Αυτός κι αν ήταν έρωτας, Μαγνητισμέ.
………. "κεραυνοβόλος"

(Μουσική…. Ανοίγει η αυλαία και η μουσική χαμηλώνει. Στη σκηνή βρίσκεται ο Ηλεκτρομαγνητισμός. Είναι μόνος του. Περπατάει για λίγο κι ύστερα πηγαίνει κάπου στην άκρη, κάθεται κι αρχίζει να μονολογεί)

ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΣΜΟΣ: Αθώος και ηθικά ουδέτερος δεν υπήρξα ποτέ. Μοιάζω, βέβαια, και στους γονείς μου. Αρκετά. Και στους δύο. Σίγουρα όμως είμαι λιγότερο αθώος από εκείνους. Και από τους δύο. Όσοι έχουν κάπως περισσότερο θάρρος μαζί μου, μου λένε «Ηλεκτρομαγνητισμέ, κάτσε λίγο έτσι προφίλ να σε προσέξουμε. Μίλησέ μας να σε ακούσουμε. Πες μας πώς σκέπτεσαι να σε καταλάβουμε.» Κάνω αυτό που μου ζητούν κι εκείνοι αρχίζουν… «Αυτό το ύφος ... Κι αυτές οι ρυτίδες στη σκέψη σου. Τελικά, ηλεκτρομαγνητισμέ, μοιάζεις περισσότερο με την κοινωνία αυτήν που σε ανέθρεψε και σε αξιοποίησε.» ………….

Αυτά λένε. Και δεν έχουν άδικο. Γιατί τι άλλο είμαι από ένα σύνολο γνώσεων μπολιασμένο από τις βασικές ιδέες των ευρωπαϊκών κοινωνιών; Μέσα εκεί δεν μεγάλωσα; Μήπως και ο τρόπος που με αξιοποίησαν; ………….. Δεν ήταν πάντοτε σε αρμονία με την κυρίαρχη λογική; ………….

Ξέρω πως η εμφάνισή μου είχε σαν συνέπεια να μάθουν οι άνθρωποι το μεγάλο μυστικό. Το «πώς» να παράγουν ηλεκτρικό ρεύμα σε μεγάλη κλίμακα. Μυστικό ανυπολόγιστης αξίας που θα άλλαζε όχι μόνο τον τρόπο εργασίας και διαβίωσης αλλά και την ίδια τη νοοτροπία τους. Γιατί δεν είναι μόνο το ανέβασμα των ασανσέρ, τα πολύχρωμα τρόλεϊ, οι διακόπτες που ανάβουν δισεκατομμύρια λάμπες το σούρουπο, οι κρυμμένοι μέσα στα ηχεία μαγνήτες, ο ηλεκτρικός «Πειραιάς-Κηφισιά», τα κομπρεσέρ και τα δίκτυα με τα καλώδια που διασχίζουν τις εξοχές και τις πόλεις. Κρατάω στην αγκαλιά μου ολόκληρο τον πλανήτη. Οι άνθρωποι είναι εξαρτημένοι από μένα. Ένα μπλακ-άουτ ακινητοποιεί ολόκληρο τον κοινωνικό μηχανισμό. Σενάριο επιστημονικής φαντασίας θα έλεγαν ακόμα και οι προφήτες του τότε. Ποιανού τότε; Του τότε που γεννήθηκα. Γιατί όλα αυτά έχουν κάποια ηλικία. Εγώ είμαι περίπου …………. 180 ετών……….. αν και οι γονείς μου ήταν ήδη μερικών χιλιάδων ετών όταν με δημιούργησαν.

Ο γάμος έγινε τελικά στην Κοπεγχάγη. Ήταν, τότε, καλοκαίρι του 1820. Μ’ αρέσει να τους φαντάζομαι να συζητούν μεταξύ τους. Εκείνος ο ελληνοκινέζος πατέρας, ο Μαγνητισμός κι εκείνη η Ηλεκτρισμός μητέρα να μιλούν για τον μεγάλο τους έρωτα που είχε σαν κατάληξη να γεννηθώ εγώ, ο καθόλου αθώος γιος τους.

(Αυλαία. Καθώς κλείνει δυναμώνει πάλι η μουσική για ν’ αρχίσει να χαμηλώνει καθώς, ύστερα από μισό λεπτό, ανοίγει πάλι η αυλαία. Στη σκηνή η Ηλεκτρισμός και ο Μαγνητισμός. Είναι και οι δύο καθιστοί)

ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΣ: -Υπήρχα πάντα μέσα στο αστροπελέκι. Οι άνθρωποι άργησαν να με διακρίνουν εκεί. Το μόνο που έβλεπαν πίσω από τον κεραυνό ήταν το χέρι του Δία. Ο κεραυνός όμως ήμουν εγώ. Ανέκαθεν. Πολύ πριν με στριμώξουν μέσα σε καλώδια και με αναγκάσουν να πλημμυρίσω τον πλανήτη. Η μεγάλη πλημμύρα ή, ακόμα καλύτερα, Ο Εξηλεκτρισμός θα μπορούσε να είναι ο τίτλος. Ως ανθρώπινη, όμως, γνώση κατάγομαι από την Ιωνία. Είχα ήδη κλείσει τα δυόμισι χιλιάδες χρόνια όταν επιτέλους με ερωτεύτηκες. Εγώ πολύ πιο υγρή και σίγουρα πιο θηλυκή από σένα. Ξέρεις, οι Ιταλοί με λένε L’ Eletricita, με βλέπουν γένους θηλυκού, όπως και οι Γάλλοι, ενώ σε διατηρούν αρσενικό εσένα ……….. σε λένε Il Magnetismo. Tώρα που τα βλέπω από απόσταση καταλαβαίνω πώς ήμασταν πλασμένοι ο ένας με τον άλλο, παρότι από δυναστείες διαφορετικές δικό μας οικόσημο το ήλεκτρο, δικό σας ο μαγνήτης. Είχα νιώσει ότι σε αναστατώνω από την εποχή που ήμουν μόνο κεραυνός. Μού ’χε κάνει εντύπωση η άνεση με την οποία τράβαγες τα καρφιά, με γοήτευε όμως και το όνομά σου. ……….. Μαγνητισμός …….. με ρίζα ελληνική, όπως και το δικό μου, σε όλες τις γλώσσες του κόσμου. Die Elektricität…. Der Magnetismus, L’ Electricité ...... Le Magnétisme

Τι έλεγα; …………… Α ναι … Πρέπει λοιπόν να κατάγομαι από την ελληνική Ιωνία. Το κεχριμπάρι και η Μίλητος. Ο Θαλής ήταν, απ’ ό,τι λέγεται, ο πρώτος που στάθηκε με προσοχή μπροστά στο κεχριμπάρι και στη μαγική του ιδιότητα, το να τραβάει δηλαδή τη σκόνη και τα μικρά κομματάκια από άχυρο, φτάνει να τό ’χεις τρίψει με ύφασμα λίγο πριν. Θα μπορούσε να τραβάει και τα μικρά χαρτάκια, αυτά όμως δεν είχαν ακόμα ανακαλυφθεί. Και ξέρεις ότι το κεχριμπάρι οι Ίωνες το λέγαν ήλεκτρον, σε γλώσσα βέβαια ελληνική. Να λοιπόν το όνομά μου.

Οι Έλληνες ωστόσο με αγνόησαν. Με θεώρησαν σαν μια παραξενιά της φύσης και τίποτα περισσότερο. Αυτό δηλαδή που συνέβη και με σένα. Ο Αριστοτέλης δεν είχε ή δεν θέλησε να πει σχεδόν τίποτα για μας…Για σένα, όμως, ενδιαφέρθηκαν οι Κινέζοι, σίγουρα πιο πρακτικοί από τους Έλληνες, και σε έκαναν πυξίδα. Γιατί εσύ δεν ήταν μόνο ότι μπορούσες να τραβάς οτιδήποτε περιείχε σίδερο. Ήταν και το άλλο. Αν κάποιος σε κρέμαγε από ένα κομμάτι σπάγκο ή σε στήριζε, έτσι που να μην κάνουν τις γνωστές ζαβολιές οι τριβές και ή βαρύτητα, έδειχνες πάντα προς τον Βορρά και μάλιστα με πείσμα. Έγινες έτσι ο κινέζος μάγος του προσανατολισμού.

ΜΑΓΝΗΤΙΣΜΟΣ: - Κι αυτή ήταν η μοίρα μου….. να οδηγήσω χιλιάδες καράβια, αρχικά μόνο κινέζικα, αργότερα και ευρωπαϊκά, στα μακρινά τους ταξίδια. Μνήμες από θάλασσες με λιμάνια και αποχαιρετισμούς, με αρμύρα και Μαγγελάνους, με Φράνσις Ντρέηκ και πειρατές …………………. Κι εγώ να κοιτάζω στα μάτια τον πολικό αστέρα, έτσι που οι άνθρωποι να πιστεύουν ότι είναι αυτός που με εξουσιάζει και πως το μυστικό μου βρισκόταν στον ουρανό και να διδάσκουν στα μεσαιωνικά πανεπιστήμια με τη μορφή «αλήθειας» ότι η επιμονή μου να δείχνω τον Βορρά δεν ήταν παρά η υποταγή μου στη γοητεία που μου ασκούσε το παράξενο αυτό αστέρι, τελευταίο στην ουρά της μικρής ουράνιας αρκούδας. ……………

Και υποθέτω θα θυμάσαι πως η ιδέα ότι «υπεύθυνη για τη συμπεριφορά μου ήταν η ίδια η Γη», άργησε να κάνει την εμφάνισή της. Ήμασταν πια στα 1600 μετά Χριστόν όταν ο Γουίλιαμ Γκίλμπερτ, ερευνητής στην αυλή της βασίλισσας Ελισάβετ, έπεισε τους ανθρώπους ότι η προέλευση της δύναμης, που με έσπρωχνε να κοιτάζω με τον ένα πόλο μου τον Βορρά, δεν βρισκόταν στους ουρανούς, αλλά μέσα στον πλανήτη Γη. Για σκέψου…ολόκληρη η Γη ένας μαγνήτης. Η Γη ήταν κάτι ίδιο με μένα. Πολύ μου άρεσε η ιδέα αυτή. Αλλά το εργαστήρι του δόκτορα Γκίλμπερτ ήταν και ο τόπος που σε συνάντησα, 220 περίπου χρόνια προτού σε ερωτευτώ. Δεν ήσουν ακόμα παρά μόνο κάτι ανήλικο και απλώς κεχριμπαρένιο. Δεν ένιωθα να με «μαγνητίζεις».

ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΣ: - Μήπως κι εγώ; Σου έδωσα, θαρρείς, σημασία; Τη θυμάμαι πάντως τη συνάντησή μας. Γιατί ο δόκτωρ Γκίλμπερτ ήταν αυτός που ασχολήθηκε επιτέλους μαζί μου, αφού επί δύο χιλιάδες χρόνια κανείς για μένα δεν είχε ενδιαφερθεί. Ήταν αυτός που υποψιάστηκε πως δεν ήταν μόνο το κεχριμπάρι …………… ήταν και το γυαλί και το ρετσίνι και το θειάφι και όλα τα κρύσταλλα. Μπορούσαν να τραβήξουν τις στάχτες, τις τρίχες των μαλλιών αλλά και τα χαρτάκια που είχαν, εν τω μεταξύ, ανακαλυφθεί. Το υποψιάστηκε αλλά και το απέδειξε. Παρ' όλα αυτά, το αρχέτυπο της έλξης από απόσταση παρέμενες εσύ ………………… Εγώ δεν ήμουνα τίποτα παραπάνω από μια, αποκομμένη από τον πολιτισμό, παραξενιά της φύσης.

ΜΑΓΝΗΤΙΣΜΟΣ: - Κι ύστερα πάλι οι δρόμοι μας διαφορετικοί για διακόσια περίπου χρόνια. Εσύ είχες αρχίσει να κυκλοφορείς στα σαλόνια. Παράξενα πειράματα ηλεκτρισμού στα γαλλικά σαλόνια… Καλούσαν τον μάγο με την ηλεκτροστατική μηχανή να κάνει την επίδειξη… Εγώ στην αρμύρα του ωκεανού να δείχνω στους ναυτικούς το δρόμο κι εσύ με τους αριστοκράτες… Δρόμοι διαφορετικοί οπωσδήποτε… Σε έβλεπα πάντως να μεγαλώνεις και να ομορφαίνεις και σε χαιρόμουνα … Χωρίς όμως να με αναστατώνεις.

ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΣ: - Τι θα πει να μεγαλώνω; Μεγάλη ήμουνα πάντα. Η γνώση των ανθρώπων ήταν αυτό που είχε αρχίσει να ενηλικιώνεται… Ωστόσο αργά… πολύ αργά… Στους δύο αιώνες που ήρθαν μετά τον Γκίλμπερτ ελάχιστα πράγματα ανακάλυψαν για μένα…………. Η ευρωπαϊκή σκέψη κατάφερε επιτέλους πίσω από τη διαφορετικότητα των υλικών να διακρίνει – ή, αν θες, να επινοήσει – ότι υπάρχει κάτι, αόρατο αλλά ίδιο σε όλα τα αντικείμενα. Και αυτό το κάτι ίδιο που κάνει αισθητή την παρουσία του, είτε τρίβεις κεχριμπάρι είτε τρίβεις πορσελάνη είτε τρίβεις ένα κομμάτι γυαλί, το είπαν ηλεκτρικό φορτίο. Άκουσες τι σου είπα; ………. Το επινόησαν………… Ένα ακόμα τέκνο της ανθρώπινης αφαιρετικής σκέψης. Όταν μεγάλωσε, όταν δηλαδή ο Κουλόν κατάφερε να το μετρήσει, έγινε έννοια/μέγεθος, έγινε κάτι που δεν έχει ούτε βάρος ούτε χρώμα ούτε διαστάσεις, αλλά μπορούμε να το μετρήσουμε…

ΜΑΓΝΗΤΙΣΜΟΣ: - Λοιπόν, Ηλεκτρισμέ, είπες για τον Κουλόν και ξέρεις τι μου θύμισες ; …………… Στο εργαστήρι του δεν ήταν που είχαμε την επόμενη συνάντησή μας; Τό ’χεις ξεχάσει; Μάλιστα κοιταχτήκαμε όχι και τόσο αδιάφορα τουλάχιστον τότε. Παραμονές Γαλλικής Επανάστασης και ο Σαρλ Κουλόμ στο εργαστήριό του, σκυμμένος πάνω σε μαγνήτες και σε ραβδάκια από γυαλί… και οι δύο νόμοι του Κουλόμ, ο ένας για τον Ηλεκτρισμό, ο άλλος για τον Μαγνητισμό να μοιάζουν. Να μοιάζουν τόσο που να με βάζει σε σκέψεις. Να με κάνει να αναρωτιέμαι μήπως εγώ, ο Μαγνητισμός, με το μυθικό παρελθόν και την απέραντη φήμη, έχω κάτι κοινό με σένα, τον ασήμαντο ηλεκτρισμάκο…

ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΣ: - Ποτέ δεν υπήρξα ηλεκτρισμάκος. Κι εδώ κάνεις λάθος. Εξάλλου με είχες ήδη ερωτευτεί από τον δέκατο έβδομο αιώνα χωρίς να ξέρεις ότι ήμουνα εγώ. Η ανθρώπινη σκέψη δεν είχε μπορέσει να με διακρίνει μέσα στο αστροπελέκι… Για θυμήσου εκείνη τη νύχτα μέσα στην καταιγίδα… Εσύ πάνω στο σκάφος καθοδηγητής σε ταξίδι μακρινό προς τα νησιά Μπαρμπάντος κι εγώ να πέφτω πάνω στο καράβι με τη μορφή κεραυνού κι εσύ όχι απλώς να συγκινείσαι αλλά ν΄ αλλάζεις πολικότητα και να συγκλονίζεσαι… (ανεβάζει τη φωνή)

Αυτός κι αν ήταν έρωτας Μαγνητισμέ ………. κεραυνοβόλος…………………………….

ΜΑΓΝΗΤΙΣΜΟΣ: - Δεν έχεις άδικο. Ο κεραυνός πάντα με συγκινούσε. Η ανθρώπινη σκέψη ένιωθε, βέβαια, αμήχανη μπροστά σ’ αυτή μου τη συγκίνηση. Τη χρέωνε στα ανεξήγητα όπως κάνει σήμερα με το τρίγωνο των Βερμούδων και με το πείραμα της Φιλαδέλφειας… Θυμάμαι τον ιρλανδέζο καπετάνιο εκείνου του ταξιδιού… Όταν ξεμπαρκάραμε έστειλε από το Δουβλίνο επιστολή στη Βασιλική Ακαδημία Επιστημών , στους σοφούς του Λονδίνου¹. Ζητούσε κάποια εξήγηση. Γιατί άραγε ο κεραυνός συγκίνησε την πυξίδα του καραβιού;… Καμιά εξήγηση δεν πήρε ποτέ. Κανένας από τους σοφούς της εποχής δεν μπορούσε τίποτα να του εξηγήσει… Στα γεράματα, ξέμπαρκος πια, τό ’χε και το διηγιότανε, με αναμμένη πάντα την πίπα του, στα καπηλειά του Δουβλίνου. Αυτό που πάθαινα από τον κεραυνό θα παρέμενε στη μεγάλη λίστα των μυστηριωδών φαινομένων για εκατό ακόμα χρόνια.

ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΣ: - Mήπως και το άλλο στη Γαλλία, με τον έμπορο που φύλαγε στο σεντούκι τα μαχαιροπίρουνα; Κι εγώ να πέφτω σαν αστροπελέκι και τα μαχαιροπίρουνα να μαγνητίζονται. Κι ο Ρήγας ο Βελεστινλής να το περιγράφει στο βιβλίο του Φυσικής Απάνθισμα, για να το κάνει γνωστό στους Έλληνες που δεν είχαν ιδέα για όλα αυτά την εποχή εκείνη.

Εις την Φράντζαν έπεσεν κεραυνός εις ένα σπίτι

Και όντας εκεί ένα σεντούκι με μαχαίρια και πιρούνια

μερικά μεν ανέλυσαν, μερικά δε απόκτησαν

μίαν μαγνητικήν δύναμιν οπού εσήκωναν χοντρά καρφιά

ΜΑΓΝΗΤΙΣΜΟΣ: - Με ταξίδεψες πίσω, στο παρελθόν, με όλη αυτή την κουβέντα. Δεν μπορώ, λοιπόν, να σου κρύψω ότι ο κεραυνός με συγκλόνιζε. Μ’ έκανε να νιώθω ότι μέσα μου υπάρχει κάτι το ηλεκτρικό. Έκανε, όμως, τόσο σπάνια την εμφάνισή του. Ερεθιστικός, λαμπερός και πανίσχυρος. Ωστόσο αναρωτιόμουνα : «Εκείνος με αναστατώνει. Εγώ; Επιδρώ άραγε πάνω του;»…………… Τελικά, μέσα, στον κεραυνό ήσουν εσύ, ο υγρός και θηλυκός ηλεκτρισμάκος…

ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΣ: - Η ανθρώπινη σκέψη εξακολουθούσε, όμως, να μη διακρίνει τίποτα. Κι ας είχε δώσει στον εαυτό της το καινούριο όνομα επιστημονική… Και το χειρότερο ήταν αυτό που έκανε ο Φρανκλίνος ²κατά τα μέσα του αιώνα.

ΜΑΓΝΗΤΙΣΜΟΣ: - Ποιος, αυτός που αμόλησε τον χαρταετό για να αποδείξει ότι ο κεραυνός είναι ηλεκτρικό ρεύμα; Τι κακό έκανε; Θαρρώ πως του κρατάς κακία . . . . . Μήπως επειδή σε ξεσκέπασε; . . . . . . τότε που έδειξε ότι μέσα στον κεραυνό βρισκόσουν εσύ; Ή μήπως επειδή έφτιαξε το αλεξικέραυνο και κατάφερνε, όποτε ερχόσουν, σαν κεραυνός, να σε τιθασεύει;

ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΣ: - Μην είσαι βιαστικός. Γιατί μπορεί ο Φρανκλίνος να αποκάλυψε ότι ο κεραυνός δεν είναι κατάρα των θεών αλλά μία από τις πολλές μορφές μου, ο ίδιος όμως αρνήθηκε κατηγορηματικά ότι εγώ η ηλεκτρισμός θα μπορούσα να έχω οποιαδήποτε σχέση με σένα. . . . . Κι αν σκεφτείς ότι η γνώμη του είχε το βάρος μιας παγκόσμιας αυθεντίας, θα μπορέσεις να καταλάβεις γιατί ο δικός μας ο έρωτας, αν και κεραυνοβόλος, χρειάστηκε πενήντα ολόκληρα χρόνια για να φτάσει στην ολοκλήρωση. . . . . . Οι άνθρωποι συνήθως δεν αυθαδιάζουν στις αυθεντίες της εποχής τους. . . . Και μην ξεχνάς ότι η ανθρώπινη σκέψη ήταν αυτή που μας έφερε κοντά. . . . Χωρίς αυτήν δεν θα γινόταν τίποτα.

ΜΑΓΝΗΤΙΣΜΟΣ: -Έχεις δίκιο. Αν η σκέψη του Αλεσσάντρο Βόλτα δεν είχε βρει το μονοπάτι για να σκαρφαλώσει στην κατασκευή της πρώτης ηλεκτρικής στήλης, τα πράγματα θα ήταν πιο δύσκολα για μας τους δύο. . . . . . . . Η βολταϊκή στήλη μπορούσε να προσφέρει άφθονο ηλεκτρικό ρεύμα στους ευρωπαίους ερευνητές, ανοίγοντας έτσι απρόβλεπτους ορίζοντες στις πειραματικές αναζητήσεις τους. . . . . . . Είχε δίκιο ο Βόλτα να την καμαρώνει και να την επιδεικνύει από δω κι από κει. . . . . . . . . . . Ακόμα και στον μεγάλο Αυτοκράτορα . . . . . . . Τον Νοέμβριο του 1801, ύστερα από πρόσκληση του Ναπολέοντα, εκτελεί μπροστά του πειράματα με την εντυπωσιακή συσκευή του. Ο Αυτοκράτωρ παραγγέλνει μία μεγάλη μπαταρία με 600 στοιχεία και την προσφέρει στην Πολυτεχνική Σχολή. . . . . . . . . Είχαμε αφήσει πίσω τα χρόνια της αθωότητας και είχαμε μπει στην εποχή του ηλεκτρικού ρεύματος . . . . . . ]. Εσύ είχες αρχίσει να λάμπεις. Κι εγώ να νιώθω ότι στα μάτια των ανθρώπων, σε σχέση με σένα, είμαι ένα τίποτα, μα και ταυτόχρονα να αισθάνομαι πως υπάρχεις μέσα μου ολοζώντανος και πως δεν μπορώ να ζω χωρίς εσένα. . . . . Kαι τα βράδια μου τα εργένικα μέσα στη μαγνητική μοναξιά μου νά ’ρχεται εκείνο το ζεϊμπέκικο σήκω ψυχή μου δώσε ρεύμα, ρεύμα ηλεκτρικό. . . . . . . . βάλε στα όργανα φωτιά. . . . . . . να ‘ρχονται φωνές ηλεκτρικές να με αναστατώνουν. . . . .

(Σταματάει να μονολογεί. . . . . . Σηκώνεται όρθιος και πάει μόνος του πιο πέρα, ενώ έχει αρχίσει να ακούγεται το «σήκω ψυχή μου δώσε ρεύμα» από το Βρώμικο ψωμί του Διονύση Σαββόπουλου και κάποιος χορευτής κάνει την εμφάνισή του στη σκηνή κι αρχίζει να χορεύει το ζεϊμπέκικο. Ο Μαγνητισμός όρθιος και η Ηλεκτρισμός καθιστή τον παρακολουθούν. Για ενάμιση περίπου λεπτό. Στη συνέχεια η μουσική χαμηλώνει μέχρι που σβήνει, ο χορευτής αποσύρεται και ο Μαγνητισμός, με μία ξαφνική κίνηση, πλησιάζει την Ηλεκτρισμό, γονατίζει μπροστά της και … )

ΜΑΓΝΗΤΙΣΜΟΣ: Ηλεκτρισμέ, σ’ αγαπάω, μου ’ρχόταν να σου φωνάξω. . . . κι όχι το «σ’ αγαπώ» που μαζεύει σαν δασκάλα τα φωνήεντα να μην πολυφωνάζουν, αλλά ένα σ’ αγαπάω για ν’ ακούγεται το άω . . . . . . Και να μην τολμώ.

Είχα αρχίσει να πιστεύω ότι θα πέρναγα την υπόλοιπη ζωή μου οδηγώντας καράβια και μαζεύοντας καρφίτσες που θα πέφταν στο πάτωμα. Ήθελα πάρα πολύ να κάνω κάτι μαζί σου και η μοναδική μου ελπίδα βρισκόταν μέσα στη διαίσθηση των φιλοσόφων του ρομαντισμού³ … φωνές περιθωριακές που έρχονταν από τη Γερμανία και από τη Δανία και μιλούσαν για το ενιαίο που κρύβεται πίσω από τη διαφορετικότητα των πραγμάτων. . . Έπρεπε να διασχίσω την τελευταία εικοσαετία μου χωρίς εσένα.

(Μουσική και αργό κλείσιμο της αυλαίας. Μετά από λίγο η αυλαία ξανανοίγει. Ο Μαγνητισμός και η Ηλεκτρισμός έχουν αποσυρθεί. Στο κέντρο της σκηνής βρίσκεται ο «ιστορικός» με ένα μεγάλου μεγέθους βιβλίο ανοικτό μπροστά του κι εκείνος διαβάζει ενώ τον συνοδεύει μουσική υπόκρουση σε χαμηλή ένταση. Το soundtrack του Ζμπίγκνιφ Πράισνερ από την ταινία του Κισλόφσκι Η ΔΙΠΛΗ ΖΩΗ ΤΗΣ ΒΕΡΟΝΙΚΑ προσφέρεται. )

Ο ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ: Ο γάμος έγινε τελικά στην Κοπεγχάγη, καλοκαίρι του 1820, στο πανεπιστημιακό εργαστήριο. Ο Χανς Κρίστιαν Έρστεντ⁴ είχε πιστέψει πως είχαν δίκιο οι ρομαντικοί και όχι ο Φρανκλίνος. Έσκυψε πάνω από τη μαγνητική βελόνα και καθώς εκείνη κοίταζε όπως πάντα τον Βορρά πλησίασε το καλώδιο, κρατώντας το από τις δύο άκρες με τα δύο του χέρια, το τέντωσε ακριβώς από πάνω της, το ρευματοδότησε

Η ΕΝΤΑΣΗ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΑΝΕΒΑΙΝΕΙ

και αμέσως έγινε αυτό στο οποίο είχε πιστέψει.

Η βελόνα συγκλονίστηκε και στράφηκε αρκετές μοίρες. Τώρα πια δεν κοίταζε τον Βορρά.

Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΧΑΜΗΛΩΝΕΙ

Ο ηλεκτρισμός-ρεύμα, το εν κινήσει φορτίο του Θαλή, έδειχνε να επιδρά πάνω στον πανάρχαιο μαγνήτη. Η γαμήλια τελετή είχε αρχίσει. Θα κράταγε εκατό ολόκληρα χρόνια, αν σκεφτείς ότι ο μέγας ληξίαρχος Tζέημς Κλερκ Μάξουελ⁵ δεν είχε ακόμα γεννηθεί. Κουμπάρος βέβαια ο Έρστεντ αλλά πρωτοστατούσαν ο Μητροπολίτης Παρισίων Αντρέ Μαρί Αμπέρ⁶ και ο Αρχιεπίσκοπος Μεγάλης Βρετανίας Μάικλ Φαρανταίη. Στο δεξί ψαλτήρι ο Μπιό μαζί και ο Σαβάρ ενώ ο γέρο-Λαπλάς είχε αναλάβει αριστερός ψάλτης. Μια παράξενη τελετή που θα συνεχιζόταν μέχρις ότου η ανθρώπινη σκέψη πειστεί ότι και ο μαγνήτης επιδρά πάνω στο ρεύμα, μέχρις ότου ο βρετανός Αρχιεπίσκοπος⁷ θα αποκάλυπτε το μεγάλο μυστικό, ότι η κίνηση του μαγνήτη μπορεί να επάγει ηλεκτρικό ρεύμα σ’ ένα γειτονικό κύκλωμα, μυστικό που εξηλέκτρισε ολόκληρο τον πλανήτη, θα κράταγε μέχρις ότου μπορέσουν να διακρίνουν οι άνθρωποι αόρατα ηλεκτρικά ρεύματα μέσα σε όλους τους μαγνήτες, μέχρις ότου πειστεί επιτέλους η επιστημονική σκέψη ότι ο Ηλεκτρισμός και ο Μαγνητισμός είναι σάρκα μία. . . . . . Είναι Ηλεκτρομαγνητισμός

Η ΕΝΤΑΣΗ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΑΝΕΒΑΙΝΕΙ

ΑΥΛΑΙΑ

1. Yπάρχει σχετική επιστολή, χρονολογημένη στα 1676. Η επιστολή στάλθηκε από το Δουβλίνο στο επιστημονικό περιοδικό Philosophical Transactions, το οποίο εξέδιδε η Royal Society στο Λονδίνο.

2. Ο Benjamin Franklin υπήρξε μία από τις μεγαλύτερες πολιτικές προσωπικότητες της Αμερικής του 18^ου αιώνα και ταυτόχρονα ένας από τους σκαπανείς της επιστημονικής έρευνας πάνω στον Ηλεκτρισμό. Ήταν ο πρώτος άνθρωπος που πίστεψε αλλά και απέδειξε ότι ο κεραυνός είναι μία ηλεκτρική εκκένωση, ένα ηλεκτρικό ρεύμα, ανάμεσα στο σύννεφο και τη γη. Κοιτάζοντας κανείς τα πράγματα με το βλέμμα της σύγχρονης εποχής –και με δεδομένο ότι στα 1750 έχουν συσσωρευτεί πολλές μαρτυρίες πάνω στο ότι η πτώση του κεραυνού προκαλεί μαγνητικά φαινόμενα- εκτιμά ότι έπρεπε να γίνει το επόμενο βήμα για την ενοποίηση του Ηλεκτρισμού με τον Μαγνητισμό. Το «βήμα» ωστόσο δεν έγινε και θα μπορούσαμε, ίσως, να διακρίνουμε δύο από τους λόγους που ματαίωναν την πραγματοποίησή του. Ο πρώτος είναι η αδυναμία να πραγματοποιηθούν αξιόπιστες πειραματικές έρευνες, πριν από την ανακάλυψη (1800) της ηλεκτρικής στήλης. Ο δεύτερος είναι η ανυπαρξία ενός κατάλληλου φιλοσοφικού κλίματος. Δίπλα σε όλα αυτά βάραινε και η γνώμη του Franklin, o οποίος, ενώ στην αρχή είχε θεωρήσει βάσιμη την υποψία ότι το ηλεκτρικό ρεύμα του κεραυνού έπρεπε να δημιουργεί μαγνητισμό - και αυτό φαίνεται καθαρά σε επιστολή του, το 1751, προς τον P. Collinson -, αργότερα άλλαξε γνώμη και τελικά τοποθετήθηκε αρνητικά απέναντι στην ιδέα της ενοποίησης του Ηλεκτρισμού με τον Μαγνητισμό. Η αλλαγή της γνώμης φαίνεται στο βιβλίο Έργα του B. Franklin, σελίδα 277, στη γαλλική έκδοση.

3. Κατά την εποχή εκείνη ο γερμανικός στοχασμός βρίσκεται στον αστερισμό της Natur Philosophia. Η πνευματική αυτή κίνηση, ενταγμένη στο ευρύτερο κίνημα του ρομαντισμού, κατά τα χρόνια εκείνα- γύρω στο 1800 - κυριαρχεί στη Γερμανία και στις σκανδιναβικές χώρες. Βασικός εκπρόσωπός της ήταν ο Schelling, που με τη δύναμη της προσωπικότητάς του, από τα νεανικά του κιόλας χρόνια, είχε αποκτήσει υπερβολική επιρροή πάνω στη σκέψη των συγχρόνων του, Γερμανών κυρίως και Σκανδιναβών διότι οι Άγγλοι και οι Γάλλοι ήταν εντελώς αρνητικοί σε μία «ρομαντική» θεώρηση των πραγμάτων. Οι περισσότεροι όμως γερμανοί και σκανδιναβοί διανοητές της εποχής πίστευαν, σε βαθμό πεποίθησης, ότι όλα τα φαινόμενα που παρατηρούνται στη φύση αποτελούν ιδιαίτερες εκδηλώσεις ενός ενιαίου και μοναδικού τύπου «δύναμης». Η πίστη τους αυτή θα επηρεάσει, τελικά, την επιστήμη στο να δεχθεί ότι υπάρχει ένας δεσμός ανάμεσα στις ηλεκτρικές και στις μαγνητικές δυνάμεις . Η επιρροή βέβαια αυτή δεν ήταν άμεση, διότι η δραστηριότητα των «ρομαντικών», πλούσια σε λόγια και σε ιδέες, υστερούσε σε πειραματική έρευνα. Την εποχή μάλιστα που αυτοί καταγράφουν τον στοχασμό τους πάνω στα φυσικά φαινόμενα, οι εκπρόσωποι του αντίθετου ρεύματος, κυρίως Άγγλοι και Γάλλοι, κάνουν μετρήσεις και πειραματίζονταιεκείνοι είναι βασικά οι φυσικοί, ενώ οι Γερμανοί είναι κυρίως φιλόσοφοι.

4. Ο Hans Christian Oersted γεννήθηκε, έζησε και πέθανε στη Δανία. Η πορεία του έγινε μέσα από το μονοπάτι που είχε ανοίξει στο πειραματικό επίπεδο η ανακάλυψη της ηλεκτρικής στήλης και στο επίπεδο των ιδεών η Natur Philosophia. Ο ίδιος είχε μελετήσει όλα τα έργα του Schelling και είχε επηρεαστεί σοβαρά από τις ιδέες του. Το κρίσιμο πείραμα έγινε τον Ιούλιο του 1820 και θεωρείται ιστορικό γιατί ήταν αυτό που άνοιξε τον δρόμο για την ενοποίηση του Ηλεκτρισμού με τον Μαγνητισμό.

5. Ο James Clerk Maxwell, ο μεγαλύτερος ίσως θεωρητικός φυσικός του 19^ου αιώνα, ο άνθρωπος που συνέλαβε και υλοποίησε τη θεωρητική σύνθεση του Ηλεκτρομαγνητισμού, γεννήθηκε στο Εδιμβούργο το 1831, έντεκα δηλαδή χρόνια μετά το ιστορικό πείραμα.

6. Η ανακοίνωση του Oersted, με ημερομηνία 21 Ιουλίου 1820, έφτασε στο Παρίσι μία εβδομάδα αργότερα και ανέβασε κατακόρυφα το ενδιαφέρον των γάλλων φυσικών για τον Ηλεκτρομαγνητισμό. Από τη χρονιά εκείνη οι επιφανέστεροι φυσικοί της Γαλλίας - ο Arago, o Biot, o Laplace, o Ampère -, είτε μόνοι τους είτε σε συνεργασία μεταξύ τους, προχώρησαν σε παραπέρα πειραματικές έρευνες, αναζήτησαν τις εφαρμογές που υποσχόταν η καινούργια ανακάλυψη, ενώ συγχρόνως επεχείρησαν να δημιουργήσουν μία θεωρητική βάση για την καινούργια επιστήμη. Ανάμεσά τους ο André Marie Ampère, στην ηλικία τότε των 45 ετών, υπήρξε, κατά κάποιον τρόπο ο επικεφαλής. Αρκετά χρόνια αργότερα ο Μaxwell θα τον χαρακτηρίσει Νεύτωνα του Ηλεκτρομαγνητισμού.

7.Το 1831 ο Μichael Faraday ανακάλυψε το φαινόμενο Ηλεκτρομαγνητική επαγωγή.

Επιστροφή στην κεντρική σελίδα ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΚΟΙΤΑΖΕΙ ΣΤΑ ΜΑΤΙΑ ΤΗ ΦΥΣΙΚΗ