Κατεβάστε σε αρχείο
Ο Μίροσλαβ Χόλουμπ (1923-1998) υπήρξε ένας από τους κορυφαίους ποιητές της νεότερης τσεχικής ποίησης. Ο Ted Hughes δε τον χαρακτήρισε «έναν από τους πέντε ή έξι σπουδαιότερους ποιητές του 20ού αιώνα».
Η κλασική του παιδεία συνδυάζεται με τη γνώση των φυσικών επιστημών, της ιατρικής,της φιλοσοφίας, της ιστορίας της επιστήμης και το λαμπρό ποιητικό του ταλέντο. Στο πρόσωπο του Χόλουμπ συναντούμε τη ξεχασμένη αρχαιοελληνική αντίληψη για τη διεπιστημονικότητα και τη συνύπαρξη της τέχνης και της επιστήμης. Ο διακεκριμένος γιατρός Χόλουμπ συναντά τον ποιητή Χόλουμπ, και ο ποιητής τον φιλόσοφο Χόλουμπ: το ιατρικό λεξιλόγιο εμπλέκεται με τον ποιητικό λόγο, η λογική με το συναίσθημα, το σκεπτικισμό και την ειρωνεία, η συστηματικότητα, η έρευνα και η επιστημονική πειθαρχία με την άρνηση να ακολουθήσει στεγανά και να υποταχθεί στους ισοπεδωτικούς μηχανισμούς του καθεστώτος.
Μια άλλη πτυχή της ποίησης του Χόλουμπ είναι ο πολιτικός της χαρακτήρας. Βίωσε από πρώτο χέρι, αρχικά, τον αυταρχισμό του ναζισμού και εν συνεχεία την ανελευθερία της σταλινικής εκδοχής του σοσιαλισμού. Λόγω της άρνησής του να εγγραφεί μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος, αλλά και του οχληρού για το καθεστώς έργου του, έζησε ως πολίτης δεύτερης κατηγορίας: του αφαιρέθηκε για χρόνια η δυνατότητα να ταξιδέψει στο εξωτερικό, απολύθηκε από τη θέση του στην Ακαδημία, ενώ για περισσότερο από μια δεκαετία (από το 1971 έως το 1982) δεν του επιτρεπόταν να εκδώσει κείμενά του. Εξαιτίας αυτών, συχνά η ποίησή του λειτουργεί ως φορέας πολιτικών μηνυμάτων, συνήθως με τρόπο υπαινικτικό, καταφεύγοντας σε μοτίβα δανεισμένα από τη μυθολογία και την Ιστορία, προκειμένου να συνομιλήσει κριτικά με την εποχή της.
Η πόρτα, Μίροσλαβ Χόλουμπ
Πήγαινε κι άνοιξε την πόρτα.
Μπορεί απ’ έξω εκεί να στέκει
ένα δέντρο, ένα δάσος,
ένας κήπος
ή μια πόλη μαγική.
Πήγαινε κι άνοιξε την πόρτα.
Μπορεί να είναι το σκυλί που ψαχουλεύει.
Μπορεί να δεις κάποια μορφή,
ή ένα μάτι,
ή την εικόνα
μιας εικόνας.
Πήγαινε κι άνοιξε την πόρτα.
Αν είναι η καταχνιά
θα καθαρίσει.
Πήγαινε κι άνοιξε την πόρτα.
Κι αν είναι μόνο η σκοτεινιά
που θορυβεί
κι αν είναι μόνο κούφιος άνεμος
κι αν
τίποτα
δεν είναι
έξω εκεί,
πήγαινε κι άνοιξε την πόρτα.
Τουλάχιστον
θα γίνει
κάποιο
ρεύμα.
μτφρ. Σπύρος Τσακνιάς
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ
Ι. Στοιχεία που αφορούν στο συγγραφέα, λογοτεχνικό περιβάλλον και λοιπά γραµµατολογικά στοιχεία
1. Ο συµβολισµός, η υπερρεαλιστική εικονοποιΐα, η πεζολογία µε παράλληλα λυρικά στοιχεία θεωρούνται γνωρίσµατα της ποίησης του Χόλουµπ. Μπορείτε να τα επισηµάνετε στο συγκεκριµένο ποίηµα;
2. Η ποιητική ευαισθησία και η ιδιότυπη ειρωνική διάθεση θεωρούνται χαρακτηριστικά του τρόπου γραφής του Χόλουµπ. Ποια σηµεία του κειµένου πιστεύετε ότι επαληθεύουν καλύτερα αυτή την άποψη;
ΙΙ. ∆οµή του κειµένου
1. Πώς συνδέεται, κατά τη γνώµη σας, ο τίτλος του ποιήµατος µε το περιεχόµενό του;
2. Ποια είναι η αρχιτεκτονική διάρθρωση του ποιήµατος;
3. Πού στοχεύει η επανάληψη της φράσης «Πήγαινε κι άνοιξε την πόρτα»;
4. Ποια θέση έχει η τελευταία στροφή του ποιήµατος; Πώς συνδέεται µε την επαναλαµβανόµενη φράση: «Πήγαινε κι άνοιξε την πόρτα»;
5. Το ποίηµα διακρίνεται από απλό, λιτό και αντιποιητικό τόνο: ποιες λέξεις, φράσεις ή στίχοι δηµιουργούν περισσότερο αυτή την εντύπωση;
6. Σύµφωνα µε το εισαγωγικό σηµείωµα του βιβλίου σας «ο ποιητής νιώθει να υπάρχει µια διάσταση ανάµεσα στην ανθρώπινη επιθυµία και στην ανθρώπινη πραγµατικότητα». Πώς επαληθεύεται αυτή η άποψη µέσα από το συγκεκριµένο ποίηµα;
7. Το ποίηµα βασίζεται στην αντίθεση: κατάφαση (αποδοχή) - άρνηση της ζωής. Να εντοπίσετε τα σηµεία που µεταδίδουν αυτό το αίσθηµα.
ΙΙΙ. Σχολιασµός ή σύντοµη ανάπτυξη χωρίων του κειµένου:
1. Ποιο είναι το περιεχόµενο της ποιητικής αφήγησης στην «Πόρτα»;
2. Ποιο είναι το θεµατικό κέντρο του ποιήµατος;
3. Σε ποιον απευθύνονται, κατά τη γνώµη σας, οι προτροπές του ποιήµατος;
4. Ποιες είναι οι εικόνες που µπορεί να αντικρίσει κανείς ανοίγοντας την πόρτα σύµφωνα µε το ποίηµα και ποια συναισθήµατα σάς υποβάλλουν;
5. «Πήγαινε κι άνοιξε την πόρτα». Να σχολιάσετε το στίχο, εξετάζοντας τη συνεχή χρήση των προστακτικών.
6. «Αν είναι η καταχνιά θα καθαρίσει»: Να σχολιάσετε την αισιόδοξη διάθεση του στίχου σε σχέση µε τη θέση του στο ποίηµα.
7. «Κι αν τίποτα δεν είναι έξω εκεί….. πόρτα». Να αναπτύξετε το νόηµα των στίχων.
8. «Τουλάχιστο θα γίνει κάποιο ρεύµα». Πώς αντιλαµβάνεστε τον τελευταίο στίχο του ποιήµατος;
9. Ποια είναι η λειτουργία των υποθέσεων πάνω στις οποίες έχει δοµηθεί το ποίηµα;
10. Πιστεύετε ότι «Η Πόρτα» είναι αισιόδοξο ή απαισιόδοξο ποίηµα; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
11. Πιστεύετε ότι το νόηµα του ποιήµατος είναι και σήµερα επίκαιρο; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
IV. Σύγκριση με το ποίημα του Κ.Π. Καβάφη "Τα παράθυρα"
Σ’ αυτές τες σκοτεινές κάμαρες, που περνώ
μέρες βαρυές, επάνω κάτω τριγυρνώ
για νάβρω τα παράθυρα.— Όταν ανοίξει
ένα παράθυρο θάναι παρηγορία.—
Μα τα παράθυρα δεν βρίσκονται, ή δεν μπορώ
να τάβρω. Και καλλίτερα ίσως να μην τα βρω.
Ίσως το φως θάναι μια νέα τυραννία.
Ποιος ξέρει τι καινούρια πράγματα θα δείξει.
Αφού µελετήσετε το ποίηµα του Κ. Καβάφη: «Τα Παράθυρα»
α) να ερευνήσετε τη λειτουργία του συµβόλου «παράθυρα» και του συμβόλου "πόρτα"
β) Σε ποιο πρόσωπο είναι τα ρήματα κάθε ποιήματος; Τι επιτυγχάνεται μ' αυτό;
γ) Ποια ατμόσφαιρα κυριαρχεί στο κάθε ποίημα και με ποιες λέξεις ή φράσεις υποβάλλεται;
ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑΤΑ ΣΥΝΘΕΤΙΚΩΝ - ∆ΗΜΙΟΥΡΓΙΚΩΝ ΕΡΓΑΩΝ
Πολλοί ζωγράφοι συνήθιζαν στις απεικονίσεις εξωτερικού χώρου να προβάλλουν και τον εσωτερικό χώρο µέσα σε πλαίσια πόρτας ή παραθύρου (ή και αντίστροφα). Να βρείτε εικόνες µερικών τέτοιων έργων και να τις παρουσιάσετε στην τάξη σχολιάζοντας τα θέµατα που απεικονίζουν.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ αναρτημένες εδώ
ΖΜΠΙΓΚΝΙΕΒ ΧΕΡΜΠΕΡΤ – ΜΙΡΟΣΛΑΒ ΧΟΛΟΥΠ: ΔΥΟ ΕΥΡΩΠΑΙΟΙ ΠΟΙΗΤΕΣ, εκδ. Παρασκήνιο, 2001 αναρτημένο εδώ
Νάκη Στέλλα, "Η Ευρωπαϊκή Λογοτεχνία στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση: Μια διδακτική πρόκληση", στον τόμο: Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση, επιμ. Γεώργιος Ι. Σπανός - Ευαγγελία Φρυδάκη, Αθήνα, Ίδρυμα Γουλανδρή-Χορν, 2001, σσ. 89-119 αναρτημένο εδώ
Σιαφάκα Ιφιγένεια, Κριτικό Σχόλιο αναρτημένο εδώ