ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το 2/θέσιο Δημοτικό Σχολείο Αμυγδαλεών Γρεβενών στα πλαίσια του Προγράμματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, πραγματοποίησε το Σχολικό Έτος 2005-2006 το πρόγραμμα με θέμα «Άμπελος. Πολύτιμον της Μεσογείου Αγαθόν», που συγχρηματοδοτήθηκε με 75% από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και 25% από Εθνικούς Πόρους.

Η επικαιρότητα και η αμεσότητα του θέματος, λόγω του ότι το Σεπτέμβρη που ξεκίνησε η δραστηριότητα είναι η περίοδος του «τρύγου» και σχεδόν όλοι οι μαθητές συμμετείχαν στον «τρύγο» του αμπελιού τους.

Το γεγονός ότι όλοι σχεδόν οι κάτοικοι του χωριού καλλιεργούν συνολικά 210 περίπου στρέμματα αμπέλια, από τα οποία παράγονται περίπου 240 τόνοι σταφύλια, περίπου 70 τόνοι κρασί και 10 τόνοι ρακί και επακόλουθα η μεγάλη διάσταση που έχει αυτή η καλλιέργεια στην κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική ζωή του τόπου.

Το αμπέλι είναι ένα πάρα πολύ καλό θέμα που μπορείς να το προσεγγίσεις διαθεματικά.

Σύμφωνα με τους ειδικούς η ευρύτερη περιοχή ενδείκνυται για αμπελοκαλλιέργεια. Έτσι μέσα από την υλοποίηση αυτού του προγράμματος οι αυριανοί κάτοικοι της περιοχής (σημερινοί μαθητές), να ασχοληθούν μ’ αυτήν την καλλιέργεια πιο εντατικά, πιο συστηματικά και πιο βιολογικά.

Τα παιδιά του Σχολείου χωρίστηκαν σε δυο (2) ομάδες.

Η κάθε ομάδα συνέλεξε πληροφορίες, με τη μέθοδο της συνέντευξης ή από βιβλία και από το διαδίκτυο, παλιές και πρόσφατες φωτογραφίες σχετικές με την αμπελοκαλλιέργεια, τραγούδια, παροιμίες, αινίγματα, παραμύθια και άλλα λαογραφικά στοιχεία σχετικά με το αμπέλι.

Η συλλογή, επεξεργασία και καταγραφή των πληροφοριών έγινε και με τη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών – διαδικτύου στην αίθουσα του "εργαστηρίου πληροφορικής" του Πολιτιστικού Συλλόγου Αμυγδαλεών.

Πραγματοποιήθηκαν επισκέψεις στο πεδίο μελέτης όλες τις εποχές για παρατήρηση, φωτογράφηση και συνέντευξη.

Συνεργασίες με φορείς και πρόσωπα συναφών επαγγελμάτων. Ένωση Γεωργικών Συνεταιρισμών Γρεβενών (γεωπόνοι κ. Παπαδημητρίου Δημήτρης και κ. Σπανός Σπύρος), Αγροτικός Συνεταιρισμός Αμυγδαλεών Γρεβενών, Δήμος Γρεβενών, Πολιτιστικός Σύλλογος Αμυγδαλεών Γρεβενών, Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Καστοριάς (δίκτυο: "Βιοποικιλότητα. Το εργαστήρι της ζωής"), Δ/νση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Δ΄ Αθηνών (δίκτυο: "Άμπελος. Πολύτιμον της Μεσογείου Αγαθόν"), Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης (δίκτυο: "Πράσινες γωνιές της γειτονιάς μου"), Δ/νση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Γρεβενών, κ. Ευθύμιο Καραπούλιο ιερέα της ενορίας μας, κ. Τούλια Αθανάσιο (ιδιοκτήτη "ρακοκάζανου"), κ. Μπουρέλλα Μ. Κων/νο (ιδιοκτήτης "ρακοκάζανου"), κ. Παπαλιούρα Στέφανο (ιδιοκτήτη αμπελώνα), κ. Λιάκα Χριστόφορο (ιδιοκτήτη αμπελώνα) και κ. Παπαλιούρα Δημήτριο (ιδιοκτήτη αμπελώνα - συνέντευξη).

Συλλογή πληροφοριών για τη μορφολογία και το κλίμα της περιοχής και το ρόλο που παίζει για την αμπελουργία, τη χημική λίπανση και τις επιπτώσεις στο περιβάλλον και στην υγεία του ανθρώπου, τις ασθένειες του αμπελιού και τη βιολογική καλλιέργεια.

Στη συνέχεια έγινε ανάλυση και επεξεργασία των πληροφοριών με τη βοήθεια του δασκάλου σε κάθε ομάδα. Παρουσίαση της εργασίας της κάθε ομάδας. Διευκρινιστικές ερωτήσεις, συζήτηση και σχολιασμός των μαθητών πάνω στα όσα ακούστηκαν.

Μετά την ανάλυση, έγινε σύνθεση των γνώσεων και των δεξιοτήτων που απέκτησαν τα παιδιά μέσα από θεατρικά δρώμενα, τραγούδια, γραπτή έκφραση, δημιουργική εικαστική έκφραση των παιδιών με κατασκευή κολάζ, χαρτοκοπτικών συνθέσεων, σταυρόλεξα, γνωριμία με τα επαγγέλματα, πηλοκατασκευές με τα αντικείμενα που χρησιμοποιούνται στη διαδικασία του τρύγου, της παραγωγής κρασιού, τσίπουρου κ.λ.π.

Η αξιολόγηση έγινε με δύο ερωτηματολόγια που μοιράστηκαν το ένα στη μέση περίπου της δραστηριότητας και που συμπληρώθηκε από τους μαθητές, την τοπική κοινωνία και τους εμπλεκόμενους φορείς και το άλλο στο τέλος και που συμπληρώθηκε μόνο από τους μαθητές.

Παρουσίαση όλων των αποτελεσμάτων και των υλικών δημιουργήθηκαν από την υλοποίηση της δραστηριότητας σε ειδική εκδήλωση την Τρίτη 13 Ιουνίου 2006.

Κάνοντας μια ιστορική αναδρομή από την εποχή του Ομήρου μέχρι σήμερα, να διαπιστώσουν τα παιδιά την επίδραση που είχε και έχει η εκμετάλλευση του αμπελιού στην οικονομική, πολιτιστική και κοινωνική ζωή του τόπου .

Το αμπέλι και τα παράγωγά του είναι ένα από τα βασικά προϊόντα της χώρας μας. Ο πρώτος στόχος λοιπόν είναι ν' αποκτήσουν οι μαθητές με βιωματικό τρόπο γνώσεις γύρω απ' το φυτό, τον καρπό και τα παράγωγά του, τις τοπικές παραδοσιακές ποικιλίες που καλλιεργούνταν παλιότερα και την προοπτική της βιολογικής καλλιέργειας.

Με την ενεργό εμπλοκή των μαθητών στη διαδικασία της έρευνας με συνέντευξη σε ομάδες, στόχος είναι οι μαθητές ν' αναπτύξουν πρωτοβουλίες, ν' αποκτήσουν αυτοπεποίθηση και να αισθανθούν τη χαρά της δημιουργίας.

Να περάσουν οι μαθητές σε ανώτερες στρατηγικές μάθησης: να μάθουν να συνεργάζονται, να αποκτούν τη γνώση μέσα από έρευνα, να συμμετέχουν όλα ανεξαιρέτως, ανάλογα με τις δεξιότητές τους και να αποκτούν παράλληλα νέες ικανότητες και κυρίως η στάση τους απέναντι στη μάθηση να σταματήσει να είναι πια παθητική και να γίνει ενεργητική - να τους γεμίζει ικανοποίηση και χαρά.

Να αναπτύξουν οι μαθητές μας δεξιότητες παρατήρησης, έρευνας, συνεργασίας, καταγραφής και επεξεργασίας πληροφοριών (ιδιαίτερα με τη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών), ώστε οι γνώσεις και τα συμπεράσματα που θα προκύψουν να οδηγήσουν του μαθητές σε μια θετική στάση για την εκπαιδευτική διαδικασία.

Να μάθουν οι μαθητές χρησιμοποιώντας τα γνωστά και οικεία στοιχεία, να διερευνούν καινούρια γνωστικά πεδία και σχέσεις, για γεγονότα που συνέβησαν στο παρελθόν ή πρόκειται να συμβούν στο μέλλον.

Με την ενασχόλησή τους αυτή να γίνουν περισσότερο ευαισθητοποιημένα και συνειδητοποιημένα άτομα μέσα από την κατανόηση των περιβαλλοντικών και άλλων προβλημάτων και να προτείνουν τα ίδια λύσεις .

Να γνωρίσουν οι μαθητές καλύτερα το περιβάλλον και μέσα απ' τη σχέση που θα δημιουργηθεί, να νιώσουν ότι είναι και οι ίδιοι μέρος της φύσης, οπότε να προκύψει αβίαστα η ανάγκη να την προστατέψουν.

Να γνωρίσουν καλύτερα το περιβάλλον και μέσα απ' τη σχέση που θα δημιουργηθεί να νιώσουν την ανάγκη να διαφυλάξουν την αυθεντικότητά του, ώστε να το κληροδοτήσουν ατόφιο στις επερχόμενες γενιές.

Φτιάξαμε το δικό μας κρασί στο Σχολείο, με σταφύλια που έφεραν οι μαθητές, αφού πρώτα τα παρατήρησαν και έγινε συζήτηση για τις διαφορετικές ποικιλίες καθώς και τις παραδοσιακές. Έτσι είχαμε την ευκαιρία να παρατηρήσουμε όλη τη διαδικασία της ζύμωσης και της μετατροπής του μούστου σε κρασί.

Εμφιαλώσαμε το κρασί και στο "εργαστήρι πληροφορικής" δημιουργήσαμε τις ετικέτες του μπουκαλιού.

Πραγματοποιήθηκαν επισκέψεις στο πεδίο μελέτης όλες τις εποχές για παρατήρηση, φωτογράφηση και συνέντευξη.

Στον αμπελώνα του κ. Στέφανου Παπαλιούρα στον τρύγο.

Στα "ρακοκάζανα" των κ. Μπουρέλλα Μ. Κων/νου και Τούλια Αθανάσιου.

Στον αμπελώνα του κ. Χριστόφορου Λιάκα στο κλάδεμα.

Στο Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Καστοριάς.

Συνεργασίες με φορείς και πρόσωπα συναφών επαγγελμάτων. Ένωση Γεωργικών Συνεταιρισμών Γρεβενών (γεωπόνοι κ. Παπακωνσταντίνου Δημήτρης και κ. Σπανός Σπύρος), Αγροτικός Συνεταιρισμός Αμυγδαλεών Γρεβενών, Δήμος Γρεβενών, Πολιτιστικός Σύλλογος Αμυγδαλεών Γρεβενών, Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Καστοριάς (δίκτυο: "Βιοποικιλότητα. Το εργαστήρι της ζωής"), Δ/νση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Δ΄ Αθηνών (δίκτυο: "Άμπελος. Πολύτιμον της Μεσογείου Αγαθόν"), Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης (δίκτυο: "Πράσινες γωνιές της γειτονιάς μου"), Δ/νση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Γρεβενών, κ. Ευθύμιο Καραπούλιο ιερέα της ενορίας μας, κ. Τούλια Αθανάσιο (ιδιοκτήτη "ρακοκάζανου"), κ. Μπουρέλλα Μ. Κων/νο (ιδιοκτήτη "ρακοκάζανου"), κ. Παπαλιούρα Στέφανο (ιδιοκτήτη αμπελώνα), κ. Λιάκα Χριστόφορο (ιδιοκτήτη αμπελώνα) και κ. Παπαλιούρα Δημήτριο (ιδιοκτήτη αμπελώνα - συνέντευξη).

Έγινε συλλογή πληροφοριών για τη μορφολογία και το κλίμα της περιοχής και το ρόλο που παίζει για την αμπελουργία, τη χημική λίπανση και τις επιπτώσεις στο περιβάλλον και στην υγεία του ανθρώπου, τις ασθένειες του αμπελιού και τη βιολογική καλλιέργεια, την αμπελομαγειρική και την αμπελοζαχαροπλαστική.

Πραγματοποιήθηκε ημερίδα με εισηγητές το Σύμβουλο βιολογικής γεωργίας της Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών (ΕΑΣ) Γρεβενών κ. Παπακωνσταντίνου Δημήτρη για το "βιολογικό αμπελώνα" και το Γεωπόνο της ΕΑΣ Γρεβενών κ. Σπανό Σπύρο "για την καλλιέργεια του αμπελιού, τις ασθένειες και την αντιμετώπισή τους".

Έτσι δημιουργήσαμε με τη βοήθεια των δύο γεωπόνων της ΕΑΣ Γρεβενών:

α. Τον οδηγό βιολογικής καλλιέργειας του αμπελιού.

β. Τον οδηγό καλλιέργειας του αμπελιού και την αντιμετώπιση των ασθενειών του.

γ. Επίσης και με τη βοήθεια του διαδικτύου, δημιουργήσαμε τον οδηγό αμπελομαγειρικής και την αμπελοζαχαροπλαστικής.

Έγινε διαθεματική προσέγγιση για το αμπέλι και τα παράγωγά του στις ώρες όλων των μαθημάτων.

Όλοι οι μαθητές ζωγράφισαν κάτι σχετικό με τη δραστηριότητα και με τη βοήθεια της τεχνολογίας στο "εργαστήρι πληροφορικής" δημιουργήσαμε την αφίσα του προγράμματος.

Η αξιολόγηση έγινε με δύο ερωτηματολόγια (ερωτηματολόγιο 1) που μοιράστηκαν το ένα στη μέση περίπου της δραστηριότητας και που συμπληρώθηκε από τους μαθητές, την τοπική κοινωνία και τους εμπλεκόμενους φορείς και το άλλο στο τέλος και που συμπληρώθηκε μόνο από τους μαθητές (ερωτηματολόγιο 2).

Επίσης και στα πλαίσια της διαθεματικής προσέγγισης, αξιολόγησης αλλά του εμπλουτισμού των γνώσεων των μαθητών, δημιουργήσαμε και μοιράστηκαν στους μαθητές για να συμπληρωθούν τρία (3) σταυρόλεξα, ασκήσεις μαθηματικών και ένας λαβύρινθος με επίκεντρο το αμπέλι και τα παράγωγά του. Ακόμα μοιράστηκε στους μαθητές και γενικά αξιοποιήθηκε όλο το "υλικό" που στάλθηκε από τα δίκτυα:

Του Κ.Π.Ε. Καστοριάς: "Βιοποικιλότητα. Το εργαστήρι της ζωής"

Της Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Δ΄ Αθήνας: "Άμπελος. Πολύτιμο της Μεσογείου Αγαθόν".

Της Ε.Ε.Π.Φ: "Πράσινες γωνιές της γειτονιάς μου".

Δόθηκε στη θεατρική ομάδα του Σχολείου σχετικό θεατρικό με τίτλο: "Μες στην υπόγεια την ταβέρνα", που παρουσιάστηκε στην ειδική εκδήλωση στο τέλος του σχολικού έτους.

Έγινε παρουσίαση όλων των αποτελεσμάτων και των υλικών δημιουργήθηκαν από την υλοποίηση της δραστηριότητας σε ειδική εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα του Πολιτιστικού Συλλόγου Αμυγδαλεών, την Τρίτη 13 Ιουνίου 2006.

Το «ένα τσαμπί σταφύλι» από το Ανθολόγιο της Πρώτης Δημοτικού.

Το «ποιος πρωτοδίδαξε το κλάδεμα του αμπελιού» από το βιβλίο «η γλώσσα μου» της …… Δημοτικού

Το "σταφύλι της χαράς", από το περιοδικό "Παράθυρο στην εκπαίδευση του παιδιού".

"Ένα τσαμπί σταφύλι", της Μ. Γουμενοπούλου απ' το Ανθολόγιο της Β' τάξης , σελ. 83 .

"Ο Διόνυσος και το αμπέλι" από το βιβλίο γλώσσας της Γ' δημοτικού, τεύχος 3ο , σελ. 62 .

"Πώς πουλήθηκε μια νταμιτζάνα κρασί" χιώτικο ανέκδοτο από το βιβλίο Γλώσσας της Γ' τάξης , τεύχος 1ο, σελ. 57.

"Η αλεπού και τα σταφύλια", μύθος του Αισώπου, από το περιοδικό "Παράθυρο στην εκπαίδευση του παιδιού".

"Ο γεωργός και τα παιδιά του", μύθος του Αισώπου.

"Το αμπέλι", της Γκέλης Μανούσου, από το περιοδικό "Παράθυρο στην εκπαίδευση του παιδιού".

"Η ζύμωση, της Φρόσως Νικηταΐδου, από το περιοδικό "Παράθυρο στην εκπαίδευση του παιδιού".

"Ο Μοσχούλης", από το περιοδικό "Παράθυρο στην εκπαίδευση του παιδιού".

"Ο τρύγος", της Γωγώς Αγγελοπούλου, από το περιοδικό "Παράθυρο στην εκπαίδευση του παιδιού".

Οι μαθητές έγραψαν δύο σκέφτομαι και γράφω. Ένα στην αρχή και ένα στο τέλος της δραστηριότητας.

Δημιουργήσαμε δύο σταυρόλεξα, τα οποία μοιράστηκαν και συμπληρώθηκαν από τους μαθητές. Επίσης μοιράστηκε και συμπληρώθηκε και το σταυρόλεξο του δικτύου.

Δόθηκαν στους μαθητές φύλλα εργασίας με μαθηματικές ασκήσεις και προβλήματα σχετικά με το αμπέλι.

Επιτόπου παρατήρηση του φυτού και φωτογράφηση των αμπελιών στις 4 εποχές του χρόνου (άνοιξη, καλοκαίρι, φθινόπωρο, χειμώνας). Κατανόηση του ρόλου της χλωροφύλλης και της φωτοσύνθεσης. Παρατήρηση των μερών του φυτού: ρίζα, κορμός, βλαστός, φύλλα, καρπός, κινηματογραφική ταινία που δείχνει το μάζεμα των σταφυλιών και όλη τη διαδικασία οινοποίησης (στο εργοστάσιο του κ. Μπουτάρη, φωτογραφίες: επίσκεψη 1,). Επίσκεψη στον αμπελώνα του κ. Χριστόφορου Λιάκα και επί τόπου παρατήρηση της διαδικασίας του κλαδέματος του αμπελιού το Μάρτη και ενημέρωση για τις λεπτομέρειες και όλων των εργασιών που απαιτούνται, από τον πολύ έμπειρο κ. Χριστόφορο Λιάκα. (Για βάλε νιο και σκάψε με....γέρο και κλάδεψέ με...., φωτογραφίες: επίσκεψη 1, ενημέρωση 1, κλάδεμα). Επίσκεψη, επί τόπου παρατήρηση και συμμετοχή στη διαδικασία του τρύγου, στον αμπελώνα του κ. Παπαλιούρα Στέφανου.

Επισκεφθήκαμε στο εξωκλήσι του Άγιου Χριστόφορου, τον Ιερέα της ενορίας μας κ. Ευθύμιο Καραπούλιο, ο οποίος αναφέρθηκε πάρα πολύ διεξοδικά στη σχέση της εκκλησίας με το αμπέλι: (Η σημασία του κλήματος στην εκκλησία και ο συμβολισμός τους - Άγιος Τρύφωνας προστάτης των αμπελουργών. Αγιασμός των βλαστών -Παραβολές- Θεία Κοινωνία. Ο Γάμος της Κανά....) και έδειξε στους μαθητές εικόνες, παραστάσεις με το αμπέλι που υπήρχαν παντού μέσα στο Ναό.

Μυθολογικά πρόσωπα που συσχετίζονται με το κρασί -Διόνυσος, Οινέας, κλπ.. Από την Οδύσσεια της Ιστορίας Γ΄Δημοτικού, η περιπέτεια του Οδυσσέα και των συντρόφων του στη σπηλιά του Κύκλωπα Πολύφημου. Αναφορές από εγκυκλοπαίδειες και ιστορικές πηγές. Σημασία του κρασιού στην αρχαία Ελλάδα. Αναζήτηση φωτογραφιών αρχαίων αγγείων με σχετικές παραστάσεις. Αναφορές φιλοσόφων για το κρασί.

Καλλιέργεια σταφυλιών ανά την Ελλάδα. Οινοποιεία στην Ελλάδα. Κλιματολογικές συνθήκες αναγκαίες για την καλλιέργεια σταφυλιών.

Επίσκεψη και επί τόπου παρατήρηση στα "ρακοκάζανα" των κ. Τούλια, Μπουρέλλα και στο οινοποιείο του κ. Μπουτάρη. Κατανόηση της όλης διαδικασίας μετατροπής του σταφυλιού σε κρασί και ξύδι . Μηχανική εμφιάλωση.

Συλλογή παροιμιών από το οικογενειακό περιβάλλον (γονείς, παππούδες, κλπ). - Αινίγματα. - Δημοτικά τραγούδια. - Ανέκδοτα που σχετίζονται με το κρασί.

Στην ώρα της Αισθητικής Αγωγής οι μαθητές ζωγράφισαν σταφύλια και κληματαριές, έγιναν θεατρικά δρώμενα, τραγούδησαν σχετικά τραγούδια, γραπτή έκφραση, δημιουργική εικαστική έκφραση των παιδιών με κατασκευή κολάζ, χαρτοκοπτικών συνθέσεων, σταυρόλεξα, γνωριμία με τα επαγγέλματα, πηλοκατασκευές με τα αντικείμενα που χρησιμοποιούνται στη διαδικασία του τρύγου, της παραγωγής κρασιού, τσίπουρου κ.λ.π.

Έγινε αναζήτηση παλιών και νέων τραγουδιών που αναφέρονται στο σταφύλι, στο κλήμα και στο κρασί, όπως: ο τρύγος, μπαίνω μες τ' αμπέλι, η αλεπού και τα σταφύλια, στου Μανώλη τη ταβέρνα, Μπάρμπα Γιάννη Κανατά, κ.α.).

Στις 13 Ιουνίου 2006, έγινε γιορτή Κρασιού και Σταφυλιού. Στο χώρο της γιορτής εκτέθηκαν όλα τα έργα των παιδιών που δημιουργήθηκαν κατά την υλοποίηση της δραστηριότητας. Επίσης οι μαθητές παρουσίασαν και το θεατρικό έργο "Μες στην υπόγεια την ταβέρνα".

22 Σεπτεμβρίου 2005. Αναζήτηση πληροφοριών στο διαδίκτυο.

29 Σεπτεμβρίου 2005. Φτιάξαμε το δικό μας κρασί στο Σχολείο, με σταφύλια που έφεραν οι μαθητές, αφού πρώτα τα παρατήρησαν και έγινε συζήτηση για τις διαφορετικές ποικιλίες καθώς και τις παραδοσιακές. Έτσι είχαμε την ευκαιρία να παρατηρήσουμε όλη τη διαδικασία της ζύμωσης και της μετατροπής του μούστου σε κρασί.

6 Οκτωβρίου 2005. Επίσκεψη στον αμπελώνα του κ. Παπαλιούρα Στέφανου, στον τρύγο.

9 Σεπτεμβρίου 2005. Οι μαθητές έφεραν ο καθένας τους από ένα σταφύλι στην τάξη και μέσα σε έναν κουβά τα έλιωσαν.

3 Οκτωβρίου 2005. Ο μούστος που είχε παρασκευαστεί στην τάξη, τοποθετήθηκε σε μπουκάλι. Παράλληλα μοιράστηκε στους μαθητές σε φωτοτυπία δραστηριότητα με το σταφύλι και τα μαθηματικά και τη ζωγραφική.

7 Οκτωβρίου 2005. Δραστηριότητα με τη λύση σταυρόλεξου για το αμπέλι.

14 Οκτωβρίου 2005. Δημιουργία στους Η/Υ της ετικέτας του κρασιού.

18 Νοεμβρίου 2005. Επίσκεψη στα «ρακοκάζανα» των κ. Τούλια Αθανάσιου και Μπουρέλλα Μ. Κων/νου.

25 Νοεμβρίου 2005. Αναζήτηση πληροφοριών στο διαδίκτυο για τις ποικιλίες των σταφυλιών.

21 Ιανουαρίου 2006. Δημιουργία αφίσας στο μπλοκ ζωγραφικής.

29 Μαρτίου 2006. Επίσκεψη στον αμπελώνα του κ. Λιάκα Χριστόφορου, στο κλάδεμα.

28 Ιανουαρίου 2006. Δημιουργία αφίσας στους Η/Υ

5 Απριλίου 2006. Επίσκεψη στο οινοποιείο του κ. Μπουτάρη στη Νάουσα.

13 Μαΐου 2006. Πηλοκατασκευές στο σχολείο με τη βοήθεια της Υπεύθυνης της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης κ. Κορέλλα Άννας.

20 Μαΐου 2006. Χρωματισμός με τέμπερες των πηλοκατασκευών.

13 Ιουνίου 2006. "Γιορτή κρασιού - σταφυλιού", παρουσίαση των αποτελεσμάτων της δραστηριότητας.

Για να πραγματοποιηθεί αυτή η δραστηριότητα συμμετείχαν και βοήθησαν οι παρακάτω:

Η Υπεύθυνη της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης του Νομού Γρεβενών κ. Άννα Κορέλλα.

Ο Προϊστάμενος του 2/θέσιου Δημοτικού Σχολείου Αμυγδαλεών κ. Χρήστος Στ. Λιάκας.

Ο Συντονιστής του Προγράμματος δάσκαλος κ. Αργύριος Καραλιόλιος.

Ο κ. Παπακωνσταντίνου Δημήτρης, Σύμβουλος Βιολογικής Γεωργίας της Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών Γρεβενών.

Ο κ. Σπανός Σπύρος, Γεωπόνος της Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών Γρεβενών.

Η κ. Χαντάβα Ευαγγελία. Σύμβουλος Επιχειρήσεων.

Ο κ. Κριθαριώτης Διονύσιος, Γραμματέας του Αγροτικού Συνεταιρισμού Αμυγδαλεών Γρεβενών.

Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Αμυγδαλεών Γρεβενών.

Το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Καστοριάς (δίκτυο: "Βιοποικιλότητα. Το εργαστήρι της ζωής"),

Η Δ/νση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Δ΄ Αθηνών (δίκτυο: "Άμπελος. Πολύτιμον της Μεσογείου Αγαθόν").

Η Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης (δίκτυο: "Πράσινες γωνιές της γειτονιάς μου").

Η Υπεύθυνη Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης του Νομού Γρεβενών κ. Άννα Κορέλλα.

Ο κ. Ευθύμιος Καραπούλιος, ιερέας της ενορίας μας.

Ο κ. Τούλιας Αθανάσιος (ιδιοκτήτης "ρακοκάζανου").

Ο κ. Μπουρέλλας Μ. Κων/νος (ιδιοκτήτης "ρακοκάζανου").

Ο κ. Παπαλιούρας Στέφανος (ιδιοκτήτης αμπελώνα).

Ο κ. Λιάκας Χριστόφορος (ιδιοκτήτης αμπελώνα) και ο κ. Παπαλιούρας Δημήτριος (ιδιοκτήτη αμπελώνα-συνέντευξη).

Ο κ. Λιάκας Στ. Χρήστος Προϊστάμενος του 2/θέσιου Δημοτικού Σχολείου Αμυγδαλεών.

Ο Συντονιστής του προγράμματος κ. Αργύριος Καραλιόλιος, δάσκαλος του 2/θέσιου Δημοτικού Σχολείου Αμυγδαλεών.

Οι γονείς των μαθητών του 2/θέσιου Δημοτικού Σχολείου Αμυγδαλεών.

Οι παρακάτω μαθητές όλων των τάξεων του 2/θέσιου Δημοτικού Σχολείου Αμυγδαλεών:

α/α	Ονοματεπώνυμα μαθητών	Τάξη
1	Ευάγγελος	Α΄
2	Ευάγγελος	Β΄
3	Νικόλαος	Γ΄
4	Μακεδονία	Γ΄
5	Βασίλειος	Γ΄
6	Γεώργιος	Δ΄
7	Κλεάνθη	Δ΄
8	Παρασκευή	Δ΄
9	Αθανασία	Ε΄
10	Ιωάννης	ΣΤ΄
11	Μακεδονία	ΣΤ΄

Η διάχυση των αποτελεσμάτων έγινε με τις παρακάτω μεθόδους, τρόπους, τεχνικές, μέσα και δραστηριότητες:

Έκδοση δύο ερωτηματολογίων που μοιράστηκαν στους μαθητές αλλά και σε παραγωγούς.

Ενημερώθηκαν οι γονείς των μαθητών για ό,τι μαθαίνουν από τους ειδικούς συνεργάτες για την καλλιέργεια του αμπελιού.

Έγινε ενημέρωση των γονέων και της τοπικής κοινωνίας με ερωτηματολόγιο και άλλο ενημερωτικό υλικό.

Στην ενημερωτική συνάντηση - ημερίδα με τους δυο γεωπόνους που έγινε στη διάρκεια του χειμώνα, σε συνεργασία με τους άλλους εμπλεκόμενους φορείς πήραν μέρος οι γονείς των μαθητών και άλλοι αμπελοκαλλιεργητές.

Στις επισκέψεις στο οινοποιείο του κ. Μπουτάρη και στο Κ.Π.Ε. Καστοριάς, συμμετείχαν και οι γονείς των μαθητών.

Δημιουργήθηκε και μοιράστηκε μπλουζάκι με αντίστοιχη επιγραφή.

Εκδόθηκε και μοιράστηκε έντυπο με τα αποτελέσματα της δραστηριότητας.

Δημιουργήθηκε και μοιράστηκε CD-ROM με τα αποτελέσματα της δραστηριότητας.

Συμμετοχή του σχολείου μας στις τελικές εκδηλώσεις του Τμήματος Π.Ε. Γρεβενών.

Σε ειδική ανοιχτή εκδήλωση «Γιορτή κρασιού – σταφυλιού», που έγινε στις 13 Ιουνίου, με έκθεση φωτογραφίας, υλικών της δραστηριότητας και θεατρική παράσταση από την θεατρική ομάδα, στην αίθουσα εκδηλώσεων του Πολιτιστικού Συλλόγου.

Το Σχολείο μας σ' αυτή του τη δραστηριότητα συμμετείχε και πήρε πάρα πολύ σημαντική στήριξη και βοήθεια από τα παρακάτω δίκτυα:

Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Καστοριάς (δίκτυο: "Βιοποικιλότητα. Το εργαστήρι της ζωής")

Δ/νση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Δ΄ Αθηνών (δίκτυο: "Άμπελος. Πολύτιμον της Μεσογείου Αγαθόν")

Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης (δίκτυο: "Πράσινες γωνιές της γειτονιάς μου").

Στον αμπελώνα του κ. Στέφανου Παπαλιούρα στον τρύγο, στις 6 Οκτωβρίου 2005.

Στα "ρακοκάζανα" των κ. Μπουρέλλα Μ. Κων/νου και Τούλια Αθανάσιου, στις 18 Νοεμβρίου 2005.

Στον αμπελώνα του κ. Χριστόφορου Λιάκα στο κλάδεμα, στις 29 Μαρτίου 2006.

Στο οινοποιείο του κ. Μπουτάρη στη Νάουσα, στις 5 Απριλίου 2006.

Στο Ναό του Άγιου Χριστόφορου, στις 9 Μαΐου 2006.

Στο Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Καστοριάς, στις 30 Μαΐου 2006.

Με το τέλος της εργασίας θεωρήσαμε σκόπιμο να αξιολογήσουμε την επίτευξη των στόχων που τέθηκαν στην αρχή. Έτσι δώσαμε αρχικά τρία σταυρόλεξα για να αξιολογήσουμε τις γνώσεις που αποκόμισαν οι μαθητές από την επεξεργασία του θέματός μας. Όταν ολοκληρώθηκε η εργασία, δώσαμε στα παιδιά ένα ερωτηματολόγιο για να εκτιμήσουμε αν ήταν θετική η στάση τους για το σχέδιο εργασίας που εκπονήθηκε. Διαπιστώσαμε ότι τόσο οι γνώσεις που απέκτησαν, όσο και η εμπειρία όλης αυτής της διαδικασίας ήταν εξαιρετικά εποικοδομητική και ευχάριστη. Πιο αναλυτικά, διαπιστώσαμε ότι:

Οι μαθητές από τη συμμετοχή τους στο πρόγραμμα απέκτησαν με βιωματικό τρόπο γνώσεις γύρω απ' το φυτό, τον καρπό και τα παράγωγά του, τις τοπικές παραδοσιακές ποικιλίες που καλλιεργούνταν παλιότερα και την προοπτική της βιολογικής καλλιέργειας.

Γνώρισαν οι σημερινοί μαθητές και αυριανοί πολίτες τη σπουδαιότητα και τη μεγάλη αξία που έχει η αμπελοκαλλιέργεια για την τοπική οικονομία, την τοπική κοινωνία και τον πολιτισμό.

Γνώρισαν τον παραδοσιακό τρόπο καλλιέργειας του αμπελιού, καθώς επίσης και τις τοπικές – παραδοσιακές ποικιλίες, άλλα παραδοσιακά επαγγέλματα, έμαθαν για τη μυθολογία και το λαϊκό πολιτισμό σε ό,τι έχει σχέση με το αμπέλι.

Με την ενεργό εμπλοκή των μαθητών στη διαδικασία της έρευνας με συνέντευξη σε ομάδες, οι μαθητές ανέπτυξαν πρωτοβουλίες και έτσι απέκτησαν αυτοπεποίθηση, ένιωσαν τη χαρά της δημιουργίας.

Αναπτύχθηκε η ικανότητά τους και οι δεξιότητές τους για κατασκευές και δημιουργικές εργασίες.

Επίσης αναπτύχθηκε η συνεργατικότητα και η κοινωνικοποίηση των μαθητών μέσα από τη λειτουργία των ομάδων.

Έμαθαν να συνεργάζονται, να αποκτούν τη γνώση μέσα από έρευνα, να συμμετέχουν σε όλα ανεξαιρέτως, ανάλογα με τις δεξιότητές τους και να αποκτούν παράλληλα νέες ικανότητες και κυρίως συνέβαλε ώστε η στάση τους απέναντι στη μάθηση να σταματήσει να είναι πια παθητική και να γίνει ενεργητική - να τους γεμίζει ικανοποίηση και χαρά .

Οι μαθητές ανέπτυξαν δεξιότητες παρατήρησης, έρευνας, συνεργασίας, καταγραφής και επεξεργασίας πληροφοριών (ιδιαίτερα με τη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών), και αυτό συνέβαλε ώστε οι γνώσεις και τα συμπεράσματα που προέκυψαν να οδηγήσουν τους μαθητές σε μια θετική στάση για την εκπαιδευτική διαδικασία.

Ξεφεύγοντας από την ανία του παραδοσιακού τρόπου διδασκαλίας, βιώσανε τη χαρά που νιώθει κανείς κάνοντας τη μάθηση παιχνίδι.

Έμαθαν οι μαθητές χρησιμοποιώντας τα γνωστά και οικεία στοιχεία, να διερευνούν καινούρια γνωστικά πεδία και σχέσεις, για γεγονότα που συνέβησαν στο παρελθόν ή πρόκειται να συμβούν στο μέλλον.

Με την ενασχόλησή τους αυτή έγιναν περισσότερο ευαισθητοποιημένα και συνειδητοποιημένα άτομα μέσα από την κατανόηση των περιβαλλοντικών και άλλων προβλημάτων και επίσης πρότειναν λύσεις για το ξεπέρασμά τους. Έμαθαν περισσότερα για τις βιολογικές καλλιέργειες γενικά και ειδικότερα για το αμπέλι.

Γνώρισαν οι μαθητές καλύτερα το περιβάλλον και μέσα απ' τη σχέση που δημιουργήθηκε, ένιωσαν ότι είναι και οι ίδιοι μέρος της φύσης, οπότε προέκυψε αβίαστα η ανάγκη να την προστατέψουν.

Γνώρισαν καλύτερα το περιβάλλον και έτσι ένιωσαν την ανάγκη να διαφυλάξουν την αυθεντικότητά του, ώστε να το κληροδοτήσουν ατόφιο στις επερχόμενες γενιές.

Βοήθησαν στην πραγματοποίηση της δραστηριότητας και θέλω να τους ευχαριστήσω θερμά:

Τον κ. Παπακωνσταντίνου Δημήτρη, Σύμβουλο Βιολογικής Γεωργίας της Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών Γρεβενών.

Τον κ. Σπανό Σπύρο, Γεωπόνο της Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών Γρεβενών.

Την κ. Χαντάβα Ευαγγελία. Σύμβουλο Επιχειρήσεων.

Τον κ. Κριθαριώτη Διονύσιο, Γραμματέα του Αγροτικού Συνεταιρισμού Αμυγδαλεών Γρεβενών.

Τον Πολιτιστικό Σύλλογο Αμυγδαλεών Γρεβενών.

Το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Καστοριάς (δίκτυο: "Βιοποικιλότητα. Το εργαστήρι της ζωής"),

Τη Δ/νση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Δ΄ Αθηνών (δίκτυο: "Άμπελος. Πολύτιμον της Μεσογείου Αγαθόν").

Την Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης (δίκτυο: "Πράσινες γωνιές της γειτονιάς μου").

Τη Δ/νση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Γρεβενών.

Την Υπεύθυνη Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης του Νομού Γρεβενών κ. Άννα Κορέλλα.

Τον κ. Ευθύμιο Καραπούλιο ιερέα της ενορίας μας.

Τον κ. Τούλια Αθανάσιο (ιδιοκτήτη "ρακοκάζανου").

Τον κ. Μπουρέλλα Μ. Κων/νο (ιδιοκτήτη "ρακοκάζανου").

Τον κ. Παπαλιούρα Στέφανο (ιδιοκτήτη αμπελώνα).

Τον κ. Λιάκα Χριστόφορο (ιδιοκτήτη αμπελώνα) και κ. Παπαλιούρα Δημήτριο (ιδιοκτήτη αμπελώνα-συνέντευξη).

Τον κ. Λιάκα Στ. Χρήστο Προϊστάμενο του 2/θέσιου Δημοτικού Σχολείου Αμυγδαλεών.

Τους μαθητές του Σχολείου και τους γονείς τους.