ΤΟ ΜΗΛΟ ΚΑΙ ΤΟ ΚΟΥΑΡΚ

Το Μήλο και το Quark είναι ένα βιβλίο Διδακτικής της Φυσικής. Πραγματεύεται

θέματα τα οποία καλούμαστε να διδάξουμε κυρίως στις δύο τελευταίες τάξεις του

Λυκείου όπως ηλεκτρικό ρεύμα, ηλεκτρομαγνητική επαγωγή, κύματα, ακτίνες Χ,

ραδιενέργεια, στοιχειώδη σωμάτια, δυϊσμό της ύλης, απροσδιοριστία κ.λ.π.

Στο πρώτο μέρος του βιβλίου δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα σε ένα θέμα που αποτελεί

κύριο σημείο στις σύγχρονες θεωρίες μάθησης, αυτό των εναλλακτικών ιδεών των

μαθητών για τα φυσικά μεγέθη, έννοιες, φαινόμενα. Ο συγγραφέας δεν αρκείται σε

μια θεωρητική αντιμετώπιση. Παραθέτει ένα κατάλογο με 190 περιπτώσεις τις

οποίες ταξινομεί θεματικά. Περιγράφει την εναλλακτική ιδέα, προχωρά στο πώς

αυτή γεννήθηκε ή από πού πηγάζει και παραθέτει την άποψη των φυσικών. Ακόμα

και μόνο σε αυτό το τμήμα του βιβλίου να περιοριστεί ο αναγνώστης- καθηγητής και

να το χρησιμοποιήσει σαν οδηγό προτού ξεκινήσει τη διδασκαλία του αντίστοιχοι

θέματος σίγουρα έχει κάνει ένα μεγάλο άλμα προς την αντιμετώπιση των

προβλημάτων σύμφωνα με την μέθοδο της εποικοδόμησης. Στη μέθοδο αυτή μας

εισάγει με λόγια απλά και τρόπο κατανοητό δίνοντας παραδείγματα.

Η Φυσική αντιμετωπίζεται διαθεματικά και συνδέεται με την Χημεία, όπως όταν

εξετάζεται η δύναμη και η ενέργεια, την Γεωμετρία και την Άλγεβρα, όπως στη

περίπτωση της μαγνητικής ροής. Η διαθεματικότητα μπορεί να επεκταθεί με την

βοήθεια πινάκων στους οποίους επιστήμονες και επιστημονικές ανακαλύψεις που

απασχολούν τον συγγραφές συνδέονται χρονολογικά και συσχετίζονται με πολιτικά

γεγονότα και επιστημονικά επιτεύγματα από άλλα πεδία και τους σημαντικότερους

εκπροσώπους από το χώρο της πολιτικής, της φιλοσοφίας, της τέχνης. Ο καθηγητής

έχει με τον τρόπο αυτό την δυνατότητα να αντλήσει υλικό και να το

χρησιμοποιήσει σε όποια έκταση θεωρεί απαραίτητο.

Το κάθε θέμα, από την ηλεκτρομαγνητική επαγωγή μέχρι τα Quark, από τον Faraday

μέχρι τον Gel Man αντιμετωπίζεται και από την σκοπιά της Ιστορίας της

Επιστήμης. Δίνεται το επιστημονικό-ιστορικό πλαίσιο μέσα στο οποίο δομήθηκαν

έννοιες, αναπτύχθηκαν θεωρίες, ερμηνεύθηκαν φαινόμενα. Ακολουθούμε πορείες

σκέψεις. Είναι σήμερα αποδεκτό από ένα μεγάλο αριθμό ατόμων που ασχολούνται με

την διδασκαλία των Θετικών Επιστημών πως η Ιστορία των Επιστημών μπορεί να

αξιοποιηθεί διδακτικά αλλά και να εμπλουτίσει τον προβληματισμό σχετικά με τη

διδασκαλία των Επιστημών. Μέσα σε όλο αυτό το πλαίσιο διαφαίνεται και ένας από

τους κύριους στόχους του συγγραφέα, να αναγνωρίσουν οι διδάσκοντες και να το

μεταδώσουν στους μαθητές τους ότι η διαπλοκή εμπειρίας και θεωρητικής σκέψης

οδηγεί στην οικοδόμηση της Επιστήμης.

Ο συγγραφέας πιστεύει ότι η εξοικείωση των μαθητών με το πώς οικοδομείται η

Επιστήμη πρέπει να αποτελεί το γενικότερο σκοπό της διδασκαλίας. Προς την

κατεύθυνση αυτή προτείνει συγκεκριμένα γνωστικά αντικείμενα, κύματα, ακτίνες Χ,

ραδιενέργεια και μας δείχνει πως αυτά μπορούν να μετασχηματιστούν σε διδακτικά

αντικείμενα. Προσπαθεί να αποσαφηνίσει έννοιες Φυσικής στους διδάσκοντες, όπως

για παράδειγμα την έννοια του ταλαντωτή και της ενεργότητας, ώστε να τις

περάσουν και αυτοί με τη σειρά τους στους μαθητές. Απαντά σε συνηθισμένα ή

πιθανά ερωτήματα μαθητών. Επεξεργάζεται μεθοδολογικά Θέματα διδασκαλίας όπως

π.χ. το ηλεκτρικό ρεύμα. Γίνεται πολύ συγκεκριμένος και οι διδακτικές του

προτάσεις μπορούν να εφαρμοσθούν εύκολα ή να τροποποιηθούν κατάλληλα ανάλογα με το διδακτικό στυλ του καθηγητή.

Στο τελευταίο τμήμα του βιβλίου παρατίθενται 13 Σχέδια Μαθήματος με θέματα από

τη Μηχανική, την Θερμότητα, τον Ηλεκτρισμό, την Οπτική, την Ατομική Φυσική, από

τον Νόμο της Αδράνειας μέχρι το Πρότυπό του Rutherford. Στα σχέδια αυτά ξεκινά

με τους διδακτικούς στόχους, προχωρά στη μεθοδολογία και καταλήγει σε προτάσεις

αξιολόγησης. Τα Σχέδια αυτά είναι δουλεμένα με προσοχή και μπορούν να

αποτελέσουν ένα πρότυπο στο οποίο να στηριχθεί ο κάθε ενδιαφερόμενος για τη

δημιουργία των δικών του Σχεδίων.

Σε κάποια σημεία παρατίθενται διευθύνσεις από το Διαδίκτυο για την

αξιοποίηση κατάλληλων λογισμικών. Ανατρέχοντας στις προτάσεις αυτές εύκολά

πείθεται και ο πιο επιφυλακτικός για το ότι οι Υπολογιστές αποτελούν σήμερα ένα

ιδιαίτερα χρήσιμο εργαλείο για αποτελεσματικότερη διδασκαλία. Είναι άλλωστε

εμπειρία όλων μας ότι συχνά οι διδακτικοί στόχοι δεν εξυπηρετούνται

σχεδιάζοντας στον πίνακα ή περιγράφοντας με λόγια την εξέλιξη ενός φαινομένου.

Ο λόγος του σαφής και ακριβής. Το λεξιλόγιο του πλούσιο. Σε αρκετά σημεία

γίνεται λυρικός. Με μέτρο όμως. Δεν πλατειάζει. Σε όλο το βιβλίο το χιούμορ

είναι διάχυτο. Με τα στοιχεία αυτά το περιεχόμενο δεν κουράζει ενώ δεν χάνεται

τίποτα από σοβαρότητα και την επιστημονική ορθότητα των θεμάτων που

εξετάζονται. Είναι χαρακτηριστικό πως τελειώνοντας τη μελέτη ενός ζητήματος,

γιατί το βιβλίο πρέπει να μελετηθεί, βιάζεται κανείς, έχει την περιέργεια, για

το πώς ο συγγραφέας διαπραγματεύεται το επόμενο ζήτημα. Προς την κατεύθυνση

αυτή βοηθούν οι κατάλληλα και με έμπνευση διαλεγμένοι τίτλοι. Τίτλοι όπως "Τα

Νετρόνια της Αγίας Βραδύτητας" ή "Εβραία, γυναίκα φυσικός, μόνη ψάχνει".

Άλκηστις Ζερβοπούλου, Σχολική Σύμβουλος Φυσικών, Θεσσαλονίκης