Ο Brunelleschi (14ος αι) και ο Alberti (15ος αι), επινόησαν αυτό που ονομάζουμε γραμμική προοπτική. Μετά από παρατηρήσεις και μελέτες οργάνωσαν μια μέθοδο αναπαράστασης της τρίτης διάστασης του χώρου (βάθος) στις δυο διαστάσεις της ζωγραφικής επιφάνειας.
Πολλοί ζωγράφοι εκείνης της εποχής, για να σχεδιάσουν κάτι σε κλίμακα και με ακρίβεια έκαναν το εξής: (εικόνα κάτω) τοποθετούσαν ένα τζάμι κάθετα μπροστά τους (1) και βλέποντας από εκεί το θέμα τους (3), το σχεδίαζαν πάνω στο τζάμι. Ο ζωγράφος, έβλεπε το θέμα μέσα από ένα στόχαστρο (2) για να διατηρεί σταθερή τη γωνία θέασης (οπτική γωνία)
(χαρακτικό, D?rer)
Η μέθοδός τους δείχνει σχετικά απλή και έχει να κάνει με την προβολή των αντικειμένων σε ένα φανταστικό επίπεδο, κάθετο στο χώρο*. Η εικόνα που προβάλλεται στο επίπεδο (ή στο τζάμι που είδαμε πριν) είναι η προοπτική εικόνα* του αντικειμένου και είναι μικρότερη από το αντικείμενο, δηλ. σε κλίμακα.
Ας δούμε ποια είναι τα βασικά στοιχεία της γραμμικής προοπτικής
παρατηρούμε μερικά στερεά τοποθετημένα στο χώρο
Σύμφωνα με όσα είδαμε καταλήγουμε σε μερικά απλά συμπεράσματα όπως:
Όσα στερεά βρίσκονται ψηλά μας δείχνουν την κάτω πλευρά τους ενώ όσα βρίσκονται κάτω από τη γραμμή του ορίζοντα μας δείχνουν την πάνω. Επίσης, όσα είναι ψηλότερα από μας μας παρουσιάζουν δύο ή μία μόνο από τις έδρες τους.
Σε κάθε περίπτωση βλέπουμε πάντα την μπροστινή, την πιο κοντινή σε μας έδρα η οποία δεν δείχνει αλλοιωμένη. Αντίθετα, οι άλλες έδρες παρουσιάζονται σαν τραπέζια.
Ακόμη, αντιλαμβανόμαστε ότι η θέση μας (σημείο όρασης) πρέπει να παραμένει σταθερή.
Επιπλέον: όσα στοιχεία (έδρες, ακμές κλπ) παρουσιάζονται παράλληλα με το κάτω μέρος της εικόνας (ή αλλιώς γραμμή εδάφους) σχεδιάζονται με οριζόντιες γραμμές. Τα στοιχεία που δείχνουν παράλληλα με την κάθετη πλευρά της εικόνας μας σχεδιάζονται με κάθετες γραμμές και όσα δείχνουν να απομακρύνονται από μας, αν τα προεκτείνουμε, τέμνονται πάνω στη Γραμμή Ορίζοντα, στο σημείο φυγής.
Η προοπτική με ένα σημείο φυγής χρησιμοποιείται, συνήθως, για αναπαράσταση δρόμων, σιδηρόδρομων, διαδρόμων, εσωτερικών χώρων ή και κτιρίων.
αλλάζουμε θέση στα στερεά και:
Στην παραπάνω παρουσίαση, δεν είδαμε οριζόντιες γραμμές (παράλληλες με το κάτω μέρος της εικόνας) αλλά μόνο κάθετες. Αν προεκτείνουμε τα υπόλοιπα στοιχεία (ακμές) βλέπουμε ότι καταλήγουν μεν στη Γραμμή Ορίζοντα αλλά σε δύο σημεία φυγής.
Η προοπτική με δύο σημεία φυγής χρησιμοποιείται, συνήθως, για αναπαράσταση κτιρίων που τα βλέπουμε από μια γωνία τους. Βέβαια μπορούμε να τη χρησιμοποιήσουμε για να σχεδιάσουμε και άλλους χώρους όπως αυτούς για προοπτική με ένα σημείο φυγής.
* το επίπεδο επεκτείνεται απεριόριστα αλλά για να γίνει κατανοητό, συνηθίζουμε να το σχεδιάζουμε σαν παραλληλόγραμμο (εδώ είναι σχεδιασμένο προοπτικά).
*προοπτική εικόνα ή προοπτικό
κατ επέκταση το προοπτικό σχέδιο ενός αντικειμένου είναι ένα σχέδιο το οποίο παρουσιάζει και τις τρεις διαστάσεις του αντικειμένου και μοιάζει με την εικόνα του.
* κύλινδροι, πυραμίδες κά στερεά ακολουθούν τους ίδιους κανόνες αλλά η εντύπωση που δημιουργείται δεν είναι ιδιαίτερα έντονη.
