Sport Science

Η Εκπαίδευση των Ενηλίκων

Η αξία της Δια Βίου Μάθησης στις ημέρες μας θα πρέπει να θεωρείται αυταπόδεικτη και αναγκαία. Είναι εξάλλου πρόσφατο το σχέδιο νόμου για την «Ανάπτυξη της Δια Βίου Μάθησης» με το τίτλο «Γηράσκω αεί Διδασκόμενος», που έχει ως σκοπό να καθορίσει τα Θεσμικά, Διοικητικά και Οικονομικά «εργαλεία» που συντελούν στην ανάπτυξη της.

Ανατρέχοντας λοιπόν στην εισαγωγή της σύνοψης των αρχών του σχεδίου νόμου για τη δια βίου μάθηση, απαντούμε τα εξής:

«Η διά βίου μάθηση περιλαμβάνει κάθε είδους μαθησιακή δραστηριότητα στη

διάρκεια της ζωής του ανθρώπου, που αποσκοπεί στην απόκτηση ή στη βελτίωση

γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων, που χρησιμεύουν στη διαμόρφωση μιας

ολοκληρωμένης προσωπικότητας, στην άμβλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων και

στην κοινωνική συνοχή, στην κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη, στην ενεργό

συμμετοχή στα κοινά και στην επαγγελματική ένταξη και εξέλιξη.

Η δια βίου μάθηση θεμελιώνεται στην προσχολική αγωγή και δε σταματά με το

πέρας της αρχικής εκπαίδευσης και την ενηλικίωση του ατόμου αλλά είναι μια

διαρκής και ενεργητική διαδικασία που λαμβάνει χώρα σε όλες τις φάσεις της ζωής

ενός ανθρώπου και συνοδεύει κάθε έκφανση της ζωής ενός ενεργού πολίτη.

Μαθησιακές διαδικασίες συντελούνται τόσο στα πλαίσια του επίσημου

εκπαιδευτικού συστήματος (τυπική εκπαίδευση) όσο και σε μια ποικιλία

εξωσχολικών μη τυπικών και άτυπων μορφών μάθησης.»

Σύμφωνα με τα παραπάνω αλλά και όλα όσα περιγράφονται στις διατάξεις για τη «Δια Βίου Μάθηση», τέθηκε πια ουσιαστικά και υπό τον άμεσο έλεγχο του κράτους η συνεχής και οργανωμένη δυνατότητα για προσέγγιση στην εκπαίδευση και μετά το πέρας τόσο της Βασικής εννιάχρονης, όσο και όλων όσων δεν είχαν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν ούτε τη βασική. Επίσης, η οργάνωση όλων των διαθέσιμων βαθμίδων και προσεγγίσεων της εκπαίδευσης των ενηλίκων τέθηκε σε νέα βάση με την ανακατανομή των  υποστηρικτικών υπηρεσιών αλλά και την λεπτομερή οργάνωση των διαθέσιμων πόρων. Φαίνεται λοιπόν ότι σε επίπεδο σχεδιασμού αλλά και φιλοσοφίας κύριος στόχος της Εκπαιδευτικής πολιτικής του Υπουργείου Παιδείας είναι η άμεση, συνεχής και ουσιαστική παροχή γνώσεων για όλες τις ηλικίες ανεξάρτητα από το υπάρχον επίπεδο γνώσεων. Μόνη απαραίτητη προϋπόθεση είναι η ανάγκη των ενηλίκων να προσεγγίσουν τη γνώση χωρίς ταμπού και εσωστρέφεια και με διάθεση για μάθηση.

Αν θα θέλαμε να καταγράψουμε τις διαθέσιμες υποστηρικτικές υπηρεσίες της εκπαίδευσης Ενηλίκων θα πρέπει οπωσδήποτε να αναφερθούμε στα

• Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας (ΣΔΕ)
• Κέντρα Εκπαίδευσης Ενηλίκων (ΚΕΕ)
• Εκπαίδευση Ενηλίκων στην απόκτηση βασικών δεξιοτήτων στις νέες τεχνολογίες
• Εκπαίδευση μεταναστών στην Ελληνική γλώσσα
• Ινστιτούτα Δια Βίου Εκπαίδευσης
• Προγράμματα δια βίου εκπαίδευσης από Λοιπούς Φορείς παροχής Δια Βίου Εκπαίδευσης
• Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο
• Πιστωτικές Μονάδες
• Σχολές γονέων και τοπικής κοινωνίας
• Εξ αποστάσεως εκπαίδευση

όπου σύμφωνα με το Υπουργείο Δια Βίου Μάθησης είναι έργα που χρηματοδοτούνται ή πρόκειται να χρηματοδοτηθούν.

Η διαβάθμιση και διάρθρωση των παραπάνω υπηρεσιών φαίνεται ότι θέλει να καλύψει γνωστικά τόσο στο επίπεδο της βάσης της εκπαίδευσης (Σ.Δ.Ε.) και με κορύφωση τη Τριτοβάθμια (Ε.Α.Π), όσο και εξειδικευμένα με τη μορφή παροχής ειδικών θεματικών περιοχών και επιμορφώσεων (Κ.Ε.Ε.) κλπ Συνεπώς, μπορούμε να μιλάμε για προσπάθεια παροχής συνθηκών γνώσης  σε κάθε διαθέσιμο επίπεδο.

Στη βάση του σχεδιασμού της Δια Βίου Μάθησης μέσα από την Εκπαίδευση των Ενηλίκων βρίσκονται τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας (Σ.Δ.Ε.). Τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας (ΣΔΕ) αποτελούν πλέον στις μέρες μας έναν σημαντικό θεσμό στο χώρο της Εκπαίδευσης Ενηλίκων, συνιστώντας, όχι απλώς μια καινοτομία, αλλά μια βαθιά μεταρρυθμιστική παρέμβαση στο ανελαστικό ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα [1]. Μερικές από τις καινοτομίες που παρουσιάζουν είναι η υλοποίηση εύκαμπτων μοντέλων διδασκαλίας, που επιτρέπουν την απόκτηση βασικών δεξιοτήτων, το διαφορετικό πρόγραμμα σπουδών και η διαφορετική διδακτική μεθοδολογία, όπως η διδασκαλία με την εφαρμογή της μεθόδου project [2]. Τα Σ.Δ.Ε. θεσμοθετήθηκαν με νόμο το 1997 ( άρθρο 5. 2525/97), στο πλαίσιο που έχουν προδιαγράψει οι διακηρυγμένες αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης [3]. Δικαίωμα εγγραφής έχουν οι πολίτες από 18 ετών και άνω που δεν έχουν ολοκληρώσει την υποχρεωτική εκπαίδευση και ειδικότερα τη κατώτερη βαθμίδα της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Η συνολική διάρκεια του προγράμματος είναι 2 εκπαιδευτικά έτη. Μετά την επιτυχή αποφοίτηση παρέχεται  στους εκπαιδευόμενους τίτλος ισότιμος του απολυτηρίου Γυμνασίου.

Τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας είναι δηλαδή ένας θεσμός που καλείται να καλύψει ένα σημαντικό κενό στην εκπαίδευση. Η φοίτηση στα σχολεία αυτά, πέρα από την κατάκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων, οδηγούν τους συμμετέχοντες στην απόκτηση τίτλου σπουδών ισότιμου με το απολυτήριο του Γυμνασίου. Όπως καταλαβαίνει κανείς, οι εκπαιδευόμενοι στην πλειοψηφία τους είναι μέλη των πιο ευαίσθητων κοινωνικών ομάδων (άνεργοι, φυλακισμένοι, γυναίκες, αρχηγοί μονογονεϊκών οικογενειών, ρομά, μουσουλμάνοι, μετανάστες κ.ά.) [4]. Λαμβάνοντας υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, καθώς επίσης και την ηλικία των εκπαιδευομένων, τα ΣΔΕ υιοθετούν διδακτικές μεθόδους με στόχο να οδηγήσουν τους εκπαιδευόμενους στην άμεση και ενεργό εμπλοκή τους στη διαδικασία της μάθησης. Ως η πλέον ενδεδειγμένη μέθοδος θεωρείται η βιωματική, η οποία ενθαρρύνει την ενεργητική συμμετοχή των εκπαιδευομένων και για την επίτευξή της υιοθετούνται τεχνικές και μέθοδοι όπως η εργασία σε ομάδες, τα σχέδια δράσης (project) κ.ά.

Η Φυσική Αγωγή στα πλαίσια της Σχολικής Εκπαίδευσης

Η φιλοσοφία του μαθήματος της Φυσικής Αγωγής στη σχολική εκπαίδευση διαφέρει από αυτή του καθαρά αγωνιστικού αθλητισμού. Σκοπός της σύμφωνα με τις οδηγίες του Υπουργείου είναι η συμμετοχή όλων των μαθητών και η παροχή ίσων ευκαιριών (5).  Οι ίδιες αρχές άλλωστε περιγράφονται στα αντίστοιχα ΦΕΚ¹ του Υπουργείου Παιδείας ότι « Η παροχή ίσων ευκαιριών και δυνατοτήτων μάθησης για όλους τους μαθητές αποτελεί βασική αρχή της δημοκρατικής κοινωνίας» και ότι « Η ισότητα στην παρεχόμενη σχολική εκπαίδευση πρέπει να εξασφαλίζεται για όλους τους μαθητές και ιδιαίτερα για αυτούς που ανήκουν σε ¨μειονότητες¨, καθώς και για τους μαθητές με αναπηρίες και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, ώστε να προστατεύονται από το κοινωνικό αποκλεισμό» .

Εξίσου σημαντική παράμετρος του μαθήματος της Φυσικής Αγωγής είναι η Δια Βίου Άσκηση. Τα οφέλη της Δια Βίου Άσκησης θεωρούνται πια θεμελιώδη για την Ποιότητα της Ζωής όσο και ευεργετικά για την πρόληψη των τραυματισμών και ενίσχυση της φυσικής Υγείας. Για το λόγο αυτό τόσο τα σχολικά εγχειρίδια όσο και οι προτροπές των επιστημόνων από το χώρο της Ιατρικής, Ψυχολογίας και φυσικά της Φυσικής Αγωγής προτρέπουν προς την άσκηση σε όλο το φάσμα των ηλικιών και σε μερικές περιπτώσεις «χρησιμοποιούν» τη Φυσική Αγωγής ως θεραπεία χρόνιων ασθενειών. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε άλλωστε, ότι η κίνηση για τον άνθρωπο έχει πάρα πολλές κοινωνικές και ψυχοσυναισθηματικές προεκτάσεις και ο περιορισμός της προκαλεί επιπτώσεις στην ψυχική υγεία των ατόμων [6]. Ενδεικτικά θα αναφέρουμε ότι «η άθληση στους ηλικιωμένους επιφέρει βελτίωση της μυϊκής δύναμης με ρυθμούς καταρχήν ανάλογους με αυτούς των νέων ατόμων, αν και αυτή η βελτίωση προκαλείται με διαφορετικό τρόπο» [7]. Σε κάθε περίπτωση η αξία της Φυσικής Αγωγής είτε ως μάθημα στο Δημόσιο Σχολείο, είτε ως συμμετοχή σε αθλητικές δραστηριότητες, είτε ως αναψυχή είναι σημαντικότατη και δεν θα πρέπει να παραμελείται ανεξάρτητα από την ηλικία ή το φύλλο των συμμετεχόντων.

Δια Βίου Μάθηση και Άθληση

Μολονότι λοιπόν η Δια Βίου Μάθηση και ο τρόπος που αυτή οργανώνεται στα Σ.Δ.Ε. αλλά και στις άλλες μορφές εκπαίδευσης των Ενηλίκων

• περιλαμβάνει κάθε είδους μαθησιακή δραστηριότητα στη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου, που αποσκοπεί στην απόκτηση ή στη βελτίωση γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων, που χρησιμεύουν στη διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης προσωπικότητας
• είναι μια διαρκής και ενεργητική διαδικασία που λαμβάνει χώρα σε όλες τις φάσεις της ζωής ενός ανθρώπου και συνοδεύει κάθε έκφανση της ζωής ενός ενεργού πολίτη.
• Προϋποθέτει τη συμμετοχή ιδιαίτερα των ευαίσθητων κοινωνικών ομάδων[1]

Και ενώ την ίδια στιγμή το μάθημα της Φυσικής Αγωγής

• Αποτελεί θεμελιώδες μάθημα της υποχρεωτικής εκπαίδευσης και με άμεσες κατευθύνσεις προς τη Δια Βίου Άσκηση
• Με μείζονες παρεμβάσεις στην παιδική και εφηβική ηλικία καθώς και με αυταπόδεικτα οφέλη στη ποιότητα ζωής ανεξάρτητα από την ηλικία των ασκουμένων,
• Με την δυνατότητα να χρησιμοποιεί τον αγωνιστικό του χαρακτήρα προκειμένου να  εντάσσει άμεσα σε κοινές ομάδες δείγματα διαφορετικού πληθυσμού απέναντι σε ένα κοινό στόχο
• Με χρήσιμες προεκτάσεις σχετικά με τη διαθεματικότητα της εκπαίδευσης,

εντούτοις παρατηρείται το εξής οξύμωρο, να βρίσκεται δηλαδή εκτός σχεδιασμού από τη Δια Βίου Μάθηση και εντελώς αποκλεισμένο από τα Σ.Δ.Ε  Ζητάμε συνεπώς μια κοινωνία που να είναι αθλητική, μακριά από προβλήματα Υγείας λόγω μη-άσκησης, εξαίρουμε τα οφέλη της καλής Φυσικής Κατάστασης και παρόλα αυτά δεν χρησιμοποιούμε όλα όσα η Επιστήμη μας τονίζει αλλά και ούτε όσα τίθενται ως βασικά στην ίδια την υποχρεωτική εκπαίδευση βάση του Σχεδιασμού και της Φιλόσοφίας της.

Εν κατακλείδι, θεωρώ ότι η απουσία της Φυσικής Αγωγής από την εκπαίδευση των Ενηλίκων θα πρέπει να επανεξετασθεί και λαμβάνοντας υπ ?όψιν τα παραπάνω να εισαχθεί το μάθημα και στην εκπαίδευση των ενηλίκων, αφού πληροί όλα όσα εκείνα θεωρούνται απαραίτητα. Η διαθεματικότητα και η θεματολογία του μαθήματος μπορεί να αποτελέσει για τους ενήλικες εκπαιδευομένους ένα γνωστικό αντικείμενο  που θα διεγείρει την ανάγκη που έχουν για μάθηση και θα καταστήσει την εκπαιδευτική διαδικασία ευχάριστη και ωφέλιμη μέσα από προγράμματα Φυσικής Αγωγής, Δραστηριοτήτων Αναψυχής, Αρχών Διαιτολογίας και Πρόληψης, Αγωγής Υγείας και Φιλοσοφίας του Αθλητισμού.

Μιχάλης Κατσικαδέλης

MSc ? ΠΕ11

Παραπομπές

1.  Μαρμαρινός, Γ., Βερβενιώτη, Τ. (2007). ΣΔΕ: Από την κοινωνική εκπαίδευση στον κοινωνικό γραμματισμό. Δια Βίου, Ι.

2. Ταρατόρη ? Τσακαλίδου, Ε. (2007). Η Μέθοδος στη θεωρία και στην Πράξη. Θεσσαλονίκη: Αφοί Κυριακίδη.

3.  Νόμος 3369/2005 «Περί συστηματοποίησης της Δια Βίου Μάθησης και άλλες διατάξεις».

4. Κάτσικας, Χ. (2010).  Ηλεκτρονικό άρθρο στο   http://www.alfavita.gr/artro.php?id=13082

5.  Υπ.Ε.Π.Θ. (2008). Φυσική Αγωγή Γ Γυμνασίου. Βιβλίο Εκπαιδευτικού

6. Sapega, A., Quedenfeld, T., Moyer, R., & Butter, R. (1981). Biophysical factors in range of motion exercise. The Physician and Sportsmedice, 9, 57-65.

7. Μανιωράκη, Μ., & Ψαρουδάκη, Κ. (2005). Άσκηση και Τρίτη Ηλικία. Ανώτατο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα. Σχολή Επιστημών Υγείας και Πρόνοιας. Τμήμα Νοσηλευτικής. Πτυχιακή Εργασία.

[1] τ.Β αρ.φύλλου 303/13-3-03,σελ 3735