1. Το φαινόμενο
όπως παρουσιάζεται
σε ελληνικό σχολικό εγχειρίδιο
Διασκεδασμός και
πρίσματα
Στην προηγούμενη υποενότητα είδαμε ότι η ταχύτητα του φωτός στο κενό
είναι ίδια για όλα τα μήκη κύματος. Σε ένα υλικό οπτικό μέσο η ταχύτητα του
φωτός είναι διαφορετική για διαφορετικά μήκη κύματος. Ο δείκτης διάθλασης του
μέσου δεν είναι σταθερός αλλά εξαρτάται από το μήκος κύματος του φωτός.
Το φαινόμενο αυτό, δηλαδή Η ΕΞΑΡΤΗΣΗ
ΤΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΦΩΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΔΕΙΚΤΗ ΔΙΑΘΛΑΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΜΗΚΟΣ
ΚΥΜΑΤΟΣ, ΟΝΟΜΑΖΕΤΑΙ ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΜΟΣ. Στο σχήμα 1-5 απεικονίζεται η εξάρτηση του
δείκτη διάθλασης ενός οπτικού υλικού (χαλαζία) από το μήκος κύματος λ0
στο κενό….
Παρατηρήσεις
1. Χωρίς να έχει προηγηθεί
κανένα εμπειρικό δεδομένο επιχειρείται η παρουσίαση της έννοιας ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΜΟΣ θεμελιωμένη πάνω σε άλλες τυπικές έννοιες
2. Στις δύο αράδες του ορισμού «συγκατοικούν» πέντε τυπικές έννοιες
ΕΞΑΡΤΗΣΗ ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΤΟΥ ΦΩΤΟΣ (υπονοείται στο διαφανές μέσο)
ΔΕΙΚΤΗΣ ΔΙΑΘΛΑΣΗΣ (τίνος;)
ΜΗΚΟΣ ΚΥΜΑΤΟΣ (φυσικό είναι να νομίσει κανείς ότι πρόκειται για το μήκος κύματος
στο διαφανές μέσο)
ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΜΟΣ.
3. Γιατί άραγε σε μια
υποενότητα με τίτλο ‘’Διασκεδασμός και πρίσματα’
δεν αναφέρεται ούτε μία φορά η λέξη πρίσμα;
4. Κανείς δεν είναι σίγουρος αν η έννοια ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΜΟΣ υποδηλώνει
έννοια/ΙΔΙΟΤΗΤΑ κάθε διαφανούς
μέσου ή εάν πρόκειται
για έννοια/ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ συνώνυμο της έννοιας ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΦΩΤΟΣ,
εάν δηλαδή πρόκειται για «κάτι που συμβαίνει στο φως».
Ανάλυση
του λευκού φωτός
Για να κατανοήσουμε το φαινόμενο ανάλυσης του λευκού φωτός, ας δούμε αρχικά ως προκαλείται η εκτροπή (αλλαγή κατεύθυνσης) μιας μονοχρωματικής ακτίνας φωτός από ένα πρίσμα. Στο σχήμα 1-6 έχουμε μία τέτοια ακτίνα φωτός που προσπίπτει πλάγια στην αριστερή επιφάνεια …………………………
Οι ακτίνες που
εξέρχονται από το πρίσμα ΕΚΤΡΕΠΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΔΙΑΣΚΟΡΠΙΖΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΕΞΟΔΟΥ, ΕΝΩ
ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΑ ΤΟ ΛΕΥΚΟ ΦΩΣ ΑΝΑΛΥΕΤΑΙ ΣΕ ΜΙΑ ΠΟΛΥΧΡΩΜΗ ΣΥΝΕΧΗ ΤΑΙΝΙΑ που περιλαμβάνει γνωστά χρώματα…
Τελικά το ερώτημα παραμένει « Τι είναι η ανάλυση; Το
ίδιο με τον διασκεδασμό;
2. Η παρουσίαση του
φαινομένου
σε διδακτικά εγχειρίδια
άλλων ευρωπαϊκών χωρών
1. LA
FISICA
IERI E
OGGI, G.Tedone - P.Dominici, σελίδα 278, ed. CREMONESE
Ιn questa sorta di "spagliamento" nei suoi componenti, che una luce
policromatica subisce nell' attrversare un mezzo rifragente,
consiste il fenomeno
detto della dispersione
della luce.
2.α. PSSC, Φυσική, μετάφρ.Θαν. Κωστίκα, σελ.404 Το άπλωμα (ανάλυση)
του φωτός σε φάσμα ονομάζεται διασκεδασμός του
φωτός. Μελετήθηκε για πρώτη
φορά το δέκατο
έβδομο αιώνα από τον René Descartes( Ρενέ Ντεκάρτ) και
τον Isaac
Newton
2.β. PSSC, Φυσική, μετάφρ. Θαν. Κωστίκα, σελ.494
(Προηγείται πείραμα
σε
δοχείο κυματισμών )
Κατ' αναλογία με την
εξάρτηση του δείκτη διαθλάσεως
από
το χρώμα του φωτός, που συζητήσαμε στην παράγραφο 18-10,
το
φαινόμενο αυτό καλείται διασκεδασμός.
3. PHISIQUE, Collection Jean Lacourt, σελ.221 DISPERSION
DE LA LUMIERE
1.1 Faits d ' observation curante Προηγείται περιγραφή γεγονότων που
παρατηρούνται
στο ουράνιο τόξο, σε έναν καταρράκτη και σε βιτρώ καταλήγει στο…
La lumière a subi le
phènomène de dispersion
4.
PHISIQUE, Collection Nathan, σελ.344 DISPERSION
DE LA LUMIERE BLANCHE PAR LA PRISME :
INTERPRETATION Προηγείται ένα πείραμα με λεπτή φωτεινή δέσμη και ημικυλινδρικό πλεξιγκλάς και αναφερόμενο στη λεπτή φωτεινή δέσμη λευκού φωτός …. il se disperse en une infinité de
lumières colorées για να καταλήξει σε ερμηνεία …Il ressort des observations précédents que l' indice de refraction du Plexiglas depend
de la lumière monochromatique considerée
5. PHISICS FOR YOU Keith Johnson, σελ. 210
α. Αρχίζει με ερώτημα
πάνω σε φαινόμενα της τρέχουσας εμπειρίας
What causes the
colour in a rainbow or in a diamond?
To answer this, we
must investigate the spectrum of white light.
β.
Συνεχίζει με πειραματική εμπειρία
Experiment. Use a raybox (or a slide projector).
Shine a ray of white light through a glass prism..
γ.
Kαταλήγει στο πρώτο έλλογο συμπέρασμα και σε κάποιον
ορισμό ο οποίος
εμπεριέχει
μια «ανθρώπινη» θεωρία. Και
ξεκινάει με το εξαιρετικό IT
SEEMS THAT
It seems that white light is really a mixture of several colours and
can be split
by a prism. We say that
the white light has been dispersed by the prism
. 
