δεν καταλαβαίνει τη διαφορά και η πολιορκία λύνεται, ενώ ο Μπραντ Πιτ, αν και σοβαρά τραυματισμένος στη φτέρνα σαν τον Πατσατζόγλου του Ολυμπιακού, επιστρέφει στην αγκαλιά της αγαπημένης του, που εκείνη την περίοδο γυρίζει το τελευταίο επεισόδιο από τα «Φιλαράκια».

Η ταινία κόστισε 100 εκατομμύρια δολάρια και γυρίστηκε σε περιβάλλον Windows, εκτός από τη ναυμαχία με τους αρχαίους Γιαπωνέζους που γυρίστηκε σε ψηφιακή μπανιέρα.

 

Άγγελος Tσέκερης, Γιώργος Kυρίτσης, εφημ. ATHENS VOICE, 2004

67

 

Kείμενο 3β H πρόταση της εβδομάδας

eik

 

Διαφημιστική καταχώριση στον Tύπο, 2004

 

 1  Το ύφος του κειμένου 3α είναι:

    α. επίσημο, β. πομπώδες, γ. ειρωνικό, δ. λιτό

    (υπάρχει μόνο μία σωστή απάντηση)

 

 2  

Ο σκοπός του κειμένου 3α είναι ...

Ο σκοπός του κειμένου 3β είναι ...

 α. να ενημερώσει,  β. να ασκήσει κριτική,  γ. να διαφημίσει, δ. να γελοιοποιήσει

(υπάρχει μόνο μία σωστή απάντηση σε κάθε περίπτωση).

 

 3   Εντοπίστε τα σημεία του κειμένου 3α που περιέχουν ειρωνεία.

 

 4   Αναφέρετε δυο τρεις από τις πιο εντυπωσιακές ιστορικές ανακρίβειες που υπάρχουν στο κείμενο 3α. • Ποιο σκοπό νομίζετε ότι εξυπηρετούν;

 

 5  Εξηγήστε το λογοπαίγνιο που υπάρχει στον τίτλο του κειμένου 3α.

 

 6  Εντοπίστε δυο τρεις αναχρονισμούς στο κείμενο 3α. • Ποιο είναι το αποτέλεσμά τους;

 

 7   Με ποια στοιχεία το κείμενο 3β προσπαθεί να προσελκύσει τους θεατές; • Πόσο θεωρείτε ότι τα στοιχεία αυτά σχετίζονται με την τέχνη;

 

 8  Βρείτε μία αντιθετική σχέση γεγονότων στη δεύτερη παράγραφο και άλλη μία στην τέταρτη παράγραφο του κειμένου 3α. • Ποια από τις δύο διατυπώνεται με δευτερεύουσα εναντιωματική πρόταση; • Αλλάξτε τη διατύπωση, ώστε και η άλλη να εκφραστεί με εναντιωματική πρόταση.

 

 9  Γράψτε μια παράγραφο για μια κινηματογραφική ταινία που είδατε. • Παρουσιάστε στο κείμενό σας πολύ σύντομα την ταινία και το σχόλιό σας γι’ αυτήν. • Τα κείμενά σας θα τα διαβάσετε στην τάξη για να πείσετε τους συμμαθητές σας να δουν την ταινία (αν σας άρεσε) ή να τους αποτρέψετε (αν δεν σας άρεσε).

68

 

Κείμενο 4 [Πάμε σινεμά; Πάμε θέατρο;]

εικ

Ηθοποιός σημαίνει φως. Φως που διαχέεται με την καθοδήγηση του σκηνοθέτη και του σεναριογράφου αποκαλύπτοντας μονοπάτια που οδηγούν στην εύφορη κοιλάδα της τέχνης. Άλλωστε η τέχνη είναι ο ασφαλέστερος και πιο σίγουρος εκπολιτιστής. Εκατόν οκτώ χρόνια πέρασαν από τότε που οι αδελφοί Λουί και Ογκίστ Λιμιέρ παρουσίασαν τον πρώτο κινηματογράφο στο Γκραν Καφέ στο Παρίσι και σκόρπισαν πανικό στους θεατές που φοβήθηκαν ότι το τρένο της ταινίας θα πέσει πάνω τους. Ενενήντα χρόνια έχουν περάσει από τότε που γυρίστηκε η πρώτη μεγάλου μήκους ελληνική ταινία, η Γκόλφω. Όσο για το θέατρο, έλκει την καταγωγή του πολλούς, πάρα πολλούς αιώνες πριν, από τον 5ο π.Χ. στην Ελλάδα, όπου και παρουσιάστηκε το πρώτο αρχαίο δράμα από ηθοποιούς. Σήμερα, αν και όλα έχουν αλλάξει, η συγκίνηση του δημιουργού, του ερμηνευτή και του θεατή παραμένει η ίδια. Δείτε λοιπόν, διασκεδάστε, προβληματιστείτε, συγκινηθείτε. Εμείς σας παρουσιάζουμε τις ταινίες που θα προβληθούν στις αίθουσες και τις παραστάσεις που θα παρουσιαστούν στο θεατρικό σανίδι.

 

Μανώλης Σπανάκος, Κινηματογραφικός και θεατρικός οδηγός 2003-2004

(διασκευή), ένθετο «Έθνος άουτ», εφημ. ΕθNOΣ, 2003

 

 1   Τι είδους κείμενο είναι αυτό; • Σε τι είδους έντυπο θα το συναντούσατε; • Τι περιμένετε να διαβάσετε στις επόμενες σελίδες του εντύπου αυτού;

 

 2  Εντοπίστε και υπογραμμίστε τη δευτερεύουσα εναντιωματική πρόταση του κειμένου. • Ποια είναι τα δύο γεγονότα που συνδέονται αντιθετικά στο σημείο αυτό του κειμένου;

 

 3   Προσπαθήστε να εκφράσετε την ίδια αντίθεση με άλλους τρόπους, άλλοτε χρησιμοποιώντας δευτερεύουσα πρόταση και άλλοτε χωρίς να χρησιμοποιείτε υποταγμένο λόγο.

 

 4  Εντοπίστε τη μετωνυμία που υπάρχει στην τελευταία περίοδο του κειμένου. • Ποια λέξη με κυριολεκτική σημασία αντικαθιστά;

 

 5  Τι σημαίνει η λέξη αίθουσες στην τελευταία περίοδο του κειμένου; • Πώς το καταλάβατε; • Μπορείτε να γράψετε μια φράση με την ίδια λέξη που να έχει όμως διαφορετική σημασία;

 

 6   Βρείτε και καταγράψτε τις λέξεις του κειμένου που αναφέρονται στο θέατρο και στον κινηματογράφο (πρόσωπα, χώροι κ.λπ.).

 

 7  Mπορείτε να πείτε από πού προέρχονται ετυμολογικά οι λέξεις δράμα και ηθοποιός; Αν δυσκολεύεστε, συμβουλευτείτε ένα ετυμολογικό λεξικό.

 


© Γιάννης Παπαθανασίου