Ανδρέας Ιωάννου Κασσέτας

( Οι ψαράδες της Βιστωνίδας και το χταπόδι που μας πρόσφερε ο Κώστας ήταν η αφορμή )

Μνήμες σε φόντο γαλάζιο σπανιότερα βυθού, συνήθως επιφάνειας με πλάσματα παράξενα, κολυμβητές που δεν βγάζουν ήχο, κάτοικους της Βιόσφαιρας πολύ παλαιότερους από εκείνον, αλλά πάνω απόλα αναπαραστάσεις απόλαυσης σε πρώτο ρόλο η γεύση με κρασί λευκό και σταγόνες από λεμόνι, πλάσματα του νερού μαζί και κάποιοι αμφίβιοι, με ονόματα και στα τρία γένη. Ο σολομός, ο μπακαλιάρος, ο ξιφίας,

ο αχινός και ο κέφαλος , η αθερίνα, η συναγρίδα, η γόπα, η κουτσομούρα και η πέστροφα, το φαγκρί, το μελανούρι, το καβούρι, το λυθρίνι και το μαγιάτικο. Άνθρωποι φίλοι με βάρκα ή χωρίς βάρκα, ορισμένοι υπομονετικοί με πετονιά, αγκίστρι και δόλωμα, κάποιοι με παραγάδι, κάποιοι άλλοι κυνηγοί με ψαροντούφεκο. Αλέκος Ζαγοραίος, Κώστας Γεωργακόπόυλος, Γιάννης Καράλης, Νεόφυτος Τσαγκάρης, Δημήτρης Γρίβας, Γιώργος Τσαΐνης, Σάκης Παντελής, οι αλιείς του δικού του Σύμπαντος με ορισμένους να προσφέρουν το χταπόδι που έπιασαν ή να σε καλούν στο σπίτι για τσιπούρες και σαργούς με την ψησταριά να έχει παίξει το ρόλο της.

Οι δικές του αναπαραστάσεις περιέχουν πριν απόλα λέξεις που πρωτάκουσε, τότε που ο παππούς είπε την ανεξήγητη φράση «έβγαλε λαβράκι» κι εκείνος οκτώ χρονών δεν ήξερε ακόμα ούτε τι είναι λαβράκι ούτε ότι ο παππούς μίλαγε μεταφορικά, τότε που άκουσε στο ραδιόφωνο για τον σπάρος εραστή της καβουρίνας να την πηγαίνει τσάρκα στη Ραφήνα και τα καβουράκια «όλο να κλαίνε», Βασίλης Τσιτσάνης και Μαρίκα Νίνου και ήχος λαϊκός, τότε όμως που άκουσε ότι «γλίστρησε σα χέλι» κατάλαβε την παρομοίωση χάρη στο «σα», ενώ δεν την κατάλαβε όταν στα αυτιά του έφθασε το «αυτό το κορίτσι είναι μελανούρι» και συνέχισε να μεγαλώνει με παροιμίες και μεταφορές «τι είναι ο κάβουρας τι είναι το ζουμί του», «οπλισμένος σαν αστακός», «κόλλησε σα στρείδι» «αυτός εκεί είναι μεγάλη σουπιά», «κάθε ψάρι στον καιρό του κι ο κολιός τον Αύγουστο» «τον χτύπησε κάτω σα χταπόδι» «εδώ σε θέλω κάβουρα να περπατάς στα κάρβουνα» «πέρκα είμαι πιάνομαι, χάνος είμαι χάνομαι, γύλος είμαι σε γελώ και το δόλωμα χαλώ», « το ψάρι βρωμάει απ’ το κεφάλι» γλώσσα ελληνική μπολιασμένη με τις ψαράδικες εμπειρίες των προγόνων που ζούσαν κοντά στο πέλαγος, αλλά και γλώσσα ποιητική με τον Νίκο Καββαδία να γράφει εκείνα το

Χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία Παίξε στον άνεμο τη γλώσσα σου και πέρνα.
Αλλού σε λέγανε Γιουδήθ εδώ Μαρία Το φίδι σκίζεται στο βράχο με τη σμέρνα.

Το Σύμπαν των πλασμάτων του νερού έχει στην είσοδο τη μεσαιωνική λέξη ΨΑΡΙ αλλά και την παλαιότερη «ιχθύς». Εκείνη επεβίωσε στον ουρανό ως ζωδιακός αστερισμό αλλά και στο ιχθυοτροφείο και στην ιχθυοκαλλιέργεια και στην ιχθυόσκαλα, ενώ η «ψάρι» έδωσε τους ψαράδες, την ψαροπούλα, την ψαροταβέρνα και το σύγχρονο ρήμα «ψάρωσε». Τα κινούμενα σιωπηλά πλάσματα του νερού δεν είναι βέβαια μόνο ψάρια και η γλώσσα χρειάστηκε να γεννήσει και τον όρο «θαλασσινά» για να μπορέσει να συμπεριλάβει τα στρείδια, τα μύδια, τα καβούρια, τις καραβίδες, τις αχιβάδες και τα συναφή. Κι ενώ τα πλάσματα του νερού, είτε του ποταμού είτε της λίμνης είτε της θάλασσας, - είναι ένα σωρό – η βιοποικιλότητα σε μια από τις πολύ καλές της εκφάνσεις της - εκείνος είναι ζήτημα αν μπορεί να αναγνωρίσει μερικές δεκάδες από αυτά. Τα πρώτα από εκείνα που έμαθε να ξεχωρίζει ήταν το καβούρι, το χταπόδι κι αυτό ήταν εύκολο. Ένα καβούρι δεν μοιάζει με κανένα από τα υπόλοιπα πλάσματα, αλλά και με το υποθαλάσσιο τέρας με τα πλοκάμια, οκτώ τον αριθμό, συμβαίνει ίδιο. Στα δικά του μάτια και τα δύο ήταν τέρατα . Μπορούσε επίσης να διακρίνει δύο ακόμα τερατόμορφα, το καλαμαράκι και τη γαρίδα αλλά αυτά μόνο αν τα εύρισκε στο πιάτο καλοψημένα ή τηγανητά . Με τα ψάρια τα πράγματα ήταν περισσότερο ασαφή, τα πιο πολλά έμοιαζαν έτσι μέχρι να γίνει εκείνος δώδεκα χρονών μόνο το μπαρμπούνι και η μαρίδα είχαν ενταχθεί στα αναγνωρίσιμα, ενώ ο γαύρος για εκείνον ήταν ήδη ξακουστός αλλά όχι αναγνωρίσιμος μαζί με τη λάθος ιδέα ότι «το ψάρι έχει σχέση με την ομάδα Ολυμπιακός», για να ακολουθήσουν κομμάτια από μπακαλιάρο και από γαλέο σε μέρες Ευαγγελισμού σε πιάτο με τη σκορδαλιά στον ρόλο συνοδού γεύσης. Το μόνο που έκανε ήταν να διατυπώνει αθώα ερωτήματα. « Ο γαλέος που τρώμε ήταν μεγάλο ψάρι; Όσο ζούσε ήταν άγριος, κάτι σαν καρχαρίας;».

« Ο μπακαλιάρος ήταν ένα ψαράκι μικρό ;» έκανε την ερώτηση τότε που πρόσεξε το όνομα της ταβέρνας «Τα μπακαλιαράκια» στην Πλάκα, στις παρυφές δηλαδή της πατρίδας του. Όπως και το άλλο, τότε που γνώρισε το ψάρι, για το δικό του γούστο το πολύ πιο νόστιμο από τα υπόλοιπα «Πόσα χρόνια ζει ένας σαργός εάν προλάβει να γεράσει χωρίς να συναντηθεί με αγκίστρι ή με ψαροντούφεκο ;» κι ακόμα

« ποια είναι η μέση πυκνότητα ενός πετρόψαρου;» «Ποιο ψάρι ψαρεύεται περισσότερο στις θάλασσες της δικής μας πατρίδας;», «Ποιοι βγάζουν περισσότερα ψάρια από τα ποτάμια τις λίμνες και τις θάλασσες;

Οι Κινέζοι ; Οι Φιλιπινεζοι; Οι Νορβηγοί;»

Η προσωπική του γνωριμία με μερικά ακόμα πλάσματα από το συγκεκριμένο βασίλειο ήταν μια αργή διαδρομή παράλληλη με τη δική του ωρίμανση, καθώς έβρισκε μπροστά του πλάσματα άλλοτε ζωντανά άλλοτε τηγανητά ή ψημένα, και καθένα με διαφορετικό όνομα. Τσιπούρα, Φαγκρί, Σφυρίδα, Καλκάνι, Μουρμούρα, Κολιός, Σάλπα, Πέστροφα, γνωριμίες με δρομολόγιο το οποίο συνεχίζεται.

250 περίπου χρόνια νωρίτερα ο μεθοδικός εκείνος Σουηδός έδωσε όνομα σε γλώσσα παγκόσμια με δομή λατινική σε ένα σωρό πλάσματα της Βιόσφαιρας, σε θάμνους, σε λουλούδια , σε πτηνά, σε τετράποδα, ανάμεσά τους και σε εκατοντάδες ψάρια.

Και το μπαρμπούνι που οι ελληνόφωνοι, επηρεασμένοι από το barbone των Βενετσιάνων το λέγαν μπαρμπούνι, εκείνος το βάφτισε Mullus surmuletus , την παλαμίδα, όπως την έλεγαν οι ελληνόφωνοι, επηρεασμένοι από το Palamut των τουρκόφωνων, εκείνος την ονόμασε Sarda sarda, τον μπακαλιάρο όπως τον έλεγαν οι ελληνόφωνοι υπό την επίδραση του bacalao των ισπανόφωνων, εκείνος τον βάφτισε Melanogrammus aeglefinus ενώ το μελανούρι, όπως το λέγαν οι ελληνόφωνοι, έχοντας ελαφρά αλλοιώσει το αρχαιοελληνικό «μελάνουρος», αυτός το ονόμασε Oblada melanura.

«Εκείνος» λεγόταν Karl von Linnaeus και οι πανάρχαιοι κάτοικοι των ποταμών της λιμνών και της θάλασσας ήταν είναι ένα σωρό.

Κι ήταν καλοκαίρι, σούρουπο και Σαρωνικός, όταν «εκείνος» καθόλου νεαρός πλέον σκέφτηκε να κοιτάξει στα μάτια το χάος των πλασμάτων του νερού και να προτείνει δομές ώστε να δημιουργήσει θύλακες τάξης «δικής του επιλογής» για τα ψάρια και τα «θαλασσινά».

Αναρωτήθηκε για τα κριτήρια κάθε πρότασης. Ίσως η μάζα του κάθε πλάσματος. Αλλά ποια μάζα ; Κάθε πλάσμα γεννιέται σχετικά μικρό και μεγαλώνει. Όταν το ψαρεύουμε μπορεί να βρίσκεται σε παιδική, σε νεανική ή και σε ώριμη ηλικία διαφορετικό σε κάθε περίπτωση ως προς το μέγεθος. Ένα κριτήριο θα μπορούσε να είναι η ΜΑΖΑ του σε ηλικία που δεν μεγαλώνει πια. Με αυτό το κριτήριο προηγούνται τα μικρά.

η αθερίνα η μαρίδα η καλογριά η σαλιάρα

ο γύλος η σαρδέλα ο κοκοβιός ο γαύρος

για να ακολουθήσουν τα αμέσως μεγαλύτερα

η αντσούγια η γόπα η κουτσομούρα ο σπάρος

η μένουλα η πέρκα η χειλού ο κολιός

το μπαρμπούνι η σάλπα ο χάνος ο σκάρος

το καπόνι το μελανούρι ο σαργός η ρέγκα

η μουρμούρα το λυθρίνι η γλώσσα η σκορπίνα

η δράκαινα το σκαθάρι το σκουμπρί η τσιπούρα

τα ακόμα πιο μεγάλα

ο μπαλάς ο κέφαλος το σαυρίδι η ζαργάνα

το φαγκρί η παλαμίδα το χέλι η λίτσα

το καλκάνι το μαγιάτικο το γοφάρι το λαβράκι

ο κυνηγός η πέστροφα η συναγρίδα

και τα πολύ μεγάλα

η σφυρίδα ο κυπρίνος ο βλάχος ο μπακαλιάρος

η στήρα το μουγγρί ο ροφός ο σολομός

ο λούτσος ο γαλέος η πεσκανδρίτσα η σμέρνα

ο τόνος το σαλάχι ο ξιφίας

στα ελληνικά	στα αγγλικά	σε γλώσσα βιολογίας	μέγεθος
αθερίνα	Sandsmelt	Atherina hepsetus	μήκος 8 cm έως 15 cm
αντσούγια	Anchovie	Engraulidae anchoa	έως 23 cm
βλάχος	Wreckfish	Polyprion americanus	φθάνει τα 150 cm και τα 50 kg
γαλέος	Smooth-hound tope	Galeorhinus galeus	μέγιστο 200 cm και 45 kg
γαύρος	European anchovy	Engraulis encrasicolus	έως 20 cm
γλώσσα	sole fish	Solea Solea	30 cm ως 50 cm, 50g ως 300g
γόπα	Bogue	Boops Boops	20 cm ως 25 cm 100 ως 400 g
γοφάρι	Bluefish	Pomatomus Saltatrix	έως 100 cm και 7 kg
γύλος	Ornate wrasse	Thalassoma pavo	έως 17 cm
δράκαινα	Greater weever	Trachinus draco	έως 53 cm 1800g
ζαργάνα	garfish	Belone Belone	40 cm ως 80 cm 20g ως 600g
καλκάνι	Flounder	Pleuronectes platessa	30 cm ως 100 cm και 7 kg
καλογριά	Damselfish	Chromis chromis	μήκος έως 12 cm
καπόνι	Streaked gurnard	Chelidonichthys lastoviza	έως 40 cm
κέφαλος	Mullet	Mugil cefalus	10 cm έως 70 cm 15 g έως 5 kg
κοκοβιός	Black goby	Obius niger	έως 17 cm
κολιός	Chub Mackerel	Scomber Japonicus	20 cm ως 35 cm
κουτσομούρα	Red Mullet	Mullus Barbatus Barbatus	έως 25 cm
κυνηγός	Dolphinfish	Coryphaena Hippurus	40cm ως 100 cm,  500g ως 7kg
κυπρίνος	Carp	Cyprinus carpio	έως 120 cm 40 kg
λαβράκι	Bass fish	Dicentrarchus labrax	25cm ως 100 cm ,  300g ως 7kg
λίτσα	Leerfish	Lichia Amia	15cm ως 100cm,   50g ως 6kg
λούτσος	European Barracuda	Spyraena Sphyraena	από 50 cm έως 200 cm
λυθρίνι	Pandora	Pagellus eryrthrinus	έως 30 cm, σπάνια 50 cm
μαγιάτικο	Yellowtail amberjack	Seriola dumerili	έως 100 cm
μαρίδα	Picarel	Spicara smaris	μήκος 8 cm έως 20 cm
μελανούρι	Saddled seabream	Oblada melanura	10 cm ως 45cm,  60g ως 1000g.
μένουλα	blotched picarel	Spicara Maena	8 cm ως 30 cm από 5g ως 300 g
μουγγρί	Conger	Conger conger	30cm ως 150cm 30g ως 3 kg
μουρμούρα	Stripped seabream	Lithognathus Mormyrus	10 cm ως 45cm, 60gr ως 1000g.
μπακαλιάρος	Cod, haddock	Gadus morhua	5 kg έως 12 kg σπάνια 100 kg
μπαλάς	Large-eye dentex	Dentex macrophthalmus	έως 65 cm
μπαρμπούνι	Red mullet	Mullus surmuletus	έως 35 cm 1000g
ξιφίας	Swordfish	Xiphias gladius	έως 450 cm και 650 kg
παλαμίδα	Bonito	Sarda sarda	έως 90 cm και 11 kg
πέρκα	Perch	Perca fluviatilis	10 cm ως 30cm,  60g ως 600g
πεσκανδρίτσα	Monkfish	Lophius Piscatorius	έως 200 cm σπάνια 57 kg
πέστροφα	Trout	Salmo obtusirostris	25cm ως 100 cm
ρέγκα	herring	Clupea harengus	έως 45 cm 600 g
ροφός	Dusky grouper	Epinephelus marginatus	έως 150 cm και 25 kg
σαλάχι	Ray	Aetobatus narinari	έως 330 cm και 230 kg
σαλιάρα	Tentacled blenny	Parablennius tentacularis	έως 15 cm
σάλπα	Salema	Sarpa salpa	έως 35 cm
σαργός	White bream	Diplodus Sargus	10 cm έως 45 cm έως 1800 g
σαρδέλα	Sardine	Sprattus sprattus	έως 17 cm
σαυρίδι	Horse mackerel	Trachurus trachurus	έως 70 cm
σκαθάρι	Black Seabream	Spondyliosoma Cantharus	έως 60 cm 1200g
σκάρος	Parrotfish	Sparisoma cretense	10 cm ως 40cm,  60 g ως 400g
σκορπίνα	Slender Rockfish	Scorpaena Elongata	έως 50 cm
σκουμπρί	Atlantic mackerel	Scomber scombrus	έως 60 cm 3400 g 17 χρόνια
σμέρνα	Moray eel	Muraena helena	30cm έως 250cm  100g έως 3 kg
σολομός	Salmon, Chinook	Oncorhynchus tshawytscha	έως 150 cm και 60 kg
σπάρος	Annular Seabream	Diplodus Annularis	έως 25 cm
στήρα	Goldblotch Grouper	Epinephelus Costae	έως 140 cm
συναγρίδα	Dentex	Dentex Dentex	έως 100 cm και 14 kg
σφυρίδα	White Grooper	Epinephelus aeneus	έως 120 cm και 25 kg
τόνος	Tuna fish	Thunnus obesus	30cm ως 250 cm 210 kg
τσιπούρα	Gilthead sea bream	Sparus auratus	15 cm ως 60cm,  200g ως 2kg
φαγκρί	Bream	Pagrus Pagrus	έως 90 cm και 8 kg
χάνος	Comber	Serranus cabrilla	10 cm ως 40cm, 50 g ως 300g
χειλού	Axillary Wrasse	Symphodus ocellatus	έως 30 cm μάζα έως και 1000 g
χέλι	Common Eel	Anguilla Anguilla	έως 100 cm και 5 kg