Η Ιστορία, στο εσωτερικό του θεσμού ΣΧΟΛΕΙΟΥ, ως μάθημα

Ερώτημα 1 . Στο μάθημα της Ιστορίας πρέπει να διδάσκουμε στους μαθητές μας την ΑΛΗΘΕΙΑ ;

Άποψη 1 . Για την έννοια ΑΛΗΘΕΙΑ προκύπτει ένα ιδιαίτερα λεπτό ζήτημα .

Είναι παιδαγωγικά ανεπίτρεπτο και ίσως ιδιαίτερα σκληρό για ένα παιδί το να μαθαίνει την ΑΛΗΘΕΙΑ, την χωρίς εισαγωγικά .

Κατ΄ αρχάς διότι για ορισμένα από τα «δύσκολα» γεγονότα του παρελθόντος είναι συζητήσιμο το εάν υφίσταται μία και μοναδική Αλήθεια .

Από την άλλη, όλες οι ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ θεμελιώνονται πάνω σε μία ΦΑΝΤΑΣΙΑΚΗ ΘΕΣΜΙΣΗ με θρύλους, με μύθους και με ελάχιστα στοιχεία ορθολογισμού ενώ τα ΕΘΝΙΚΑ ΚΡΑΤΗ θα χρησιμοποιήσουν ως δομικό υλικό ΙΔΕΕΣ – συνήθως κατασκευασμένες - που να δικαιώνουν τη συγκρότησή τους.

Τότε που δημιουργήθηκε το «δικό μας» - τον 19^ο αιώνα - διαμορφώθηκε σταδιακά και η εθνική μας αφήγηση στην οποία εμφανιζόμαστε με δύο μόνο ιδιότητες – ήρωες και θύματα. Ήταν μια πράξη ρεαλισμού, η μοναδική που μπορούσε να γίνει για να εξυπηρετήσει εθνικούς στόχους, προσαρμοσμένους στην εποχή.

Ωστόσο, ένας από τους βασικούς σκοπούς της θεσμοθετημένης εκπαίδευσης είναι να καλλιεργεί στα παιδιά δεξιότητες και ευαισθησίες τέτοιες ώστε καθώς θα μεγαλώνουν - ως ενήλικοι - να είναι σε θέση να ανακαλύπτουν «δρόμους προς τις ποικίλες Αλήθειες». Και όταν το μάθημα είναι ΙΣΤΟΡΙΑ, να διδάσκονται στοιχεία από την ΙΣΤΟΡΙΑ των ανθρώπων, να συνειδητοποιούν το «πόσο βασανιστικά» μέσα από πηγές η Ιστορία καταλήγει σε συμπεράσματα και να διακρίνουν τη διαφορά της ιστορικής Αλήθειας - της βασιζόμενης μόνο σε πηγές - από τους θρύλους .

Ερώτημα 2 . Πώς θα παρουσιάσουμε στους μαθητές μας την Επανάσταση του 21 ;

Άποψη 2 .Η επανάσταση του 21 έχει πολλές πλευρές ηρωισμού και αυτοθυσίας των επαναστατημένων ρωμιών αλλά έχει και ιδιαίτερα σκοτεινές πλευρές τις οποίες, οι περισσότεροι από μας, μάθαμε μόνο όταν μεγαλώσαμε .

Στο σύνολό της δεν προσφέρεται ως παράδειγμα για μίμηση και για θαυμασμό αλλά ως μία από τις σοβαρότερες εθνικές εμπειρίες από την οποία μπορούμε να διδαχθούμε σημαντικά πράγματα. Το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να παρουσιάζουμε τα ιστορικά γεγονότα με ΜΕΤΡΟ έτσι ώστε να εναρμονίζεται με τους σκοπούς της θεσμοθετημένης εκπαίδευσης δίνοντας έμφαση στο ότι η εξέγερση των ρωμιών έγινε από ανθρώπους με αδυναμίες καθώς και στις τρομακτικές δυσκολίες που αντιμετώπισαν για δημιουργηθεί το ανεξάρτητο ελληνικό κράτος .

Ερώτημα 3 . Δεν θα μπορούσε η ελληνική Ιστορία να προσφέρει πρότυπα ;

Άποψη 3 Οι νέοι άνθρωποι μαθητές έχουν ανάγκη από πρότυπα. Τα πρότυπα δεν είναι ΛΑΟΙ, αλλά ΑΝΘΡΩΠΟΙ που έδειξαν την αφοσίωση τους σε κάποια ιδέα πανανθρώπινη, άνθρωποι που είτε η σκέψη τους είτε το έργο τους άνοιξε καινούριους δρόμους χωρίς να είναι αναγκαίοι οι άνθρωποι αυτοί να είναι Έλληνες. Γι αυτό και χρειάζεται να παρουσιάζουμε τα πράγματα με την όσο γίνεται πιο αληθινή τους διάσταση ώστε οι μαθητές να διακρίνουν ότι ο Ηράκλειτος, ο Σωκράτης,

ο Σοφοκλής, ο Θουκυδίδης, και ασφαλώς ο Αριστοτέλης, ο Πλάτων, και ο Αρχιμήδης, είναι παγκόσμιες αξίες, ενώ – κατά την άποψή μας - τέτοιου μεγέθους δεν ούτε ο Καραϊσκάκης, ούτε ο Παπαφλέσσας, ούτε κάποιος από τους ήρωες του 21.

Ερώτημα 4 . Δεν θα διδάξουμε τη σφαγή των Ελλήνων στη Σμύρνη ;

Άποψη 4 Η σφαγή των χιλιάδων Ελλήνων της Μικράς Ασίας ήταν αποτρόπαια . Αν θέλουμε όμως να φωτίσουμε τα γεγονότα με Ιστορία θα χρειαστεί να αναρωτηθούμε «τι προηγήθηκε ». Και ίσως οι απαντήσεις είναι οδυνηρές. Ας είμαστε μετρημένοι στο ζήτημα αυτό. Δεν πρόκειται για κάποιο «έπος του Ελληνισμού».

Ερώτημα 5. Δεν θα μιλήσουμε στους μαθητές μας για το τι συνέβη το 1821 στην Τριπολιτσά ;

Άποψη 5 Μετά την ίδρυσή του, το νεοσύστατο ελληνικό κράτος είχε ανάγκη από ΣΥΜΒΟΛΑ , είχε ανάγκη να προβάλει ηρωικές θυσίες, με συνέπεια το Μεσολόγγι να γίνει σύμβολο και η Τριπολιτσά να αποσιωπηθεί και όσα συνέβησαν εκεί να αναφέρονται σαν «Άλωση της Τριπολιτσάς» . Εξάλλου δεν υπάρχει χώρα που να μην έχει διαπράξει εθνικιστικά εγκλήματα, που να μην έχει στα θεμέλια της εθνικής βιτρίνας της ( στο σκοτεινό της υπόγειο ) πτώματα αθώων. Και οι βαλκανικές τουλάχιστον κοινωνίες αποσιωπούν τις σκοτεινές πλευρές της δικής τους ιστορικής διαδρομής και μιλούν στα νεώτερα μέλη τους μόνο για τα εγκλήματα των άλλων. Το τουρκικό σχολείο θα αποσιωπήσει τη σφαγή της Χίου, το δικό μας σχολείο δεν θα μιλήσει καθαρά για το τι συνέβη στο Νεόκαστρο και στην Τριπολιτσά. Όλοι οι βαλκάνιοι είμαστε γαλουχημένοι με αυτή την εδραιωμένη αντίληψη η οποία πηγάζει από την εθνική μας ανασφάλεια .

Βέβαια στο εσωτερικό καθεμιάς από τις κοινωνίες συντελείται αδιάκοπη σύγκρουση ιδεών με ευρύ φάσμα, στο ένα άκρο του οποίου διακρίνει κανείς τον απόλυτα άκαμπτο εθνικισμό του «εμείς οι Σέρβοι, εμείς οι Τούρκοι, εμείς οι Αλβανοί», ενώ στο άλλο άκρο κυριαρχούν αντιλήψεις που βλέπουν κυρίως προς μία ειρηνική συνύπαρξη με τον «Άλλο». Χρειάζεται ιδιαίτερη τόλμη από όλους για να ανατραπεί η σημερινή κατάσταση και αυτό δεν φαίνεται ότι θα μπορούσε να γίνει στις ερχόμενες δεκαετίες με δεδομένη την αίσθηση της απειλής από τον κάθε γειτονικό λαό και όχι μόνο.

Ερώτημα 6. Πρέπει να καθοδηγούμε τους μαθητές μας προς τον θαυμασμό για τους Έλληνες ;

Άποψη 6 . Στην θεσμοθετημένη εκπαίδευση δεν είναι αναγκαίο το να καθοδηγούμε τους ανθρώπους μαθητές προς τον αυτοθαυμασμό, στο να τονίζεται δηλαδή ο θαυμασμός σε κάποιο ΕΜΕΙΣ. Γιατί τα ΕΜΕΙΣ είναι ένα κεράσι με τον ίδιο πάντοτε πυρήνα – το ΕΓΩ –

και με ποικίλες εκφάνσεις . Εμείς οι μεσογειακοί, εμείς οι βαλκάνιοι, εμείς οι γυναίκες, εμείς οι καθηγητές, εμείς οι της δικής μας οικογένειας, εμείς οι Αεκτζήδες, εμείς οι Έλληνες, εμείς οι ορθόδοξοι, εμείς οι Ευρωπαίοι, εμείς οι λευκοί, εμείς οι άνθρωποι,.

Ωριμότητα σημαίνει «να διακρίνουμε ότι υπάρχουν πάντα και οι ΑΛΛΟΙ» .

Και ο θεσμός «σχολείο» οφείλει να ενθαρρύνει τους ανθρώπους του μέλλοντος

να κινούνται προς την κατεύθυνση αυτή.

Ερώτημα 7 . Και η έννοια ΠΑΤΡΙΔΑ ;

Άποψη 7. Πατρίδα μου είναι πριν απόλα οι μουριές της οδού Φαλήρου, το τυρί φέτα με λάδι και ρίγανη, η μουσική του Μίκη και του Μάνου, ο Καραγάτσης , η εθνική Ελλάδος γεια σου, τα παιχνίδι που το λέγαμε κρυφτό , ο Νίκος Καββαδίας, η Καθαρά Δευτέρα και ο χαρταετός, τα κοτσύφια στου Φιλοπάππου, τα κεριά της Μεγάλης Παρασκευής, ο Στρατής Τσίρκας, το γλυκό κουταλιού περγαμόντο, ο Γιάννης Τσαρούχης, οι κουκουναριές, οι ήχοι σε γλώσσα ελληνική, οι φίλοι μου. Είναι μια σειρά από εσωτερικές εικόνες που αγαπώ.

Πατρίδα μου δεν μπορεί να είναι κάτι αφηρημένο που μισεί τους Βούλγαρους, τους Αλβανούς, τους Γερμανούς, τους Εβραίους, τους Τούρκους και τους «φραγκολεβαντίνους».

Ανδρέας Ιωάννου Κασσέτας