Ανδρέας Ιωάννου Κασσέτας

 

 

Το καρπούζι, 
η Διδακτική 
και ο τέντζερε
 

 

 

 

 

 


 " Φυσικής Απάνθισμα " του Ρήγα Βελεστινλή.  
Μια ακόμα ανάγνωση

 

Είναι ήδη 217 ετών και το ένα και μοναδικό αντίτυπο της πρώτης εκείνης έκδοσης σώζεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη.

Το βιβλίο με τίτλο Φυσικής Απάνθισμα έχει τη δική του ιστορία.

Τυπώνεται « τότε » στη Βιέννη.

Και τυπώνεται νόμιμα,  

όπως και το Σχολείο των ντελικάτων εραστών,   

δεδομένου ότι επτάχρόνια νωρίτερα

ο Αψβούργος Ιωσήφ Β´είχε επιτρέψει

να τυπώνονται βιβλία στα ελληνικά

και η Βιέννη είχε γίνει εκείνη την εποχή κέντρο

της ελληνικής αναγέννησης.

 

Το  « τότε » είναι έτος 1790. Είναι η χρονιά

που στη Βιέννη θα ανέβει Die Zauberflöte

του Μότσαρτ, είναι η χρονιά που σημαδεύεται και από τη γέννηση του

                                      κινήματος των ρομαντικών.

                                      Λίγα χρόνια πριν έχει εκδοθεί ο Βέρθερος του Γκαίτε

                                      στο Καινιξμπεργκ,  ο Καντ έχει ήδη δημοσιεύσει

                                      το Kritik der Reiner Vernunft

                                      ενώ στη Γαλλία έχουν ήδη κάνει

                                      την εμφάνισή τους η Εγκυκλοπαίδεια

                                      με τα 73.000 λήμματα

                                      η Χημεία του Lavoisier

                                      -"Traite Elementaire de Chemie"  -

 

 

και η «Διακήρυξη»

το Declaration des droites de l’ Homme 

 

 

 

Και όλα αυτά ο συγγραφέας

του Φυσικής Απάνθισμα,

ο Ρήγας Βελεστινλής,

 τα αντιλαμβάνεται

διότι ξέρει και γερμανικά

και γαλλικά.

Εξάλλου στο εξώφυλλο

του νεογέννητου πονήματος διαβάζει κανείς ότι το Απάνθισμα είναι :

 

 

Από τις πρώτες σελίδες του Φυσικής Απάνθισμα διακρίνει κανείς ότι

το  ένστικτο του δάσκαλου λειτουργεί σε σωστή κατεύθυνση

Έχει επίγνωση του τι συμβαίνει με εκείνους τους κυρίως αγρότες

- Γραικούς, Ρωμηούς και Έλληνες συμπατριώτες του  -

στους οποίους απευθύνεται. 

Καθένας από αυτούς,  είναι άνθρωπος που ζει την καθημερινότητα του, αυτό δηλαδή που ΚΥΡΙΩΣ κάνει - εκτός βέβαια του ότι μιλάει, ερωτεύεται και ονειρεύεται –

είναι ότι  φυτεύει, αρμέγει, μαγειρεύει και τρέφεται

άρα στο προσωπικό του μέσα Σύμπαν συνωστίζονται  σουβλιά, τέντζερε, σανίδια,

ρεματιές, εικόνες με κονάκι, στρούγκα και

Εικόνα:Flock of sheep.jpg
 

 

 

 

 

 

 

 

 


οντά,   βερικοκιές, κατσίκια, σεντούκια

και  καρπούζια με κοτσάνια και ανθούς.

 

Ο Ρήγας ξέρει πολύ καλά ότι δεν είναι δυνατόν να στηριχτεί σε ΕΝΝΟΙΕΣ με αφαίρεση

-  άξονας, μεσημβρινός, κάθετος, στροφική κίνηση, αντιδιαμετρικά γεωμετρικά σημεία.

Θα στηριχτεί στο ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟ, και όχι στην ΑΦΑΙΡΕΣΗ. 

 

Θα αντλήσει από γαλλικά και τα γερμανικά εγχειρίδια 

και ειδικά  από τη γαλλική θα χρησιμοποιήσει ένα από τα «Ευαγγέλια»του Διαφωτισμού,

την Encyclopédie των Ντιντερό και Ντ’ Αλαμπέρ.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


Αλλά το ιδιαίτερα σημαντικό είναι ότι        

χρησιμοποιώντας το διδακτικό του ένστικτο

και τη φαντασία του,

όλα εκείνα που διάβασε, θα τα ΜΕΤΑΠΛΑΣΕΙ, 

θα τα ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΕΙ μέσα του,

ώστε στο Απάνθισμα να γράψει για καρπούζια, για σανίδες, για οντάδες και για σουβλιά.

 

 

 

«Πάρε ένα καρπούζι, και σούβλισέ το, οπού να έβγη το σουβλί από το τζουνί εις το λουλούδι του, βάλε έμπροσθέν σου έναν τέντζερε, ακούμπησε τες δυο άκρες της σούβλας εις τα χείλη του. Τότε θα είναι το μισόν καρπούζι εις το αγγείον, και το μισόν έξω. Κάθισε εις τρόπον όπου το δεξιόν χέρι σου να είναι προς την Ανατολήν, και γύριζε το σουβλί. Σφαίρα είναι το καρπούζι, το δε σουβλί άξων αυτής, επειδή και περνά από το κέντρον, ήγουν την μεσαίαν στιγμήν της καρδιάς του καρπουζίου. Τα χείλη τού τέντζερε ο ορίζων. Το γύρισμα λέγεται κίνησις περί τον άξονα.

Το λουλούδι του πωρικού είναι ο αρκτικός πόλος, το τζουνί, ο ανταρκτικός, η πράσινη φλούδα, επιφάνεια της σφαίρας. Χώρισέ το από το λουλούδι προς το τζουνί κατευθείαν εις τριανταέξ φελιά (=φέτες) ισοπλατή. Εκείνα τα χωρίσματα του μαχαιριού λέγονται μεσημβρινοί. Αν το χωρίσης πάλιν και σταυρωτά, από το τζουνί προς το λουλούδι, εις άλλα δεκαεπτά φελιά ισοπλατή, τα χωρίσματα λέγονται παράλληλοι κύκλοι, κι ο μεσαίος αυτών, ήγουν ο ένατος, Ισημερινός».

 

 

 

ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΣ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ

θα λέμε δύο αιώνες αργότερα την εποχή της Διδακτικής των επιστημών.

 

« Η αιτία όπου μετεχειρίσθην απλούν ύφος ήτον, διά να μην προξενήσω

με την γριφότητα του ελληνισμού, εις τους άλλους, εκείνο όπου ο ίδιος έπαθα σπουδάζοντας».

 

 

Και θα βασίζεται τόσο στην καθημερινή εμπειρία

του «σουβλίζω» όσο και στην οργανωμένη εμπειρία που θα λέγεται ΠΕΙΡΑΜΑ.

Με αυτό – όπως το πείραμα με το γρόσι και τη σκιά –

θα πείσει ότι τα ουράνια σώματα δεν είναι δίσκοι είναι σφαιρικά αντικείμενα. 

 

 

«Τα ουράνια σώματα πρέπει να είναι στρογγυλά επειδή αναγκαίως κινούνται περί τον άξονά τους.

 Όθεν ημπορεί να αποδειχθή το σφαιρικόν σχήμα τους από το ακόλουθον πείραμα:

όταν σφαλίσει κανείς τα παράθυρα ενός οντά και τον κάμη σκοτεινόν, αφήση μόνον μιαν τρυπίτζαν οπού να εμβαίνη ολίγον φως και βαστά μιαν σφαίραν αντικρύ εις ένα σανίδι χτυπώντας το φως εις αυτήν ( ας την γυρίση όπως θέλει κανείς ) πρέπει να κάμη εις το σανίδι μίαν στρογγυλήν σκιάν.

Ας πάρη έπειτα και ένα γρόσι, ας το βαστάξη με τα γράμματα προς το φως, πάλιν ο ίσκιος θα γένη στρογγυλός.

Αν βαστάξη όμως το γρόσι με την κόχην προς το φως, τότε ο ίσκιος γίνεται ωσάν μία γραμμή, επειδή και η κόχη δεν μπορεί να περιλάβη πολύ φως.

Εκ τούτου βλέπομεν ότι εις μίαν έκλειψιν Ηλίου ή Σελήνης ο ίσκιος των σωμάτων αυτών είναι πάντα στρογγυλός, όθεν ημπορεί κανείς δικαίως να συμπεράνη ότι τα σώματα οπού ρίπτουν τοιαύτην σκιάν πρέπει να είναι σφαιροειδή».

 

 

 

 

Τι επιδιώκει ;

να μυήσει τους Έλληνες στα του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού 

και να τους προετοιμάσει

για τη διεκδίκηση της ελευθερίας τους.

Και ειδικά με το «Φυσικής Απάνθισμα»  προσπαθεί να τους εμφυσήσει την ορθολογική σκέψη μέσω της Φυσικής

 

Ξέρει πολύ καλά ότι οι περισσότεροι

από τους πατριώτες του είναι βέβαιοι ότι

κόκκινος ουρανός    σημαίνει «θάνατος»

οι κομήτες είναι      « προάγγελοι μεγάλων συμφορών»

η έκλειψη ηλίου       σημαίνει «οργισμένος  θεός»

τα άστρα    «επηρεάζουν την καθημερινή τους ζωή»

 

Ενώ εκείνος έχει την πεποίθηση  ότι 

«όλα τα φαινόμενα έχουν την αρχή τους από φυσικάς αιτίας»

και ότι  η Φυσική

εδραιώνει την

ορθολογιστική σκέψη

 . . . ανοίγει το δρόμο

στην πνευματική απελευθέρωση του ανθρώπου

 

lightnin.gif (26920 bytes)Τα πύρινα φαινόμενα του αέρα,
τα οποία για τους αμαθείς και τους δειλούς

είναι τόσο τρομερά όσο και οι κομήτες,
οι εκλείψεις και τα παρόμοια,
έχουν την αρχή τους σε φυσικά αίτια...

 

 

Και όλα αυτά θα τα καταφέρει με εργαλείο μια γλώσσα με φοβερή αμεσότητα, μια γλώσσα δροσιάς. 

Εικόνα:Nbs rof.jpg
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


217 χρόνια μετά την εμφάνισή του στο τυπογραφείο της Βιέννης το ΑΠΑΝΘΙΣΜΑ διδάσκει τους σημερινούς δάσκαλους  « πώς να διδάσκουν ».

 

 

 

Τον μάθαμε σαν ΡΗΓΑ ΦΕΡΑΙΟ

και για μερικούς από μας ήταν συνώνυμο του «ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ»

Ανδρέας Ιωάννου Κασσέτας,  Απρίλιος 2007, 250 χρόνια από τη γέννηση  του Ρήγα.