158 159 160 161 Ερ Βιο

Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α' Λυκείου

Αδαμάντιος Κοραής, Αδελφική διδασκαλία


Τρίτη Περίοδος (1669 - 1830), Νεοελληνικός Διαφωτισμός158

Αδαμάντιος Κοραής, Αδελφική διδασκαλία

 

Το 1798 κυκλοφόρησε ένα φυλλάδιο στον υπόδουλο ελληνισμό με τίτλο Πατρική Διδασκαλία, τυπωμένο στην Κωνσταντινούπολη. Το κείμενο αυτό, γραμμένο με ένα πνεύμα εθελοδουλείας, απέτρεπε τους Έλληνες από επαναστατικές ενέργειες. Αποδόθηκε στον Πατριάρχη Ιεροσολύμων Άνθιμο, ο οποίος όμως αρνήθηκε την πατρότητά του και το αποκήρυξε.

Ο Κοραής, που παρακολουθούσε με άγρυπνο μάτι ό,τι συνέβαινε στο υπόδουλο Γένος, αντέδρασε αμέσως με ένα αντιρρητικό κείμενο1 που τύπωσε ανώνυμα στη Ρώμη το 1798 με τίτλο Αδελφική διδασκαλία. Σ' αυτό ανασκευάζει τις θέσεις του ανώνυμου συντάκτη της Πατρικής Διδασκαλίας —αρνείται ότι είναι κείμενο του Πατριάρχη και το θεωρεί ψευδεπίγραφο— με περικοπές από το Ευαγγέλιο, τις Πράξεις και τις Επιστολές των Αποστόλων. Μετά την αντίδραση αυτή το φυλλάδιο αποσύρθηκε από την κυκλοφορία και εξαφανίστηκε.

Δίνουμε ένα απόσπασμα από την Αδελφική διδασκαλία, για να δούμε καθαρά τον πατριωτισμό του Κοραή και το ακοίμητο ενδιαφέρον του για τη μοίρα των Ελλήνων.

 

 

δεσμός Αδ. Κοραής, «Αδελφική διδασκαλία» (απόσπασμα)


1. Πραγματεία γραμμένη για να αποδείξει με ειδική επιχειρηματολογία ότι ορισμένες απόψεις είναι ψευδείς και αστήριχτες.


 

[Όσοι προΐστασθε των Γραικών...]159

 

Εις την Ρώμην ευρισκόμενος με πολλούς άλλους ομογενείς μου, αφού η Ρώμη, παρά πάσαν ελπίδα, ηλευθερώθη από των μακαριωτάτων αυτής Πάπων την τυραννίαν, έλαβον από φίλον τινά, της Κωνσταντινουπόλεως κάτοικον, το βιβλιάριον επιγραφόμενον «Πατρική διδασκαλία, συντεθείσα παρά του μακαριωτάτου πατριάρχου της αγίας πόλεως Ιερουσαλήμ κλπ.». Μόλις αναγνόντες το ήμισυ, επληροφορήθημεν όλοι συμφώνως, ότι η Πατρική αύτη Διδασκαλία είναι ψευδεπίγραφος. Επειδή εν εξ ανάγκης από τα δύο έπεται, αν την υποθέσωμεν γνήσιον του Ιεροσολύμων γέννημα· ή ότι έχασε παντελώς η Μακαριοτής του τας φρένας, ή ότι μετεσχηματίσθη εκ ποιμένος εις λύκον, διά να σπαράξη του Χριστού την Εκκλησίαν.

159Υπερασπίζει και δικαιολογεί την τυραννίαν των Τούρκων ο συγγραφεύς του βιβλίου. Θρηνεί την κατάργησιν της παπικής εξουσίας, αγκαλά ρητώς να το φανέρωση δεν τολμά. Και τους Γραικούς, να υποτάσσονται αλόγως εις τους τυράννους, σπουδάζει να πείση με μαρτυρίας της θείας Γραφής, τας οποίας ή παρεξηγεί ή κολοβάς φέρει εις το μέσον, κατά την συνήθειαν όλων των αιρετικών. Εις ολίγα λόγια, η Πατρική αύτη Διδασκαλία γέμει από τοσαύτας βλασφημίας, εναντίας εις τον ορθόν λόγον, εις την ιεράν ημών θρησκείαν, και εις αυτήν την περί ελευθερίας δόξαν της Ανατολικής Εκκλησίας, ώστε είναι των αδυνάτων να εγεννήθη από τον εγκέφαλον ενός ορθοδόξου και συνετού πατριάρχου.

Ουδεμίαν βέβαια βλάβην οι Γραικοί φοβούνται την σήμερον από τοιούτον μωρόν σύγγραμμα. Αλλ' είναι φόβος, μήπως οι Ευρωπαίοι, αναγνόντες αυτό κατά τύχην, συμπεράνωσιν ότι τοιαύτα είναι όλων των Γραικών τα φρονήματα· ότι είμεθα όχι μόνον δούλοι, αλλά και φίλοι της δουλείας, όχι μόνον δέσμιοι, αλλ' ότι και καυχώμεθα εις τα δεσμά, και την μαστίζουσαν ημάς χείρα του τυράννου με ανδραποδώδες σέβας ασπαζόμεθα.

Ανάγκη λοιπόν είναι να κηρύξωμεν εις όλην την Οικουμένην, αντιλέγοντες εις το μωρόν τούτο σύγγραμμα, ότι το κατά των τυράννων μίσος είναι ριζωμένον εις τας ημετέρας καρδίας· ότι του να μην ελευθερωθώμεν μέχρι της σήμερον από τον ζυγόν, αίτιον είναι όχι η ημετέρα ανανδρία, αλλ' η ζηλοτυπία πολλών ηγεμόνων της Ευρώπης, οι οποίοι κολακεύοντες αναισχύντως τον ημέτερον τύραννον, βραδύνουσι την ελευθερίαν ημών.

Προ ολίγου έτι της Γερμανίας ο αυτοκράτωρ,αγκαλά βασανιζόμενος από οδυνηράν και θανάσιμον νόσον, η οποία καν έπρεπε να τον διδάξη την φιλανθρωπίαν και την συμπάθειαν, παρέδωκεν ασπλάχνως εις τον τύραννον της Ελλάδος οκτώ Γραικούς, οι οποίοι εν Βιέννη της Αουστρίας εζήτουν ησύχως τα αρμόδια μέσα του να φωτίσωσι, και από τον ζυγόν της δουλείας να ελευθερώσωσι τους ιδίους ομογενείς. 160 Παρίστανται ίσως ταύτην την ώραν δέσμιοι έμπροσθεν του τυράννου οι γενναίοι ούτοι της ελευθερίας μάρτυρες. Ίσως, ταύτην την ώραν, καταβαίνει εις τα ιεράς κεφάλας των η μάχαιρα του δημίου, εκχέεται το γενναίον ελληνικόν αίμα από τας φλέβας των, και ίπταται η μακάρια ψυχή των, διά να υπάγη να συγκατοίκηση με όλων των υπέρ ελευθερίας αποθανόντων τας αοιδίμους ψυχάς.

Αλλά του αθώου αίματος η έκχυσις αύτη αντί του να κατάπληξη τους Γραικούς θέλει μάλλον τους παροξύνει εις εκδίκησιν. Η Ελλάς όλη, με τα δάκρυα εις τους οφθαλμούς, παρακαλεί τους εν Τεργεστίω πραγματευομένους Γραικούς, να αφήσωσιν εις ερήμωσιν την πόλιν του αχάριστου και μισέλληνος αυτοκράτορος, και να μετοικισθώσιν εις τας νεωστί ελευθερωθείσας αυτής νήσους, όπου χωρίς κανένα φόβον προδοσίας, ευτυχείς και ελεύθεροι, δύνανται να ζήσωσιν.

Δέξαι λοιπόν ευμενώς, ω φίλη μου πατρίς, δέξασθε φίλοι μου ομογενείς, φίλοι Γραικοί, απόγονοι των παλαιών εκείνων ηρώων, την παρούσαν αδελφικήν διδασκαλίαν, κατά πάντα διάφορον από την ψευδεπίγραφον Πατρικήν Διδασκαλίαν. Μήτε πυρ, μήτε σίδηρος ψυχράνη ποτέ εις τας υμετέρας καρδίας την διάπυρον της ελευθερίας αγάπην, το άσπονδον κατά της τυραννίας μίσος. Έχετε πάντοτε έμπροσθεν των οφθαλμών τα πάνδεινα κακά, όσα καθ' εκάστην υποφέρετε από το άγριον έθνος των Τούρκων, και ενθυμείσθε όσα έλεγον οι ημέτεροι πρόγονοι, παροξύνοντες αλλήλους κατά των Περσών:
ω παίδες Ελλήνων, ίτε
ελευθερούτε πατρίδ' ελευθερούτε δε
παίδας, γυναίκας, θεών τε πατρώων έδη,
θήκας τε προγόνων· νυν υπέρ πάντων αγών.

161 Και ταύτα μεν προς απαντάς κοινώς τους Γραικούς. Προς υμάς δε, όσοι προΐστασθε των Γραικών, είτε λαϊκοί, σεμνυνόμενοι με το όνομα των αρχόντων είτε του κλήρου, ονομαζόμενοι Παναγιώτατοι, Μακαριώτατοι, Πανιερώτατοι, Πανοσιώτατοι κτλ., λέγω, ότι η ευλάβεια ή ο ζήλος των πιστών δεν έδωκεν εις ημάς τας τοιαύτας υπεροχικάς επωνυμίας, πλην δια να τους ποιμαίνετε, ως Θεού διάκονοι, εκουσίως και όχι αναγκαστώς, δια να δίδετε εις αυτούς το δίκαιον και την ισότητα, δια να γίνεσθε εις τους πάντας άλας και φως. Φως, δια να διασκεδάζετε το καλύπτον αυτούς της αμαθείας και δεισιδαιμονίας σκότος. Άλας, δια να τους φυλάττετε αβλαβείς από την βρωμεράν σήψιν της τουρκικής παρανομίας.


αγκαλά: μολονότι, αν και.
σπουδάζω: προσπαθώ.
κολοβάς φέρει εις το μέσον: τις παρουσιάζει περικομμένες.
ενάντιος: αντίθετος.
είναι των αδυνάτων: είναι αδύνατο.
έτι:ακόμη.
της Γερμανίας ο αυτοκράτωρ: εδώ της Αυστρίας.
καν: τουλάχιστον.
οκτώ Γραικούς: είναι ο Ρήγας και οι εφτά σύντροφοι του που τους συνέλαβε η αυστριακή αστυνομία στην Τεργέστη και τους παρέδωσε στους Τούρκους, για να βρουν μαρτυρικό θάνατο στο Βελιγράδι.
αρμόδια μέσα: κατάλληλα μέσα.
εκχέεται: χύνεται.
αοίδιμος: αείμνηστος.
θέλει... παροξύνει: θα τους παρακινήσει.
πραγματευόμενος: έμπορος.
να μετοικισθώσιν: να εγκατασταθούν.
νεωστί: πρόσφατα.
νήσους: πρόκειται για τα Επτάνησα, που με τη Συνθήκη του Καμποφόρμιο (1797) και τη διάλυση της Ενετικής Δημοκρατίας πέρασαν στους Γάλλους.
διάπυρος: θερμός, φλογερός.
ω παίδες Ελλήνων: Από την τραγωδία του Αισχύλου Πέρσαι (στ. 472 κ.ε.): Εμπρός, των Ελλήνων γενναία παιδιά! να ελευθερώσετε πατρίδα, / τέκνα, γυναίκες και των πατρικών θεών σας / να ελευθερώστε τα ιερά και των προγόνων / τους τάφους· τώρα για όλα 'ναι που πολεμάτε. (μτφρ. I. Γρυπάρης).
υπεροχικαί επωνυμίαι: τίτλοι διακεκριμένοι.
αναγκαστώς: αναγκαστικά.

pano

 



 

Ερωτήσεις

  1. Ποιο είναι το περιεχόμενο της Πατρικής Διδασκαλίας και με ποια επιχειρήματα το ανασκευάζει ο Κοραής;
  2. Ποιος κυρίως λόγος οδηγεί τον Κοραή να ανασκευάσει το ύποπτο φυλλάδιο;
  3. Τι συμπεραίνετε για το ρόλο που διαδραμάτισε ο Κοραής στις ελληνικές υποθέσεις πριν και μετά την Επανάσταση; (Προτού απαντήσετε να λάβετε υπόψη σας α) ό,τι γράφεται για τον Κοραή στο σημείωμα για το διαφωτισμό β) τις συμβουλές της Αδελφικής Διδασκαλίας στους ομογενείς, τον κλήρο και τους άρχοντες.)

 


 

162Αδαμάντιος Κοραής (1748-1833)

Κοραής Αδ.

Κορυφαίος εκπρόσωπος του νεοελληνικού διαφωτισμού και μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες του νέου ελληνισμού, ανάλωσε τη ζωή του στον φωτισμό του Γένους και στην αναγέννηση της ελληνικής παιδείας. Γεννήθηκε στη Σμύρνη, αλλά η καταγωγή του ήταν από τη Χίο. Σπούδασε ιατρική στο Μονπελλιέ της Γαλλίας και εγκαταστάθηκε από το 1788 στο Παρίσι, όπου και έζησε ως το θάνατό του. Ο 18ος αιώνας διαμόρφωσε το στοχασμό του. Ζώντας στο κέντρο των κοσμοϊστορικών γεγονότων της Γαλλικής Επανάστασης, που άνοιξε νέους ορίζοντες στην Ευρώπη, επηρεάζεται και εγκαταλείπει την ιατρική, για να αφοσιωθεί στη φιλολογία. Είχε την πεποίθηση ότι ο φωτισμός του Γένους είναι προϋπόθεση για την εθνική του αποκατάσταση. Η φιλολογία τού παρείχε τη δυνατότητα να μεταδώσει την προγονική σοφία και αρετή στους συμπατριώτες του. Το πλούσιο διαφωτιστικό του έργο το μεταδίδει εκλαϊκευμένο στα Προλεγόμενα των εκδόσεων των αρχαίων συγγραφέων. Σε όλη του τη ζωή στάθηκε ακοίμητος φρουρός των ελληνικών συμφερόντων με τις γνωριμίες του, σύμβουλος, συμπαραστάτης και εμψυχωτής σε κάθε πατριωτική προσπάθεια. Η παιδεία ήταν το ασίγαστο πάθος του. Σε κάθε ευκαιρία δημοσιεύει πατριωτικά και πολιτικά φυλλάδια, με τα οποία προπαγανδίζει τις ιδέες του. Έργα του: Αδελφική διδασκαλία (1798), Άσμα Πολεμιστήριον (1802), Σάλπισμα Πολεμιστήριον (1801), Πρόδρομος Ελληνικής Βιβλιοθήκης (1805), Ελληνική Βιβλιοθήκη (1807-1826· περιλαμβάνει 16 τόμους με έργα αρχαίων Ελλήνων Συγγραφέων), Ελληνικής Βιβλιοθήκης Πάρεργα, τόμοι 9 (1807 - 1826), Άτακτα, τόμοι 9 (1828 - 1935) κ.ά.

Ο Κοραής και ο αγώνας της ελευθερίας 1821 (βίντεο) [πηγή: Εκπαιδευτική Τηλεόραση]

 


 

 

1. Εργοβιογραφικά στοιχεία

Ο Αδαμάντιος Κοραής γεννήθηκε στη Σμύρνη το 1748. Εκεί διδάχθηκε τα πρώτα γράμματα από τη μητέρα του και στη συνέχεια φοίτησε στην Ευαγγελική Σχολή, ολοκλήρωσε τις σπουδές του και έμαθε ξένες γλώσσες. Σπούδασε ιατρική στο Μονπελιέ της Γαλλίας, όπου γνώρισε τις ιδέες των διαφωτιστών, μελέτησε αρχαία ελληνικά και λατινικά κείμενα. Από το 1788 μέχρι το τέλος της ζωής του (1833) έζησε στο Παρίσι.

Φτάνοντας στο Παρίσι τις παραμονές της Γαλλικής Επανάστασης και ζώντας από κοντά τα γεγονότα δέχτηκε την επίδραση των επαναστατικών ιδεών της εποχής, μετέφρασε σχετικά κείμενα, έγραψε πολλά, συνήθως ανώνυμα, φυλλάδια και λίβελους, και προσανατόλισε τις προσπάθειές του στον εκσυγχρονισμό της ελληνικής παιδείας.

Όταν ξεσπά η διαμάχη για την επικράτηση της αρχαΐζουσας στην εκπαίδευση, ο Κοραής εκφράζει μέσα από τις στήλες του περιοδικού του Λόγιος Ερμής τις προσωπικές του θέσεις για το γλωσσικό ζήτημα. Από τις δύο γλωσσικές τάσεις της εποχής η θέση του Κοραή είναι πιο κοντά στους υποστηρικτές της λαϊκής γλώσσας, συνδυάζοντας, ωστόσο, και την κλασική παιδεία: επιλέγει τη μέση οδό και διαμορφώνει σταδιακά τη γλωσσική του θεωρία για τον καθαρισμό και τη διόρθωση της καθομιλουμένης («καθαρεύουσα»).

Υπήρξε πολυγραφότατος. Μερικά από τα σπουδαιότερα βιβλία του είναι: Ορθόδοξος Διδασκαλία (1782), Σύνοψις της Ιεράς Ιστορίας και της κατηχήσεως (1783), Ιπποκράτους, περί ανέμων, υδάτων και τόπων (1800), Αδελφική Διδασκαλία (1798), Οι Χαρακτήρες του Θεοφράστου (1799), Σάλπισμα Πολεμιστήριον, Αλεξάνδρεια (1801),Λόγγου Ποιμενικά. Τα κατά Δάφνιν και Χλόην (1802), Περί Αμαρτημάτων και ποινών (1802), Τι πρέπει να κάμωσιν οι Γραικοί εις τας παρούσας περιστάσεις (1805), Πλουτάρχου Βίοι Παράλληλοι (1809), Μύθων Αισωπείων συναγωγή (1810), Ομήρου Ι/Ηλιάδα, ραψ. Α' (1811), Ομήρου Ι/Ηλιάδα, ραψ. Β' (1817), Ομήρου Ι/Ηλιάδα, ραψ. Γ' (1818), Ομήρου Ι/Ηλιάδα, ραψ. Δ' (1820), Αριστοτέλους πολιτικών τα σωζόμενα (1821), Αριστοτέλους Ηθικά Νικομάχεια (1822), Τι συμφέρει εις την απελευθερωμένην από τους Τούρκους Ελλάδα να πράξει εις τας παρούσας περιστάσεις διά να μην δουλωθεί εις Χριστιανούς Τουρκίζο-ντας (1830) κ.ά.

 

2. Η κριτική για το έργο του

«Ο Κοραής έχει πραγματικά και μεγάλα λογοτεχνικά χαρίσματα: [...]. Ο γλυκομίλητος κοραϊσμός είναι ο όρος που μεταχειρίσθηκε ο Παλαμάς για να χαρακτηρίσει τη γλώσσα του Κοραή. Μέσα στην άφθονη παραγωγή του, ξεχωρίζουν, για το λογοτεχνικό ενδιαφέρον που παρουσιάζουν, η αλληλογραφία του, ο περίφημος Παπατρέχας, και η αυτοβιογραφία του. Ωστόσο σκόπιμο είναι να σημειώσουμε ότι, σ' όλη την μακρά σταδιοδρομία του, ο Κοραής καλλιέργησε το λογοτεχνικό είδος του διαλόγου. [...] η διαλογική μορφή δηλώνει καλά την προσωπικότητα του Κοραή: θέληση δικαιοσύνης, αμεροληψίας, διδακτισμός.

[...] Η αλληλογραφία του είναι τεράστια: πάνω από 1.300 γράμματα είναι τα όσα σώθηκαν, που πρέπει να αποτελούν ελάχιστο μέρος απ' όσα έγραψε. [...] Χαρακτηριστικό του πάντα είναι η άμεση επαφή με τη ζωή: ό,τι γράφει ξεπηδάει μέσ' από τη ζωή και αποβλέπει στη ζωή. Μερικές περιγραφές του, ο τόνος του, όταν στέλνει τις εντυπώσεις του από το επαναστατημένο Παρίσι, έχουν τον χαρακτήρα καλής δημοσιογραφικής ανταπόκρισης. Άλλοτε θυμάται τους παλιούς παραμυθάδες προγόνους του: γράφει με κέφι, έχει τα προσόντα του αφηγητή, την ικανότητα να βλέπει, να μας κάνει να βλέπουμε, χρησιμοποιεί τεχνικά το απροσδόκητο, το γραφικό, παρεμβάλλει μέσα στον λόγο του, όταν το νομίζει σκόπιμο, μνήμες από τη λαϊκή σοφία, γνωμικούς στίχους, παροιμίες, ανέκδοτα.»

(Κ. Θ. Δημαράς, Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας,
Ίκαρος, 1985, σελ. 211-212)

 

«Το όνομα του Κοραή έχει συνδεθεί ανά τα χρόνια με την ιδιότητα του σοφού και του επιστήμονα, μα όχι και με του αφηγητή ή του λογοτέχνη. [...] Κι ωστόσο, ο χαλκέντερος και πολύπλευρος αυτός Κοραής, λόγιος από μια χρονολογική σύμπτωση και χωρίς καν να το επιδιώξει, συμβαίνει να είναι, εκτός απ' τις άλλες του ιδιότητες, κι εκείνος που έδωσε το πρώτο νεοελληνικό αφήγημα.»

(Κ. Στεργιόπουλος, «Ο Κοραής αφηγητής»,
Διαβάζω, τεύχος 82, 1983, σελ. 49-51)

 

«Όταν αργότερα τα στρατεύματα του Ναπολέοντα αποβιβάζονται στα Επτάνησα, ενθουσιάζεται επειδή πιστεύει ότι αυτό το επεισόδιο συνιστά την αρχή της απελευθέρωσης όλων των Ελλήνων. [...] Η απογοήτευση με τον Ναπολέοντα δεν άργησε να αγγίξει και τον Κοραή, δίνοντας δίκιο σε όσους αμφέβαλλαν για την ανιδιοτελή δράση της γαλλικής πολιτικής. Δεν παύει να ελπίζει πάντως στους Γάλλους στους οποίους απευθύνει την ακαδημαϊκή του ανακοίνωση «Υπόμνημα για την κατάσταση του πολιτισμού στην Ελλάδα κατά το έτος 1803». Ο λόγος του αρχίζει με τη δήλωση: «Το υπόμνημα αυτό είναι μια επίσημη ανακοίνωση προς όλη τη φωτισμένη Ευρώπη σχετικά με τις προσπάθειές μας να φωτιστούμε και εμείς». Πριν διατυπώσει την έκκλησή του για βοήθεια, δίνει μια στοχαστική περιγραφή της εγκατάλειψης που μαστίζει την πατρίδα του, από τη μοιραία στιγμή που έπεσε η βυζαντινή αυτοκρατορία. Στις σελίδες του επανέρχονται οι λέξεις-κλειδιά του γαλλικού διαφωτισμού, όπως «φώτα», «δεισιδαιμονία», ενώ ταυτόχρονα εμφανίζεται η πρόθεσή του να αναλάβει τον ρόλο του εφ' όρου ζωής εγγυητή για λογαριασμό ολόκληρης της φωτισμένης Ευρώπης.»

(M. Vitti, Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας,
Οδυσσέας, Αθήνα, 2003, σελ. 180-181)

 

3. Τα κείμενα

Ο Αδαμάντιος Κοραής, επηρεασμένος από τις ιδέες του Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης, επιδιώκει να τις μεταλαμπαδεύσει, με τα κείμενά του και κυρίως τις επιστολές του, στο σκλαβωμένο τότε ελληνικό έθνος.

 

α. [Η κηδεία του Βολταίρον]

Διδακτικές επισημάνσεις

• Να επισημανθούν τα ιστορικά στοιχεία που περιέχει η επιστολή για την κηδεία του Βολταίρου και να αξιολογηθεί η ιστορική αξία τους.

• Να υπογραμμιστούν τα χωρία που δείχνουν την άποψη του Κοραή για τον Βολταίρο.

• Να σχολιαστεί η συγκίνηση του Κοραή στη θέα των βιβλίων του Βολταίρου.

• Να συζητηθεί η υπόθεση που κάνει ο Κοραής στις τελευταίες γραμμές: «πολλοί και από το γένος μου ήθελον είναι [...] την Ελλάδα!»

• Να επισημανθούν χαρακτηριστικά σημεία του κειμένου δηλωτικά της δομής του είδους (επιστολή) και του τρόπου γραφής του Κοραή (περιγραφική ικανότητα, φωτογραφική αναπαράσταση των γεγονότων, «δημοσιογραφική ανταπόκριση» κ.ά.).

 

Παράλληλο κείμενο

Ρέα Γαλανάκη, «Η ταφή του Ν. Καζαντζάκη»

«Όταν θα θυμάσαι την ημέρα της ταφής μου, να φέρνεις πάντα στο μυαλό σου την Ταφή του κόμητος Οργκάθ. Ο ζωγράφος του, το ξέρεις, έχει γεννηθεί κι αυτός σε τούτη δω τη γειτονιά.

Να σκέφτεσαι λοιπόν τον πίνακα ως εξής. Στο κάτω του ζωνάρι, εκείνο που αναφέρεται στα επίγεια, εκεί άφησε το παρατεταγμένο και μαυροντυμένο αρχοντολόι, θα μπορούσαν να είναι οι σύγχρονοί μας ευγενείς, και δεν εννοώ τους μισαλλόδοξους κρατούντες, μα εκείνους που με τίμησαν κι ήρθαν στο ξόδι μου. Αφαίρεσε τα χρυσοκόκκινα άμφια, την τιάρα που σκύβει πάνω από το κεφάλι του νεκρού ιππότη, και στη θέση τους βάλε τους σπουδαστές της Παιδαγωγικής Ακαδημίας που κρατούσαν τα βιβλία μου. Εκείνοι να αποκαθηλώνουν τον κόμητα Οργκάθ με τη βοήθεια ενός πλήθους ανωνύμων, που προσκυνά και αποθέτει γύρω μου ανθοδέσμες τα χρυσάνθεμα. Ω, η ευωδιά τους, αυτήν ανάσανα στερνή από τη μητέρα Κρήτη.»

(Ρ. Γαλανάκη, Ο Αιώνας των Λαβυρίνθων,
Καστανιώτης, Αθήνα, 2002, σελ. 281-282)

• Ποια κοινά στοιχεία διακρίνετε στις δύο περιγραφές; Σε ποιο δημιούργημα της ζωής δίνουν μεγαλύτερη σημασία οι συγγραφείς των κειμένων;

 

β. Αδελφική διδασκαλία

Διδακτικές επισημάνσεις

• Να εντοπισθούν οι απόψεις της Πατρικής Διδασκαλίας, τις οποίες ο Κοραής προσπαθεί να αντικρούσει με τα επιχειρήματά του.

• Να επισημανθούν, στην Αδελφική διδασκαλία, τα πατριωτικά συναισθήματα του Κοραή.

• Να εντοπιστούν (σε μια πιθανή συνδιδασκαλία των δύο κειμένων) και να σχολιασθούν τα πατριωτικά συναισθήματα του Κοραή στα δύο κείμενα που ανθολογούνται στα Κ.Ν.Λ.

• Να προσδιορισθούν οι ιδέες του Διαφωτισμού που περιέχονται στα δύο κείμενα του Κοραή.

• Να επισημανθούν τα χαρακτηριστικά της γραφής του Κοραή και των λογοτεχνικών μέσων που χρησιμοποιεί.

• Να γίνει αναφορά στη γλώσσα του Κοραή και να σχολιασθεί η συμμετοχή του στο γλωσσικό ζήτημα.

 

Παράλληλο κείμενο

Πατρική διδασκαλία (απόσπασμα)

«Εδώ όμως πάλι αγαπητοί χριστιανοί πρέπει να ιδώμεν και να θαυμάσουμεν την άπειρον του θεού προς ημάς αγάπην. Ιδέτε λαμπρότατα τι οικονόμησεν ο άπειρος και εν ελέει και πάνσοφος ημών κύριος για να φυλάξη αλώβητον την αγία και ορθόδοξον πίστη ημών και να σώση τους πάντας. Ήγειρεν εκ του μηδενός την ισχυράν αυτή βασιλεία των οθωμανών αντί της των βυζαντινών ημών βασιλείας, η οποία είχεν αρχίσει να χωλαίνει εις τα της ορθοδόξου πίστεως φρονήματα. Ο θεός ύψωσε την βασιλεία αυτήν των Οθωμανών περισσότερο από κάθε άλλη, διά να αποδείξη αναμφιβόλως ότι θείω εγένετο βουλεύματι. Ο διάβολος εμεθοδεύθη εις τον τρέχοντα αιώνα μιαν άλλην πονηρίαν και απάτην ξεχωριστήν, δηλαδή το νυν θρυλούμενον σύστημα της ελευθερίας, [...] δέλεαρ του διαβόλου και φαρμάκι ολέθριον, δια να κατακρημνίση τους λαούς εις την απώλειαν και την ακαταστασίαν. [...] Αδελφοί μη πλανηθήτε, κλείστε τα αυτιά σας και μη δώσετε καμμίαν ακρόασιν εις ταύτας τας νεοφανείς ελπίδας της ελευθερίας, [...] φυλάξατε στερεάν την πατροπαράδοτόν σας πίστιν και ως οπαδοί του Ιησού Χριστού, απαρασάλευτον την υποταγήν εις την πολιτικήν διοίκησιν.»

(Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τ. ΙΑ', σελ. 449)

 

• Σε ποιο απόσπασμα της Αδελφικής διδασκαλίας βρίσκεται η απάντηση στο παραπάνω χωρίο της Πατρικής Διδασκαλίας;

• Εκτός από την απάντηση στην Πατρική Διδασκαλία, ποιο άλλο θέμα, σχετικό με τον αγώνα για την ελευθερία, θίγει ο Κοραής;

 

4. Ενδεικτική βιβλιογραφία

Δασκαλάκης Α. Β., Ο Αδαμάντιος Κοραής και η ελευθερία των Ελλήνων, Αθήνα, 1979.

Δασκαλάκης Α. Β., Κοραής και Κοδρικάς. Η μεγάλη φιλολογική διαμάχη των Ελλήνων, 18151821, Αθήνα, 1966.

Δημαράς Κ. Θ., Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Ίκαρος, Αθήνα, 1975.

Δημαράς Κ. Θ., Ο Κοραής και η εποχή του, Αετός, Αθήνα, 1953.

Δημαράς Κ. Θ., Αδαμαντίου Κοραή. Προλεγόμενα στους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς και η Αυτοβιογραφία του, τ. 1, Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα, 1984.

Μουλλάς Π., «Ο Κοραής και ο αυτοσχέδιος κριτικός στοχασμός του», Μολυβδο-κονδυλοπελεκητής, τεύχος 3, 1991, σελ. 125-137.

Φραγκίσκος Ε. Ν. (επιμ.), Αδαμαντίου Κοραή. Προλεγόμενα στους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς, τ. 2, Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα, 1988.

Vitti M., Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Οδυσσέας, Αθήνα, 2003.

Αφιερώματα

Διαβάζω, «Αδαμάντιος Κοραής», τεύχος 82, 30.11.1983.

Νέα Εστία, «Αδαμάντιος Κοραής, 1748-1833», τεύχος 114, Χριστούγεννα 1983.

 

pano

 


Αδαμάντιος Κοραής
στο βιβλιοnet Βιογραφικό σημείωμα
στη Βικιπαίδεια Βικιπαίδεια
στις Ψηφίδες, Πρόσωπα και θέματα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Ψηφίδες
στον Ελληνικό Πολιτισμό

 


Μπορείτε να γράψετε τις απαντήσεις σας και να τις εκτυπώσετε ή να τις σώσετε σε αρχείο pdf.

 

Ήρωες

Οι ήρωες του κειμένου είναι:

 

Τόπος

Τα γεγονότα του κειμένου διαδραματίζονται:

 

Η χρονική σειρά των γεγονότων

Διακρίνουμε αναδρομικές αφηγήσεις, πρόδρομες, in medias res, εγκιβωτισμό, παρέκβαση, προϊδεασμό, προοικονομία:

 

Η χρονική διάρκεια

Σχέση του χρόνου της αφήγησης με τον χρόνο της ιστορίας (μικρότερος, ίσος, μεγαλύτερος).

Διακρίνουμε επιτάχυνση, παράλειψη, περίληψη, έλλειψη, αφηγηματικό κενό, επιβράδυνση:

 

Γλώσσα

Η γλώσσα του κειμένου είναι:

 

Αφήγηση

Η αφήγηση είναι πραγματική ή πλασματική, αφήγημα γεγονότων, λόγων ή σκέψεων…

 

Ο αφηγητής

Ο αφηγητής είναι ομοδιηγητικός, ετεροδιηγητικός…

 

Η εστίαση

Η εστίαση είναι μηδενική, εσωτερική, εξωτερική…

 

Τα αφηγηματικά επίπεδα

Τα αφηγηματικά επίπεδα είναι εξωδιηγητικά, διηγητικά, μεταδιηγητικά:

 

Αφηγηματικοί τρόποι

Οι αφηγηματικοί τρόποι είναι: έκθεση, διάλογος, περιγραφή, σχόλιο, ελεύθερος πλάγιος λόγος, μονόλογος:

 

Ενότητες

Το κείμενο μπορεί να χωριστεί στις εξής ενότητες:

 

Το σχόλιό σας...

 

pano