Πόσα φύλλα έχει ένα τριαντάφυλλο;

Πάντα αναρωτιόταν. Από παιδί είχε ανομολόγητα αποδεχθεί ότι τα πέταλα ήταν ΤΡΙΑΝΤΑ.

Δεν τα είχε μετρήσει ποτέ.

Το σαραντάφυλλο ήταν, την εποχή εκείνη, Τετράδιο Αριθμητικής, το πενηντάφυλλο το αγόραζε για Πρόχειρο και το ακόμα πιο μεγάλο, το εκατοντάφυλλο, ήταν Τετράδιο κι εκείνο αλλά το ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟ ήταν λουλούδι. Ίσως το πιο λουλούδι απόλα τα λουλούδια. Του άρεσε να τα μυρίζει, να τα κοιτάει όπως του άρεσε να κοιτάει και μια κοπέλα με το επώνυμο Τριανταφύλλου χωρίς να την έχει μυρίσει ποτέ. Είχε και αρκετά αγκάθια η κοπέλα που φώναζαν το «μην αγγίζετε» οπότε εκείνος είχε παραδεχτεί ότι το επώνυμο έμοιαζε με αυτό που ήταν , «της πήγαινε». Προσφερόταν για Όραση και ακόμα περισσότερο για Οσμή αλλά η Αφή απαιτούσε ιδιαίτερη προσοχή όπως όταν πας να κόψεις ένα τριαντάφυλλο κρυφά από τον κήπο του γείτονα κι είναι Απρίλιος και περασμένα μεσάνυχτα κι εσύ αντί να φροντίσεις να μη σε τρυπήσει το επιθετικό αγκάθι σκέφτεσαι αν είναι κοινωνικά επιτρεπτό το να κλέβεις.

Πόσα φύλλα έχει άραγε ένα τριαντάφυλλο; Η ερώτηση τον επισκέφτηκε πρόσφατα ήταν Απρίλιος και Παρασκευή κι εκείνος βρήκε την ευκαιρία με μια ανθοδέσμη που του χάρισαν στο Λύκειο Σπάτων. Ανάμεσα σε λευκά λίλιουμ η δέσμη είχε και τριαντάφυλλα, τέσσερα κόκκινα και δύο λευκά. Πήρε ένα κόκκινο και για πρώτη φορά στη ζωή του άρχισε να μετράει τα πέταλα προσεκτικά. Όταν έφθασε το τριάντα, είδε πως έχουν απομείνει αρκετά ακόμα, τα μέτρησε και τα βρήκε είκοσι. Έκανε το ίδιο με ένα άλλο κόκκινο και ξαναβρήκε ότι τα κόκκινα ΤΡΙΑΝΤΑφυλλα ήταν 50φυλλα. Δεν ήθελε να δεχτεί ότι ΟΛΑ τα τριαντάφυλλα έχουν πενήντα πέταλα και ζήτησε δυο τριαντάφυλλα από τον Κώστα τον γείτονα γνωστό μερακλή στο να καλλιεργεί τριανταφυλλιές. Εκείνος του έκοψε δύο σε χρώμα τριανταφυλλί και η μέτρηση έδειξε πως και τα δύο τριαντάφυλλα ήταν 30φυλλα.

Τότε ήταν που ήρθαν στη σκέψη του «επίσκεψη» τα ΕΚΑΤΟΦΥΛΛΑ τριαντάφυλλα του παρελθόντος χρόνου , η θύμηση ότι από αυτά βγαίνει το ΡΟΔΟΣΤΑΜΟ, ο στίχος του Νικηφόρου Βρεττάκου

Θυμάμαι την καρδιά σου που άνοιξε, κ' έρχονται στο μυαλό μου
κάτι εκατόφυλλα τριαντάφυλλα που μοιάζουνε
σαν ομιλία του απείρου προς τον άνθρωπο

αλλά και το

σε πότισα ΡΟΔΟΣΤΑΜΟ με πότισες φαρμάκι

του Νίκου Γκάτσου σε τραγούδι του Μίκη μιας άλλης εποχής.

Η βασίλισσα αγαπάει τα τριαντάφυλλα

κι εμείς τη Γκιουλ Μπαχάρ

Regina rosas amat ακούστηκε η φωνή του καθηγητή των Λατινικών του κάποτε και όλοι ή σχεδόν όλοι ήξεραν τι σημαίνει. ROSA, η λέξη η λατινική, για το πανάρχαιο ρόδο των Ελλήνων και των Λατίνων και όχι μόνον αυτών.

Γιατί αν ο Σοφοκλής στον Παράδεισο άκουγε για πατάτα και για ντομάτα δεν θα καταλάβαινε τίποτα, ενώ αν του έλεγε κάποιος για ένα λουλούδι με το όνομα ΡΟΔΟΝ θα ένιωθε οπωσδήποτε κάτι δεδομένου ότι στον Παράδεισο μάλλον δεν υπάρχουν τριανταφυλλιές. Και η Regina που τρελαίνεται με τα ρόδα είναι συνήθης περίπτωση ανθρώπου γιατί το ρόδο αγαπήθηκε και συνεχίζει να αγαπιέται από εκατομμύρια ανθρώπους και όχι μόνο από βασίλισσες .Εξάλλου το rosa το λατινικό έκανε και εξακολουθεί να κάνει μεγάλη καριέρα στα χείλη ανθρώπων, μέσα από παραλλαγές όπως το Роза σε γλώσσα ρωσική , το Rose των Άγγλων και το Rosen των Γερμανών, το Rosa των Ιταλών, των Ισπανόφωνων και των Πορτογάλων, το Rózsa των Ουγγαρέζων, ενώ ακούς να το λένε Ruusut οι Φιλανδοί, Rosor οι Σουηδοί, οι Ολλανδοί Rozen, οι Βούλγαροι Роза .

Οι Τούρκοι όμως αγνοούν τη λατινική ρίζα και το βασιλόπουλο των λουλουδιών το λένε εντελώς διαφορετικά, το λένε Γκιουλ Gül και η ΓΚΙΟΥΛ ΜΠΑΧΑΡ του Τσιτσάνη ήταν βέβαια ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟ ΤΗΣ ΑΝΟΙΞΗΣ χωρίς εκείνος να το ξέρει . Μόνο η προγιαγιά η Γλυκερία – γιαγιά της μάνας του – από τα Κιουπλιά της Προύσας ήξερε τούρκικα και το είχε μεταφράσει αλλά εκείνος, πιτσιρικάς τότε, το άκουσε και το είχε ξεχάσει.

Κάποια βραδιά μαγική μέσα στο Μισίρι την είδα ήταν ξωτική ομορφιά η ΓΚΙΟΥΛΜΠΑΧΑΡ η γλυκιά

. . αχ λουλούδι μου ΓΚΙΟΥΛΜΠΑΧΑΡ.

Πολλά χρόνια αργότερα έγραψε στο προσωπικό του ημερολόγιο ότι η πατρίδα στην οποία είχε μεγαλώσει ήταν ένα υβριδιακό «κάτι» που εμπεριείχε και τη Regina rosas amat – τα πρωινά στο Αρρένων με τον καθηγητή των λατινικών – αλλά και τη Γκιουλ Μπαχάρ τα απογεύματα σε ραδιόφωνα και σε βόλτες στου Φιλοπάππου. Εκκρεμές αιωρούμενο ανάμεσα στη Λατινική και στην Ανατολική κουλτούρα χωρίς να δείχνει κάποιου είδους προτίμηση

Ήταν κάποτε ΡΟΔΟ

Κάποτε ήταν τριαντάφυλλο ΡΟΔΟ, και το «κάποτε» θα πει Ευρωπαϊκός Μεσαίωνας . Έτσι το έλεγαν οι ελληνόφωνοι της Βαλκανικής. Είχαν ίσως προσέξει ότι υπάρχουν και ρόδα με πολύ περισσότερα πέταλα , ενώ τα περισσότερα ήταν με τριάντα περίπου και καθέν από αυτά πρέπει να το χαρακτήρισαν «τριαντάφυλλο» ΡΟΔΟ, το «ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟ» ήταν προσδιορισμός - ξεχώριζε το ρόδο από τα άλλα ρόδα εκείνα που δεν είχαν τριάντα πέταλα -

ένας επιθετικός προσδιορισμός που όταν μεγάλωσε έγινε ουσιαστικό, έγινε όνομα για το βασιλόπουλο των λουλουδιών, και η μεσαιωνική «τριαντάφυλλο» ανταγωνίστηκε, σε γλώσσα ελληνική, την πανάρχαια λέξη ΡΟΔΟ.

Η «ρόδο» αντιστάθηκε και συνεχίζει να αντιστέκεται θέλοντας να επιβιώσει. Και τα καταφέρνει μέσα σε δικά της γεννήματα, λέξεις όπως η ροδόσταμο, η ροδοπέταλα αλλά και στη γλώσσα των ποιητών

Βέβαια, παρά τις σοβαρές εστίες αντίστασης, η παρουσία της ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟ είναι πιο έντονη από εκείνη της Ρόδο. Είναι ίσως και η υγρότητα που βγάζει η συνύπαρξη του ρο με το διπλό λάμδα που της προσθέτει μουσικότητα, σε κάνει να ξεχνάς την καταγωγή της από το αριθμητικό τριάντα, δημιουργώντας αναπαραστάσεις διαφορετικές, επιβάλλει τον ήχο της στον θάμνο/μητέρα, τον οποίο οι Έλληνες θα τον λένε ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΑ, γεννάει – μέσα από τη σκέψη των Ελλήνων - τη λέξη/χρώμα ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙ για να θυμίσει ποιο είναι το «αρχέτυπο» χρώμα , μόνο που το ελληνικό τριανταφυλλί δύσκολα τα βγάζει πέρα με την εισβολή του γαλλικού ΡΟΖ

Rozova dolina Η Κοιλάδα των Ρόδων

Ροδοπέταλα Βουλγαρίας και απόσταξη

Στο κέντρο της Βουλγαρίας, βόρεια της Κομοτηνής, είναι η Κοιλάδα των Ρόδων, με τα εκατομμύρια τριαντάφυλλα. Το έδαφος, το κλίμα και η παράδοση συνεργάζονται και οδηγούν στο βουλγάρικο ροδέλαιο, περιζήτητο από τους αρωματοποιούς όλου του κόσμου.

Βγαίνει με ΑΠΟΣΤΑΞΗ από τα πέταλα των ρόδων.

Τα τριαντάφυλλα κόβονται ένα ένα με το χέρι και διατηρούνται προσεκτικά, μέχρι τon Μάιο που θα γίνει η ΑΠΟΣΤΑΞΗ των πετάλων.

Για την απόσταξη ενός λίτρου ροδέλαιου χρειάζονται πάνω από τρεις τόνοι ροδοπέταλα αλλά το βουλγαρικό ροδέλαιο κάνει θραύση στις παγκόσμιες αρωματοποιίες Παρά την χαμηλή παραγωγή, λόγω του καιρού, αυτή τη χρονιά η Βουλγαρία πούλησε δυο τόνους ροδέλαιου.

Η Κοιλάδα των Ρόδων παράγει μια από τις μεγαλύτερες ποσότητες ροδέλαιου στον κόσμο και κάθε Άνοιξη «εκεί», στην περιοχή του Καζανλάκ, οργανώνεται το Φεστιβάλ των Ρόδων

Στο μεταξύ στην περιοχή της Κοζάνης ολοένα και περισσότερο κερδίζουν έδαφος οι εναλλακτικές καλλιέργειες. Αρκετοί από τους Έλληνες αγρότες έχουν κάνει δυναμική στροφή προς στην καλλιέργεια των ρόδων με σκοπό να παράγουν ροδέλαιο που έχει μεγάλη ζήτηση στην αγορά και υψηλή εμπορική αξία

Αισθήσεις

Το «άνθος βασιλόπουλο» που εξακολουθούν να μας προσφέρουν οι διάφορες μητέρες- θάμνοι τριανταφυλλιές, είτε ως ρόδο είτε ως γκιουλ, είτε ως rose είτε ως τριαντάφυλλο αποδεικνύεται λουλούδι-ευλογία για τρεις τουλάχιστον από τις αισθήσεις μας. Πριν απόλα η ΟΣΦΡΗΣΗ . Επί χιλιάδες χρόνια τα ροδοπέταλα χρησιμοποιούνται ως καλλυντικό . Η μυρωδιά τους σε συνδυασμό με τον αισθησιασμό που αναδύουν, έχει αναζωογονήσει ένα σωρό ανθρώπους και τους έχει χαρίσει στιγμές χαλάρωσης. Αλλά και το ίδιο το λουλούδι, όταν το συναντάμε, το μυρίζουμε κλείνοντας καμιά φορά και τα μάτια κι ακόμα αφήνουμε την ΟΡΑΣΗ να λειτουργήσει , το κοιτάμε, γινόμαστε αυτόπτες μάρτυρες στα παιχνίδια των αόρατων φωτονίων με αυτό, απολαμβάνουμε το χρώμα του, το ζωγραφίζουμε, το τραβάμε φωτογραφία, λίγα πράγματα έχουν τόσο φωτογραφηθεί χωρίς να είναι άνθρωποι. Ενίοτε βέβαια διεκδικεί και η ΓΕΥΣΗ ένα δικό της ρόλο στο πάρτι των αισθήσεων . Στεγνώνουμε τα ροδοπέταλα τα βράζουμε και τα στραγγίζουμε, αλλάζουμε το νερό και τα ξαναβράζουμε και πάλι και πάλι μέχρι να φύγει η πικρίλα τους. Τα αφήνουμε πάλι να στραγγίσουν και τα ρίχνουμε σε κατσαρόλα με σιρόπι, το γλυκό κουταλιού έχει αρχίσει να ετοιμάζεται.

Γίνεται ΣΥΜΒΟΛΟ

Στο μεταξύ «εκείνο» διασχίζει και τα ενδότερα της ανθρώπινης αισθητηριακής αντίληψης για να γίνει ΣΥΜΒΟΛΟ, σημαίνον με ποικίλα σημαινόμενα, συνδέεται με εκατομμύρια ερωτικές ιστορίες όπου εκείνος της προσφέρει τριαντάφυλλα, με το λευκό να παραπέμπει σε αθωότητα και το κόκκινο σε ερωτικό πάθος, γίνεται έμβλημα και εμφύλιος Πόλεμος στην Αγγλία, ένας άγριος «Πόλεμος των Ρόδων», έτος 1455, θα κρατήσει πάνω από 30 χρόνια, με τη δυναστεία των Lancaster – με έμβλημα το κόκκινο τριαντάφυλλο – να συγκρούεται για τον θρόνο με τη δυναστεία των York – που έχει ως έμβλημα το λευκό τριαντάφυλλο

και στον εικοστό αιώνα συνδέεται με La Vie en Rose, τραγούδι με την Εντίθ Πιαφ, γίνεται θέατρο – Rose Tatoo, Τριαντάφυλλο στο Στήθος - του Τενεσι Γουίλιαμς, και δεν αφήνει καθόλου αδιάφορους τους ποιητές που το αξιοποιούν ως μεταφορά για να γράψουν για Τριανταφυλλιὲς ἐκρήξεις ἀπ᾿ τὴ πράξη τοῦ ἔρωτα , όπως κάνει ο Γιάννης Ρίτσος στο Σάρκινος λόγος.

Βέβαια ενώ στη χώρα της Ποίησης η Ρόδο και η Τριαντάφυλλο συγκατοικούν, όταν το λουλούδι γίνεται ΣΥΜΒΟΛΟ η Τριαντάφυλλο παραμερίζει και αφήνει χώρο στην Ρόδο

Ρόδο της μοίρας γύρευες να βρεις να μας πληγώσεις

Μα έσκυβες σαν το μυστικό που πάει να λυτρωθεί
Και ήταν ωραίο το πρόσταγμα που δέχτηκες να δώσεις

Κι ήταν το χαμογέλιο σου σαν έτοιμο σπαθί

γράφει ο Γιώργος Σεφέρης στο Ερωτικός Λόγος

οξειδώθηκα μες στη νοτιά των ανθρώπων

μακρινή μητέρα ρόδο μου αμάραντο

λέει ο Ελύτης στο Άξιον Εστί

αλλά και εκείνο το Il nome della rosa του Umberto Ecco, όταν θέλησαν να το αποδώσουν στα ελληνικά το είπαν « Όνομα του ΡΟΔΟΥ» .

Ανδρέας Ιωάννου Κασσέτας

Άνοιξη του 2008