Κυριακή 4 Ιουλίου 2010, 11π.μ.

Εκδήλωση-συζήτηση με θέμα: «Η ιστορία των Αμυγδαλιών και της Λόχμης μέσα από τις δημοσιεύσεις των εφημερίδων της Δυτικής Μακεδονίας & άλλες πηγές». Εισηγητής ο Ηλίας Γάγαλης δάσκαλος-κάτοχος Μεταπτυχιακού στην Αγωγή της Εκπαίδευσης.

Αιδεσιμότατε, κ. Πρόεδρε του τοπικού συμβουλίου Αμυγδαλιών, αγαπητέ Αργύρη Πρόεδρε του Πολιτιστικού συλλόγου Αμυγδαλιών αγαπητοί συμπατριώτες κυρίες και κύριοι

 Η έλευση μου στο φιλόξενο αυτό τόπο είναι απόρροια της πρόσκλησης που μου απηύθυνε  ο αγαπητός συνάδελφος και φίλος ο Αργύρης Καραλιόλιος πριν δυο μήνες. Με μεγάλη χαρά δέχθηκα να έρθω στον τόπο σας και να σας μιλήσω προσθέτοντας κι εγώ στο έργο που ξεκίνησε ο Αργύρης με την έκδοση του βιβλίου του που έγινε πέρυσι το καλοκαίρι και αφορά την Τοπική  Ιστορία των Αμυγδαλιών.

Η δική μου ενασχόληση με την Τ.Ι. του Δήμου Ηρακλεωτών Γρεβενών πολλές φορές έφερνε μπροστά του ψήγματα Τ.Ι. των Αμυγδαλιών και της Λόχμης. Έτσι αποτυπώνοντάς τα ήρθε η ώρα να γίνουν κτήμα των πολλών. Ένα ψηφιδωτό για να συμπληρωθεί θέλει ψηφίδες ,μερικές από τις ψηφίδες αυτές θα προστεθούν σήμερα κι άλλες θα περιμένουν να μπουν αύριο από κάποιους άλλους που θα ’ρθουν και θα συνεχίσουν να το συμπληρώνουν.

 Για τους Λεοντσίνη-Ρεπούση Ιστορία είναι ,η μελέτη των ανθρώπων μέσα στο χρόνο, των κοινωνιών που αυτοί δημιούργησαν και της εξέλιξης τους [1] 

Με τον όρο τοπική ιστορία (Τ.Ι. ) εννοούμε τη συνολική (κοινωνική, πολιτισμική, οικονομική, και πολιτική) Ιστορία ενός συγκεκριμένου τόπου σε συσχετισμό με την Ιστορία του ευρύτερου γεωγραφικού χώρου στον οποίο βρίσκεται (επαρχία, γεωγραφικό διαμέρισμα), αλλά και με την εθνική και Παγκόσμια ιστορία, όσο αυτό είναι εφικτό[2] .

Ξεκινώντας την εισήγησή μου θα αναφερθώ σε απογραφές που αφορούν τις Αμυγδαλιές και τη Λόχμη και αφορούν την περίοδο της τουρκοκρατίας και αγγίζουν χρονικά και λίγα έτη μετά την απελευθέρωση της περιοχής μας από τον τουρκικό ζυγό τον Οκτώβριο-Νοέμβριο του 1912.

1.ΑΠΟΓΡΑΦΕΣ

1.1.ΑΠΟΓΡΑΦΕΣ ΠΙΚΡΙΒΙΝΙΤΣΑΣ & ΒΙΤΣΙΟΥ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ 1692-1912

1.Κώδικας της Ζάβορδας (Ιερά Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος)

Ο κώδικας αυτός είναι το παλαιότερο γραπτό μνημείο που βρέθηκε στην Ιερά Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, την οποία ίδρυσε ο Όσιος Νικάνορας από τη Θεσσαλονίκη στο Καλίστρατον όρος ,επί του ποταμού Αλιάκμονα. Αντιγράφηκε ο κώδικας αυτός από το Γιαννιώτη μοναχό Ιωάννη Ζωγράφο το 1692 από άλλο παλαιότερο κώδικα που υπήρχε στο μοναστήρι από την ίδρυσή του. Έτσι ονόματα Α΄ Γραφής είναι ονόματα που συναντούμε στον 1^ο Κώδικα του μοναστηριού πριν αντιγραφεί από τον μοναχό. Ονόματα Β΄ Γραφής είναι αυτά που γράφονται μετά την αντιγραφή και μέχρι το τέλος του 19^ου αιώνα.

Στις σελίδες 27-74 αναφέρεται στην επαρχία του Γρεβενού . Ο Κώδικας της Ζάβορδας γράφει ότι η Πικριβινίτσα έχει 7 αφιερωτές Α΄ Γραφής (προ του 1692) και 11 αφιερωτές Β΄ Γραφής (μετά του 1692).   Το Βίτζι   έχει μόνο 11 αφιερωτές Β΄ Γραφής (μετά το 1692) που υποδηλώνει και αντίστοιχους χριστιανικούς οίκους που κατοικούσαν στη σημερινή Λόχμη μετά το 1692[3].

Συγκεκριμένα ο Κώδικας αναφέρει τα παρακάτω ονόματα κατοίκων πρώτης και δεύτερης γραφής που αφιέρωσαν στο μοναστήρι από τα χωριά Πεκρεβενίτζα και Βήτζη:

σ.132 Πεκρεβενίτζα χορίον

Ιωάννου. Αθανασίου. Δημητρί(ου). Σκεύως. Μαρίας. Μπεήνας. Ρίζου.

ΙΙ Ιωάννη ιερέως. Αφέντρας. Διμιτρί(ου). Αθανασί(ου). Μαρίας. Ιωάννου ιερέως. Θεοδώρας. Γεωργίου. Γεωργίου. Στεργίου Δέσπος  ΙΙ

σ.53δ ΙΙ Βήτζη χορίον

Χρήστος.Παράσκου.Μέλιου.Ζίσι.Διμίτρι.Γιάνι.Κυράτζου.Περιστέρα.Πασχάλι.Νίκου.Γεωργίου ΙΙ[4]

2.Οθωμανική Απογραφή του 1831[5]

Η Πικριβινίτσα κατοικείται από 69 χριστιανικούς οίκους, ανήκει στη διοίκηση και την εκκλησία Γρεβενών, οι κάτοικοι ομιλούν την ελληνική γλώσσα και το ιδιοκτησιακό καθεστώς για τη γη και τα κτήματα που υπήρχε χαρακτηρίζεται «Εθνικόν», δηλαδή ανήκε στο Οθωμανικό κράτος.

Το Βίτζι ,που σύμφωνα με τον Αραβαντινό σημαίνει στα αλβανικά μοσχάρι, κατοικείται από 25 χριστιανικούς οίκους ,ανήκει στη διοίκηση και την εκκλησία Γρεβενών, οι κάτοικοι μιλούν την ελληνική γλώσσα και το ιδιοκτησιακό καθεστώς που υπάρχει χαρακτηρίζεται «Ιδιόκτητον», δηλαδή είναι τσιφλίκι μπέη.

3.Απογραφή του Μητροπολίτη Γρεβενών Αγαπίου του 1859[6]

Πικιβινίτσα:57 χριστιανικοί οίκοι

Βίτζι:19 χριστιανικοί οίκοι.

4. Φιλεκπαιδευτικής Αδελφότητος Κωνσταντινουπόλεως 1873-1874.

Πικριβινίτσα:236 άρρενες κάτοικοι

Βίτσι:57 άρρενες κάτοικοι.

5.Απογραφή του 1886 του Ταγματάρχη Νικολάου Σχοινά[7]

Πικριβινίτσα:240 άρρενες κάτοικοι

Βίτζι:60 άρρενες κάτοικοι

6.Απογραφή του Βούλγαρου Кънчов 1900[8]

ΠΙΚΡΟΒΕΝΙΤΣΑ - PIKROVENICA [Γρεβενών - No 20], 484 χριστιανοί Έλληνες.

ΜΠΙΤΣ (ΒΙΤΣ', ΒΙΤΣΑ) - BIČ (VIČ', VICA) [Γρεβενών - No 21], 100 χριστιανοί Έλληνες.

7.Απογραφή Προξενείου Ελασσόνος 1905[9]

α/α 69. Πικριβανίτσα:500 Έλληνες

α/α 70. Βίτσι:80 Έλληνες

ΑΠΟΓΡΑΦΕΣ ΠΙΚΡΙΒΙΝΙΤΣΑΣ (ΑΜΥΓΔΑΛΙΩΝ) & ΛΟΧΜΗΣ (ΒΙΤΣΙΟΥ) ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ-ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 1912

1. Απαρίθμισις των κατοίκων των νέων επαρχιών της Ελλάδος του 1913[10]

Πικρεβενίτσα Γρεβενών :655

Βίτσι Γρεβενών:62

2.Απογραφή του 1928

Αμυγδαλιές (Πικριβενίτσα) (κατ. 838,άρρενες 458)[11]

Αμυγδαλιές (Πικριβενίτσα):754 (άρρενες 418)

Λόχμη (Βίτσι):84 (άρρενες 40)

2.ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

2.1 Το περιοδικό του Ηπειρωτικού Φιλεκπαιδευτικού συλλόγου στην Κωνσταντινούπολη 1873-1874

Ο Ηπειρωτικός Φιλεκπαιδευτικός σύλλογος στην Κωνσταντινούπολη ιδρύθηκε στις 12 Ιανουαρίου 1872.Σκοπός του ήταν να βοηθήσει εκπαιδευτικά την περιοχή της Ηπείρου στην οποία τότε ανήκε και η περιοχή της Επαρχίας Γρεβενών. Θεωρούσαν χαρακτηριστικά ότι το κυριότερο μέσο με το οποίο επιτυγχάνονταν ο σκοπός τους ήταν η εξάπλωση της Δημοτικής εκπαίδευσης και αυτό γίνονταν με τη σύσταση και υποστήριξη σχολείων είτε με χρήματα είτε με βιβλία.

Το 1873-1874 συντάχθηκε από το Δ. Μαλιάδη η σπουδαιότατη έκθεση της επιτροπής που ορίστηκε και διαβάστηκε στο Σύλλογο από τον Γ. Χασιώτη στις 19 Μαΐου του 1874 και καταχωρήθηκε στην επετηρίδα του.

Για την Πικριβινίτσα η εκπαιδευτική αυτή έκθεση αναφέρει:

13.ΠΙΚΡΙΒΙΝΙΤΣΑ (ΑΜΥΓΔΑΛΙΕΣ): έχει 236 κατοίκους, υπάρχει γραμματοδιδάσκαλος με ετήσιο μισθό 1000 γροσίων μισθοδοτούμενος από την εκκλησία[12].

Για το Βίτσι η ίδια έκθεση αναφέρει για το έτος 1873-1874:

8.ΒΙΤΣΙ(ΛΟΧΜΗ):έχει 57 κατοίκους, υπάρχει το  χειμώνα κοινός δάσκαλος αμειβόμενος  με μισθό 200 γρόσια από την  εκκλησία, μαθητές 10.

Στους κατοίκους καταγράφονται μόνο οι άρρενες όπως συνηθίζονταν εκείνη την εποχή. Για να βρούμε κατά προσέγγιση τον συνολικό πληθυσμό της Πικριβινίτσας ο 1873 θα πρέπει να διπλασιάσουμε τον αριθμό 236 Χ 2 =472 κάτοικοι περίπου.

2.2 Η έκθεση του διδασκάλου Πικριβενίτσας Ηλία Γιασίσογλου το 1914 προς τη Γενική Διοίκηση Μακεδονίας

Η νέα ελληνική διοίκηση μετά την απελευθέρωση των εδαφών της Ηπείρου, Μακεδονίας και νήσων Βορείου και Ανατολικού Αιγαίου και της Κρήτης προσπαθεί να βάλει μια σειρά στα εκπαιδευτικά θέματα των Νέων χωρών. Μαζεύει αναφορές δασκάλων στη Γενική Διοίκηση Μακεδονίας οι οποίες εμπεριέχουν πληροφορίες για την εκπαιδευτική κατάσταση των περιοχών από τις οποίες αποστέλλονται. Έτσι σε μια τέτοια έκθεση από την περιοχή της τότε επαρχίας Γρεβενών πληροφορούμαστε ότι η Πικριβινίτσα συμπεριλαμβάνεται το 1914 στους ελληνικούς οικισμούς που διαθέτουν ελληνικό σχολείο και διδασκάλους. Στην αναφορά αυτή σύμφωνα με το διδάσκαλο κατοικούν στον οικισμό 654 κάτοικοι ομιλούντες την ελληνική,  οι οποίοι ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Στον οικισμό υπάρχουν 30 περίπου αναλφάβητοι οι περισσότεροι ανάμεσα στους ενήλικες.

Λειτουργεί Δημοτικό σχολείο με τέσσερις τάξεις και μια προκαταρκτική. Ο χρόνος λειτουργίας του σχολείου είναι από 1 Σεπτεμβρίου μέχρι και τα τέλη Ιουνίου. Πολλοί μαθητές εγκαταλείπουν το σχολείο στις αρχές Μαρτίου για να ασχοληθούν με εργασίες αγροτικές και κτηνοτροφικές. Σχετικά με τους μαθητές στο σχολείο του 1914 αντλούμε τις εξής πληροφορίες:

Δάσκαλος της Πικριβενίτσας από το 1911 έως και το 1914 είναι ο Ηλίας Σ. Γιασίλογλου 25 ετών άγαμος από τα Απέρματα του Ικονίου Μικράς Ασίας. Ήταν απόφοιτος της Ε΄ Τάξης της αστικής σχολής της πατρίδας του. Αμείβονταν από το δίσκο της εκκλησίας με 24 λίρες την κάθε χρονιά και έπαιρνε και κάποια τρόφιμα. Είχε 6 έτη στην υπηρεσία από τα οποία τα τρία στην πατρίδα του και τα άλλα τρία στην Πικριβενίτσα. Ήταν ανιψιός του Μητροπολίτη Αιμιλιανού Λαζαρίδη που δολοφονήθηκε τον Οκτώβριο του 1911,δολοφονία που είχε συγκλονίσει τότε όχι μόνο την επαρχία των Γρεβενών αλλά όλο τον ελληνισμό απ’ άκρη σ’ άκρη.

Το διδακτήριο του σχολείου ήταν κοινοτικό κτίστηκε το 1870 (πριν 34 έτη αναφέρει ο δάσκαλος).Είχε δυο πατώματα. Κάτω λειτουργούσε παντοπωλείο και πάνω το σχολείο. Η κατάσταση του διδακτηρίου χαρακτηρίζεται άθλια. Ο δημοδιδάσκαλος υπολογίζει ότι χρειάζεται για επισκευές   περίπου 15 -20 λίρες περίπου.

Τα έπιπλα που διαθέτει το σχολείο: τέσσερα παλιά θρανία, δυο πίνακες, μια παλαιά τράπεζα, ένα ευτελές ξύλινο κάθισμα και μια θερμάστρα. Για εποπτικά υλικά διαθέτει 4 γεωγραφικούς χάρτες. Το σχολείο συντηρείται μόνο από το δίσκο της εκκλησίας όπως προαναφέραμε.

Ο συνοικισμός Βίτσι, που υπάγεται στην Πικριβινίτσα, έχει 20 κατοίκους σύμφωνα με τη Νομαρχία Κοζάνης και 47 σύμφωνα με το διδάσκαλο Πικριβινίτσας, δεν διαθέτει σχολείο (1914) και απέχει με τα πόδια ¼ από την Πικριβινίτσα και 35΄ λεπτά από το Τσούρχλι (Άγιο Γεώργιο Γρεβενών)[13].

3. ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΠΑΠΑΔΑΚΗ & ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΚΕΡΑΜΟΠΟΥΛΟΥ  ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΜΥΓΔΑΛΙΕΣ (ΠΙΚΡΙΒΕΝΙΤΣΑ) & ΤΗ ΛΟΧΜΗ (ΒΙΤΣΙ) ΤΟ 1913 & 1937 .

Ο αρχαιολόγος Νικόλαος Παπαδάκης με την απελευθέρωση των εδαφών στη Δυτική Μακεδονία περισυλλέγει αρχαιότητες και συντάσσει αναφορά που δημοσιεύεται στο περιοδικό Αθηνα στην Αθήνα επιστρέφοντας το 1913. Είναι ο μετέπειτα 1^ος έφορος αρχαιοτήτων στη Δυτική Μακεδονία μετά την απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό.

Για το πέρασμά του από την Πικριβινίτσα γράφει:

«44) Εκ της πλησίον (3/4) ΝΔ κειμένης επί υψηλής ωσαύτως και ωραίας ως το Τσούρχλι θέσεως Πικριβινίτσης, και δη εκ της αυτόθι Αγ. Μαρίνης έχομεν μικρότατον κορμόν Αφροδίτης ( από ομφαλού μέχρι γόνατος 0,14 μ.) μαρμ. γυμνής πλήν κρασπέδου ιματίου όπισθεν κρεμασμένου, καλλίστης ρωμ. Τέχνης και

45) Κακότεχνον αγαλματίδιον ανδρός ακέφαλον και άπουν (0,27 )[14].»

Ο Βλατσιώτης αρχαιολόγος καθηγητής Αντώνιος Κεραμόπουλος επισκέπτεται την περιοχή το 1937 και αναφέρει στα Πρακτικά της Αρχαιολογικής Εταιρείας :

«Παρά το εγγύς χωρίον Λόχμη (πρώην Βίτσι) μεταξύ δυο χειμάρρων εν θέσει Παλαιοκκλήσι μαρτυρείται φρούριον άνευ ασβέστου, άλλα δεν ηδυνήθην να μεταβώ προς επίσκεψιν αυτού. Η εκκλησία του νεκροταφείου του χωρίου τούτου λέγεται παλαιά και ίσως ανάλογος της του γειτονικού χωρίου Αμυγδαλιές (πρώην Πικριβινίτσα), ήτις εκηρύχθη εθνικόν κτήμα. (Πρβλ. Αθηνά 1913, 446)[15].

4.ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΕΣ

Η Μεγάλη εγκυκλοπαίδεια Πυρσός 1928-1932 γράφει για την Πικριβινίτσα και τη Λόχμη:

Πικριβινίτσα (Γεωγρ.) Χωρίον της επαρχίας Γρεβενών του Νομού Κοζάνης, έδρα ομωνύμου κοινότητος. Κατ. (1928) 754 και μετά του εις την κοινότητα υπαγομένου συνοικισμού Λόχμη 838. Έχει ταχυδρομικόν γραφείον, δημοτικόν σχολείον και γεωργικόν Πιστωτικόν Συνεταιρισμόν. Ήδη μετονομασθήσαν εις Αμυγδαλιές το τε χωρίον και η κοινότης[16].

Λόχμη (Γεωγρ.) Χωρίον της κοινότητος Αμυγδαλιών (Πικριβινίτσης) της επαρχίας Γρεβενών του Νομού Κοζάνης, έχον δημοτικόν σχολείον και κατοίκους (1928) 84. Παλαιότερον ωνομάζετο Βίτσι[17].

5.ΑΝΑΦΟΡΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΤΟΥ Γ. ΣΑΚΚΕΛΑΡΗ-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 1942[18]

20) ΑΜΥΓΔΑΛΙΕΣ

Η ίδρυσις του χωρίου τούτου χρονολογείται από τα μέσα του 16^ου αιώνος. Μέχρι του 1938 εσώζετο ο καθεδρικός ναός του χωριού, όστις έφερε χρονολογίαν ανεγέρσεως 1735.

Ο ναός ούτος εκοσμείτο δι’ ωραίων τοιχογραφιών αίτινες αποσπασθείσαι του τοίχου μετά την πυρκαϊάν φυλάσσονται ήδη εις αποθήκην της κοινότητος.

Ελληνικόν σχολείον ανηγέρθη και ελειτούργησεν ολίγον αργότερον του 1735.Οι κάτοικοι του χωριού ομιλούν την ελληνικήν γλώσσαν Ουδέποτε κατώκησαν Βούλγαροι ενταύθα.

Στα στοιχεία που μας παραθέτει ο Γ. Σακελλάρης δεν μπορούμε να δεχθούμε τη λειτουργία σχολείου λίγο αργότερα από το 1735, δηλαδή το χτίσιμο και τη λειτουργία της εκκλησίας. Η παλαιότερη αναφορά για τη λειτουργία του σχολείου είναι αυτή του 1873 που προαναφέραμε.

Στην ευρύτερη περιοχή σχολείο λειτουργεί αρχικά στο Κουσκό (Ταξιάρχη ) που χρηματοδοτείται από το Μοναστήρι Ταξιαρχών το 1833 και στο Τσούρχλι 1854 (υπάρχει γραπτή αναφορά σε εκκλησιαστικό βιβλίου της εκκλησίας των Αγίων Αποστόλων). Σχολείο επίσης λειτουργούσε στο Βαρόσι (συνοικία των Γρεβενών) όπου εκεί υπήρχε και η έδρα της Μητροπόλεως Γρεβενών.

21)ΛΟΧΜΗ

Το χωρίον τούτο είναι συνοικισμός του χωρίου Αμυγδαλεών. Η ίδρυσις αυτού χρονολογείται από τας αρχάς του 17^ου αιώνος, ως μαρτυρεί άλλοτε καθεδρικός ναός Αγίου Νικολάου εις επιγραφήν του εσωτερικού υπερθύρου της κυρίας εισόδου αυτού (23 Ιουνίου 1742). Εις το χωρίον τούτο το σχολείον ανηγέρθη και ελειτούργησεν από του έτους 1830.

Εκτός του ναού Άγιος Νικόλαος υπάρχει και έτερος ναός νυν καθεδρικός των Ταξιαρχών με χρονολογίαν ανεγέρσεως 1848. Αμφότεροι ναοί κοσμούνται δια τοιχογραφιών. Πάντες ομιλούν την ελληνικήν.

Εν τω χωρίω τούτο από του έτους 1830 εγκατεστάθη μια οικογένεια βλάχων ρουμανίζουσα εκ Φούρκας εκ πέντε ατόμων. Νέος εκ αυτής φοιτά εις το ρουμανικόν γυμνάσιον Γρεβενών.

Βούλγαροι ουδέποτε κατώκησαν ενταύθα και ούτε κατοικούν.

ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ ΚΟΖΑΝΗΣ «ΗΧΩ», «ΒΟΡΕΙΟΣ ΕΛΛΑΣ» & «ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΝ ΒΗΜΑ» 1919-1940

Ενέργειες απαλλοτρίωσης χωραφιών –Ελευθερούπολις Ιούνιος 1919

Την Κυριακήν 30 Ιουνίου 1919 ο Υποδιοικητής κ. Διαλλινάς μετέβη στην Πικριβινίτσα, όπου συνήλθαν αι πενταμελείς επιτροπαί των υπό απαλλοτρίωσιν χωρίων Πικριβινίτσης, Γκουστόμι, Κοντσικιώτη, Λείψι, Πυλωροί, ίνα λάβωσι οδηγίας πως θα διαχειρισθούν τα χωριά τους εφέτος τα οποία ενοικίασε η Κυβέρνησις απ’ ευθείας εις τους κολλίγους.

Η Πικριβινίτσα γνωστή δια τους αγώνας της τόσα χρόνια για να ξεσκλαβωθή ήγε μεγάλην εορτήν την ημέραν αυτήν που είχε και τας εξετάσεις του Σχολείου της, θα παραμείνη για όλα τα σκλαβωμένα χωριά ιστορική. Εις ανάμνησιν του γεγονότος της ελευθερίας που ανέτειλε γι’ αυτούς ύστερα από από τόσα χρόνια χάρις εις το απελευθερωτικόν αγροτικόν πρόγραμμα του Ηγέτου της φυλής μας Ελευθερίου Βενιζέλου η Πικριβινίτσα εν ζητωκραυγαίς μετωνομάσθη «Ελευθερούπολις» αποβάλλουσα το ξενικόν όνομα το οποίον φέρει και το οποίον μόνο τας πικρίας υπενθυμίζει της διπλής δουλείας του παρελθόντος.

Η Πικριβινίτσα, η σημερινή Ελευθερούπολις έχει και μια συγκινητική ιστορία ένα αγώνα που έκαμε δια την τιμήν μιας κόρης της που εβίασαν οι Τούρκοι όπου έγινε αφορμήν να αναγκασθούν οι Οθωμανοί κάτοικοι να μετοικήσουν και από τότε έμεινε όλη χριστιανική[19].

Απαλλοτρίωσις τσιφλικιών

Καθ’ α θετικώς επληροφορήθημεν, απεφασίσθη και η απαλλοτρίωσις των Τσιφλικιών Πικριβινίτσας, Γκουστόμ, Πελορί, Ραδοσίνιστας.

Τα Τσιφλίκια ταύτα συμφώνως τη ληφθήσει υπό της Κυβερνήσεως αποφάσει παρεχωρηθούν εις τους εν αυτοίς εγκατηστημένους κολλήγους αντί τιμήματος προπολεμικού.

Η απόφασις αύτη είνε ευεργετικωτάτη, καθ’ ότι οι καλλιεργηταί θα λάβουν τα τσιφλίκια των σχεδόν δωρεάν.

Η απόφασις αύτη οφείλεται κατά το πλείστον εις ενέργειαν του Γενικού Διοικητού μας κ. Ηλιάκη[20].

Η απαλλοτρίωσις των τσιφλικίων εν Δυτική Μακεδονία

Θέλοντες να λάβωμεν ακριβή ιδέαν περί της εξαγοράς των τσιφλικίων εζητήσαμεν σχετικάς πληροφορίας παρά του κ. Δελημιχάλη Επόπτου των Γεωργικών συνοικισμών, όστις ομολογουμένως είναι εκ των υπαλλήλων εκείνων οίτινες προσφέρουν αθορύβως υψίστας υπηρεσίας εις το κράτος. Ο κ. Δελημιχάλης με την διακρίνουσαν αυτόν ευγένειαν και λεπτότητα ευηρηστήθη να μας είπη τα εξής:

Η εργασία της απαλλοτριώσεως των τσιφλικίων εν τη Δυτική Μακεδονία ήρχησε πλέον να λαμβάνη την πραγματικήν της σκοπιμότητα. Το Υπουργείον και η Γενική Διοίκησις πλειοδοτούν πάντοτε υπέρ των κολλίγων, ημείς δε υπηρεσιακώς προσπαθούμεν πάντοτε να διευκολύνωμεν καθ’ όλα τους γεωργούς, καταβάλλομε δε, πάσαν προσπάθειαν, δια την συγκρότησιν των γεωργικών συνεταιρισμών και εντός ολίγων μηνών συνεπτήξαμεν, δεκαοχτώ γεωργικούς συνεταιρισμούς εις δεκαοχτώ αυτοτελή τσιφλίκια και έχομεν εν ενεργεία, δια την σύμπτυξιν εις συνεταιρισμούς δώδεκα άλλων χωρίων. Τα πάντα είναι έτοιμα και αναμένομεν από στιγμής εις στιγμήν τα συνεργεία τα οποία ευρίσκονται εις Θεσσαλίαν δια να αρχίσωμεν και εδώ την κατανομήν. Και ελπίζομεν εντός ολίγου χρονικού διαστήματος, να προβώμεν εις την οριστικήν απαλλοτρίωσιν των δεκαπέντε τσιφλικίων προς το παρόν. Το έργον προσκρούει εις την έλλειψιν καταλλήλου προσωπικού λόγω της στρατιωτικής καταστάσεως και εις το ότι πλείστοι των ιδιοκτητών είναι απόντες, και δεν είνε δυνατόν να έλθωμεν εις άμεσον συννενόησιν ούτε έχομεν αντιπροσώπους αυτών.

Εν τούτοις θέλομεν αρχήση την απαλλοτρίωσιν εκ των καθαρώς δημοσίων αγροτικώς κτημάτων,ως η Πικριβινίτσα, Πυλωροί, Γκουστόμ, Ναδρούζ, Ραδοσινίστης και των λοιπών, θα εξακολουθήση η απαλλοτρίωσις των οποίων οι ιδιοκτήται ή αντιπρόσωποι αυτών είνε παρόντες. Αι μέχρι του 1920 ενοικιάσεις των άνω τσιφλικίων ηκυρώθησαν προς όφελος των κολλίγων συνετελέσαμεν δε ούτως ώστε αι μεταξύ των κολλίγων και ιδιοκτητών έννομοι σχέσεις ευρίσκονται εν αρμονία, διότι δυστυχώς παρετηρήσαμεν ότι πολλοί Μπέηδες και εκμισθωταί ενεργούσι κατά βούλησιν εις βάρος των κολλίγων χωρίς να λάβωσι υπ’ όψιν την ανέκαθεν διέπουσαν κολλιγικήν κατάστασιν, τα ήθη και τα έθημα.

Περιοδεύοντες ανά τους συνοικισμούς προσπαθούμεν δια διαλέξεων και άλλων νουθεσιών να υποδείξωμεν εις τους γεωργούς το όφελος της συμπτήξεως εις ομάδας προς συγκρότησιν συνεταιρισμών.

Η ιδέα των συνεταιρισμών προ ετών εν Ελλάδι ήτο άγνωστος.

Που και που εις την Παλαιάν Ελλάδα συνεπτήχθησαν πιστωτικοί συνεταιρισμοί και αυτοί άνευ βάσεων. Υστερούμεν κατά πολύ εν συγκρίσει εις τη κολοσιαίαν ανάπτυξιν την οποίαν έλαβον οι συνεταιρισμοί εις άλλα Βαλκανικά κράτη εκ των οποίων την πρώτην θέσιν έχει η Ρουμανία.

Από της εφαρμογής του νόμου 1072 βλέπομεν μεγάλη προθυμίαν εκ μέρους την γεωργικών μας, δια την σύμπτυξιν εις συνεταιρισμούς καθόσον αντελήφθησαν πλέον ότι συνασπιζόμενοι θέτουσι εις αδράνειαν τους κερδοσκόπους εκμεταλευτάς και την τοκογλυφίαν και έχουσι το πλεονέκτημα οι συνεταιρισμοί καθιστάμενοι νομικά πρόσωπα δύνανται να λάβωσι δάνεια εκ της Εθνικής Τραπέζης δια την επέκτασιν της γεωργίας και την απαλλοτρίωσιν των τσιφλικίων.

Μετ’ ευχαριστήσεως θα μάθωσιν επίσης οι ακτήμονες γεωργοί εκ Παλαιάς και Νέας Ελλάδος ότι θα εφαρμοσθή και δι’ αυτούς ο νόμος 350 περί εγκαταστάσεως εποίκων ομογενών και θα λάβωσι ανάλογον κλήρον αγρών εκ των δημοσίων εκτάσεων, θα τοις παρεχωρηθώσι όλα τα γεωργικά εφόδια ίνα καταστώσι αυταρκείς.

Ως γνωστόν τόσο εις Ανατολικήν όσον και εις την Δυτικήν Μακεδονίαν υπάρχουσι πολλαί χέρσαι καλλιεργήσιμοι εκτάσεις αν δε αποξηρανθώσι και αι ελλώδεις περιφέρειαι θα εγκατασταθώσι πλείστοι, όσοι ακτήμονες και θα παύση η εις αλλοδαπήν μετανάστευσις. Ήδη γίνεται σχετική ενέργεια εκ μέρους του κ. Γενικού Διοικητού δια την αποστράγγισιν των ελωδών περιφερειών Σαρη Γκιολ και Ρούδνικ και θα έχωμεν κατ’ ελάχιστον υπολογισμόν 90.000 στρέμματα καλλιεργησίμου και πρώτης ποιότητος γης.

Εις όλα αυτά θα ωφελήση κατά πολύ και η μέλλουσα να ιδρυθή πρακτική γεωργική Σχολή εις το εν Καϊλαρίοις Αγροκήπιον.

Εις τα ολίγα ταύτα συνεκέντρωσε ο διακεκριμένος ούτος υπάλληλος της Γενικής Διοικήσεως την διεξαγομένην μεγάλην ταύτην εργασίαν, δι’ όπερ τον ευχαριστούμεν θερμώς και εφελκύομεν επ’ αυτών την προσοχήν των αναγνωστών μας[21].

Η Εθνική εορτή της 25^ης Μαρτίου 1929 εις τα χωριά

Και εξ Αμυγδαλιών μας απεστάλη περιγραφή θεατρικής παραστάσεως για την Εθνικήν Εορτήν της 25^ης Μαρτίου οφειλομένης εις την πρωτοβουλίαν του προσωπικού του Δημοτικού Σχολείου κ. Ιωάννη Πολίτη και δεσποινίδος Αγνής Νεράντζη. Εις την παράστασιν παρέστη ο κ. Σταθμάρχης[22].

Κίνησις

Αναχώρησις Ρότσικα δι’ Αμερικήν (Μάρτιος 1930)

Ανεχώρησεν δι’ Αμερικήν (Λόελ Μας) ο κ. Ιωάννης Ρότσικας εκ Πικριβινίτσης Γρεβενών[23].

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ

ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΤΕΤΑΡΤΟΝ ΕΠΙΓΡΑΦΑΙ

Βον ΕΠΙΓΡΑΦΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑΙ

3^ον Επιγραφαί Πικριβινίτσας και Βίντζι

Α) Πικριβενίτσης

Η Πικρεβενίτσα ή Αμυγδαλαί είναι ένα όμορφο όσον και καθαρό χωριό της επαρχίας Γρεβενών. Κείται επί ανωφερείας εις απόστασιν 2 και ½ ωρών από τα Γρεβενά προς τα Β.Δ. Από την ανωφέρειαν αυτήν λέγεται ότι έλαβε το όνομά της Πίκρ-Εβέν, δηλαδή πολύ ύψωμα, πολύς ανήφορος, λέγεται  Αμυγδαλαί από το ομώνυμον δένδρον.

Στην Πικρεβενίτσα υπάρχει ναός, ο καθεδρικός ο οποίος περιέχει θαυμασίας τοιχογραφίας. Τον ναόν αυτόν ηθέλησαν οι κάτοικοι να κατεδαφίσουν, δια να ανεγείρουν μεγαλύτερον. Η έγκαιρος όμως επέμβασις του Υπουργείου Παιδείας, προκληθείσα υπό ανωτέρου δικαστικού λειτουργού των Γρεβενών, έσωσε το ωραίον τούτο μεσαιωνικόν μνημείον από του μελετωμένου βανδαλισμού.

Δια τον ναόν τούτον και μάλιστα δια τας τοιχογραφίας του θα επανέλθωμεν εις το κεφάλαιον των εκκλησιών θα είπωμεν εκεί τα δέοντα.

Ήδη θα εξετάσωμεν την εντός αυτού υπέρθυρον επιγραφήν.

Αύτη σώζεται πως άνωθεν της θύρας του Νοτίου κλίτους εσωτερικώς, και είναι επιγραφή της ιδρύσεως του ναού. Δυστυχώς όμως μήτε η χρονολογία είναι ευκρινής, μήτε και ο εν αυτή αναφερόμενος μητροπολίτης Χρύσανθος είναι δυνατόν να καθορισθή πότε ήκμασεν. Η επιγραφή έχει ως εξής:

«Ανηγέρθη (ο θείος ούτος) και Πάνσεπτος ναός του Αγίου ενδόξου μεγαλομάρτυρος Δημητρίου του Μυροβλήτου….Αρχιερατεύοντος του Πανιερωτάτου και Λογιωτάτου Μητροπολίτου (Γρεβενών) Επιτίμου….Κυρίου Κυρ-Χρυσάνθου πολλά τα έτη. Δια συνδρομής…(του) και Αιδεσιμωτάτου Ιωάννου ιερέως και Λάμπρου του ποτε Παπαρίζου και επιτρόπων…Δια χειρός…..Αυγούστου 30.»

Στον περίβολο του ναού και μάλιστα το Ανατολικόν αυτού μέρος εθάπτοντο το πάλαι οι ιερείς του ναού τούτου. Μέσα στα χόρτα και στα συντρίμματα εκάναμεν πρόχειρον έρευναν. Στη γη χωσμένον βαθειά, πάνω από ένα μνήμα ευρήκαμεν ένα μαρμάρινον Σταυρόν. Ανήκεν εις το μνήμα του Ιωάννου ιερέως της άνω επιγραφής. Επάνω σ’ αυτόν είναι γραμμένα:

«ΙΩΑΝΝΟΥ ΙΕΡΕΩΣ ΑΠΡΙΛΙΟΥ 30 1757»

Ο ναός λοιπόν είναι έργον του 1700.

Β)Επιγραφαί του Βίντζι

Το Βίντζι σήμερον λέγεται Λόχμη και αποτελεί ένα μικρόν συνοικισμόν, κείμενον παρά την Πικρεβενίτσαν. Ένα της εξωκλήσι ο ναός του Αγίου Νικολάου. Ο καθεδρικός ναός του χωρίου είναι των Ταξιαρχών, όστις ιδρύθη το 1848 επί μητροπολίτου Γρεβενών ΙΩΑΝΝΙΚΙΟΥ κατά την υπέρθυρόν του επιγραφήν. Ο ναός του Αγίου Νικολάου είναι σύγχρονος σχεδόν του ναού της Πεκρεβενίτσης. Ιδρύθη το 1742. Η υπέρθυρος εις την θύραν του Νοτίου κλίτους επιγραφή λέγει:

«Ανηγέρθη και ανιστορήθη ούτος ο θείος και Πάνσεπτος Ναός του Αγίου Νικολάου δια συνδρομής κόπου τε και μόχθου Βιτζιώτας ένεκεν ψυχικής αυτούς σωτηρίας μνήμης των γονέων αυτούς. Κύριος γαρ είδεν ο ερευνών Καρδίας.Αυτός γαρ αξιώσει αυτούς της βασιλείας των Ουρανών. Και Αρχιερατεύοντος του Πανιερωτάτου κυρίου Παρθενίου επί έτους σωτηρίου 1742 Ιουνίου 2.

(Ακολουθεί)

ΧΡ. Μ. ΕΝΙΣΛΕΙΔΗΣ

Καθηγητής[24]

Η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου Πικριβενίτσης (Ιούνιος 1931)

Η Πικριβενίτσα είναι ένα ωραίο χωριό της Επαρχίας Γρεβενών. Κείται στα Β.Δ. των Γρεβενών εις απόστασιν 2 και ½ ωρών και ανωφερείας, εις την οποίαν οφείλει το όνομά της.

Πικρ-Εβέν, πολύς ανήφορος. Περιβάλλεται από σειράς αμπελώνων και οπωροφόρων δένδρων, μεταξύ των οποίων προεξάρχει η αμυγδαλιά.

Εντεύθεν και το νεώτερόν της όνομα Αμυγδαλαί. Αμυγδαλιές.

Επί Αλή-Πασσά μέχρι του χωρίου τούτου έφθανε το πασαλίκι του σατράπου τούτου των Ιωαννίνων.

Εις το μέσον των δύο συνοικιών του χωρίου τούτου κείται ο ναός ο καθεδρικός, τιμώμενος επ’ ονόματι του Αγίου Δημητρίου και περί του ναού τούτου προτιθέμεθα σήμερον να γράψωμεν. Στο Ανατολικόν προαύλιον αυτού ευρίσκεται το κοιμητήριον των παλαιών κατοίκων του χωρίου. Είναι ναός βασιλικού ρυθμού με απόκλισιν προς Β.Α. με ξύλινην στέγη. Είναι αρκετά ευρύχωρος και το δάπεδόν του ευρίσκεται κατά 0,50 περίπου του μέτρου βαθύτερον της εξωτερικής επιφανείας του εδάφους. Παλαιότερον εσκεπάζετο με πλάκες.

Ο ναός αυτός είναι ζων μνημείον χριστιανικής τέχνης αναλόγως της εποχής του και αποτελεί μαζί με τον ναόν της Μονής Σπηλαίου το μοναδικόν έργον εις όλην την περιφέρειαν Γρεβενών.

Στο εξωτερικόν του παρουσιάζει ναόν κακής αρχιτεκτονικής. Ένεκα τούτου ηθέλησαν οι κάτοικοι να τον κρημνίσουν και να ανεγείρουν μεγαλύτερον και κομψότερον.

Και έθεσαν προς τούτο περί αυτόν τα θεμέλια άλλα μεγαλύτερα το 1927, τα οποία εστοίχισαν περί τας πεντήκοντα χιλιάδας δραχμάς. Και θα συνετελείτο ο βανδαλισμός, αν μια τυχαία επίσκεψις του πρωτοδίκου Γρεβενών κ. Νικολάου Τσαμπαρλάκη και ετέρα εσκεμμένη πλέον ιδική μας δεν τον έσωζεν από της μανίας του νεωτερισμού.

Ο ναός όμως στο εσωτερικόν του διασώζει τοιχογραφίας εκτάκτου δια τον τόπον τέχνης και περί τούτου απεφάνθησαν όσοι ειδικοί τη μερίμνη των ανωτέρω επισκέφθησαν και δη ο κ. Παπαδόπουλος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και ο κ. Ν. Κοτζιάς Έφορος Αρχαιοτήτων Μακεδονίας.

Στο εσωτερικόν υπέρθυρον του Νοτίου κλίτους υπάρχει η επιγραφή της ιδρύσεως και ιστορήσεως του ναού, την οποίαν έχομεν δημοσιεύσει εις το ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΝ ΒΗΜΑ. Δυστυχώς όμως η χρονολογία της επιγραφής δεν είναι ευκρινής. Ουχ ήττον όμως δυνάμεθα να τον χρονολογήσωμεν ως ιδρυθέντα περί το 1700, διότι ο εν τη επιγραφή αναφερόμενος αιδεσιμώτατος ιερεύς Ιωάννης απέθανεν το 1757.

Στο παρά τον ναόν κοιμητήριον ευρέθη παρ’ ημών ο επιτύμβιος Σταυρός του ιερέως τούτου με την επιγραφήν «Ιωάννου ιερέως Απριλίου 30 1757».

Αι τοιχογραφίαι του ναού ως προς την τέχνην δύνανται να καταταχθούν εις τρεις κατηγορίας:

α) «τας καλής τέχνης»

β) «τας μετρίας τέχνης»

γ) «τας κακής τέχνης»

Αι καλής τέχνης αγιογραφίαι είναι αι του ιερού. Εις την κόγχην παρίσταται η Πλατυτέρα εις φυσικόν μέγεθος κάτωθεν δε αυτής οι λειτουργοί Κύριλλος Αλεξανδρείας, Γρηγόριος Θεολόγος, Γρηγόριος ο θαυματουργός, ο Μέγας Βασίλειος,  Ιωάννης Ο Χρυσόστομος, ο Άγιος Σπυρίδων. Άνωθεν ο Παντοκράτωρ και γύρω οι τέσσερις Ευαγγελισταί. Ο Λουκάς κρατεί την εικόνα της Παναγίας, ενσάρκωσις της παραδόσεως. Παραπλεύρως δε και εκατέρωθεν της θείας λειτουργίας εις δύο σειράς δεξιά μεν η αναπαράστασις του Λάβετε, φάγετε του Μυστικού Δείπνου, αριστερά δε του Πίετε εξ αυτού πάντες. Είπομεν εις δύο σειράς και εις μεν την πρώτην, την κάτω παρίστανται οι Μαθηταί του Χριστού μεταλαμβάνοντες εις δε την δευτέραν, την άνω παρίστανται άγγελοι.

Αι μετρίας δε τέχνης τοιχογραφίαι εις τον κυρίως ναόν όπου και εις τα δύο κλίτη και εις δύο επαλλήλους σειράς παρίστανται άνωθεν μεν ωραίαι συνθέσεις και εν πολλοίς πρωτότυποι του βίου του Ιησού Χριστού εκ της διηγήσεως των Ευαγγελίων, κάτωθεν δε διάφοροι της Εκκλησίας άγιοι.

Αι κακής δε τέλος τέχνης τοιχογραφίαι είναι αι του Νάρθηκος, όστις είναι νεώτερον κατασκεύασμα. Παρίσταται εκεί, αλλά με κακογραφίαν η Δημιουργία, η έξωσις των Πρωτοπλάστων, η Μέλλουσα κρίσις κ.λ.π.

Η ζωηρά έκφρασις των διαφόρων παραστάσεων του ιερού και του κυρίως ναού, η αυστηρά όψις των αγίων και η αρμονία των χρωμάτων, όσον και η απλότης των διαφόρων συνθέσεων, εν πολλοίς πρωτοτύπων επαναλαμβάνομεν, δίδουν εις τας τοιχογραφίας ταύτην μεγίστην αξίαν και αναγάγουν τον ναόν της Πικρεβενίτσας ως το μοναδικόν μουσείον Βυζαντινής τέχνης δια την περιφέρειαν Γρεβενών, στερουμένην δυστυχώς έργων τέχνης τόσον ζωγραφικής, όσον και αρχιτεκτονικής των χριστιανικών χρόνων.

Από της απόψεως αυτής ο ναός αυτός πρέπει παντί σθένει να διατηρηθή, το δε Υπουργείον Παιδείας πάση θυσία να διατηρήση τας τοιχογραφίας του.

Εις το εσωτερικόν ο ναός δεν έχει άλλο τι το σπουδαίον. Αι φορηταί εικόνες του είναι μετρίας τέχνης. Μόνον εις την Ακολουθίαν του Αγίου Νικάνορος (εκδόσεως Βενετίας 1774) εις φύλλον υπάρχει η σημείωσις:

«αψπβ΄ (1782) Σεπτεμβρίου 20 του αγίου Ευσταθίου ως…το ζην εξεμέτρησεν ο Παπακώστας και το δε παρ’ αυτού αφιέρωμα τυγχάνει του Αγίου Δημητρίου».

ΧΡ. Μ. ΕΝΙΣΛΕΙΔΗΣ

Καθηγητής

Γυμνασίου Γρεβενών[25]

Γκαζόμυλος στο κέντρο του χωριού (Σεπτέμβριος 1936)

Οι κ.κ. Ευθύμιος Γελαδάρης και Δημήτριος Κουταλής μας γράφουν εξ Αμυγδαλιών Γρεβενών ότι κάποιος ευκατάστατος εγκατέστησε στο κέντρο του χωριού Γκαζόμυλον παρά την απαγόρευσιν του Νόμου ορίζοντος ότι ο Γκαζόμυλος πρέπει να είναι 500 μέτρα μακράν του κατωκημένου τόπου δια να μη ενοχλή τους κατοίκους και να μολύνη την ατμόσφαιραν και το περιβάλλον με τας συνήθεις ακαθαρσίας.

Και άλλοι λέγουν έχουν μηχανοκινήτους μύλους, αλλά τους έχουν μακράν του κατωκημένου τόπου.

Οι καταγγέλοντες τούτο επικαλούνται την επέμβασιν της Αστυνομικής Αρχής Γρεβενών προς απομάκρυνσιν του Γκαζόμυλου[26].

Διακήρυξις (Μάιος 1938)

Η εκκλησιαστική Επιτροπή του Αγίου Δημητρίου (Πικριβινίτσας) Γρεβενών διακηρύττει ότι την μεταπροσεχή Κυριακήν 15^η έ. έ. και ώραν 11-12 π.μ. έξωθε του δημ. Σχολείου Αμυγδαλιών θέλει ενεργηθή μειοδοτικός διαγωνισμός δια την προμήθειαν (30) τριάκοντα χιλιάδων ασβέστης δια την ανέγερσιν της νέας εκκλησίας.

Των όρων του διαγωνισμού δύναται να λάβωσι γνώσιν οι ενδιαφερόμενοι αποτεινόμενοι προς την Επιτροπήν.

Αμυγδαλιές 30-4-38

Ο Πρόεδρος της Επιτροπής

ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΣΙΟΥΠΑΣ[27]

Ο παλαιός Ι.Ν. του Αγίου Δημητρίου που κάηκε το διάστημα Ιανουαρίου-Μαρτίου του 1938 όπως γράφει και ο Αργύρης Καραλιόλιος στο βιβλίο του[28] ,είχε στο εσωτερικό του μια επιγραφή η οποία ανέφερε τα εξής: «….Αρχιερατεύοντος του Πανιεροτάτου και Λογιοτάτου Μητροπολίτου Γρεβενών Υπερτίμου κυρίου κυρ-Χρυσάνθου πολλά τα έτη.»

Ο Σέργιος Σιγάλας τωρινός Μητροπολίτης Γρεβενών στο βιβλίο του : «Η εκκλησία των Γρεβενών» αναφέρει ότι ο Χρύσανθος ήταν μητροπολίτης Γρεβενών το διάστημα 1719-1729[29]. Μέσα σ’ αυτό το διάστημα προσδιορίζεται επομένως και το χτίσιμο της παλιάς καμμένης εκκλησίας των Αμυγδαλιών του Αγίου Δημητρίου.

Τοπικαί μας ανάγκαι (Σεπτέμβριος 1938)

Το χωριόν μας προς Β. των Γρεβενών κείμενον και περί τας 2 ώρας απέχον, ευρίσκεται εις μιαν τοποθεσίαν θαυμασίαν εις τας υπωρείας του λόφου «Κουτσόραχο» το οποίον έχει ύψος από της επιφανείας της θαλάσσης 1000 μέτρα περίπου. Είνε κατάφυτον από διάφορα οπωροφόρα και μη δένδρα, αμπελώνας, ιδίως δε από αμυγδαλιές, εξ ου και το όνομα του χωριού. Αριθμεί περί τους 1300 κατοίκους. Αι οικίαι είναι όλαι διόροφοι και ζηλευταί. Την ωραιότητα τη φυσική αυτή συμπληρώνει το έξοχο κλίμα, ο καθαρός αέρας και μάλιστα τα διαυγή και σπάνια νερά, γνωστά σε όσους διαβαίνουν απ’ εδώ. Αυταί είνε αι φυσικαί καλλοναί.

Πλην όμως έχει σημαντικάς ελλείψεις άλλας. Το δημοτικόν σχολείον μας έχει μόνον δυο δημοδιδασκάλους αν και φοιτούν εις αυτό περί τους 250 μαθητάς. Κεντρικόν ναόν δεν έχομεν και ούτω κωλύεται υπερβολικά ο εκκλησιασμός των κατοίκων. Είνε όμως δυνατόν ν’ ανεγερθή κάλλιστος τοιούτος εάν και εφ’ όσον μετά πραγματικού, ανιδιοτελούς και θρησκευτικού ενδιαφέροντος των αρμοδίων διαχειρισθή και εκποιηθή δια δημοπρασίας η ακίνητος εκκλησιαστική περιουσία του χωριού μας. Αμαξητός δρόμος να συνδέη το χωριό μας μετά των Γρεβενών ελλείπει. Κυριωτέρα όμως έλλειψις δια την οποίαν χρειάζεται επιτακτικωτέρα μέριμνα είνε η τηλεφωνική συγκοινωνία. Η πλήρωσις αυτών των σπουδαιοτάτων αναγκών θα εκπολιτίση πράγματι το χωριόν μας, εις τον 20^ο αιώνα που ζη και θα δειχθή καταφανώς το ενδιαφέρον εις τη συνεργασία και τη συμβολή με τους Εθνικούς μας Κυβερνήτας δια την ευοίωνον σημερινήν αναγέννησιν της Ελλάδος μας.

Με τοιαύτας βελτιώσεις θα δύνανται και οι ίδιοι οι κάτοικοι του χωριού μας να ζουν ανετώτερα και πολιτισμένα αλλά και ξένοι θα παραθερίζουν κατ’ έτος εις το χαριτωμένο χωριό μας προς όφελός των[30].

Γ.Β.Τ.

Θεατρική παράστασις Ε.Ο.Ν. (Ιανουάριος 1939)

Τη πρωτοβουλία και ενεργεία του αόκνου αρχηγού της Ε.Ο.Ν. Αμυγδαλιών Νίκου Στεργιοπούλου (δημοδιδάσκαλος του χωριού μας) το βράδυ της 7^ης Ιανουαρίου έ.έ. εδόθη υπό των μελών της Εθνικής Οργανώσεως Νέων θετρική παράστασις αι εισπράξεις της οποίας διατέθησαν δια την ενίσχυσιν του Ταμείου της Ε.Ο.Ν. Αμυγδαλιών.

Επαίχθη Εθνική Πατριωτική Τραγωδία η «Σκλάβα» με μεγάλη επιτυχία από τους νέους του χωριού εν τη αιθούσι του σχολείου.

Ο Αριστοτέλης Καραλιόλιος ως Ξάνθω,ο Ιωάννης Σκέντζιος ως Θάνος,ο Αχιλεύς Λιάκας ως Βλάσης,ο Χρήστος Μπάργκας ως Χρύσω,ο Αθανάσιος Μπουρέλλας ως Θύμιος,ο Βασίλειος Τάρης ως Μαλάμω και ο Ζήσης Σπάτας ως Δήμος.

Έπαιξαν αρκούντος καλά όλοι οι Νέοι που έλαβον μέρος[31].

Επίσκεψις Επάρχου Γρεβενών (Ιούνιος 1940)

Τιμιτικωτάτη εγένετο η υποδοχή του Επάρχου Γρεβενών κ. Ριζοδήμου εις το χωρίον μας, ο οποίος είχεν την καλωσύνην να μας επισκεφθή την παρελθούσαν Κυριακήν συνοδευόμενος παρά των κ.κ. Α. Τζιαμπίρη Διευθυντού της Μ.Υ.Κ. Γρεβενών και Ν. Παπαδοπούλου γεωπόνου Διευθυντού του Κρατικού Φυτωρίου.

Εν μέσω χειροκροτημάτων των κατοίκων κατήλθεν του ίππου του ο κ. Έπαρχος και επευφημούμενος διήλθεν δια μέσου της παρατάξεως της Εθνικής Νεολαίας μας εκ μέρους της οποίας σκαπάνισσαι προσέφερον ωραίας ανθοδέσμας εις τον εκπρόσωπον του Κράτους της 4^ης Αυγούστου.

Ο κ. Έπαρχος μετά συγκινήσεως ανταπέδωσε τον εθνικόν χαιρετισμόν προς την Νεολαία μας, εχαιρέτησε δε δια θερμής χειραψίας ένα έκαστο των κατοίκων ευχαριστών δια την αυθόρμητον υποδοχήν.

Μετά την υποδοχήν προσεφέρθησαν αναψυκτικά και εγένετο επίσκεψις, της ανεγειρομένης Εκκλησίας του Αγίου Δημητρίου όπου ο έπαρχος εξεφώνησε λόγον εξάρας την απόφασιν και την προσφοράν των κατοίκων να αρχίσουν κολοσιαίον έργον ευχηθείς ταχείαν αποπεράτωσιν.

Το πλήθος εξέσπασεν εις ζητοκραυγάς και επευφημίας υπέρ του Αρχηγού της Εθνικής Κυβερνήσεως, της οποίας τον εκπρόσωπον μετά χαράς βλέπουν μεταξύ αυτών[32].

Επιθεώρησις Νεολαίας Αμυγδαλεών

Γρεβενά (ταχ/κως)

Την παρελθούσαν Κυριακήν ο υποδιοικητής Ε.Ο.Ν. Γρεβενών κ. Αλ. Κοτσιάνης συνοδευόμενος υπό των υποφαλαγγιτών Τσιακμάκα και Στεργιάδου και επιτελών μετέβησαν εις το χωρίον Αμυγδαλιές ένθα εγένετο θερμώς δεκτοί. Ο κ. Κοτσιάνης επιθεώρησεν λεπτομερώς το παράρτημα Ε.Ο.Ν. Αμυγδαλιών το οποίο διατελεί υπό την αρχηγίαν του φιλοτίμου κ. Στεργιοπούλου. Προς τους φαλαγγίτας και τους λοιπούς χωρικούς ωμίλησεν ο κ. Υποδιοικητής δια μακρών αναπτύξας την σημασίαν της Ε.Ο.Ν[33].

Έρανος εξ Αμερικής

Η Επιτροπή ευχαριστεί

Ο εν Αμερική από ετών ευρισκόμενος συμπατριώτης κ. Αθανάσιος Ρότσικας πληροφορηθείς δια των στηλών της «Βορείου Ελλάδος» την έναρξιν ανεγέρσεως του Ιερού Ναού του Αγίου Δημητρίου του χωριού μας έστειλεν το ποσόν παλαιού εράνου εκ 12.000 Δρχ. δια να χρησιμεύση δια τον Νέον Ναόν μας. Το γεγονός εχαροποίησε ολόκληρο το χωριό η δε Επιτροπή συνελθούσα απεφάσισε την δημοσίευσιν Ευχαριστηρίου.

ΤΟ ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΡΙΟΝ

Οι υπογεγραμμένοι αποτελούντες την Επιτροπήν ανεγέρσεως του Ι. Ναού του Αγίου Δημητρίου του χωριού μας σπεύδομεν να ευχαριστήσωμεν δια των στηλών της αγαπητής εφημερίδος τον εν Αμερική κ. Αθανάσιον Ρότσικαν ο οποίος έχων από ετών εξ εράνου (12.000) έσπευσε και μας έστειλε το ποσόν αυτό τώρα που αρχίσαμε την νέαν Εκκλησίαν.

Το αποσταλέν ποσόν μας εβοήθησε κατά πολύ και κατενθουσίασε όλους τους χωρικούς οι οποίοι σπεύδουν να προσφέρουν την προσωπικήν εργασίαν των υπέρ του Ναού.

Αμυγδαλιαίς Γρεβενών

Η Επιτροπή

Ευθύμιος Παπατζήκος

Κοσμάς Τούλιας

Γεώργιος Παπαθανασίου

Θεόδωρος Δήλμας

Χρήστος Δροβατζήκας[34]

7.Επιθεωρήσεις των Δημοτικών Σχολείων Αμυγδαλιών & Λόχμης το διάστημα 1932 &1942

Επιθεώρησις Δ.Σ. Λόχμης 5-12-1932

Την 5^ην Δεκεμβρίου μετέβην και επιθεώρησα το μονοτάξιον δημοτικόν σχολείον Λόχμης συνοικισμός κατοικείται υπό γηγενών ελληνοφώνων, των οποίων δεν έχουν εισέτι απαλλοτριωθή οι αγροί.

Διδακτήριον: Το σχολείον ιδρύθη εν έτει 1929. Η κατάσταση του διδακτηρίου, αποτελουμένη μιας αιθούσης και ενός δωματίου, όπερ χρησιμοποιείται ως κατοικία υπό του δημοδιδασκάλου είναι καλή.

Επτά τετράεδρα θρανία, μια τράπεζα, εις μελανοπίναξ άνευ τρίποδος αλλ’ εν καλή καταστάση, εν κάθισμα.

Εκ των μέσων εποπτείας υπάρχωσι τα εξής: εις χάρτης της Ελλάδος μικρός και άδετος. Εκ των βιβλίων του σχολικού αρχείου δεν ευρέθησαν τα εξής: βιβλίον δαμαλισμού, βιβλίον πιστοποιητικών σπουδών και τοιούτον υλικού σχολείου.

Βιβλιοθήκη: Δεν υπάρχει ούτε λαϊκή ούτε μαθητική βιβλιοθήκη καθ’ όσον και εν τω χωρίω τούτω οι πόροι της Κοινότητος είναι γλίσχροι και συνεπώς δεν δύναται να διατεθή το απαιτούμενον ποσόν χρημάτων δια την ίδρυσιν τουλάχιστον της μαθητικής βιβλιοθήκης. Πλην τούτου και οι χωρικοί λόγω των αλλεπαλλήλων καταστροφών της εσοδείας των και διότι ως ανωτέρω ελέχθη, δεν έχουν εισέτι απαλλοτριωθή οι αγροί των δεν είναι επί του παρόντος εις θέσιν να έλθωσιν αρωγοί εις ενίσχυσιν του σχολικού ταμείου.

Σχολικός κήπος: Επί του παρόντος δεν καλλιεργείται σχολικός κήπος, διότι η υπηρεσία του συνεργείου του εποικισμού δεν έχει ενεργήσει εισέτι την οριστικήν διανομήν των γαιών. Έχει όμως αποφασισθή όπως παρεχωρηθή κατάλληλος έκτασις δια την καλλιέργεια σχολικού κήπου. Μέχρι όμως πραγματοποιήσι ως των ανωτέρω υπεδείχθει εις τον δημοδιδάσκαλον όπως μεριμνήση και καλλιεργήσει μετά των μαθητών του εντός γλαστρών τουλάχιστον τα απαραίτητα άνθη και φυτά δια την διδασκαλίαν του φυσιογνωστικού μαθήματος.

Μαθηταί: Οι υπόχρεοι προς φοίτησιν μαθηταί ενεγράφησαν βάσει του μητρώου της Κοινότητος, φοιτούν τακτικώς εις το σχολείον και προσέρχονται οπωσδήποτε καθαροί. Ευτυχώς το μικρόβιον της ελονοσίας δεν έχει προσβάλει τους μαθητάς του σχολείου τούτου.

Λειτουργούσι τάξεις τέσσερις άνευ Εης και της Στης, διότι, ως ελέχθη, το σχολείον τούτο ιδρύθη, εν έτει 1929.

Διδάσκαλος: Γεώργιος Μπαλάφας εκ Σταυροπηγίου Ευρυτανίας, πτυχιούχος του μονοταξίου διδασκαλείου Καρπενησίου με βαθμόν ακολούθου, άγαμος, κληρωτός κλάσεως 1929, υπηρετήσας με τον βαθμόν του εφέδρου ανθυπολοχαγού, υγιέστατος.

Η συνολική διδασκαλική του υπηρεσία ανέρχεται εις εν έτος και 20 περίπου ημέρας.

 1942

Επιθεώρησις Δ.Σ. Λόχμης 28-10-42

Το μον. Δημ. Σχολείον Λόχμης έχει εγγεγραμμένους 24 μαθητές, τακτικώς φοιτούντες και στεγαζόμενοι εις διδακτήριον της σχολικής εφορείας κατάλληλον.

ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΝ: Θεολόγος Γκατσάνης εκ Βελανιδιάς Βοΐου, ετών 30, υγιής, έγγαμος μετά τέκνων, πτυχιούχος Διδασκαλείου Καστοριάς, με υπηρεσίαν 10 ετών και βαθμόν Γραμμ. Α΄

Επιθεώρησις Δ.Σ. Αμυγδαλιών 27-11-42

Το δημ. Σχολείον Αμυγδαλιών έχει 202  εγγεγραμένους  μαθητές, μη τακτικώς φοιτούντες, λόγω καταστάσεως και στεγαζομένους εις διδακτήριον δημόσιον κατάλληλον.

ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΝ: Φωτεινή Πάντου εξ Ιωαννίνων, ετών 30, υγιής, έγγαμη[35].

8 Διαθήκες ιδιωτών από την Πικριβενίτσα

8.1Διαθήκη του οικοδόμου Ιωάννη Δημητρίου Σκάκα εκ Πικριβενίτσης του 1907.

Ο Συνναδών Ευγένιος επικυρεί

Σήμερον την 15^ην του μηνός Μαΐου του έτους 1907, ημέραν της εβδομάδος Τρίτην και ώραν 8^ην μ.μ. εμού Χρ. Παπα-Νικολάου συμβολαιογραφούντος Γραμματέως της Ιεράς Μητροπόλεως Γρεβενών ευρισκομένου εν τω ιδιαιτέρω Γραφείω της Ιεράς Μητροπόλεως τω άνωθεν του Κοινοτικού βιβλιοπωλείου και κηροπωλείου, προσελθών ο Ιωάννης Δημητρίου Σκάκας χριστιανός ορθόδοξος, υπήκοος Οθωμανός, τέκτων το επάγγελμα και κάτοικος του χωρίου Πικριβενίτσης του υπό την πνευματικήν δικαιοδοσίαν της Ιεράς Μητροπόλεως Γρεβενών, γνωστός μοι και άσχετος  πάσης συγγενείας προς εμέ εξητήσατο ίνα συντάξω την διαθήκην του. Ιδών δε και πεισθείς ότι ο διαθέτης έχει σώας τας φρένας και τον νουν υγιά ενώπιον και των επί τούτω προσκληθέντων ικανών και ουδεμίαν υπό του νόμου προβλεπομένη εξαίρεσιν μαρτύρων ήτοι των κ.κ. Σπυρίδωνος Α. Οικονόμου φαρμακοποιού, Χρήστου Γ. Νάτση, Ιωάννου Κ.Γούτσια, Θωμά Ζ. Τζήκα εμπόρων και Χριστάκη Γ. Γεννάδη κουρέως, απάντων κατοίκων της πόλεως Γρεβενών και γνωστών μοι, ους και αφού εξώρκισα εν βάρη της χριστιανικής αυτών συνειδήσεως ίνα μηδέν είπωσιν εξ όσων  ήθελον ακούσει εκ του στόματος του διαθέτου μέχρι του θανάτου αυτού, προσεκάλεσα αυτόν ίνα δηλώση μοι τας τελευταίας αυτού θελήσεις.

Τότε ο διαθέτης ενώπιον εμού και των ως άνω ειρημένων μαρτύρων μόνον, είπε τα εξής, άτινα και εν τη ουσία αυτών απαράτρεπτα ενταύθα καταχωρίζω.

Εγκαθιστώ γενικούς κληρονόμους μετά τον θάνατόν μου την εκ του πρώτου γάμου νόμιμον σύζυγόν μου Περιστέραν και τον θετόν υιόν μου Δημήτριον τον οποίον προ δέκα οχτώ ετών παρέλαβον εν τη οικία μου και έχω ως υιόν μου και αφήνω εις αυτούς εξ ίσου άπασαν την τε κινητήν και ακίνητον περιουσία μου, ήτις αμέριστος ούσα μετά των τριών αδελφών μου Κωνσταντίνου, Ευθυμίου και Γεωργίου σύγκειτε εν όλω εκ των εξής.

Εκ της οικίας της συγκειμένης εκ τεσσάρων δωματίων και σάλας εις το επάνω πάτωμα, εις δε το κάτω πάτωμα εκ μιας σόμπας, τριών κατωγίων και μισιάς μετά της γύρωθεν αυλής και του συνεχομένου κήπου εξ ενός στρέμματος και συνορεύον απάντων με τον αγρόν του Βασιλείου Ντινόπαπα, με τον κήπον του Γιάννη Καραμήτρου, τον δρόμον και την οικίαν του Κωνσταντίνου Τσουκαλά.

Εκ του αλωνίου μετά της αχυρώνος συνορευόντων  με το αλώνι του Γ. Καραμήτρου, τον δρόμον και την αχυρώνα του Κωνσταντίνου Τσουκαλά.

Εκ του κήπου εκ τεσσάρων στρεμμάτων συγκειμένου και συνορεύοντος εκ δύο μερών με τον δρόμον, εκ δε των άλλων δύο μερών με την περιοχήν και αγρόν της εκκλησίας του Αγίου Δημητρίου.

Εκ της αμπέλου μας εις θέσιν Κολοκυθάκος εξ ενός στρέμματος και ημίσεως και συνορευούσης με την άμπελον του Θύμνιου Ντινόπαπα, με την της εκκλησίας του Αγίου Δημητρίου και την του Χρήστου Θύμνιου.

Εκ της ετέρας αμπέλου εις την θέσιν Δαμασκηναίς εξ ενός στρέμματος συγκειμένης και συνορευούσης με την άμπελον της εκκλησίας και την του Βασιλείου Ντινόπαπα.

Εκ της ετέρας αμπέλου εις την άκραν του χωριού εκ δύο-ήμισυ στρεμμ. συγκειμένης και συνορευούσης εκ δυο μερών με τον δρόμον, με την άμπελον του Γιάννη Καραμήτρου και την άμπελον του Θύμνιου Ντινόπαπα.

Εκ των αιγοπροβάτων και χονδρών ζώων όσα ήθελον ευρεθή κατά τον θάνατόν μου.

Εκ των οικιακών σκευών, επίπλων και λοιπών αντικειμένων οικιακής χρήσεως και των εις χρήματα τοις μετρητοίς ή εις ομόλογα παρά διαφόρων οφειλετών.

Της εν λόγω περιουσίας κηρύττων κληρονόμους και ανενοχλήτους κυρίους και εξουσιαστάς την ρηθείσαν συζυγόν μου Περιστέραν και τον θετόν υιόν μου Δημήτριον υποχρεώ αυτούς να με περιποιηθώσι καλώς και να με γηροκομήσωσι μέχρι του τέλους του βίου μου, και μετά τον θάνατόν μου να εκτελέσωσι τα χριστιανικά καθήκοντα. Επίσης υποχρεώ την σύζυγόν μου Περιστέραν να νέμεται και να καρπούται την εις αυτήν διατεθείσαν περιουσίαν μου εφ’ όρου ζωής και μετά τον θάνατόν της η εις αυτήν διατεθείσα περιουσία να περιέλθη εις την κατοχήν και κυριότητα του θετού μας υιού Δημητρίου. Ο δε υιός μου Δημήτριος μετά τον θάνατόν μου θα δώσει εις την εκκλησίαν την επί τη μνήμη του Αγίου Δημητρίου μίαν λίραν οθωμανικήν τοις μετρητοίς εις αιώνιον μνημόσυνον της ψυχής μου.

Μετά ταύτα ηρώτησα τον διαθέτην εάν έχη να προσθέση έτερον τι, τούτου δε απαντήσαντος αρνητικώς συνέταξα αυθωρεί και άνευ διακοπής την παρούσαν διαθήκην, την οποία αφού ανέγνωσα ευκρινώς και μεγαλοφώνως ενώπιον του διαθέτου και των μαρτύρων υπέγραψαν πρώτον ο διαθέτης, είτα οι μάρτυρες έκαστος ιδιοχείρως και τελευταίον εγώ εν τω αυτώ τόπω και χρόνω.

Οι Μάρτυρες                                                                           Ο διαθέτης

Σπ. Α. Οικονόμου                                                        γιανης διμιτριου σκακας

Ιωάνν. Κ. Γούτσιας

Χριστάκης Γ. Γεννάδης

Θωμάς Τζίκας

Χρήστος Γ. Νάτσης                                                                        Ο Συμβολαιογραφών

Γραμματεύς

Χρ. Παπά-Νικολάου[36]

8.2 Διαθήκη του ιερέα Παπαθανάση Λάμπρου Τζήκα εκ Πικριβενίτσης του 1910.

Σήμερον την 21^ην του μηνός Απριλίου του έτους 1910, ημέραν της εβδομάδος Τετάρτην και ώραν 5^ην της πρωίας τουρκιστί αφιχθείς κατά πρόσκλησιν εγώ ο συμβολαιογραφών Γραμματεύς της Ιεράς Μητροπόλεως Γρεβενών Χρ. Παπά-Νικολάου εις το χωρίον Πικριβενίτσα εις την οικίαν του ιερέως Αθανασίου Λάμπρου Τζίκα, οθωμανού υπηκόου του ιδίου χωρίου Πικριβενίτσης, γνωστού μοι και ασχέτου πάσης συγγενείας προς εμέ, ηρώτησα την αιτίαν δι’ ήν με προσεκάλεσεν, εκείνος δε απάντησεν ότι θέλει να συντάξω την διαθήκην του. Ιδών δε και πεισθείς ότι ο διαθέτης έχει σώας τας φρένας και τον νουν υγιά, ενώπιον και των επί τούτω προσκληθέντων ικανών και εις ουδεμίαν υπό του νόμου προβλεπομένην εξαίρεσιν υποκειμένων μαρτύρων ήτοι των κ.κ. Ευθυμίου Δημητρίου Καρέτσου, Βαγγέλη Ιωάννου Παπα-Ζήση, Ιωάννου Δημητρίου Λιάμπα, Βαγγέλη Ιωάννου Μήτσιου και Ιωάννου Δημητρίου Καραμήτρου απάντων κατοίκων του χωρίου Πικριβενίτσης, υπηκόων οθωμανών, γεωργών το επάγγελμα και γνωστών μοι ους και αφού εξώρκισα εν βάρει της χριστιανικής συνειδήσεως ίνα μηδέν είπωσιν εξ όσων ήθελον ακούσει εκ του στόματος του διαθέτου μέχρι θανάτου αυτού προσεκάλεσα αυτόν ίνα δηλώση μοι τας τελευταίας αυτού θελήσεις. Τότε ο διαθέτης ενώπιον εμού και των ως άνω ειρημένων μαρτύρων είπε τα εξής, άτινα και εν τη ουσία αυτών απαράτρεπτα ενταύθα καταχωρίζω. Και δη εγκαθιστώ γενικούς κληρονόμους μετά τον θάνατόν μου εφ’ όλης της περιουσίας μου κινητής τε και ακινήτου την πρεσβυτέρα μου Μαρίαν και τους υιούς μου Λάμπρον, Ιωάννην και Δημήτριον, και αφίνω εις μεν τον υιόν μου Ιωάννην προς την αναλογούσαν αυτώ περιουσίαν ην έχω πωλημένην αυτώ τε και τοις λοιποίς υιοίς μου δι’ εγγράφου εις το συμβολαιογραφείον Γρεβενών προ ετών και τα εξής, ήτοι εξ πρόβατα, τρεις και ήμισυ λίρας οθωμανικάς, μίαν άμπελον εις θέσιν Φυτιά εξ ενός στρέμματος συγκειμένης και συνορευούσης με τον λάκκον, με τον αγρόν Καραγιαννάδικον και εκ των δύο άλλων μερών με την άμπελόν μου, εν μελλίσι ,το ανάλογόν του εκ των οικιακών σκευών και επίπλων και εκ της αυλής της οικίας μου το μέρος της αυλής της προς την οικίαν του Αναστασίου Παναγιώτου και Στεργίου Κωνσταντίνου εχούσης εννέα πήχεις πλάτους και μήκους μέχρι του τέλους του κήπου μου ίνα κτίση οικίαν της οποίας ο δρόμος θα είναι το κενόν του τόπου το {…} οικίας και του μαγειρείου μετά του φούρνου. Εις δε την πρεσβυτέραν μου Μαρίαν και τα άλλα δύο παιδιά μου Λάμπρον και Δημήτριον αφίνω την άλλην περιουσίαν μου εξ ίσου να έχωσι  ήτις σύγκειται εκ των εξής: Εκ της οικίας μου συγκειμένης εκ τριών δωματίων και σάλας εις το επάνω πάτωμα, εις δε το κάτω πατωμα εκ μιας σόμπας, αχουρίου, κατωγίου και μισιάς μετά της αυλής και του μαγειρείου μετά του φούρνου, της αχυρώνας και του αλωνίου και του κήπου εξ ημίσως στρέμματος συγκειμένου και συνορευόντων απάντων ένθεν μεν την εκκλησίαν και την οικίαν της Αγίας Τριάδος, ένθεν δε με το χωράφι μου και εκ τρίτου με την αυλήν ην διέθεσα τω υιώ μου Ιωάννη. Εκ της αμπέλου μου εις την θέσιν Φυτιά εκ τριών στρεμμάτων συγκειμένην και συνορεύουσαν ένθεν δε με τον λάκκον, εκ τρίτου με την άμπελον ην διέθεσα τω υιώ μου Ιωάννη και εκ τετάρτου με την ετέραν άμπελόν μου. Εκ της ετέρας αμπέλου μου εις την θέσιν Παλαιό εξ ενός στρέμματος συγκειμένης και συνορευούσης ένθεν μεν με τον αγρόν του Παπα-Δημητρίου και Σωτηρίου, ένθεν δε με την άμπελον του Παπα-Δημητρίου και Βαγγέλη Μήτσιου. Εκ του αναλογούντος εκ κληρονομίας του αποθανόντος υιού μου Γεωργίου μεριδίου μου εις θέσιν μύλον εις την θέσιν Κεραμαργιό με μιαν πέτραν συνορεύοντα με τον τόπον Βιτσίου και τον λάκκον. Εκ των σκευών, επίπλων και λοιπών αντικειμένων της οικίας μου. Εκ των αιγοπροβάτων μου χονδρών ζώων όσον ήθελον ευρεθή κατά τον θάνατόν μου και εξ όσων έχω να λαμβάνω είτε εις χρήματα με χρεωστικά είτε εις το κατάστιχόν μου. Της ως άνω περιουσίας μου κηρρύτων μεν Ιωάννην απόλυτον κύριον επί της ως έμπροσθεν διαγραφείσης περιουσίας, τοις  δε λοιοποίς ήτοι την σύζυγόν μου Μαρίαν και τοις υιοίς μου Λάμπρον και Δημήτριον κηρύττων απολύτους κυρίους και εξουσιαστάς εξ ίσου επί της ως άνω διαγραφείσης περιουσίας μου υποχρεώ αυτούς όλους ίνα με περιποιηθώσι καλώς και με γηροκομήσωσι εφ’ όρου ζωής και μετά θάνατόν μου να εκτελέσωσι όλα τα θρησκευτικά καθήκοντα. Αποκληρώ δε της περιουσίας μου τας θυγατέρας μου Δέσπων, Αικατερίνην, Ελένην και Αθηνάν, καθόσον αρκετά πλουσίως επροίκισα αυτάς κατά την υπανδρείαν των.Υποχρεώ δε τους κληρονόμους μου όλους ίνα μετά τον θανατόν μου δώσωσι εις την ιεράν εκκλησίαν του χωρίου μου επί τη μνήμη του Αγίου Δημητρίου τιμωμένην πέντε λίρας οθωμανικάς εις μετρητά προς αιώνιον μνημόσυνον της ψυχής μου. Εκτελεστήν δε της παρούσης μου διαθήκης διορίζω τον γαμβρόν μου Γεώργιον Δημητρίου ον και παρακαλώ ίνα ανελλιπώς εκτελεσθώσι τα εν τη παρούση μου διαθήκη. Μετά ταύτα ηρώτησα τον διαθέτην εάν έχη να προσθέση έτερον τι, τούτου δε απαντήσαντος αρνητικώς συνέταξα αυθωρεί και άνευ διακοπής την παρούσαν διαθήκην την οποίαν αφού ανέγνωσα ευκρινώς εις επήκοον του του διαθέτου και των μαρτύρων υπέγραψαν πρώτον ο διαθέτης, είτα οι μάρτυρες έκαστος ιδιοχείρως και τελευταίον εγώ εν τω αυτώ τόπω και χρόνω.

Οι μάρτυρες                                                                                    ο διαθέτης

Ευθίμιος Δ. Καρέτσος                                                      Π΄Θανάσης Λάμπρου Τζήκας

Ηωάννης δημητρίου ληάμπα

Βαγγέλης Ιωάννου μήτσιου

Βαγγέλις ηωάννου Π΄΄Ζίσι

Ιωάννης δημητρίου καραμήτρου

Ο Συμβολαιογραφών

Γραμματεύς

Χρ. Παπα-Νικολάου[37]

9.Οδηγοί της Ελλάδος του 1925-26 & του 1930 υπό Ν. Ιγγλέση

9.1 Οδηγός Ν. Ιγγλέση των ετών 1925-26.

Σύμφωνα με τον Οδηγό του Ν. Ιγγλέση οι πληροφορίες που παίρνουμε για την Πικριβενίτσα και το Βίτσι τα έτη 1925-1926  έχουν όπως ως εξής:

Νομός Κοζάνης

153. ΠΙΚΡΙΒΕΝΙΤΣΑ (κατ.697)

Υποδιοίκηση Γρεβενών ων απέχει 40 χ. στρέμματα, Δημοτικόν Σχολείον μικτόν, μαθηταί 110.

Παραγωγή: Καλλιεργήσιμα 2500 στρέμματα. Σιτηρά 180 χιλιάδες οκάδες, όσπρια 12 χιλιάδες οκάδες. Εξάγει αμύγδαλα και δημητριακά. Εγχώρια μάλλινα υφάσματα. Υδρόμυλος 1.Γεωργικός Σύνδεσμος εξαγοράς γαιών.

Χωρίον: Βίτσι (κ.68) 0.15΄[38]

9.2 Οδηγός Ν. Ιγγλέση του 1930

Σύμφωνα με τον Οδηγό του Ν. Ιγγλέση οι πληροφορίες που παίρνουμε για τις Αμυγδαλιές και τη Λόχμη το 1930 έχουν όπως ως εξής:

Κοινότης Αμυγδαλιών (Γρεβενών)

Έδρα: Αμυγδαλιές (Πικριβενίτσα) (κατ.754 .αρρ.418)

Χωρία: Λόχμη (Βίτσι)

Ταχ. Γραφ-Δημ. Σχολ.-Συνεταιρισμοί: Γεωργικός Πιστωτικός

Σύλλογοι: Άγιος Στέφανος, Ευαγγελισμός.

Ιερείς: Β.Τούλιας, Χρ. Δροβατζίκας

Διδ/λοι: Ι. Πολίτης, Αγνή Νεράντζη

Επαγγελματίαι

Αλευρόμυλοι (πετρελ.):Γελαδάρης Ευθ.Σίας

Κεραμοποιεία: Ζεμπίλη Σ., Λιάμπα Γ., Λιάμπα Ι., Λιάμπα Σ.

Παντοπωλεία: Κωτίτσα Γ., Παπαθανασίου Νικ.

Υδρόμυλοι: Παπατζίκα Α[39].

10.Γενικά Αρχεία Κράτους (Κοζάνη)

Με την 117 απόφαση του Πρωτοδικείου Γρεβενών ιδρύεται στις Αμυγδαλιές Γρεβενών σύλλογος με την επωνυμία: «Σύνδεσμος Νέων Αμυγδαλιών Άγιος Δημήτριος» στις 24 Ιουνίου 1930[40].

Σύλλογοι νέων είχαν ιδρυθεί και σε άλλα χωριά της γύρω περιοχής την ίδια περίοδο.

11.Εκλογικός κατάλογος Υποδιοικήσεως Γρεβενών του 1914

Στις πρώτες ελεύθερες εκλογές του Ελληνικού κράτους στη Μακεδονία μετά την απελευθέρωση ,  το 1915 παίρνουν μέρος μόνο οι άρρενες που έχουν συμπληρώσει την ηλικία των 21 ετών και είναι οι παρακάτω 19 από το Βίτσι. Ψηφίζουν στο δημοτική σχολή Τσουρχλίου[41]:

Από το βιβλίο του συναδέλφου Βασίλη Αποστόλου από τον Έξαρχο Γρεβενών «Δυτική Μακεδονία 1912-1915» διαβάζουμε για τις εκλογές του 1915: Το τέταρτον εκλογικόν τμήμα εν τη Υποδιοικήσει Γρεβενών με έδραν το χωρίον Τσούρχλι (Άγιος Γεώργιος), ένθα θέλουσι ψηφίσει οι εκλογείς του χωρίου τούτου ως και οι των χωρίων Ραδοβίστι (Ροδιά), Κριθαράκια, Δοβρούνιστα (Κληματάκι), Πικριβινίτσα (Αμυγδαλιές), Βίτσι (Λόχμη), Κοντσικιώτη (Ελεύθερον), τόπον δε ψηφοφορίας ορίζομεν την δημοτικήν Σχολήν[42].