ΣΕΛ. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60
Η ενότητα αρχίζει με ένα ποίημα της Βούλας Αρβανιτίδη με τίτλο Το σκιάχτρο. Ενδεικτικές ερωτήσεις επεξεργασίας θα μπορούσαν να αποτελέσουν οι παρακάτω:
1) Σκεφτείτε και συζητήστε για ποιο λόγο κατασκευάζονται τα σκιάχτρα. Το σκιάχτρο του ποιήματος πιστεύετε ότι κάνει καλά τη δουλειά του; Δικαιολογήστε την απάντησή σας.
2) Το σκιάχτρο μοιάζει να έχει συναισθήματα, όπως και οι άνθρωποι. Θυμάστε πώς λέγεται αυτό το σχήμα του λόγου; Υπογραμμίστε τις φράσεις όπου το σκιάχτρο εμφανίζεται σαν άνθρωπος.
Ο στόχος της ενότητας είναι να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές τις ιδιαιτερότητες της δομής διαφόρων ειδών αφηγηματικών και περιγραφικών κειμένων.
Στόχος είναι, επίσης, η επιλογή και η χρήση των κατάλληλων γλωσσικών μέσων για την παραγωγή των συγκεκριμένων κειμένων σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο κάθε φορά, έτσι ώστε ο μαθητής να εμπεδώσει το κύριο γραμματικό φαινόμενο που πρέπει να διδαχθεί στη συγκεκριμένη ενότητα:
• τις ονοματικές και τις ρηματικές φράσεις
και να επαναλάβει γραμματικά φαινόμενα που έχει ήδη διδαχθεί και επισημαίνονται στη συγκεκριμένη ενότητα:
• τις απλές και τις επαυξημένες προτάσεις
• το σχηματισμό των παθητικών μετοχών
• το σχηματισμό του αορίστου χρόνου των ρημάτων
• την κλίση των επιθέτων σε -ης, -ες
Όσον αφορά τα κείμενα, δίνονται:
• ειδησεογραφική περιγραφή (άρθρο-είδηση: Ολική καταστροφή στις καλλιέργειες)
• αφηγηματική περιγραφή χώρου σε λογοτεχνικό κείμενο (Τριάντα εννιά καφενεία και ένα κουρείο)
• αφηγηματικές περιγραφές διαδικασίας (έθιμα και κοινωνικά γεγονότα) από παιδικό ημερολόγιο (Καλοκαίρι με δρεπάνι, τσουγκράνα και αμίλητο νερό)
Σχετικά με τους γραμματικούς στόχους, ο μαθητής διαπιστώνει και συνειδητοποιεί τις διαφορετικές λειτουργίες της ονοματικής και της ρηματικής φράσης σε ίδιο περιβάλλον, τις διαφορές απλής και επαυξημένης πρότασης και τη χρήση της μεταφοράς. Επίσης τις διαφορές που επιφέρει στη λειτουργία του αφηγηματικού κειμένου η χρήση χρόνων παρελθόντος εναλλακτικά με εκείνους του παρόντος και τις διαφορές στη χρήση των χρόνων σε αφηγηματικά και περιγραφικά κείμενα.
Στις περιπτώσεις που για την επίτευξη κάποιου στόχου δίνονται περισσότερες από μία ασκήσεις, υπάρχει διαβάθμιση δυσκολίας. Για παράδειγμα, στο κείμενο Καλοκαίρι με δρεπάνι, τσουγκράνα και αμίλητο νερό η άσκηση 5α είναι λιγότερο απαιτητική από την 5β, που έχει παρόμοιο στόχο.
Επίσης προτείνονται ευρύτερες δραστηριότητες με οριζόντιους στόχους (διαθεματικές), ανάλογες προς εκείνες του Αναλυτικού Προγράμματος Σπουδών της Γλώσσας, οι οποίες συνδέονται με διάφορα αντικείμενα του Α.Π., π.χ. Θρησκευτικά, Γεωγραφία και Φυσική.
Θεωρία
- Επίθετο και κλίση του επίθετου
- Κλίση του επίθετου
- Μετοχή και κλίση της μετοχής
- Περιγραφή
- Πρόταση, Είδη προτάσεων
- Απλή, επαυξημένη, ελλειπτική και σύνθετη πρόταση. Τα είδη των προτάσεων με βάση τα συστατικά τους
- Περίληψη
Ασκήσεις
- Να κλιθεί το επίθετο αγενής, ής, ές *
- Να κλιθούν τα επίθετα της φράσης: ο ακριβός και ακριβής υπολογιστής **
- Να κλιθούν τα επίθετα της φράσης: το ακριβό και ακριβές ρολόι **
- 1η άσκηση στα δικατάληκτα επίθετα σε -ης, -ης, -ες
- 2η άσκηση στα δικατάληκτα επίθετα σε -ης, -ης, -ες. Τα δικατάληκτα της κουζίνας.
- 3η άσκηση στα δικατάληκτα επίθετα σε -ης, -ης, -ες
- Περισσότερες ασκήσεις θα βρείτε εδώ
 |
Tο σκιάχτροΤο ’ντυσαν με παλιόρουχα και το ’στησαν στη μέση του μεγάλου χωραφιού για δράκο φύλακα. Όμως εκείνο αγαπούσε τα πουλιά κι εμάς το ίδιο με τους ήλιους τους ηλιόσπορους. Έτσι, σαν ήρθαν οι σπουργίτες τιτιβίζοντας και κάθισαν στο τρύπιο του καπέλο, τους χαμογέλασε πλατιά, άνοιξε ορθάνοιχτα το στήθος του, κι οι φίλοι του χτίσανε φωλιά πλάι στη μεγάλη αχυρένια του καρδιά.
Bούλα Aρβανιτίδη
εικονογράφηση Tίνο Γκαταγάν, για το βιβλίο Tο σκιάχτρο, εκδ. Πατάκη |
Με τι θα ασχοληθούμε:
- Πώς παρουσιάζουμε πληροφορίες για ένα γεγονός που συνέβη
- Πώς μετατρέπουμε τις ονοματικές σε ρηματικές φράσεις (και αντίστροφα)
- Πώς κλίνονται τα επίθετα σε -ης, -ης,-ες
- Πώς χρησιμοποιούνται οι κλιτές μετοχές σε -μένος -μένη -μένο
Ολική καταστροφή στις καλλιέργειες
Ανυπολόγιστες είναι οι καταστροφές στα εσπεριδοειδή, τις ελιές και τα κηπευτικά κυρίως στην Κρήτη και την Πελοπόννησο, από την κακοκαιρία των τελευταίων ημερών. Ζημιές στα πορτοκάλια καταγράφονται ήδη και στη Θεσπρωτία, ενώ όσοι δεν είχαν προλάβει να μαζέψουν τις ελιές στη Φθιώτιδα και τη Θάσο τώρα, εκτός από τα κατεστραμμένα δένδρα, έχουν χάσει και τη φετινή σοδειά.
Στα Χανιά οι πρώτες εκτιμήσεις δείχνουν πως οι καταστροφές στις καλλιέργειες, στην κτηνοτροφία, αλλά και στο επαρχιακό και αγροτικό οδικό δίκτυο είναι τεράστιες.
Ζωοτροφές από ελικόπτερο
Τεράστιες καταστροφές έχει προκαλέσει η κακοκαιρία των τελευταίων ημερών στα εσπεριδοειδή και τις ελιές, κυρίως στην Πελοπόννησο και στην Κρήτη.
Ανάλογη κατάσταση έχει δημιουργηθεί και στο νομό Ρεθύμνου, όπου χιλιάδες αιγοπρόβατα βρίσκονται αποκλεισμένα στον Ψηλορείτη και από προχθές οι νομαρχίες σε συνεργασία με την Πολεμική Αεροπορία ρίχνουν ζωοτροφές από αέρος, προκειμένου να περισωθούν όσα ζώα γίνεται. Χθες το απόγευμα, ελικόπτερο «σούπερ πούμα» πραγματοποίησε επιτυχή προσγείωση στον Ομαλό και πήρε στη Σούδα 29 γυναίκες και παιδιά, κυρίως οικογενειών κτηνοτρόφων, που είχαν αποκλεισθεί
Τεράστιες καταστροφές έχει προκαλέσει η κακοκαιρία των τελευταίων ημερών στα εσπεριδοειδή και τις ελιές, κυρίως στην Πελοπόννησο και στην Κρήτη.
εκεί και τις τελευταίες ημέρες είχαν περάσει δύσκολες ώρες. Οι άνδρες της Πολεμικής Αεροπορίας κατάφεραν επίσης χθες να εντοπίσουν τέσσερις κτηνοτρόφους που είχαν δηλωθεί ως αγνοούμενοι στην ευρύτερη περιοχή
του χωριού Καλλικράτης, στα Σφακιά.
Στο Ρέθυμνο, η ηλεκτροδότηση είχε αποκατασταθεί σε όλες τις περιοχές του νομού λίγο πριν από τα μεσάνυχτα προχθές, αλλά και εκεί οι ζημιές στις καλλιέργειες είναι ανυπολόγιστες, κυρίως στις Σείσες και το Φόδελε. Όπως επισημαίνεται από τις Διευθύνσεις Γεωργίας των νομαρχιών της Κρήτης, το πρόβλημα είναι διπλό: δεν έχουν καταστραφεί μόνον οι σοδειές, αλλά και τα ίδια τα δένδρα, που είτε έσπασαν από το βάρος
του χιονιού και του καρπού τους είτε «κάηκαν» από τον πάγο.
Η κατάσταση όμως δεν είναι καλύτερη στην Πελοπόννησο, αφού στο μεγαλύτερο μέρος τους οι καλλιέργειες των εσπεριδοειδών έχουν υποστεί μεγάλες ζημιές. Μόνο στη Λακωνία, τουλάχιστον το 50% της παραγωγής πορτοκαλιών έχει «καεί» από τον πάγο και μάλιστα εκτιμάται πως φέτος ίσως δε γίνουν εξαγωγές.
εφημερίδα Τα Νέα, 9/1/02 (διασκευή)
1. Το κείμενο που διαβάσατε είναι ένα άρθρο εφημερίδας που μας παρουσιάζει μια είδηση. Ποιες είναι οι βασικές πληροφορίες που μας δίνει; Θα τις βρείτε απαντώντας τις ερωτήσεις:
α. Για ποιο θέμα μιλάει το άρθρο;
β. Πού και πότε συνέβη το γεγονός;
γ. Ποια είναι η σημασία του γεγονότος και ποιους σοβαρούς κινδύνους δημιούργησε;
δ. Με ποιον τρόπο αντιμετωπίστηκαν οι κίνδυνοι;
2. α. Πώς, κατά τη γνώμη σας, μπορεί να επηρεάσει τη ζωή των κατοίκων ένα τέτοιο γεγονός μακροπρόθεσμα, δηλαδή για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα;
β. Ποια είναι, λοιπόν, τα συμπεράσματα που μπορείτε να βγάλετε για τη ζωή μακριά από τα μεγάλα αστικά κέντρα, δηλαδή στο χωριό και κοντά στη φύση;
Ποιες δυσκολίες ή καθημερινά προβλήματα νομίζετε ότι αντιμετωπίζουν οι κάτοικοι αυτών των περιοχών;
3. Αν ξεφυλλίσουμε οποιαδήποτε εφημερίδα, «το μάτι μας πέφτει» στους τίτλους των άρθρων, που δίνουν συνήθως το βασικό θέμα της είδησης. Παρατηρήστε ότι ο τίτλος αυτού του άρθρου είναι τυπωμένος διαφορετικά από το υπόλοιπο κείμενο. Ποιες διαφορές βλέπετε και γιατί, κατά τη γνώμη σας, συμβαίνει αυτό;
4 Πολλά άρθρα συχνά συνοδεύονται από φωτογραφίες. Κοιτάξτε τη φωτογραφία που υπάρχει στο άρθρο. Ποια πληροφορία της είδησης απεικονίζεται; Διαβάστε και τη λεζάντα, δηλαδή το μικρό κείμενο που σχολιάζει ή περιγράφει τη φωτογραφία και βρίσκεται κάτω από αυτή.
5 Ο δημοσιογράφος, μόλις τελείωσε το άρθρο, έψαξε να βρει τον κατάλληλο τίτλο. Για να τραβήξει το ενδιαφέρον του κοινού, δε χρησιμοποίησε ρήμα στον τίτλο, αλλά μια ονοματική φράση που δε φανερώνει ποιος και πότε έκανε κάτι. Έγραψε λοιπόν:
«Ολική καταστροφή στις καλλιέργειες».
Για το ίδιο θέμα διαβάζετε στις εφημερίδες ένα άρθρο με τίτλο: «Υποβολή αιτήσεων από τους αγρότες για αποζημιώσεις». Τι θα έγραφε ο δημοσιογράφος, αν ήθελε να τονίσει ποιος κάνει την ενέργεια και πότε;
Συμπληρώστε: «Οι αγρότες...
6 Στο άρθρο συναντήσαμε το επίθετο επιτυχής. Ας θυμηθούμε πώς κλίνονται τα επίθετα σε -ης, -ης, -ες συμπληρώνοντας τον πίνακα.
Γράψε τις απαντήσεις σου στις παρακάτω σειρές. Για γρήγορη μετακίνηση πάτα το πλήκτρο tab ⭾ και για επιστροφή τα πλήκτρα shift+tab ⭾
| Ενικός αριθμός | |||
| Ονομ. | ο επιτυχής | η επιτυχής | το |
| Γεν. | του | της | του |
| Αιτ. | τον | την | το επιτυχές |
| Κλητ. | |||
| Πληθυντικός αριθμός | |||
| Ονομ. | οι | οι επιτυχείς | τα |
| Γεν. | των επιτυχών | των | των |
| Αιτ. | τους | τις | τα |
| Κλητ. | |||
Αναζητήστε παραδείγματα χρήσης τέτοιων επιθέτων στο Σώμα Νέων Ελληνικών Κειμένων της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα. Χρησιμοποιήστε την Παράλληλη Αναζήτηση
Δείτε πώς κλίνονται τα επίθετα σε -ης, -ης, -ες εδώ
Αντί για επίθετα, χρησιμοποιούμε αρκετές φορές
κλιτές μετοχές, για παράδειγμα: επιτυχημένος αντί για επιτυχής. Οι μετοχές αυτές προέρχονται από ρήματα αλλά έχουν
λειτουργία επιθέτου: συνοδεύουν ουσιαστικά και τους δίνουν μια ιδιότητα. Επίσης, μπορεί να σχηματίζουν και επίρρημα, π.χ.
επιτυχημένα. Άλλα παραδείγματα: δυστυχισμένος (αντί για δυστυχής),
ευτυχισμένος (αντί για ευτυχής), συνηθισμένος (αντί για συνήθης).
7. Στο παρακάτω κείμενο μπορείτε να συμπληρώσετε τα γράμματα που λείπουν στις μετοχές; Μετά, βρείτε από ποια ρήματα προέρχονται και σκεφτείτε ποιες έχουν λειτουργία επιθέτου:
Ο κόσμος ήταν συγκεντρ_μένος στην πλατεία του χωριού. Ακόμα και από τα πιο απομακρ_μένα σπίτια του χωριού είχαν έρθει ντυμένοι με τα καλά τους οι χωρικοί. Τα πρόσωπα φαίνονταν πρόσχαρα, σχεδόν ευτυχ_μένα. Τα βλέμματα όλα ήταν στρα_μένα στο Δημαρχείο. Σε λίγο, στο άνοιγμα της πόρτας φάνηκε το τιμώμενο πρόσωπο, ένας φημ_μένος επιστήμονας, προσκεκλ_μένος των αρχών του χωριού.
8. Μετά την κακοκαιρία, το Υπουργείο Γεωργίας εξέδωσε ανακοίνωση για να ενημερώσει τους αγρότες. Συμπληρώστε τα κενά με τις λέξεις από τον πίνακα που ακολουθεί. Μην ξεχάσετε να κάνετε τις απαραίτητες αλλαγές.
ηλεκτροδότηση, αποζημίωση, παραγωγή, θερμοκήπιο, εσπεριδοειδές, χιονόπτωση, καλλιέργεια, αγρότης
ΑνακοίνωσηΤο Υπουργείο Γεωργίας, μετά τις πρόσφατες _ που έπληξαν πολλές περιοχές της χώρας και επέφεραν καταστροφές στις _ και κυρίως στα _ του νομού Λακωνίας, ανακοινώνει τα ακόλουθα µέτρα:
• Θα δοθούν έγκαιρα οι _ στους _ των οποίων η _ καταστράφηκε. • Η Αγροτική Τράπεζα θα χορηγήσει ειδικά δάνεια για να διορθωθούν οι ζηµιές στα _ που γκρεµίστηκαν από το χιόνι.
Παράλληλα, σε συνεργασία µε τη ∆ΕΗ, γίνεται προσπάθεια να αποκατασταθεί έγκαιρα η _ στις περιοχές που έχουν πληγεί.
|
9. Η χώρα αντιμετωπίζει ένα μεγάλο κύμα κακοκαιρίας και τα προβλήματα είναι πολλά στις διάφορες γεωγραφικές περιοχές. Ως δημοσιογράφοι, έχετε συγκεντρώσει ορισμένες πληροφορίες για την κατάσταση και τις έχετε καταγράψει στον ακόλουθο πίνακα. Φροντίζετε να βρείτε και τις υπόλοιπες:
Γράψε τις απαντήσεις σου στις παρακάτω σειρές. Για γρήγορη μετακίνηση πάτα το πλήκτρο tab ⭾ και για επιστροφή τα πλήκτρα shift+tab ⭾
| ποιο είναι το γεγονός; | πλημμύρες | θαλασσοταραχή | κατολισθήσεις |
| πού συνέβη; | Αθήνα | Αιγαίο πέλαγος | ορεινά χωριά Ηπείρου |
| πότε συνέβη; | χτες το βράδυ | όλη την περασμένη εβδομάδα | χτες το απόγευμα |
| ποιοι σχετίζονται με αυτό; | κάτοικοι νοτίων προαστίων | κάτοικοι Κυκλάδων | κάτοικοι χωριών |
| πώς συνέβη; (αίτια - συνθήκες) | |||
| ποια είναι η έκταση, η σπουδαιότητά του; | |||
| ποιους σοβαρούς κινδύνους δημιούργησε το γεγονός; | |||
| με ποιον τρόπο αντιμετωπίστηκαν οι πιο σοβαροί κίνδυνοι; |
Αφού συγκεντρώσατε, λοιπόν, όλες τις απαραίτητες πληροφορίες, είναι ώρα να ετοιμάσετε το άρθρο σας για το αυριανό φύλλο της εφημερίδας. Εκτός από τα γεγονότα, είναι χρήσιμο να πείτε και τη δική σας άποψη, πώς βλέπετε δηλαδή εσείς όσα έγιναν. Στον τίτλο μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ονοματική φράση. Στο τέλος, ελέγξτε αν έχετε παρουσιάσει αναλυτικά την είδηση, με όλες τις λεπτομέρειες που συγκεντρώσατε.
Με τι θα ασχοληθούμε:
- Πώς περιγράφουμε χώρους που μας κάνουν να νιώθουμε έντονα συναισθήματα
- Πώς μιλάμε κυριολεκτικά ή μεταφορικά για κάτι
- Πώς ξεχωρίζουμε μια απλή από μια επαυξημένη πρόταση
Τριάντα εννιά καφενεία και ένα κουρείο
Η πολύτιμη σχέση με τον παππού μου μου άνοιξε τον δρόμο μιας ιδιαίτερης αγάπης για τα καφενεία. Το χωριό μου τότε είχε πολλά και ωραία καφενεία.
«Άντε να πάμε στον καφενέ» έλεγε ο παππούς και μου έκλεινε πονηρά το μάτι.
Συχνά με έπαιρνε μαζί του και μου έδινε τα λουκούμια όταν κέρδιζε τους φίλους του στην πρέφα. «Πάμε στον λουκουμέ» έλεγα εγώ από μέσα μου και γελούσα και χαιρόμουνα με το αστείο μου, σαν την παροιμία που λέει «Γιάννης κερνά, Γιάννης πίνει». Για μένα λοιπόν τα καφενεία του χωριού μου ήταν μεγάλα λουκούμια με παράθυρα που είχαν θέα προς τη θάλασσα και ωραία μαρμάρινα τραπέζια. Άλλα καφενεία είχαν χρώμα και γεύση τριαντάφυλλου, άλλα πράσινης μέντας και άλλα ήταν κεχριμπαρένια και μοσχοβολούσαν μέλι και κερί. Όμως όλα τα λουκούμια-καφενεία μύριζαν στο βάθος τους καφέ και ούζο και γαρίδες με ντομάτα.
Στον Μόλυβο δεν έχει πια ούτε ένα καφενείο. Όταν τα βράδια του καλοκαιριού μαζεύουν την τουριστική πραμάτεια και κλείνει η αγορά, βγαίνω απ’ το παραθυράκι του μυαλού μου και φέρνω έναν χειμώνα όλο γούστο.
Η μάνα μου μόλις σιδέρωσε τις πετσέτες του μαγαζιού μας κι εγώ τις παίρνω ζεστές ζεστές και τις πηγαίνω στο κουρείο του πατέρα μου.
Τα χέρια του μυρίζουν κολόνια, τα μάτια του στολίζουν την αγορά. Το κουρείο μας καθαρό, μυρωδάτο, αρχοντικό, με τα παλιά καρυδένια έπιπλα και τους μεγάλους καθρέφτες. Μέσα τους βλέπω το λιμάνι, τις τράτες, το ηλιοβασίλεμα.
Τότε με κατακλύζει μια μυρωδιά από κολόνια, καφέ και αθερίνα τηγανητή. Τα κουκουλώνει όλα γλυκά, αθόρυβα.
Μέσα στη νύχτα και στη μυρωδιά ξεφυτρώνουν και πάλι τα λουκούμια-καφενεία μου. Καθαρίζω την άχνη τους και αναγνωρίζω τα μαρμάρινα τραπέζια, τα ποτηράκια του ούζου, τα μικρά κανονάκια του κονιάκ, τα πιατέλια με τους μεζέδες και τα ψωμάκια αντίδωρα.
Ακούω τους χτύπους των χεριών στο χαρτοπαίγνιο, τις ζαριές και τις μουσικές παρηγοριές απ’ το τζουκμπόξ...
Εξαίρεση οι Κυριακές με τις γυναίκες, περιποιημένες, αρωματισμένες, με κόκκινα κραγιόν και άσπρα κολιεδάκια, σε οικογενειακές εξόδους, υποβρύχιες γλυκές κοινωνίες βανίλιας μέσα στα λουκούμια-καφενεία μου.
Γλείφω την άχνη απ’ τα χείλη μου. Σκουπίζω και τα υπολείμματα που έπεσαν στο γαλάζιο φουστανάκι μου. Τα φώτα στους δρόμους χαμηλώνουν. Δώδεκα, μεσάνυχτα. Πρέπει να γυρίσω στο σπίτι. Είναι αργά.
Παίρνω βιαστικά άχνη από το χάρτινο κουτί των λουκουμιών, ρίχνω μπόλικη στα τζάμια, στις πόρτες, στα παράθυρα, στα κεραμίδια, στους πέτρινους τοίχους, να τα κρύψω, να τα κρύψω ταλουκούμια-καφενεία μου. Να μην τα δει κανείς. Κανείς να μη μου τα πάρει.
Φωτεινή Φραγκούλη, 39 καφενεία και ένα κουρείο, Πανεπιστημιακές Eκδόσεις Κρήτης, 1999
Στο Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής [πηγή: Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα] πληκτρολογήσαμε το λήμμα «υποβρύχιο». Σε ποια από τις σημασίες που εμφανίζονται ταιριάζει η φράση «υποβρύχιες γλυκές κοινωνίες βανίλιας στο κείμενο;»
1. Βρείτε πληροφορίες από την περιγραφή που διαβάσατε και προσπαθήστε να απαντήσετε:
α. Πού βρίσκονταν τα καφενεία;
β. Πώς ήταν τα καφενεία (εξωτερική όψη και εσωτερικοί χώροι);
γ. Ποιούς συναντούσε κανείς στα καφενεία τις καθημερινές και ποιους τις Κυριακές; Τι έκαναν;
δ. Ποιο πρόσωπο έκανε τη συγγραφέα να αγαπήσει τα καφενεία; Πώς χαρακτηρίζει τη σχέση της με το πρόσωπο αυτό;
ε. Πού ήταν το κουρείο του πατέρα της και πώς ήταν εσωτερικά;
2. Γιατί η Φωτεινή Φραγκούλη αποκαλούσε τον καφενέ «λουκουμέ»;
Πώς νομίζετε ότι ένιωθε κάθε φορά που βρισκόταν σε καφενείο; Βρείτε στην πρώτη παράγραφο συγκεκριμένες λέξεις ή φράσεις που μιλάνε για τα συναισθήματά της.
3. α. Η συγγραφέας χρησιμοποιεί το πρώτο ενικό πρόσωπο και γενικά φράσεις και λέξεις που μιλάνε για τις αναμνήσεις της από τους ανθρώπους και τα καφενεία του Μόλυβου (η σχέση με τον παππού μου..., μου έδινε λουκούμια, με έπαιρνε μαζί του, για μένα…).
Μπορείτε να βρείτε κι άλλες λέξεις ή φράσεις με τις οποίες μιλάει για την προσωπική της διάθεση; Ποια νομίζετε ότι είναι η διάθεση αυτή (σοβαρή, κωμική, νοσταλγική, ειρωνική, μελαγχολική…);
β. Το κείμενο είναι γεμάτο από εικόνες που έχουν σχέση με τις αισθήσεις μας, π.χ.:
Τα καφενεία είχαν θέα προς τη θάλασσα και ωραία μαρμάρινα τραπέζια. (οπτική)
Ακούω τις μουσικές παρηγοριές απ’ το τζουκμπόξ. (ακουστική)
Μοσχοβολούσαν μέλι και κερί. (οσφρητική)
Γλείφω την άχνη από τα χείλη μου. (γευστική)
Μπορείτε να βρείτε μερικές ακόμα από το κάθε είδος;
Γράψε την απάντησή σου στο παρακάτω γκρι πλαίσιο
Στο κείμενο συχνά η γλώσσα χρησιμοποιείται
μεταφορικά και όχι κυριολεκτικά. Για παράδειγμα, η συγγραφέας λέει ότι
τα καφενεία είχαν χρώμα και γεύση τριαντάφυλλου ή πράσινης μέντας. Έτσι, «μεταφέρει» ιδιότητες των λουκουμιών στα καφενεία και μας πληροφορεί καλύτερα για το τι σημαίνουν γι’ αυτή και μόνο τα παλιά καφενεία του τόπου της.
4. Προσπαθήστε να βρείτε κι εσείς άλλες μεταφορές στο κείμενο.
Μερικές προτάσεις είναι πολύ σύντομες, έχουν μόνο τους κύριους όρους. Όπως ξέρουμε, τις προτάσεις αυτές τις λέμε απλές. Π.χ. Τα καφενεία ήταν πολλά.
Συνήθως όμως οι κύριοι όροι συνοδεύονται από άλλους, που δεν είναι τόσο σημαντικοί, αλλά συμπληρώνουν τους κύριους όρους. Αυτοί οι δευτερεύοντες όροι μπορεί να είναι: επίθετα, διάφορα επιρρήματα, φράσεις με προθέσεις κ.ά. Οι προτάσεις, έτσι, γίνονται πιο «πλούσιες» και πιο ακριβείς.
Π.χ.
Για μένα λοιπόν τα καφενεία του χωριού μου ήταν μεγάλα λουκούμια με παράθυρα.
Τα βράδια του καλοκαιριού μαζεύουν την τουριστική πραμάτεια.
Οι παραπάνω προτάσεις λέγονται επαυξημένες.
Για τις απλές και επαυξημένες προτάσεις μπορείς να διαβάσεις εδώ
5. Σε τρεις μικρές παραγράφους γράφετε μια ιστορία για να τη διαβάσετε στην τάξη. Συμπληρώνετε τις απλές προτάσεις που ακολουθούν με λέξεις από τα συννεφάκια και άλλες δικές σας, ώστε να γίνουν επαυξημένες. Στην πρώτη παράγραφο μπορείτε να μιλήσετε για τον παππού και τη γιαγιά, στη δεύτερη για το σπίτι τους στο χωριό και στην τρίτη για τον σκύλο τους.
Θυμάμαι τον παππού και τη γιαγιά.
Ο παππούς και η γιαγιά με κέρναγαν πορτοκαλάδες και υποβρύχια.
Το σπίτι είχε μια κληματαριά.
Είχαν έναν σκύλο.
Ο σκύλος κι εγώ παίζαμε.
|
γύρω |
τα απογεύματα |
6. α. Περιγράψτε τη φωτογραφία. Πού νομίζετε ότι ζουν οι άνθρωποι που φαίνονται σ’ αυτή; Από πού το καταλαβαίνετε; Τι ακριβώς κάνουν;
β. Ποια συναισθήματα νιώθετε όταν κοιτάζετε αυτή τη φωτογραφία;
γ. Μπορείτε να φανταστείτε τι συζητούν τα πρόσωπα που φαίνονται στη φωτογραφία; Γράψτε τους διαλόγους.
7. Η
συγγραφέας Φωτεινή Φραγκούλη συγκεντρώνει κείμενα από τα παιδιά της Στ΄ τάξης
του σχολείου σας με θέμα: «Ένας χώρος όπου έχω περάσει πολύ καλά ή καθόλου
καλά».
Στο δικό σας κείμενο μην ξεχάσετε να πείτε:
 |
πού ήταν ο χώρος / πώς ήταν απ’ έξω και πώς από μέσα |
|
|
πώς γνωρίσατε τον χώρο αυτό |
|
|
ποιους συναντούσατε εκεί |
|
|
γιατί πηγαίνατε |
|
|
πώς νιώθατε κάθε φορά που βρισκόσασταν εκεί |
Xρησιμοποιήστε μερικές μεταφορές και εικόνες για να περιγράψετε καλύτερα την προσωπική σας διάθεση.
8. Διαβάζουμε στο κείμενο: «Η πολύτιμη σχέση με τον παππού μου μου άνοιξε τον δρόμο μιας ιδιαίτερης αγάπης για τα καφενεία».
Διαβάστε τις προτάσεις που ακολουθούν στην αριστερή στήλη και στη συνέχεια αντιστοιχίστε τες με τις σωστές σημασίες τους, στη δεξιά στήλη. Mπορείτε να σημειώσετε ποιες από τις προτάσεις έχουν κυριολεκτική και ποιες μεταφορική σημασία;
Μπορείς να επιλέξεις την πρόταση από τη δεξιά στήλη και να τη σύρεις στην αριστερή στήλη στη θέση που νομίζεις.
Πρέπει να ανοίξω έναν Άνοιξε την πόρτα. Άνοιξε τ’ αυτιά σου, να Η ανακάλυψη αυτή θα |
 |
Δημιουργώ καινούριες προοπτικές, Δίνω βάση, προσέχω Απελευθερώνω το πέρασμα. Ξεκινώ συναλλαγές, |
9. Το κείμενο που ακολουθεί μας πληροφορεί για τα καφενεία ενός άλλου χωριού στη Μυτιλήνη, στην Αγιάσο. Συμπληρώστε όλα τα [ι] που λείπουν.
Στα καφεν_α της Αγιάσου είναι δύσκολο να φύγ_ς ξένος, χωρίς να σε ρωτ_σουν ποιος είσαι και να σε καλέσουν για ένα ούζο. Αυτό όμως είναι συνήθ_α και σε όλα τα άλλα χωριά της Λέσβου. Η βόλτα καταλ_γει σε μεζέδες, ούζα, κεράσματα και γνωριμ_α με όλους τους πελάτες των καφεν_ων, αλλά και με όσους τυχαίνει να περνούν.
Φωτεινή Φραγκούλη, 39 καφενεία και ένα κουρείο, Πανεπιστημιακές Eκδόσεις Κρήτης, 1999
Με τι θα ασχοληθούμε:
- Πώς περιγράφουμε μια σειρά από πράξεις, π.χ. έθιμα ή κοινωνικά γεγονότα και εκδηλώσεις
- Πώς χρησιμοποιούμε τον ενεστώτα και τον αόριστο
- Πώς κάνουμε μια περίληψη
Καλοκαίρι με δρεπάνι, τσουγκράνα και αμίλητο νερό!
Το καλοκαίρι πηγαίνω στο σπίτι του παππού στη Ρούμελη. Τελευταία μου ανακάλυψη εκεί ήταν ένα παλιό ημερολόγιο. Στην ετικέτα έγραφε: "Μυστικό ημερολόγιο του Θοδωρή και της Μυρσύνης". Ο Θοδωρής και η Μυρσύνη είναι ξαδέρφια της γιαγιάς μου, που σήμερα έχουν πατήσει τα εξήντα. Άνοιξα το μυστικό ημερολόγιο και το ρούφηξα σαν γρανίτα λεμόνι. |
Δευτέρα 1η Ιουνίου, δηλαδή του Θεριστή, 1950 Πρώτη του Θεριστή σήμερα. Ο μπαμπάς λέει ότι θα έχουμε πολύ καλή σοδειά γιατί έβρεξε πολύ το Μάρτη. Φέτος θα μας πάρει μαζί στο χωράφι να βοηθήσουμε. Γι' αυτό σηκώθηκα από τις 5 το πρωί και γράφω βιαστικά... Ο μπαμπάς ήδη σαμαρώνει και ποτίζει το ζώο. Φωνάζει τον Θοδωρή να φέρει τα δρεπάνια. Η μαμά βάζει ψωμί, ελιές και κρεμύδια στο σακούλι μας. Ανάστα ο Κύριος είναι το σπίτι... Πάω!
Μυρσίνη (Μ.)
1η Ιουνίου, αργά το βράδυ Νύχτα ακόμη ξεκινήσαμε με τους άλλους θεριστές που δουλεύουν στο χωράφι μας. Και αυτοί μαζί με όλη την οικογένεια. Αξημέρωτα φτάσαμε στο χωράφι. "Ώρα καλή κι ευλογημένη μας!" είπε η μάνα μου στις άλλες γυναίκες, για ν' αρχίσουν. "Καλά μπερεκέτια!" είπαν οι άντρες και μεμιάς, φράπ φριπ, άναψαν τα δρεπάνια στο σταροχώραφό μας. Στην αρχή κοίταζα σαν χαμένος... Οι δυνατοί άντρες, με τα μεγάλα δρεπάνια, δούλευαν στη μέση του χωραφιού. Οι αδύναμοι, με τα μικρά, στις άκρες. "Το σταυρό πρώτα!" φώναξε ο πατέρας. Θερίσαν πρώτα ένα κομμάτι σε σχήμα σταυρού. Για καλή αρχή, λέει. Μετά τις πρώτες πέντ' έξι χεριές, η μάνα μου πέρασε το δρεπάνι στον ώμο της για να ελευθερώσει τα χέρια της, πήρε τα στάχυα, ξεχώρισε τα πιο μακριά και τά 'δεσε. Το πρώτο δεμάτι έτοιμο. Μπήκα και γω στη δουλειά. Με τους αδύναμους τώρα. Του χρόνου ελπίζω στους δυνατούς. Όταν ανέβηκε ο ήλιος για τα καλά, μαζευτήκαμε κάτω από το δέντρο ιδρωμένοι και κατακόκκινοι! Φάγαμε και ήπιαμε και τραγουδήσαμε.
Θοδωρής (Θ.) |
25 Ιουνίου
Έλαμπε ολόκληρη η Καλλινίτσα. Φέτος ήταν η σειρά της Λαμπρινής να ντυθεί Καλλινίτσα, δηλαδή νύφη για τον Αϊ-Γιάννη τον Κλήδονα. Η Λαμπρινή είναι 12 χρονών. Μαζευτήκαμε όλο κορίτσια και γυναίκες στο σπίτι της. Την ντύσαμε και την στολίσαμε. Όταν την βγάλαμε έξω άρχισαν να της τραγουδούν. Η Καλλινίτσα κράταγε τον τέτζερη με το αμίλητο νερό, που το 'χε φέρει από την πηγή δίχως να βγάλει τσιμουδιά. Πήγαινε μπροστά κι από πίσω ολόκληρη πομπή οι φίλες της. Περπατούσε αργά και ήταν πολύ σοβαρή. Σαν ιέρεια, σαν θεά έμοιαζε. Λες και την ώρα εκείνη γινόταν μάντισσα αληθινή. Τη σεργιανίσαμε σ' όλο το μαχαλά και η κάθε κόρη έβγαζε κάτι δικό της και τό 'ριχνε στο δοχείο με το αμίλητο νερό. Άλλη βραχιόλι, άλλη κουμπί, άλλη το χτένι της. Το βράδυ η μάνα της Λαμπρινής έβγαλε τον τέτζερη με το αμίλητο νερό στον μπαχτσέ της. Εκεί θα έμενε όλο το βράδυ, κάτω από τ' άστρα. Φαίνεται πως τ' άστρα θα το μαγεύουν. Έπειτα ανάψαμε φωτιές και τις πηδούσαμε και παίζαμε.
Ο μπαμπάς λέει ότι τις φωτιές του Αϊ-Γιαννιού τις ανάβουμε για να δυναμώσουμε τον ήλιο, που μπαίνει σε άλλη τροχιά μετά τις 21 Ιουνίου, πιο αδύναμη. Για να κάνουμε μια καινούργια, καθαρή αρχή, "να φύγει το κακό, να μείνει το καλό", λέει.
Μ.
Πέμπτη 10 Ιουλίου, του Αλωνιάρη
Σήμερα πήγα με τον μπαμπά στο αλώνισμα. Ο πατέρας με κάθισε πάνω στο άλογο, για να έχει βάρος το ζώο και να πιάνει καλύτερα η δοκάνα τα άχυρα. Η δοκάνα είναι ένα επίπεδο ξύλο με τσακμακόπετρες από κάτω. Αυτές κάνουν τη δουλειά, το ξεχώρισμα του καρπού. Μόλις μ' έβαλε ο μπαμπάς στο άλογο, ο αλωνιάρης έδεσε το σχοινί των αλόγων στον στρίγερο, στο ξύλο που είναι στημένο στη μέση του αλωνιού. "Άπλωσε!" φώναξε στ' άλογα ο αλωνιάρης, και τους έδωσε μια στα πισινά με τα καμουτσίκια. Παραλίγο να γκρεμιστώ! Όταν τυλίχθηκε το σχοινι στον στρίγερο, ο αλωνιάρης ξαναφώναξε στ' άλογα "Άλλαξε!" κι αυτά τα καημένα άρχισαν να τρέχουν από την αντίθετη πλευρά. Εγώ το απόλάμβανα πια να τρέχω στην πλάτη του αλόγου και να βλέπω να πετιούνται τ' άχυρα αριστερά και δεξιά. Η σοδειά φέτος είναι καλή, λέει ο μπαμπάς.
Θ.
15 Ιουλίου
Χαρά μεγάλη έχω. Θα πάμε φέτος σε ΟΛΑ τα πανηγύρια. 17 Ιουλίου της Αγίας Μαρίνας, 20 του Προφήτη Ηλία, 26 της Αγίας Παρασκευής και 28 του Αγίου Παντελεήμονα... Του Αϊ-Λια θα ανέβουμε στο εκκλησάκι, στην κορφή του βουνού, με τα πόδια! Θα κοιμηθούμε κάτω από τ' άστρα και θα πούμε πάλι την ιστορία του προφήτη που κουβαλούσε ένα κουπί παντού και ρωτούσε τι ήταν αυτό που κουβαλά. Κι όλοι του λέγανε κουπί. Μα όταν κάποιος του απάντησε ότι είναι ξυλο, δε γνώριζε δηλαδή την θάλασσα, τότε έστησε πια το καλύβι του κι έμεινε εκεί μια ζωή. Την ιστορία αυτή την λένε κάθε χρόνο, μα κάθε φορά την ακούω σα να'ταν καινούργια.
Μ.
πίνακες του Δ. Γιολδάση
εφημερίδα H Kαθημερινή, 27/7/02
Παροιμίες για τους μήνες και τις εποχές [πηγή: Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού]
Στρατής Δούκας, [Οι δώδεκα μήνες] [πηγή: Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού]
1. Διαβάσατε το απόσπασμα από ένα παιδικό ημερολόγιο. Έχετε πολλές άγνωστες λέξεις; Bρείτε τη σημασία τους στο λεξικό. Δείτε, τώρα, αν καταλάβατε το κείμενο απαντώντας στις ερωτήσεις με σωστό (Σ) ή λάθος (Λ).
| α. Το παλιό ημερολόγιο το ανακάλυψε η συγγραφέας του κειμένου στο σπίτι του παππού της στη Ρούμελη. | |
| β. Το ημερολόγιο είναι γραμμένο από δύο παιδιά, τη Μυρσίνη και τον Θοδωρή, που ζουν σήμερα στο χωριό. | |
| γ. Την 1η Ιουνίου ξεκινάει ο θερισμός στα χωράφια και γι’ αυτό ονομάζεται πρώτη του θεριστή. | |
| δ. Το αλώνισμα είναι το ξεχώρισμα του καρπού από τα άχυρα. | |
| ε. Τα πανηγύρια γίνονται για να γιορταστεί κάποιος άγιος ή αγία και είναι ένα μεγάλο γεγονός για το χωριό. |
Για μεγαλύτερη σιγουριά, εντοπίστε στο κείμενο τα στοιχεία που δικαιολογούν τις απαντήσεις σας.
πίνακας του Δ. Γιολδάση
2. α. Ο θερισμός και το αλώνισμα πιστεύετε ότι γίνονται και στη σημερινή εποχή με τον ίδιο τρόπο που μας περιγράφουν τα παιδιά; Αν όχι, μήπως ξέρετε με τι μέσα γίνονται;
β. Τα έθιμα του χωριού ζωντάνευαν κάθε χρόνο, όπως μαθαίνουμε από το ημερολόγιο των παιδιών. Πιστεύετε ότι το ίδιο ισχύει και στη σημερινή εποχή; Αιτιολογήστε την άποψή σας.
3. α. Το
κείμενο μπορεί να χωριστεί σε δύο μεγάλες ενότητες. Η μια θα περιέχει τις αγροτικές δραστηριότητες του χωριού και η άλλη τα έθιμα που γίνονταν κάθε χρόνο στο χωριό. Μπορείτε τώρα να βρείτε ποια μέρη του ημερολογίου ανήκουν στη μία ενότητα και ποια ανήκουν στην άλλη ενότητα;
β. Φτιάξτε ένα σχεδιάγραμμα για κάθε ενότητα του ημερολογίου για να διηγηθείτε και να περιγράψετε στην τάξη σας αυτό που διαβάσατε.
|
ΕΝΟΤΗΤΑ 1η: 1 Ιουνίου, 10 Ιουλίου
|
ΕΝΟΤΗΤΑ 2η: 25 Ιουνίου, 15 Ιουλίου
|
γ. Θέλετε να διηγηθείτε και να γράψετε το κείμενό σας με λιγότερα λόγια, περιληπτικά; Γράψτε μια φράση για κάθε ερώτηση. Προσέξτε να συμπεριλάβετε όλες τις απαραίτητες πληροφορίες.
4. α. Στο κομμάτι «Ώρα καλή ….. ελπίζω στους δυνατούς», του ίδιου κειμένου, υπογραμμίστε όλα τα ρήματα που βρίσκονται στην οριστική του αορίστου. Φανταστείτε ότι διηγείστε την ιστορία σαν να τη ζούσατε τώρα. Ξαναγράψτε αυτή την παράγραφο βάζοντας τα ρήματα που υπογραμμίσατε στην οριστική ενεστώτα. Τι έχει αλλάξει; Εάν γράφατε στο ημερολόγιό σας, ποιους χρόνους θα χρησιμοποιούσατε; Γιατί;
β. Αν διαβάσατε το κείμενο της Πέμπτης 10 Ιουλίου, θα παρατηρήσατε ότι όλα τα ρήματα βρίσκονται σε χρόνο αόριστο, εκτός από τις φράσεις «Η δοκάνα είναι ένα επίπεδο ξύλο με τσακμακόπετρες από κάτω. Αυτές κάνουν τη δουλειά, το ξεχώρισμα του καρπού» όπου χρησιμοποιείται ενεστώτας. Διαβάστε όλη την παράγραφο και εξηγήστε γιατί συμβαίνει αυτό.
5. α. Σίγουρα κι εσείς έχετε ζήσει από κοντά κάποια κοινωνική δραστηριότητα ή εκδήλωση, όπως είναι ο γάμος, η βάφτιση, ένα πανηγύρι κ.ά. Μιλήστε για την εμπειρία σας στους συμμαθητές σας, σε ένα μικρό κείμενο, όπου θα περιγράφετε πώς εξελίχθηκε η εκδήλωση. Ακολουθήστε το σχεδιάγραμμα της πρώτης ενότητας. Μην ξεχάσετε να γράψετε πώς αισθανθήκατε γι’ αυτό που ζήσατε.
β. Περιγράψτε στους συμμαθητές σας κάποιο έθιμο που συνηθίζεται να γίνεται κάθε χρόνο στο χωριό σας ή στην πόλη σας ή στην πατρίδα σας. Κατά την περιγραφή σας ακολουθήστε το σχεδιάγραμμα της δεύτερης ενότητας. Στο τέλος θα ήταν ωραίο να διαβάσετε στην τάξη σας τα έθιμα για τα οποία έχετε γράψει και να φτιάξετε «Το μικρό τετράδιο των εθίμων».
Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας (επίσημος δικτυακός τόπος): Στο πεδίο αναζήτησης πληκτρολογήστε τη λέξη «έθιμα» για να πάρετε πληροφορίες για αρκετά έθιμα της ελληνικής παράδοσης
6. Βρείτε μέσα στο
κείμενο όλες τις λέξεις που έχουν σχέση με τις αγροτικές ασχολίες και με τη ζωή στο χωριό. Αφού τις βρείτε, τοποθετήστε τες στη σωστή κατηγορία:
| Ουσιαστικά | Ρήματα |
Διαλέξτε πέντε από τις παραπάνω λέξεις και γράψτε μια μικρή ιστορία.
7. Στο
κείμενο της 15ης Ιουλίου περιέχονται οι γιορτές κάποιων αγίων. Βρείτε πληροφορίες από τα το βιβλίο των Θρησκευτικών ή από εγκυκλοπαίδειες για τη ζωή των αγίων αυτών. Μπορείτε να βρείτε και κάποιες λαϊκές παραδόσεις που συνδέονται με τις γιορτές. Γράψτε για κάθε άγιο τα κύρια στοιχεία των πληροφοριών που βρήκατε, όπως: όνομα, τόπος καταγωγής, έργα, λόγοι για τους οποίους μαρτύρησε, ποιο ήταν το μαρτύριό του.
«Συναξαριστής» (κατάλογος θρησκευτικών εορτών) [πηγή: Εκκλησία της Ελλάδος]
8. Η Λούλα η Μαστιχούλα πήρε τον λόγο και μας διηγείται αυτοπροσώπως την πορεία της από τα δέντρα της Χίου μέχρι το στόμα μας! Μπέρδεψε όμως τη σειρά στα στάδια παραγωγής της. Βοηθήστε την, βάζοντας στη σωστή σειρά τις παραγράφους:
Μπορείς να απαντήσεις στην άσκηση πατώντας εδώ
Ακολουθεί το «κέντημα» του κυρ Σχίνου, με τα «κεντητήρια», για να αρχίσει να «δακρύζει». Χαράζουν, δηλαδή, μικρές τομές στον κορμό και στα κλαδιά του, αρχίζοντας από κάτω προς τα πάνω, μια φορά την εβδομάδα και για πέντε, έξι φορές συνολικά.
Τον Ιούνιο καθαρίζεται και ισοπεδώνεται ένας κυκλικός χώρος κάτω από κάθε μαστιχόδεντρο, το λεγόμενο «τραπέζι». Έπειτα, στρώνεται με ειδικό άσπρο χώμα, πάνω στο οποίο θα κυλήσω αργότερα, για να μπορώ να στεγνώσω και να με συλλέγουν ευκολότερα.
Από τον Νοέμβρη, και για όλο σχεδόν τον χειμώνα, αρχίζει η περιποίησή μου από ομάδες πολύ υπομονετικών και άξιων γυναικών: με καθαρίζουν από τα ξένα σώματα, με πλένουν με νερό και σαπούνι και με απλώνουν να στεγνώσω σε μέρος δροσερό και προστατευμένο. Έτσι, λαμπερή και πεντακάθαρη, με παραδίδουν στην Ένωση Μαστιχοπαραγωγών, για να αρχίσει η επεξεργασία μου.
Τον Σεπτέμβρη, που έχω πλέον... πήξει, αρχίζει το μάζεμά μου, με ειδικά εργαλεία, τα «τιμητήρια». Πρώτα μαζεύουν τις «πίτες», τα μεγάλα κομμάτια μου, τα οποία τοποθετούν σε πλεκτά πανεράκια, τα μαστιχοκάλαθα, ανακατεμένα με ασπρόχωμα. Αργότερα μαζεύουν και τα μικρότερα ψιχουλάκια μου, ένα ένα, ή ξύνουν απαλά το μαστιχόδεντρο και τα σκουπίζουν όλα μαζί από το «τραπέζι» όπου πέφτουν.
Αφού γίνει η διαλογή μου σε ποιότητες, αποφασίζεται πώς θα αξιοποιηθώ, συσκευάζομαι αναλόγως και προωθούμαι στην αγορά. Γίνομαι τσίχλα, με χρησιμοποιούν στη φαρμακευτική, στην οδοντιατρική, στην παρασκευή καλλυντικών και αρωμάτων, στη ζαχαροπλαστική και στην ποτοποιία, ακόμα και στη ζωγραφική και στην υφαντουργία, ως σταθεροποιητή χρωμάτων.
περιοδικό «Ερευνητές», Η Καθημερινή, τεύχος 243, 27/9/03 (διασκευή)
9. Θέλετε να δώσετε συνοπτικά τα βήματα που οδηγούν τη μαστίχα από το δέντρο στην αγορά; Χρειάζεται μια ονοματική φράση (με ουσιαστικό χωρίς ρήμα) ως τίτλος του κάθε βήματος.
Η πορεία της μαστίχας
Γράψε την απάντησή σου στο παρακάτω γκρι πλαίσιο
1. Καθάρισμα, ισοπέδωση και στρώσιμο με ειδικό άσπρο χώμα.
2.
3.
4.
5.
10. Παίξτε με τη μαστιχούλα! Γράψτε τη λέξη «ΜΑΣΤΙΧΟΥΛΑ» και, κάνοντας συνδυασμούς με τα γράμματα που περιέχονται σ’ αυτήν, φτιάξτε άλλες λέξεις..
Για να κάνετε την αρχή, σας δίνονται οι ορισμοί μερικών λέξεων:
Στηρίζουν τα δόντια: ΜΑΣΤΙΧΟΥΛΑ
Τη μασάμε: ΜΑΣΤΙΧΟΥΛΑ
Χρησιμοποιείται στη σφεντόνα: ΜΑΣΤΙΧΟΥΛΑ
Πιάνουν τα τρόφιμα από την πολυκαιρία: ΜΑΣΤΙΧΟΥΛΑ
Οδηγία: σβήσε τα γράμματα που δεν χρειάζονται κι αν χρειαστεί άλλαξε τη σειρά τους
Βρείτε κι άλλες λέξεις χρησιμοποιώντας τα ίδια γράμματα.
Μαστίχα Χίου
Ήρθε η ώρα για επανάληψη. Προσπάθησε να λύσεις το σταυρόλεξο
Επαναληπτικοί πίνακες της ενότητας για να διορθώσω το γραπτό μου
(κοίταξε πρώτα στη σελίδα 30 τον πίνακα: Διορθώνω το γραπτό μου)
Σημειώνω στη δεξιά στήλη του πίνακα ένα + για όσα νομίζω ότι έχω γράψει και ένα - για όσα δεν έχω γράψει. Στη συνέχεια συμπληρώνω όλα όσα λείπουν για να είναι το γραπτό μου πλήρες.
1.α. Ποιες είναι οι βασικές πληροφορίες που φροντίζουμε να αναφέρουμε όταν θέλουμε να μιλήσουμε για ένα γεγονός
Πού συνέβη το γεγονός.
Πότε συνέβη.
Ποιοι έχουν σχέση με αυτό.
Ποια ήταν η αιτία.
Τι ακριβώς έγινε (με χρονική σειρά).
Ποια είναι η σημασία και ποιες οι συνέπειες του γεγονότος.
Ποια είναι τα μέσα, οι τρόποι αντιμετώπισης των συνεπειών.
Ποια είναι τα συμπεράσματα που βγαίνουν.
1.β. Πώς περιγράφουμε μια σειρά πράξεων που επαναλαμβάνονται, π.χ. έθιμα ή κοινωνικά γεγονότα και εκδηλώσεις
Ποια είναι η διαδικασία, πότε γίνεται και πού.
Ποιοι συμμετέχουν και πώς.
Ποια είναι τα στάδια, οι διαδοχικές φάσεις (γεγονότα-πράξεις με τη σειρά που συμβαίνουν).
Τι ακριβώς συμβαίνει σε κάθε στάδιο και γιατί γίνεται.
Πώς τελειώνει η διαδικασία.
Πώς αντιδρούν όσοι παρακολουθούν ή παίρνουν μέρος.
2. Πώς περιγράφουμε ένα χώρο που γνωρίσαμε
Πού ήταν αυτός ο χώρος.
Πώς ήταν απ’ έξω και πώς από μέσα.
Ποιος ήταν ο λόγος που μας έκανε να αγαπήσουμε ή απλώς να γνωρίσουμε τον χώρο αυτό.
Ποιους συναντούσαμε και τι κάναμε εκεί...
Τι σκεφτόμασταν και πώς νιώθαμε κάθε φορά που βρισκόμασταν εκεί
Mπορείτε να διαβάσετε από το Aνθολόγιο:
Kωστής Παλαμάς, Στον κήπο (σελ. 18)
Oδυσσέας Eλύτης, O ήλιος ο ηλιάτορας (σελ. 16)
Eλένη Xωρεάνθη, H Aσπρούδα (σελ. 34)
Aίσωπος, Oι ψαράδες που έπιασαν μια πέτρα (σελ. 141)
Nίκος Kαζαντζάκης, [O γιος] (σελ. 155)
Διαβάστε
Kλιάφα Mαρούλα, Ένα δέντρο στην αυλή μας, εκδ. Kέδρος, Αθήνα,1985
Παπαδιαμάντης Aλέξανδρος, Διηγήματα για παιδιά και νέους, εκδ. Άγκυρα, Αθήνα, 2002
Tόλκιν Tζον Pόναλντ Pούελ, O αγρότης ο Tζάιλς απ’ το χωριό, μετάφρ. E. Xατζηθανάση, εκδ. Aίολος, Αθήνα, 2002
Tσουκαλά Δανάη, Μύθοι και θρύλοι από τα νησιά μας, εκδ. Κέδρος, Αθήνα, 1995
Φακίνου Eυγενία, Eλληνικό Πανόραμα, εκδ. Κέδρος, Αθήνα, 1995
Δείτε
Mπέιμπ, το ζωηρό γουρουνάκι, Kρις Nουνάν, 1995
O ψύλλος, Δημήτρης Σπύρου, 1989
Tα δελφινάκια του Aμβρακικού, Nτίνος Δημόπουλος, 1993
Tο δέντρο που πληγώναμε, Δήμος Aβδελιώδης, 1986
Aκούστε
Mέσα σ’ αυτή τη βάρκα, στίχοι, μουσική M. Xατζιδάκις
Σαράντα γιδοπρόβατα, στίχοι M. Kριεζή, μουσική Λ. Πλάτωνος
Tο ποτάμι, μουσική M. Xατζιδάκις (ορχηστρικό)
Tου μικρού βοριά, στίχοι O. Eλύτη, μουσική M. Θεοδωράκης
Tριαντάφυλλο, στίχοι Φ. Γκ. Λόρκα, μετάφραση A. Σολωμός, μουσική M. Xατζιδάκις
Eπισκεφτείτε - Ηλεκτρονικές Διευθύνσεις
Kέντρο Γαία, Όθωνος 100, Kηφισιά, Aθήνα
Mουσείο Eλληνικής Λαϊκής Tέχνης, Kυδαθηναίων 17, Πλάκα, Aθήνα
Mουσείο Φυσικής Iστορίας Γουλανδρή, Λεβίδου 13, Kηφισιά, Aθήνα
Διορθώνω το γραπτό μου
Κάθε φορά που γράφω ένα κείμενο το ξαναδιαβάζω. Προσέχω όλα τα παρακάτω και διορθώνω όσα χρειάζονται. (Μπορεί να χρειαστεί να ξαναγράψω κάποια μέρη του κειμένου μου.)
1. Ποιος ήταν ο σκοπός μου; Τον πέτυχα; (Συμβουλευτείτε τα σημεία που προτείνονται για ανάπτυξη στην εκφώνηση της εργασίας παραγωγής γραπτού λόγου κάθε φορά και τους επαναληπτικούς πίνακες στο τέλος της κάθε ενότητας.)
2. Οργάνωσα το γραπτό μου σε παραγράφους;
3. Πώς είναι η ορθογραφία; Χρησιμοποίησα το λεξικό μου;
4. Χρησιμοποίησα σωστά τις τελείες και τα κόμματα;
5. Χρησιμοποίησα πολλές διαφορετικές λέξεις ή έχω επαναλάβει συχνά τις ίδιες λέξεις;
6. Τι μου άρεσε περισσότερο απ' όσα έγραψα;
7. Τι θα μπορούσα να έχω γράψει καλύτερα; Πώς μπορώ να το γράψω τώρα;
8. Τι θα μπορούσα να γράψω ακόμα; Τι θα μπορούσα να αφαιρέσω;
9. Θα καταλάβουν το κείμενο οι συμμαθητές μου;
10. Ποια σημεία θα τους αρέσουν περισσότερο και ποια λιγότερο;
11. Πώς είναι η εμφάνιση του γραπτού μου; Είναι καθαρό και καλογραμμένο; Μπορεί να το διαβάσει κανείς εύκολα.
